การดูแลเท้าผู้ป่วยเบาหวาน

ทำไมต้องดูแลเท้ำเปน็ พิเศษ ? เพรำะผู้ทีเ่ ป็นเบำหวำนมกั จะมีควำมผิดปกตขิ องปลำยประสำทโดย เริ่มที่ปลำยเท้ำก่อน ทำ ให้มเี ท้ำชำผิดรูป เกิดหนงั ด้ำนและเกิดแผล หรอื หำก ไม่ระวงัอำจเดินไปเตะหรือเหยียบของแหลมคม และเกดิ แผลโดยไมร่ ูต้ ัว จะรู้ อีกทวี ่ำเทำ้ มีแผลกค็ ือมคี นอืน่ ทกั หรือมองเห็นว่ำมีเลือดไหลทเี่ ทำ้ กำรเป็นเบำ หวำนทำ ให้แผลหำยยำกกวำ่ ธรรมดำ อีกทง้ั กำรทีไ่ ม่รู้สึกเจบ็ ทำ ให้ยงั ใชเ้ ทำ้ เดนิ ลงน้ำหนักตำมปกติต่อไป แผลจงึ ถูกกดเหยยี บกระแทกตลอดเวลำ ทำใหแ้ ผลท่เี กิดขน้ึ นน้ั ไมส่ ำมำรถหำยได้

มำรู้จักวธิ ีดแู ลเทำ้ ของเรำกนั เถอะ ….1. ควบคุมระดับนำ้ ตำลในเลือดและตรวจเชค็ คำ่ ควำมดนั โลหติ ให้อยู่ในเกณฑ์ปกตเิ พ่อื ป้องกันไม่ให้หลอดเลือดและปลำยประสำททเี่ ท้ำเสอื่ ม2. ทำควำมสะอำดเท้ำทุกวัน เชด็ เทำ้ ให้แห้งทนั ทดี ว้ ยผำ้ เชด็ ตัวหรอื ผำ้ นมุ่ ท่สี ะอำดโดยเฉพำะอยำ่ งย่ิงตำมซอกระหวำ่ งนิ้วควรเช็ดใหแ้ ห้งสนิท เพือ่ ป้องกันกำรอับชน้ื ซงึ่เป็นสำเหตทุ ำใหเ้ กดิ แผลไดง้ ำ่ ย ห้ำมใชแ้ อลกอฮอล์เชด็ เทำ้ ทำควำมสะอำดเท้ำ เพรำะจะทำใหเ้ ท้ำแห้งย่ิงข้ึนไปอกี

3. สำรวจเท้ำและเล็บเทำ้ อย่ำงละเอียดทุกวนั 4. หำกมปี ญั หำเรื่องสำยตำ มองไม่เห็น มองไมช่ ดั หรือไม่ สำมำรถก้มลงสำรวจเทำ้ ได้เอง ควรใช้กระจกสะทอ้ นสอ่ งดู หรือ อำจจะนั่งพำดกบั โตะ๊ สอ่ งกระจกดู หรอื ให้ญำตหิ รือคนใกลช้ ดิ ตรวจเทำ้ ให้ 5. ใชค้ รีม หรือโลชัน่ ทำบำงๆ บรเิ วณหลังเทำ้ และฝำ่ เท้ำ แตห่ ำ้ มทำบรเิ วณซอกระหว่ำงนิว้ เทำ้ เพรำะจะทำให้ หมกั หมมอบั ชน้ื และเกดิ กำรติดเชื้อรำได้ง่ำย ซึ่งถ้ำมกี ำร ติดเชอื้ รำผิวหนังจะมีลักษณะเปน็ ขุย เป็นตุ่มแดง มี อำกำรคัน ต้องรบี ไปพบแพทย์เฉพำะทำงผวิ หนงั

