นนวรัตน์ ฤทัยภัทร 634102050 DQ

รายงาน Digital Intelligence Quotient (DQ) เสนอ อาจารย์ สุธิดา ปรีชานนท์ จัดทาโดย นางสาวนนวรัตน์ ฤทยั ภทั ร หมู่ 2 634102050 รายงานน้ีเป็นส่วนหน่ึงของวชิ า PC62506นวตั กรรมและเทคโนโลยสี าขาวิชาภาษาองั กฤษ คณะครุศาสตร์ มหาวทิ ยาราชภฎั หมบู่ า้ นจอมบึง

ก คานา รายงานเล่นน้ีเป็ นส่วนหน่ึงของนวตั กรรมและเทคโนโลย(ี PC62506) รายงานฉบบั น้ีจดั ทาข้ึนเพ่ือการ เล้ียงดูเด็กในยุคน้ี เน่ืองจากพ่อแม่ใหค้ วามสาคญั กบั IQ หรือความฉลาดทางสติปัญญามากเป็นพิเศษ เม่ือสภาพ สงั คมเปลี่ยนไป กเ็ ริ่มหนั มาใหค้ วามสาคญั กบั EQ หรือความฉลาดทางอารมณ์ควบคู่ไปดว้ ย ตอ่ มาเมื่อโลกเขา้ สู่ ยุคดิจิทลั ก็ปรากฏความฉลาดอีกรูปแบบหน่ึง ที่เด็กในยุคใหม่ตอ้ งเรียนรู้ นน่ั ก็คือ ความฉลาดทางดิจิทลั หรือ Digital Intelligence Quotient เรียกส้ันๆ วา่ DQ เพอ่ื ใหเ้ ทา่ ทนั กบั โลกปัจจุบนั ผูจ้ ดั ทาขอขอบคุณอาจารยส์ ุธิดา ปรีชานนท์ เป็ นอาจารย์ ประจาวิชานวตั กรรมและเทคโนโลยีที่ให้ ขอ้ มลู แนวคิดและคาปรึกษาในการจดั ทา ผจู้ ดั ทาหวงั วา่ ผอู้ ่านทุกทา่ นเกิดความเขา้ ใจในเน้ือหาและหวงั เป็นอยา่ ง ยงิ่ จะสามารถนาไปใชใ้ หเ้ กิดประโยชน์สูงสุด หากเกิดขอ้ ผิดพลาดประการใดผจู้ ดั ทานอ้ มรับและจะนาไปแกไ้ ข และ ขออภยั ณ ที่น้ี จาทาโดย นางสาวนนวรัตน์ ฤทยั ภทั ร

สารบญั ข เรื่อง คานา หนา้ สารบญั ก ทกั ษะดิจิทลั กา้ วสู่ พลเมืองในศตวรรษท่ี 21 ข ทาไมตอ้ งเพิม่ ทกั ษะ ความฉลาดทางดิจิทลั 1 ความเป็นพลเมืองดิจิทลั (Digital Citizenship) คอื อะไร 3 การเป็นพลเมืองดิจิทลั น้นั มีทกั ษะสาคญั 8 ประการ 4 ทกั ษะในการรักษาอตั ลกั ษณ์ท่ีดีของตนเอง (DigitalCitizenIdentity) 4 ทกั ษะในการคดิ วิเคราะห์มีวิจารณญาณที่ดี (Critical Thinking) 5 ทกั ษะในการรักษาความปลอดภยั ของตนเองในโลกออนไลน์ (Cybersecurity Management) 6 ทกั ษะในการรักษาขอ้ มูลส่วนตวั (Privacy Management) 7 ทกั ษะในการจดั สรรเวลาหนา้ จอ (Screen Time Management) 9 ทกั ษะในการบริหารจดั การขอ้ มลู ที่ผใู้ ชง้ านทิ้งไวบ้ นโลกออนไลน์ (Digital Footprints) 10 ทกั ษะในการรับมือกบั การคุกคามทางโลกออนไลน์ (Cyberbullying Management) 11 ทกั ษะในการใชเ้ ทคโนโลยอี ยา่ งมีจริยธรรม (Digital Empathy) 12 บรรณานุกรม 14 16

