หน่วยที่ 3 ระบบย่อยอาหาร

ระบบย่อยอาหาร นางสาวสุภาวดี คาํ ภาทู ครชู ํานาญการพเิ ศษ โรงเรยี นบ้านโสกเชือก(ครุ ุราษฎร์อาํ นวย)

ระบบย่อยอาหาร ทําหน้าท่ีย่อยอาหารที่เรารับประทานเข้าไปให้เป็น สารอาหารขนาดเล็ก จนร่างกายสามารถดูดซึมเข้าสู่หลอดเลือดและถูก ลําเลียงไปยงั ส่วนตา่ งๆ ของรา่ งกาย

ประกอบด้วยอวัยวะท่เี ป็นทางเดนิ อาหารและอวัยวะทีช่ ่วยสรา้ งนํ้าดีและเอนไซมส์ าํ หรับการยอ่ ยอาหาร ดงั น้ี ปาก (ฟัน ลิน้ ตอ่ มนา้ํ ลาย) หลอดอาหาร กระเพาะอาหาร ตบั ตับอ่อน ลําไสใ้ หญ่ ทวารหนกั ลําไสเ้ ลก็

การยอ่ ยอาหารเป็นการเปลยี่ นแปลงโมเลกุลของ สารอาหารให้มีขนาดเล็กลง จนร่างกายสามารถดดู ซึมไปใชป้ ระโยชน์ได้ แบง่ การย่อยออกเปน็ 2 ประเภท คอื

1 เมอื่ เรารบั ประทานอาหารเข้าไปภายในปากจะมฟี ันเค้ยี วอาหาร ล้นิ ชว่ ยคลกุ เคล้าอาหาร และตอ่ มนาํ้ ลายจะขบั นาํ้ ลายที่มเี อนไซมอ์ ะไมเลสออกมายอ่ ยสารอาหารประเภท คารโ์ บไฮเดรต หด 2 เม่ืออาหารเร่มิ เคล่อื นที่ผ่านคอหอยเขา้ สู่หลอดอาหาร กลา้ มเน้ือหลอดอาหารจะหดและ คลาย คลายตวั เพอ่ื บีบให้อาหารเคลอ่ื นที่ไปยงั กระเพาะอาหาร 3 กล้ามเนื้อกระเพาะอาหารหดและคลายตวั เพ่อื คลกุ เคลา้ อาหารและจะผลติ เอนไซมเ์ พป ซินออกมาย่อยอาหารประเภทโปรตนี ใหม้ ีขนาดเลก็ ลง แล้วสง่ ตอ่ ไปสู่ลําไสเ้ ล็ก 4 ลําไส้เลก็ รับนํ้าดที สี่ ง่ มาจากตับ เอนไซมจ์ ากตบั อ่อน และเอนไซมท์ ผี่ ลิตข้ึนทีล่ ําไสเ้ ลก็ เอง เพ่ือยอ่ ยสารอาหารทุกประเภทให้มขี นาดเลก็ จนเซลลส์ ามารถดดู ซมึ ผา่ นผนงั ลาํ ไสเ้ ล็กเข้า สู่กระแสเลอื ด สง่ ไปยังสว่ นตา่ งๆ ของร่างกาย กากอาหารท่ีเหลอื จากการยอ่ ยและส่วนท่ยี ่อยไม่ได้จะถกู ส่งจากลาํ ไสเ้ ล็กตอ่ ไปยังลาํ ไส้ 5 ใหญ่ ซง่ึ ทําหนา้ ทดี่ ูดน้าํ วิตามินและเกลอื แรบ่ างส่วน กลับเขา้ สรู่ า่ งกาย สว่ นกากอาหารถกู ขับถ่ายเปน็ อุจจาระออกจากร่างกายผา่ นทวารหนกั

1. ปาก Mouth ลนิ้ Tongue เป็นจดุ เริ่มตน้ ของทางเดนิ อาหาร ทาํ หนา้ ที่ คลุกเคล้าอาหาร ช่วยการกลนื และรบั รสชาติอาหาร ประกอบด้วย 3 ส่วน ไดแ้ ก่ ต่อมน้าํ ลาย Salivary gland ฟนั Tooth มี 3 คู่ อย่บู รเิ วณใต้ขากรรไกรใต้ลน้ิ ทําหน้าที่ ตัด ฉกี บด และเค้ียว อาหารใหม้ ขี นาดเล็กลงก่อนจะกลืน และข้างกกหู ทําหนา้ ที่ สรา้ งนา้ํ ลายทป่ี ระกอบด้วยน้ํา สารเมือก และเอนไซม์ (น้าํ ย่อย) ทใ่ี ช้ยอ่ ยคารโ์ บไฮเดรต