6. หำกตอ้ งใชน้ ำ้ อุ่น ควรใชข้ อ้ ศอกตรวจระดบั ควำมรอ้ นของน้ำก่อนทกุ ครั้ง อุณหภูมิท่ีปลอดภยั คือ ไมเ่ กนิ 35 องศำเซลเซยี ส 7. หำกมอี ำกำรเทำ้ เย็นในเวลำกลำงคืน ให้ใสถ่ งุ เทำ้ หำ้ มใชก้ ระเปำ๋ นำ้ รอ้ น กระเปำ๋ ไฟฟ้ำ ขวดน้ำรอ้ น ยำทำหรือยำนวดท่รี ้อน เชน่ ยำหม่อง หรือแผน่ ร้อนวำงหรอื ทำบ บรเิ วณเท้ำโดยเด็ดขำด เพรำะอำจเกิดแผล ลวก หรอื เทำ้ พองโดยไม่รสู้ กึ ตัว

8. ควรบรหิ ำรเทำ้ อย่ำงสม่ำเสมอทุกวัน วนั ละ 2-3 ครงั้ ๆ ละ 5-10 นำทีกำรออกกำลงั กำยเทำ้ …มีวตั ถุประสงคเ์ พือ่ คงควำมแขง็ แรงของกล้ำมเนื้อ และกระต้นุ กำรไหลเวียนเลือดมำสู่ปลำยเทำ้ ท่ำบริหำรทำไดโ้ ดยควรออกกำลังกำยอย่ำงสม่ำเสมอทุกวนั อยำ่ งน้อยวนัละ 3 รอบรอบละ 10 ครงั้

9. ควรตัดเล็บทุกสปั ดำหห์ รือบ่อยกว่ำเมอ่ื จำเปน็อตั รำกำรงอกของเลบ็ ประมำณ0.1- 0.2 มม.ตอ่ วัน กำรปล่อยท้ิงไว้อำจทำใหเ้ กดิเลบ็ ขบหรอื เลบ็ ผดิ รปู และเกดิ กำรติดเชอื้ ตำมมำ ถ้ำเล็บหนำตัดเองไมไ่ ด้ควรให้ผเู้ ชย่ี วชำญกำรดูแลเทำ้ ตดั เลบ็ ให้ สำหรับผูท้ สี่ ำมำรถตดั เลบ็ ไดเ้ องควรตัดเลบ็ภำยหลังจำกลำ้ งเทำ้ และเช็ดเทำ้ แหง้ แลว้ และควรตัดเล็บตำมแนวขอบเล็บเท่ำนั้นแล้วใช้ตะไบขัดเพื่อลบรอยคมและป้องกนั กำรเกดิ เล็บขบ 10. หำกมหี นงั ดำ้ นเกิดขึ้น ควรปรึกษำแพทย์ถงึ วิธกี ำรดูแลหนงั ดำ้ นอย่ำงปลอดภยั กำรดแู ลตนเองเบอื้ งต้นอำจทำได้โดยภำยหลังอำบนำ้ และเช็ดเทำ้ ใหแ้ ห้งแล้ว ใช้ หินขัดเท้ำเนอื้ ละเอียดถูหนังด้ำนใหเ้ หลอื เพยี งบำงๆ โดยถไู ปในทิศทำงเดยี วอยำ่ ง น่มุ นวลเพื่อไม่ใหผ้ ิวแตกเปน็ แผล ไม่ควรซ้อื ยำกดั ลอกตำปลำมำใช้