3 ทักษะดิจิทลั ก้าวสู่ พลเมืองในศตวรรษที่ 21 ก่อนจะทราบถึงทกั ษะดา้ นดิจิทลั ขอใหค้ านิยามความหมายของประโยคท่ีวา่ \"ความเป็นพลเมืองดิจิทลั \" ที่ทุกประเทศทวั่ โลกคาดหวงั ให้เกิดข้ึนในประชากรของตน คือ \"พลเมืองผูใ้ ช้งานสื่อดิจิทัลและสื่อสังคม ออนไลน์อย่างเขา้ ใจบรรทดั ฐาน ของการปฏิบตั ิตวั ให้เหมาะสม และมีความรับผิดชอบในการใช้เทคโนโลยี โดยเฉพาะอยา่ งย่งิ การส่ือสารในยคุ ดิจิทลั เป็นการสื่อสารท่ีไร้พรมแดนจาเป็นตอ้ งมีความฉลาดทางดิจิทลั (DQ: Digital Intelligence) \" ความฉลาดทางดิจิทลั (Digital Intelligence Quotient : DQ) คือ กลมุ่ ของความสามารถทางสังคม อารมณ์ และการรับรู้ ท่ีจะทาให้คนคนหน่ึงสามารถเผชิญกบั ความทา้ ทายบนเส้นทางของชีวิตในยุคดิจิทลั และสามารถ ปรับตวั ใหเ้ ขา้ กบั ชีวิตดิจิทลั ได้ ความฉลาดทางดิจิทลั ครอบคลมุ ท้งั ความรู้ ทกั ษะ ทศั นคติและคา่ นิยมที่จาเป็นต่อ การใช้ชีวิตในฐานะสมาชิกของโลกออนไลน์ กล่าวอีกนัยหน่ึงคือ ทกั ษะการใชส้ ่ื อและการเขา้ สังคมในโลก ออนไลน์

4 ดงั น้นั พลเมืองดิจิทลั จึงหมายถึง สมาชิกบนโลกออนไลน์ ท่ีใชเ้ ครือขา่ ยอินเทอร์เน็ต ซ่ึงมีความหลากหลายทาง เช้ือชาติ อายุ ภาษา และวฒั นธรรม ดงั น้นั พลเมืองดิจิทลั ทุกคนจึงตอ้ งมี ‘ความเป็นพลเมืองดิจิทลั ’ ท่ีมีความ ฉลาดทางดิจิทลั บนพ้นื ฐานของความรับผดิ ชอบ การมีจริยธรรม การมีส่วนร่วม ความเห็นอกเห็นใจและเคารพ ผอู้ ื่น โดยมุง่ เนน้ ความเป็นธรรมในสงั คม ปฏิบตั ิและรักษาไวซ้ ่ึงกฎเกณฑ์ เพอ่ื สร้างความสมดุลของการอยู่ ร่วมกนั อยา่ งมีความสุข

5 ทาไมต้องเพม่ิ ทักษะ ความฉลาดทางดจิ ิทลั เด็กๆ และเยาวชนในยคุ ไอทีเติบโตมาพร้อมกบั อุปกรณ์ดิจิทลั และอินเทอร์เน็ต ดว้ ยลกั ษณะการสื่อสาร ท่ีรวดเร็ว อิสระ ไร้พรมแดน และไม่เห็นหน้าของอีกฝ่ าย ทาให้การรับรู้และการใช้ชีวิตของเด็กรุ่นใหม่ มี ลกั ษณะที่แตกต่างจากเจนเนอเรชน่ั รุ่นก่อนๆ มาก ทกั ษะชีวิตใหม่ๆ ตอ้ งไดร้ ับการเรียนรู้และฝึ กฝน เพื่อท่ีเด็กที่ เติบโตมาในยคุ ท่ีเต็มไปดว้ ยขอ้ มลู ข่าวสารและเทคโนโลยสี ามารถนาไปใชใ้ นชีวิตประจาวนั การใชช้ ีวติ ของคน รุ่นใหม่ยงั ผูกติดกบั เครือข่ายอินเทอร์เน็ตและสื่อออนไลน์เกือบตลอดเวลา ไม่ว่า จะเป็ นการรับข่าวสาร ความ บนั เทิง หรือการซ้ือขายสินคา้ และบริการ และการทาธุรกรรมการเงิน ในอดีต ตวั ช้ีวดั อย่าง IQ ไดถ้ ูกนามาใช้ พฒั นาระดบั ทกั ษะทางสติปัญญาของมนุษย์ ในขณะท่ี EQ ไดน้ ามาศึกษาเพอื่ พฒั นาระดบั ทกั ษะความฉลาดทาง อารมณ์ แตด่ ว้ ยบริบททางสังคมท่ีเปลี่ยนไป ปัจจุบนั ทกั ษะความฉลาดทางปัญญาและทางอารมณ์ ไม่เพียงพอต่อ ส่ิงท่ีเยาวชนต้องเผชิญในโลก ไซเบอร์ ย่ิงไปกว่าน้ัน อินเทอร์เน็ตและอุปกรณ์ดิจิทัล ถึงแม้จะเพิ่มความ สะดวกสบาย แต่ก็แฝงดว้ ยอนั ตราย เช่นกนั ไม่ว่าจะเป็น อนั ตรายต่อสุขภาพ การเสพติดเทคโนโลยี หากใชง้ าน ส่ือดิจิทลั มากเกินไป หรือ อนั ตรายจากมิจฉาชีพออนไลน์ การคุกคามทางไซเบอร์ และการกลนั่ แกลง้ ทางไซ เบอร์ พลเมืองยุคใหม่ จึงตอ้ งรู้เท่าทนั สื่อ สารสนเทศ และมีทกั ษะความฉลาดทางดิจิทลั เพื่อที่จะใชช้ ีวิตอยู่ใน สังคมออนไลน์ และในชีวิตจริงโดยไม่ทาตวั เองและผูอ้ ื่นให้เดือดร้อน ดงั น้ัน ครอบครัว โรงเรียน ทางภาครัฐ และ องค์กรที่เกี่ยวของ ควรร่วมส่งเสริมให้เยาวชนเป็ น ‘พลเมืองดิจิทลั ’ ที่มีความรู้ความเขา้ ใจในเร่ือง ที่ เกี่ยวขอ้ งกบั การใชง้ านอินเทอร์เน็ต

