ใบความรู้

ใบความรู้ประกอบกิจกรรมการเรียน รายวชิ าการงานอาชีพ 2 หน่วยการเรียนรู้ท่ี 3 เรื่องความรู้พ้ืนฐานในงานช่าง ช้นั มธั ยมศึกษาปี ที่ 1 ใบความรู้ เรื่อง ความรพู้ น้ื ฐานในงานช่าง ความหมาย ความสำคญั และประโยชนข์ องงานช่างพน้ื ฐาน ช่าง หมายถึง ผู้ท่ีมีความรู้และชำนาญในงานหรือในศิลปะอย่างใดอย่างหน่ึง และงานช่าง หมายถึง สิ่งที่เป็นผลเกิดจากการทำงานของช่าง งานช่างแบ่งออกได้หลายสาขา เชน่ งานไม้ ช่างไฟฟ้า ช่างโลหะ ช่างยนต์ ช่างประปา เป็นต้น ความสำคัญของงานช่าง เมื่อผู้เรียนได้เรียนรู้งานช่างในแต่ละสาขา และได้ทดลองปฏิบัติเพียง เล็กน้อยก็สามารถทำได้ด้วยตนเอง ซ่ึงได้แก่ งานซ่อมแซม บำรุงรักษาเคร่ืองใช้บางอย่างภายในบ้าน เช่น ซ่อมโต๊ะ เก้าอ้ี ซ่อมไฟฟ้าภายในบ้าน ซ่อมผนังรั้ว เป็นต้น หากได้ฝึกฝนจนเกิดความชำนาญก็สามารถ นำ ความรู้ไปประกอบเป็นอาชีพต่อไปได้ ประโยชน์ของงานช่าง คือ สามารถใช้เครื่องมือ เครื่องใช้ สอยได้อย่างถูกต้อง เข้าใจคุณสมบัติ ของวัสดุ ชว่ ยทำให้เกิดความประหยัด ทำให้ยืดอายุการใช้งานของเคร่ืองมือ เครื่องใช้ บางครั้งสามารถใช้ ความรู้ซ่อมแซมแก้ไข ข้อขัดข้องท่ีเกิดกับอุปกรณ์ได้ ตรวจสอบความบกพร่องอุปกรณ์ หากเราพัฒนา ฝีมือความรู้จนเกิดความชำนาญ ก็ยังสามารถที่จะเพ่ิมรายได้ให้กับตนเองโดยประกอบเป็นอาชีพเสริม หรืออาชีพหลักเพ่ือเพ่ิมรายได้ต่อไป งานช่างพ้ืนฐาน หมายถึง งานช่างเบื้องต้นทุกคนสามารถทำได้ด้วยตนเอง ท่ีส่วนใหญ่เป็นงาน เก่ียวกับการซ่อมแซมแก้ไขสิ่งของเครื่องใช้ในบ้านท่ีชำรุด เสียหาย หรือสร้างส่ิงของง่ายๆ เช่น การเดิน สายไฟฟ้าในบ้าน การเดินสายโทรศัพท์ การต่อประปา ซ่อมแซมโต๊ะ เก้าอ้ี ร้ัว ผนัง ถนน ทางเท้าในบ้าน เป็นต้น ลักษณะของงานช่าง จำแนกตามลักษณะงาน ได้ ดังนี้ 1. งานเขียนแบบ เป็นการถ่ายทอดจินตนาการ ความคิดสร้างสรรค์ ของวิศวกรหรือนัก ออกแบบให้ออกมาเป็นรูปเป็นร่างบนกระดาษ รูปร่างที่เกิดขึ้นจากการลากเส้นหลาย ๆ อย่าง เช่น เส้น ดิ่ง เส้นโค้ง เส้นเอียง เส้นนอน มาประกอบกันเกิดเป็นรูปร่างเรียกว่า แบบ หรือ แบบงาน