11. ควรสวมถุงเท้ำหรอื ถงุ นอ่ งท่ีไมแ่ น่นเกินไปกอ่ นใสร่ องเทำ้ เสมอเพ่อื ปอ้ งกันกำรเกิดแผลจำกกำรเสยี ดสถี งุ เท้ำทใี่ ส่ควรจะสะอำด น่มุ และพอดี หำกถุงเท้ำมตี ะเข็บควรกลบั ด้ำนในออกเพอื่ไม่ให้ตะเขบ็ กดผวิ หนงั เปน็ แผลและควรเปลย่ี นถงุ เทำ้ ทกุ วนั ถำ้ เป็นผู้ทม่ี ีเหง่อื มำกอำจจำเปน็ ต้องเปลย่ี นถงุ เทำ้ ในระหวำ่ งวนั ด้วย 12. ตรวจดูรองเทำ้ ภำยในและภำยนอกก่อนสวมใสท่ ุกครง้ั เพอื่ ปอ้ งกันกำรมี ส่งิ แปลกปลอมอยู่ขำ้ งใน เช่น เศษหนิ กรวด หรือวัตถุใดๆ ตกค้ำงอยู่ ซง่ึ อำจ ทำใหเ้ กิดแผลโดยไม่รูต้ ัว

13. ควรเลอื กใส่รองเท้ำทพ่ี อดี ถกู สุขลกั ษณะ และเหมำะสมกบั รปู เทำ้ไม่ใส่รองเท้ำท่ีคบั และหน้ำแคบจนบีบหน้ำเทำ้ หรอื ส้ันจนน้ิวเท้ำงอรองเท้ำท่ีเหมำะสมควรกวำ้ งและยำวพอสำหรบั น้วิ เทำ้ ทกุ นิ้ว สำหรบัรองเท้ำคู่ใหม่ควรใส่เพยี งชวั่ ระยะเวลำสนั้ ๆ ประมำณครง่ึ ชวั่ โมงในวนัแรกๆ วันตอ่ ไปคอ่ ยๆ เพ่มิ เป็นหนง่ึ ช่ัวโมงโดยสลบั กับรองเทำ้ คูเ่ ก่ำแลว้เพม่ิ เวลำในกำรใสใ่ หน้ ำนขึน้ ท้ังนเี้ พื่อใหร้ องเทำ้ ค่อยๆ ขยำยปรับตัวเข้ำกบั เท้ำไดด้ ี

14. ไปพบแพทยต์ ำมนัดอย่ำงสมำ่ เสมอเพื่อตรวจกำรประเมนิ ของเท้ำ และรับกำรตรวจเทำ้ อย่ำงละเอียดตำมเวลำที่เหมำะสม 15. หำกมปี ญั หำใดๆ เกี่ยวกบั เทำ้ แม้เพียงเล็กน้อย ควรรีบไปพบ แพทยท์ นั ที เพื่อวินจิ ฉัยไดท้ นั ท่วงที และสำมำรถแก้ไขได้แต่เนน่ิ ๆ เพรำะถ้ำมแี ผลเกดิ ข้นึ แผลจะมโี อกำสลกุ ลำมอยำ่ งรวดเร็ว ภำยใน 24 ชวั่ โมง เป็นสำเหตุของกำรถูกตัดขำหรอื เทำ้ ได้

มาร้จู กั ขอ้ หา้ ม ปฏบิ ตั ิ เกีย่ วกบั เท้าของเรากนั เถอะ 1. หำ้ มสบู บหุ รี่ เพรำะจะทำให้เลอื ด ไหลเวยี นไปทเี่ ท้ำลดลง มีโอกำส เกิดแผลไดง้ ำ่ ย และเมอ่ื มีแผลเกิด ขึ้น จะทำใหแ้ ผลหำยชำ้ ลง 2. ควรหลีกเล่ียงกำรนัง่ ไขวห่ ำ้ ง เพรำะอำจจะกดทับเสน้ ประสำทบรเิ วณหวั เขำ่ ได้

3. ห้ำมสวมถงุ เทำ้ หรอื พนั ผำ้ ยืดรอบ ขำแน่นเกินไป เพรำะจะทำใหเ้ ลอื ด ไหลเวยี นไมส่ ะดวก 4. หำ้ มแชเ่ ทำ้ ในน้ำทุกชนิด เพรำะนำ้ จะชะเอำไขมนั ทผ่ี วิ หนงั ออกไปทำให้ผวิ แหง้ และมโี อกำสเกดิ แผลได้ง่ำยข้ึน5. หำ้ มตดั เลบ็ ลึกถงึ จมูกเล็บ และห้ำมตดั ลึกเข้ำไปในมุมเลบ็ ถำ้ มีปญั หำเร่ืองเลบ็ ควรปรึกษำแพทย์