6 ความเป็ นพลเมืองดจิ ทิ ัล (Digital Citizenship) คืออะไร ความเป็ นพลเมืองดิจิทลั คือ พลเมืองผูใ้ ช้งานส่ือดิจิทลั และส่ือสังคมออนไลน์ที่เขา้ ใจบรรทดั ฐานของ การปฏิบตั ิตวั ให้เหมาะสมและมีความรับผิดชอบในการใช้เทคโนโลยี โดยเฉพาะอย่างยิ่ง การส่ือสาร ในยุค ดิจิทลั เป็นการสื่อสารที่ไร้พรมแดน สมาชิกของโลกออนไลน์คือ ทุกคนที่ใชเ้ ครือข่ายอินเทอร์เน็ต บนโลกใบน้ี ผูใ้ ช้สื่อสังคมออนไลน์มีความหลากหลายทางเช้ือชาติ อายุ ภาษา และวฒั นธรรม พลเมือง ดิจิทลั จึงตอ้ งเป็ น พลเมืองที่มีความรับผดิ ชอบ มีจริยธรรม เห็นอกเห็นใจและเคารพผอู้ ่ืน มีส่วนร่วม และม่งุ เนน้ ความเป็นธรรมใน สังคม การเป็นพลเมืองในยคุ ดิจิทลั น้นั มีทกั ษะที่สาคญั 8 ประการ การเป็ นพลเมืองดจิ ทิ ัลน้นั มีทกั ษะสาคญั 8 ประการ ท่ีควรบ่มเพาะใหเ้ กิดข้ึนกบั พลเมืองดิจิทลั ทกุ คนในศตวรรษท่ี 21 ดงั น้ี

7 1.ทักษะในการรักษาอตั ลกั ษณ์ทีด่ ีของตนเอง (Digital Citizen Identity) ตอ้ งมีความสามารถในการสร้างสมดุล บริหารจดั การ รักษาอตั ลกั ษณ์ที่ดีของตนเองไวใ้ หไ้ ด้ ท้งั ในส่วน ของโลกออนไลน์และโลกความจริง โดยตอนน้ีประเด็นเรื่องการสร้างอตั ลกั ษณ์ออนไลน์ถือเป็ นปรากฏการณ์ ใหม่ ท่ีทาให้บุคคลสามารถแสดงออกถึงความเป็ นตวั ตนต่อสังคมภายนอก โดยอาศยั ช่องทางการส่ือสารผ่าน เวบ็ ไซตเ์ ครือข่ายสังคมในการอธิบายรูปแบบใหม่ของการสื่อสารแบบมีปฏิสัมพนั ธ์ทางอินเทอร์เน็ต ซ่ึงเป็นการ แสดงออกเก่ียวกบั ตวั ตนผา่ นเวบ็ ไซตเ์ ครือข่ายสงั คมต่างๆ อตั ลกั ษณ์ท่ีดีคือ การท่ีผใู้ ชส้ ื่อดิจิทลั สร้างภาพลกั ษณ์ในโลกออนไลน์ของตนเองในแงบ่ วก ท้งั ความคดิ ความรู้สึก และการกระทา โดยมีวิจารณญานในการรับส่งข่าวสารและแสดงความคดิ เห็น มีความเห็นอก เห็นใจ ผรู้ ่วมใชง้ านในสังคมออนไลน์ และรู้จกั รับผิดชอบต่อการกระทา ไม่กระทาการที่ผดิ กฎหมาย และจริยธรรมใน โลกออนไลน์ เช่น การละเมิดลิขสิทธ์ิ การกลัน่ แกล้งหรือการใช้วาจาที่สร้างความ เกลียดชังผูอ้ ื่นทางสื่อ ออนไลน์