สามารถนำไป สร้างผลิตภัณฑ์ต่างๆ เช่น สิ่งของอุปกรณ์ เครื่องมือเคร่ืองใช้ เคร่ืองจักรต่างๆ เป็นต้น 2. งานไฟฟ้า ชีวิตประจำวันของมนุษย์จะเกี่ยวข้องกับของใช้ที่เป็นเครื่องใช้ไฟฟ้า เพราะ เครื่องใช้ไฟฟ้าให้ความสะดวก ความสุขสบาย อย่างไรก็ตาม หากใช้ไม่เป็น ใช้ไม่ถูกต้อง ก็ย่อมมี

ใบความรู้ประกอบกิจกรรมการเรียน รายวิชาการงานอาชีพ 2 หน่วยการเรียนรู้ที่ 3 เร่ืองความรู้พ้ืนฐานในงานช่าง ช้นั มธั ยมศึกษาปี ที่ 1 โทษเช่นกัน การใช้จึงต้องคำนึงถึงเรื่องความปลอดภัย ความประหยัดและอายุการใช้งาน งานไฟฟ้าเป็นงาน ที่ต้องใช้ความรู้ ทักษะและประสบการณ์ ของการนำเอาพลังงานไฟฟ้ามาใช้ ในลักษณะของการเปลี่ยนเป็น รูปอ่ืนๆ เช่น แสงสว่าง ความร้อน พลังงานกล 3. งานช่างยนต์ เป็นงานที่ต้องอาศัยความรู้ ความสามารถในการซ่อมแซมและ บำรุงรักษายายนต์ ดังนั้นจึงต้องมีการเรียนรู้ในเรื่องของเครื่องยนต์เป็นหลัก ในปัจจุบันยานยนต์ที่นิยมใช้ ได้แก่ รถยนต์ รถจักรยานยนต์ ซึ่งจะมีค่าใช้จ่ายในการใช้งานและการดูแลรักษามาก การยืดอายุการใช้งาน การดูแลตรวจเช็คจะช่วยลดค่าใช้จ่ายและอุบัติเหตุจากการใช้งานของเคร่ืองยนต์ได้ 4. งานโลหะ งานโลหะเป็นงานท่ีต้องอาศัยทักษะ แรงกาย ความอดทน ความประณีตและ บางคร้ังต้องใช้ เทคนิค วิธีการและประสบการณ์ในการทำงานค่อนข้างสูง ผลงานจึงจะมีคุณภาพและมีความ ปลอดภัยในการทำงานส่วนประกอบของอาคารบ้านเรือน อุปกรณ์เครื่องใช้ภายในบ้านหลายชนิด ทำด้วย โลหะ หรือโลหะเป็นส่วนประกอบ เช่น รางน้ำ ลูกกรง ประตู หม้อ กระทะ ถังน้ำ เคร่ืองเรือน เป็นต้น 5. งานประปา ระบบประปาและระบบการระบายน้ำโสโครกในอาการบ้านเรือน เป็น สิ่งจำเป็นอย่างยิ่งสำหรับชีวิตประจำวัน ระบบประปาและระบบการระบายน้ำโสโครกที่มีประสิทธิภาพมีผล ต่อสุขภาพและอนามัยของผู้อาศัยงานประปาจึงมีความสำคัญและเป็นงานที่เกี่ยวข้องกับการวัด การตัดต่อ ท่อ ข้อท่อ มีความสามารถในการซ่อมแซม แก้ไขปัญหาที่อาจจะเกิดข้ึนในระบบประปาและระบบการระบาย น้ำต่างๆ 6. งานไม้ งานไม้เป็นงานช่างที่ใช้ฝีมือและความคิดสร้างสรรค์ ช่างไม้ต้องมีความอดทน ขยัน มีความรับผิดชอบสูง สามารถนำทรัพยากรธรรมชาติท่ีเป็นไม้มาประดิษฐ์สิ่งของต่าง ๆ ได้อย่างเหมาะสมทั้งนี้ จะต้องมีทักษะในการใช้เครื่องมือและวัสดุ จึงจะสามารถปฏิบัติได้ทั้งชายและหญิง เช่น การซ่อมบำรุงรักษา เฟอร์นิเจอร์หรือส่วนประกอบของอาคารบ้านเรือน เป็นต้น 7. งานปูน เป็นงานหลักในงานก่อสร้าง อาคารสมัยก่อน งานก่อสร้างจะใช้ไม้เป็นหลัก ปัจจุบันไม้มีจำนวนน้อย ราคาสูง นอกจากนี้ยังช่วยในการต่อเติมซ่อมแซมส่ิงก่อสร้าง เหมาะสำหรับงานที่ไม่ ใหญ่นัก เช่นการก่ออิฐทำขอบไม้ การเทปูนทางเดิน 8. งานสี สีเป็นงานขั้นสุดท้ายของงานช่างหลายแขนง เช่น งานไม้ งานปูน และงานโลหะ เป็นต้น เพื่อตกแต่งงานที่สำเร็จแล้วให้ดูเรียบร้อยสวยงาม และยังช่วยให้งานแต่ละชิ้นมีความคงทนถาวร ยิ่งขึ้น ยืดอายุการใช้งานให้ยาวนาน งานสีมีหลักวิธีการ ของเครื่องมือเครื่องใช้ และวัสดุที่ต้องศึกษาจึงจะ สามารถทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ เป็นงานที่ทำได้ทั้งชายและหญิง

ใบความรู้ประกอบกิจกรรมการเรียน รายวชิ าการงานอาชีพ 2 หน่วยการเรียนรู้ที่ 3 เร่ืองความรู้พ้นื ฐานในงานช่าง ช้นั มธั ยมศึกษาปี ที่ 1 เครือ่ งมือชา่ ง เครื่องมืองานช่าง เป็นสิ่งสำคัญในการปฏิบตั ิงาน ซึ่งมีหลายประเภท แต่ละประเภทมีหนา้ ท่ีการใช้งาน ที่แตกต่างกันไปตามลักษณะการใช้งานนั้นๆ ถ้าเลือกใช้เครื่องมือผิดประเภทอาจทำให้เกิดความเสียหายหรือ ชำรุดได้ ดงั น้ันจำเปน็ ตอ้ งรจู้ กั การเลอื กใชเ้ คร่ืองมือ วธิ กี ารใช้ และการบำรงุ รักษาอย่างถกู วธิ ี ตลบั เมตร คือเครือ่ งมือวดั ชนดิ หน่ึงท่ีมีสายวดั เก็บอยู่ในตลับ อยา่ งมดิ ชิด ทำให้ สะดวกในการนำตดิ ตัวไปใช้งานได้ ตลอดเวลา ตลับเมตรใชใ้ นการวดั หาระยะหรอื ตรวจสอบขนาด ของวัสดุ ชิ้นงาน ฯลฯ คอ้ นหวั กลม มลี กั ษณะกลม พน้ื ผวิ เรยี บ ผวิ นูนโคง้ เลก็ น้อย หวั คอ้ นผลติ จากเหลก็ สว่ นอกี ดา้ นหน่งึ เป็น รปู ทรงกลม คอ้ นหวั กลมจะใชใ้ นงานตอกหมุดใชง้ านไดท้ งั้ สองหน้า เหมาะสาหรบั งานยา้ หมุดเมตรมีขอ เกี่ยว ค้อนยาง มีลกั ษณะหวั