6. ห้ำมตดั หนงั ด้ำนดว้ ยตนเองเพรำะผเู้ ปน็ เบำหวำนมักมีปญั หำเรอ่ื งมือชำ เท้ำชำและสำยตำไมด่ ี ทำให้มีโอกำสตดั พลำดไปถูกผิวหนังบรเิ วณรอบๆ ได้7. ห้ำมใช้สำรเคมใี ดๆ ลอกหนงั ด้ำนดว้ ยตนเอง เพราะจะเป็นอันตรายต่อผวิ และเกิดแผลได้ 8. พยำยำมหลีกเล่ียงกำรเดินเท้ำ เปลำ่ ทัง้ ในบำ้ นและนอกบ้ำนเพรำะอำจเดินเตะหรือเหยยี บสิ่ง แปลกปลอมจนเกิดเปน็ แผล ได้ นอกจำกน้กี ำรเดินเทำ้ เปล่ำจะ เพ่มิ โอกำสในกำรเกดิ หนังด้ำน ที่ฝ่ำเทำ้ และกัดเปน็ แผลตำมมำ ได้เช่นกัน

9. ห้ำมเดินเทำ้ เปลำ่ บนพนื้ ผวิ ทรี่ อ้ นเช่น บนหำดทรำย ระเบียงวดั หรอื พน้ื ซเี มนต์ ควรสวมถุงเทำ้หรือรองเท้ำ และทำครมี กันแดดบรเิ วณหลังเทำ้ เพอื่ ปอ้ งกนั แดดเผำ 10. หำ้ มใส่รองเท้ำแตะประเภทคบี ระหวำ่ งน้วิ เทำ้ เพรำะทำใหเ้ กิด แผลตรงซอกนิ้วเท้ำไดง้ ำ่ ย

ตรวจเท้ำอย่ำงละเอียด… เท้ำของท่ำนควรไดร้ ับกำรตรวจอยำ่ งละเอยี ดโดยแพทยห์ รือบคุ ลำกรทำงกำรแพทย์ผู้เชยี่ วชำญเฉพำะทำงดำ้ นเท้ำอยำ่ งน้อยปีละ 1 ครงั้ กำรตรวจประกอบดว้ ย 1.ตรวจประเมินลักษณะรูปทรงของเทำ้ กำรเคลอ่ื นไหวของขอ้ ต่อ เทำ้ ผวิ หนังและ เล็บ รวมท้งั ชพี จรทีเ่ ทำ้ 2.ตรวจกำรสูญเสียควำมรู้สึกในกำรป้องกนั ตนเอง โดยใช้โมโนฟิลำเมนต์ขนำด 5.07 3. ตรวจ ABI (Ankle Brachial Index) เพ่ือดคู วำมผดิ ปกตขิ องเสน้ เลอื ดทไ่ี ปเล้ียง ส่วนของปลำยเท้ำ 4. วัดขนำดของเท้ำและดกู ำรกระจำยน้ำหนกั ของเทำ้ โดยกำรใช้เครอ่ื งมือตรวจ พเิ ศษ

ที่มา: อจั ฉรา สวุ รรณนาคนิ ทร์ .(2557).คมู่ ือการดแู ลเท้าใน ผ้ปู ่วยเบาหวาน. โครงการสอนสขุ ศกึ ษาในหอผ้ปู ่วย ฝ่ายการพยาบาล โรงพยาบาลศริ ิราช เข้าถงึ ได้จากเวบ็ไซด์:http://www.si.mahidol.ac.th/th/division /hph/admin/news_files/270_49_1.pdf