2. หลอดอาหาร Esophagus มลี กั ษณะเป็นท่อตรงยาวประมาณ 25 เซนติเมตร อย่บู ริเวณหลังทอ่ ลม มีกล้ามเน้ือทีส่ ามารถหดและคลายตวั ได้ หลอดอาหาร ทําหนา้ ท่ี ลําเลยี งและ สง่ อาหารไปยงั บริเวณกระเพาะอาหาร โดยกล้ามเน้อื จะบบี ตวั ทาํ ให้อาหาร เคล่ือนท่ีผ่านไปได้

ข้นั ตอน การกลนื อาหาร และการลําเลียงอาหารลงสกู่ ระเพาะอาหาร 12 3 ขณะเคย้ี วอาหาร ฝาปดิ กลอ่ งเสยี ง ขณะกลืนอาหาร ฝาปิดกล่องเสียง กล้ามเน้ือหลอดอาหารหดตัว และคลายตัว เพื่อช่วยลําเลียง ยกตัวสงู กลา้ มเนือ้ หรู ดู ทอ่ี ยู่ เ ลือ่ น ล ง ม า ปดิ ก ล่อ ง เ สีย ง อาหารลงไปยังกระเพาะอาหาร บรเิ วณหลอดอาหารหดตัว กล้ามเนื้อ หูรูดท่ีอยู่บริเวณหลอด อาหารมกี ารคลายตวั

3. กระเพาะอาหาร Stomach อย่ใู นช่องท้องค่อนไปทางฝั่งซา้ ยมือมกี ล้ามเนือ้ หนา แขง็ แรง และยืดหยนุ่ ได้ดี กระเพาะอาหารประกอบด้วยเซลล์ 3 ชนดิ ทําหนา้ ท่ตี า่ งกัน ดงั น้ี 1. สรา้ งสารเมอื ก เพอื่ ปอ้ งกนั ไมใ่ หน้ ํา้ ยอ่ ยต่าง ๆ ยอ่ ยเนือ้ เยือ่ ของกระเพาะอาหาร 2. สร้างกรดไฮโดรคลอรกิ ทาํ ใหก้ ระเพาะอาหารมสี ภาพเปน็ กรด 3. สร้างเอนไซม์เพปซิน (นํา้ ย่อย) เพ่ือย่อยสารอาหารประเภทโปรตีนให้มขี นาดเล็ก แล้วสง่ ตอ่ ไปยงั ลาํ ไสเ้ ลก็ นอกจากนี้ ยังมีเอนไซม์ เรนนิ (นา้ํ ย่อย) เพื่อใช้ย่อยโปรตีนในนา้ํ นม

4. ลําไสเ้ ลก็ Small interstinr เปน็ อวยั วะทีร่ ับอาหารตอ่ มาจากกระเพาะอาหารมลี ักษณะเปน็ ทอ่ ยาวประมาณ 6-7 เมตร และกวา้ งประมาณ 2.5 เซนตเิ มตร ม้วนขดอยู่ภายในช่องทอ้ ง ลําไสเ้ ล็ก ทําหน้าที่ ยอ่ ยอาหารและดูดซึมสารอาหารมากท่ีสุดในทางเดนิ อาหาร โดยจะสร้างเอนไซม์ (น้ําย่อย) หลายชนิด รวมทง้ั รับนํา้ ดีจากตบั ที่สรา้ งแล้วมาเก็บไว้ ในถงุ นา้ํ ดี และเอนไซม์ (นาํ้ ย่อย) จากตบั อ่อน เพื่อย่อยสารอาหารทกุ ประเภท

5. ลําไส้ใหญ่ Larg interstine เป็นท่อทต่ี ่อจากลาํ ไสเ้ ล็ก มคี วามยาวประมาณ 1.5 เมตร กวา้ งประมาณ 6 เซนตเิ มตร โดยผนังดา้ นในของลําไสใ้ หญจ่ ะทําหนา้ ที่ ดูดซึมสารตา่ ง ๆ ท่ียังเหลืออยู่ในกากอาหารที่ถกู ส่งมาจากลาํ ไสเ้ ลก็ ลําไสใ้ หญ่ ทาํ หนา้ ที่ • ดูดซึมนํ้า วิตามิน และเกลือแร่ท่ีเหลือบางส่วนจากกากอาหารที่ไม่มีการย่อยแล้ว กลบั คนื สกู่ ระแสเลือด • กากอาหารที่ถูกดูดซึมแล้วจะมีลักษณะเหนียวข้น หากไม่มีการถ่ายอุจจาระหลาย วนั จะแขง็ ตวั เนอื่ งจากลาํ ไส้ใหญ่จะดดู นา้ํ ออกจากกากอาหารมากเกินไป

6. ทวารหนกั Anus ทาํ หน้าที่ ขบั กากอาหารทสี่ ะสมและรวมกนั อยูใ่ นลําไส้ตรงใหอ้ อกจากร่างกาย ในรปู ของอจุ จาระ