คอ้ นทามาจากยางทาใหม้ ีคุณสมบตั ิ เหนียวนุ่ม มีความยืดหยนุ่ มากกว่าคอ้ นไม้ คอ้ นยางใชส้ าหรับ ข้นึ รูปชิน้ งานท่ีมีเน้ือออ่ น หรือใชต้ อกเพ่อื รักษาสภาพผวิ งาน ค้อนหงอน ใชส้ าหรบั ตอกและถอนตะปู มีลกั ษณะหนา้ ตดั กลม ผวิ หนา้ เรียบหรือโคง้ เลก็ นอ้ ย ส่วนหางหรือหงอนคอ้ นมี ลกั ษณะเป็นง่าม ใชส้ าหรับถอนตะปู ค้อนช่างไฟฟ้า ส่วนใหญ่จะใชก้ บั งานไฟฟ้าเป็นคอ้ นที่มีลกั ษณะ คลา้ ยกบั คอ้ นย้าหมดุ ผวิ หนา้ คอ้ นจะเรียบ หวั คอ้ นทาดว้ ยเหลก็ มี ปลายดา้ นหน่ึงหนา้ เรียบตรงและอีกดา้ นหน่ึงแบนแหลม ใชต้ อกใน ท่ีแคบได้ เหมาะสาหรับตอกตะปเู ดินสายไฟมกั มีขนาดเล็ก ค้อนปอนด์ เป็นคอ้ นท่ีใชส้ าหรบั งานหนกั ทวั่ ไป มีรูปร่างเป็นรูป แปดเหลี่ยม ผิวหนา้ จะมนและลาดเอียงไปทางขอบ มีต้งั แต่ขนาด กลางถึงขนาดใหญ่ เหมาะสาหรับงานท่ีตอ้ งการใชแ้ รงกระแทกสูง

ใบความรู้ประกอบกิจกรรมการเรียน รายวิชาการงานอาชีพ 2 หน่วยการเรียนรู้ที่ 3 เร่ืองความรู้พ้นื ฐานในงานช่าง ช้นั มธั ยมศึกษาปี ที่ 1 คีม (Pliers) ใช้สำหรับการจับชิ้นงานเพื่อทำงานใดๆ คือใช้ในงานตัดวัตถุที่ไม่แข็งแรงมากนัก เช่น สายไฟฟ้า ลวด หรือสลักล้อคขนาดเล็ก คีมมีรูปร่างและขนาดต่างๆ กัน ตามลักษณะการใช้งาน คีมบางตัว ออกแบบมาเพื่อใช้งานหลายหน้าที่ เช่นทั้งในการจับงานและตัดชิ้นงาน คีมบางแบบ มีข้อต่อเลื่อนที่สามารถ ปรบั ขนาดความกวา้ งของปากในการจบั ช้ินงานได้การแบง่ ประเภทของคมี และเรียกช่อื จะเปน็ ไปตามลักษณะ การใชง้ าน ซ่งึ มหี ลายรูปแบบด้วยกนั ดังนี้ คีมปากขยาย มลี ักษณะเปน็ ปากคมี โดยปากของคีม สามารถขยายออกหรอื ใหแ้ คบลงได้ โดยเหมาะสำหรบั ใช้ งานเคร่ืองมือกล งานสำหรับช่างยนต์ และงานทัว่ ไป เปน็ ต้น คีมปากจระเข้ สามารถจบั ช้นิ งาน และมีฟันสำหรบั ใช้ตดั ช้ินงาน อยภู่ ายในตวั เดียวกนั ปากดา้ นในมีลกั ษณะแบน มีรอ่ งฟันช่วยให้ จับชน้ิ งานไดโ้ ดยไม่ลื่น สามารถใชต้ ดั ลวด และสายไฟได้ดี คมี ตดั สามารถตัดสายไฟได้ด้วย แต่จะเป็นในลักษณะการตัด สายดา้ นข้างของคมี (Side Cutting โดยจะทำเปน็ รูใหญเ่ ล็ก ตามขนาดของสายไฟ โดยรสู ำหรบั ปอกสายไฟนีจ้ ะอยู่ ระหว่างปากของคีม คีมปากจิ้งจก ปากคีมมีลักษณะเรียวแหลม มีขนาดเลก็ เหมาะสำหรับใช้ในงานไฟฟ้า และอเิ ล็กทรอนิกสใ์ นสว่ นทเ่ี ป็น พนื้ ทซี่ อกแคบๆ เปน็ ตน้ คมี ล็อค มลี ักษณะพเิ ศษโดยปลายด้ามของคีมล็อกน้ีจะมสี ก รปู รับได้ มีแบบธรรมดา แบบปากแหลมใชง้ านเชื่อม ซ่ึงการ ใชง้ านของคีมล็อกดงั กล่าวจะใช้จบั หรอื บบี ชน้ั งานทต่ี ้องการ ความแนน่ มากๆได้ เชน่ การบีบท่อตา่ งๆ เปน็ ต้น คมี ถอดแหวนล็อก ปลายคีมมลี ักษณะที่แหลมคลา้ ย ปากกาลูกลนื่ สามารถบบี หรือถ่างชนิ้ งานไดใ้ ช้ในงานถอด แหวนลอ็ กลกู สูบ หรือถอดแหวนล็อกเพลา เปน็ ตน้

ใบความรู้ประกอบกิจกรรมการเรียน รายวิชาการงานอาชีพ 2 หน่วยการเรียนรู้ที่ 3 เรื่องความรู้พ้ืนฐานในงานช่าง ช้นั มธั ยมศึกษาปี ท่ี 1 ไขควง (Screwdriver) ถือวา่ เป็นเครอ่ื งมือช่างพ้ืนฐานที่สามารถพบเจอได้ทัว่ ไป เปน็ เครื่องมือสำหรับ ใช้สำหรับคลายและขันนอต สกรูตา่ งๆ นยิ มใชส้ ำหรบั ร้ือถอดประกอบอุปกรณ์ไฟฟ้า ตอ่ ฟวิ ส์ ประกอบดวงโคม ไฟ หรอื ซอ่ มสวิทซป์ ลัก๊ ไฟฟา้ ถอดตะปูเกลียวและอ่ืนๆ อีกมากมาย ไขควงทม่ี ีคณุ ภาพจะทำจากเหล็กกล้าหรือ เหลก็ เครื่องมอื ใช้วิธตี ขี นึ้ รูปและชุบเพื่อให้ผิวของไขควงแข็งใชง้ านได้ดี ไขควง มีลักษณะเปน็ แทง่ โลหะทรงสูงยาวมหี ลากหลายขนาด ตั้งแตห่ วั เล็กถงึ หัวใหญ่ ปลายไขควงจะ มีลักษณะแหลมคม มีรูปลกั ษณท์ ี่แตกต่างกันไปบ้าง นัน่ กเ็ พ่ือใช้ในการขนั สกรูทร่ี ปู รา่ งแตกต่างกัน ซึง่ ไขควงถือ เปน็ เคร่อื งมือช่าง ท่ีสำคัญและได้ใช้งานค่อนขา้ งบ่อยที่สดุ เพราะส่วนมากเคร่ืองใช้และอุปกรณต์ า่ งๆ รวมถงึ ประตู หน้าต่าง ที่ต้องมีนอตเปน็ ส่วนประกอบอยู่ เพราะฉะนัน้ จึงควรมีไขควงไว้ทบ่ี ้านเพ่ือใช้ซ่อมแซม เครอ่ื งใช้ไฟฟ้า หรอื สิ่งของต่างๆ ไขควงปากแบน จะเปน็ ไขควงหวั แบนคลา้ ยคมมดี มไี ว้ สำหรบั ใช้ขนั หรอื คลายสกรูนอตหวั ฝงั ตรง ไขควงปากแฉก ใชข้ ันหรอื คลายสกรูนอตหัว 4 แฉก เวลาบดิ จะตอ้ งใช้แรงกดทีด่ า้ มมากว่าไขควงปากแบน เพอื่ ไมใ่ ห้เหล่ียม ของไขควงหลุดออกจากร่อง ประแจ (Wrench) คือเครื่องมอื สำหรบั ขันเกลยี วนอตหรือ ยดึ อุปกรณต์ า่ งๆ มีลักษณะเป็นดา้ มยาว สว่ นหัวมรี ูปทรงพอดีกับอปุ กรณ์ เพอื่ ใช้สำหรับลอ็ กอปุ กรณ์ เช่น นอต ประแจผลติ จากเหล็กกลา้ โดยส่วนใหญ่ ซง่ึ เหล็กกล้าจะมีความแข็งแรงมากกว่าเหล็กทว่ั ไป ประแจมีรูปรา่ งและขนาดแตกตา่ งกันออกไป ตามลกั ษณะ การใช้งาน ดงั นี้ ประแจปากตาย (OPEN END WRENCH) ปลายท้งั สองด้านมี ลกั ษณะเปน็ รูปตวั ยู (U) ซึง่ มีขนาดที่ไมเ่ ท่ากัน ประแจชนิดนี้ เหมาะกับงานในท่แี คบ ในการใช้งานจะต้องระวังอย่าขันแนน่ มาก เกินไป เพราะจะทำใหส้ ลกั เกลียวเสียหายได้ ประแจแหวน (BOX WRENCH) เปน็ ประแจชนดิ ท่ใี ชก้ ับแรง กด-ขันมาก มลี กั ษณะเดน่ อยู่ทีป่ ลายท้ังสองด้าน เปน็ แหวน วงกลม ภายในวงแหวนจะมีเขีย้ วประมาณ 6-12 เขี้ยว เพื่อใช้ ในการจับเหล่ยี มแปน้ เกลยี วไดอ้ ย่างมั่นคง

ใบความรู้ประกอบกิจกรรมการเรียน รายวชิ าการงานอาชีพ 2 หน่วยการเรียนรู้ท่ี 3 เรื่องความรู้พ้นื ฐานในงานช่าง ช้นั มธั ยมศึกษาปี ท่ี 1 ประแจแหวนขา้ ง (COMBINATION WRENCH) ประแจชนิดน้ีได้ รวมเอาประแจแหวนกบั ประแจปากตายเขา้ ไวด้ ว้ ยกนั โดยที่ด้านหนง่ึ มี ลักษณะเหมือนกับประแจแหวน ส่วนอกี ดา้ นจะเหมือนกบั ประแจปาก ตาย ทำให้สามารถนำไปใช้งานไดห้ ลากหลาย ประแจบลอ็ ก (SOKET WRENCH) เปน็ เคร่ืองมือชา่ งที่สำคัญ อนั ดบั ตน้ ๆ ของช่างยนต์ ซึ่งประแจบลอ็ กมีไวใ้ ช้สำหรับจบั ยึด ขัน หรือคลายหวั สกรู นอต สลกั เกลยี ว โดยทอ่ ประแจบลอ็ กจะ มีรูปร่าง ขนาด และความยาวทแี่ ตกตา่ ง ประแจปอนด์ หรือประแจทอร์ค (TORQUE WRENCH) เป็นเครอ่ื งมอื ทใ่ี ชส้ ำหรับต้ังค่าแรงบดิ ค่าทอร์ค การไขนอต หรอื อปุ กรณย์ ึดต่างๆ เพ่ือป้องกันไมใ่ หไ้ ขแน่นเกินไป หรือ หลวมเกนิ ไป ประแจเลอ่ื น (ADJUSTABLE WRENCH) เปน็ ประแจทสี่ ามารถ ปรับความกว้างของปากประแจได้ ใชส้ ำหรบั ขนั เกลียว นอต หรอื ยึด อปุ กรณ์ต่างๆ มีลักษณะเป็นดา้ มยาวสว่ นหวั มรี ปู ทรงพอดกี ับ อปุ กรณ์ เพื่อใช้สำหรับล็อกอุปกรณเ์ ช่น นอต