ตบั Liver ตบั ออ่ น Pancreas ทาํ หนา้ ท่ี สร้างนํา้ ดีที่มสี เี ขยี วเข้มและมกี ลิ่นฉนุ แลว้ ทําหน้าท่ี สรา้ งเอนไซมห์ ลายชนดิ ท่ใี ช้สําหรบั การยอ่ ยสารอาหาร จากนนั้ จะสง่ ไปท่ีลาํ ไส้เล็ก ส่งไปเกบ็ ทถ่ี งุ น้ําดี น้ําดจี ะถกู สง่ เขา้ สลู่ าํ ไส้เลก็ เพ่อื ช่วยยอ่ ยไขมันโดยทอ่ สง่ นา้ํ ดขี องตับ และท่อส่ง เอนไซม์ที่มาจากตับออ่ นจะเปดิ ทบี่ ริเวณลาํ ไสเ้ ลก็ ส่วนตน้ เม่อื มีการยอ่ ยอาหารเกิดขึ้น ถุงเก็บนํ้าดี Gallbladder ทาํ หน้าท่ี เกบ็ น้ําดีที่ผลติ จากตับ แล้วสง่ ตอ่ ไปทีล่ ําไส้ เลก็ สว่ นต้น ดงั นั้น ถงุ น้ําดีจงึ ไมไ่ ดท้ ําหน้าทผ่ี ลติ นา้ํ ดี

เป็นสารอินทรีย์ประเภทโปรตีนที่สร้างขึ้นโดยเซลล์ของส่ิงมีชีวิต ทําหน้าท่ีเป็น ตัวเร่งอัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมีที่เกิดข้ึนภายในเซลล์ของส่ิงมีชีวิตต่าง ๆ เอนไซม์มี ความสําคัญต่อกระบวนการต่างๆ ในร่างกายของเรา เช่น เอนไซม์ท่ีทําหน้าท่ีในการ ย่อยอาหาร เราเรียกว่า นํา้ ย่อย เอนไซม์ อาหาร

ระบบยอ่ ยอาหารเปน็ ระบบที่มคี วามสําคัญตอ่ ร่างกาย ดงั นนั้ เราควรปฏิบตั ิตนและดแู ลรักษาอวยั วะต่าง ๆ เช่น 1 2 34 รับประทานอาหาร รบั ประทานอาหาร รบั ประทานอาหารใหเ้ ป็น หลีกเลยี่ งการรบั ประทาน ที่สะอาดและ ทม่ี ใี ยอาหารสูง เวลา ครบทั้ง 3 มอื้ และ อาหารท่มี รี สจัด เพราะจะทาํ ให้ ปรงุ สุกใหม่ ได้แก่ ผักและ รบั ประทานอาหารใน เกดิ กรดในกระเพาะอาหารมาก เกินไป ผลไมต้ ่างๆ ปรมิ าณที่เหมาะสม

56 7 8 ออกกําลงั กายสมํ่าเสมอ หลกี เลย่ี งเนือ้ สัตว์ติดมันหรือ หลกี เลีย่ งการสบู บหุ รหี่ รอื ด่ืมนา้ํ อย่างน้อย 6 − 8 แกว้ เพอื่ ช่วยใหอ้ วัยวะต่าง ๆ อาหารท่ีมไี ขมันสูง การดมื่ เครอ่ื งดื่มท่มี ี หรอื 2 ลิตรตอ่ วัน หรือตามที่ แข็งแรง และทํางานได้ แอลกอฮอล์ รา่ งกายต้องการตอ่ วัน เปน็ ปกติ

ระบบยอ่ ยอาหารสาํ คญั กับรา่ งกายของเราอยา่ งไร ? ระบบยอ่ ยอาหาร อาหารท่ีเรารับประทานเขา้ ไป เมอื่ รา่ งกายดูดซมึ สารอาหาร มคี วามสําคัญต่อรา่ งกายของเรา ประกอบดว้ ยสารอาหาร เขา้ สกู่ ระแสเลือดก็จะไปเล้ียงส่วนต่างๆ เพราะรา่ งกายของเราตอ้ งการ ของร่างกายทําให้ร่างกายเจริญเตบิ โต สารอาหารไปเลี้ยงส่วนต่าง ๆ หลายประเภทและมักมีขนาดใหญ่ เกนิ กว่าที่รา่ งกายจะดดู ซึมเข้าไปได้ แขง็ แรง และมสี ุขภาพดี ของร่างกาย ดังน้ัน ระบบยอ่ ยอาหารจึงมีหน้าท่ี สาํ คัญในการยอ่ ยสารอาหารตา่ งๆ ให้มีขนาดเล็กลง