8 2.ทกั ษะในการคดิ วิเคราะห์มีวิจารณญาณที่ดี (Critical Thinking) ความสามารถในการวิเคราะห์แยกแยะระหว่างขอ้ มูลท่ีถูกตอ้ งและขอ้ มูลที่ผิด ขอ้ มูลท่ีมีเน้ือหาดีและ ขอ้ มูลท่ีเขา้ ข่ายอนั ตราย รู้ว่าขอ้ มูลลกั ษณะใดที่ถูกส่งผ่านมาทางออนไลน์แลว้ ควรต้งั ขอ้ สงสัย หาคาตอบให้ ชัดเจนก่อนเชื่อและนาไปแชร์ ด้วยเหตุน้ี พลเมืองดิจิทัล จึงต้องมีความรู้ความสามารถในการเข้าถึง ใช้ สร้างสรรค์ ประเมิน สงั เคราะห์ และสื่อสารขอ้ มูลขา่ วสารผา่ นเคร่ืองมือดิจิทลั ซ่ึงจาเป็นตอ้ งมีความรู้ดา้ นเทคนิค เพ่ือใชเ้ คร่ืองมือดิจิทลั เช่น คอมพิวเตอร์ สมาร์ตโฟน แท็บเลต็ ไดอ้ ย่างเช่ียวชาญ รวมถึงมีทกั ษะในการรู้คิดข้นั สูง เช่น ทกั ษะการคิดอย่างมีวิจารณญาณ ท่ีจาเป็ นต่อการเลือก จดั ประเภท วิเคราะห์ ตีความ และเขา้ ใจขอ้ มูล ข่าวสาร มีความรู้และทกั ษะในสภาพแวดลอ้ มดิจิทลั การรู้ดิจิทลั โดยมุ่งให้เป็ นผูใ้ ช้ท่ีดี เป็ นผูเ้ ขา้ ใจบริบทที่ดี และเป็นผสู้ ร้างเน้ือหาทางดิจิทลั ท่ีดี ในสภาพแวดลอ้ มสังคมดิจิทลั เม่ือใชอ้ ินเทอร์เน็ต จะรู้วา่ เน้ือหาอะไร เป็น สาระ มีประโยชน์ รู้เท่าทันสื่อและสารสนเทศ สามารถวิเคราะห์และประเมิน ข้อมูลจากแหล่งข้อมูลที่ หลากหลายได้ เขา้ ใจรูปแบบการหลอกลวงต่างๆ ในโลกไซเบอร์ เช่น ขา่ วปลอม เวบ็ ปลอม ภาพตดั ตอ่ เป็นตน้ การคดิ วิเคราะห์มีวิจารณญาณท่ีดีมีองคป์ ระกอบดงั น้ี

9 3.ทักษะในการรักษาความปลอดภัยของตนเองในโลกออนไลน์ (Cybersecurity Management) ความสามารถในการป้องกันข้อมูลด้วยการสร้างระบบความปลอดภัยท่ีเข้มแข็งและป้องกันการ โจรกรรมขอ้ มูลไม่ให้เกิดข้ึนได้ ถา้ ตอ้ งทาธุรกรรมกบั ธนาคารหรือซ้ือสินคา้ ออนไลน์ เช่น ซ้ือเส้ือผา้ ชุดเดรส เป็ นตน้ ควรเปลี่ยนรหัสบ่อยๆ และควรหลีกเล่ียงการใช้คอมพิวเตอร์สาธารณะ และหากสงสัยว่าขอ้ มูลถูก นาไปใชห้ รือสูญหาย ควรรีบแจง้ ความและแจง้ หน่วยงานท่ีเกี่ยวขอ้ งทนั ที สามารถป้องกันขอ้ มูลด้วยการสร้างระบบความปลอดภยั ที่เขม้ แข็ง และป้องกนั การโจรกรรมข้อมูล หรือการโจมตีออนไลน์ได้ มีทกั ษะในการรักษาความปลอดภยั ของตนเองในโลกออนไลน์ การรักษา ความ ปลอดภัยของตนเองในโลกไซเบอร์คือ การปกป้องอุปกรณ์ดิจิทลั ขอ้ มูลที่จดั เก็บและขอ้ มูลส่วนตัว ไม่ให้ เสียหาย สูญหาย หรือถูกโจรกรรมจากผูไ้ ม่หวงั ดีในโลกไซเบอร์ การรักษาความปลอดภัยทาง ดิจิทัลมี ความสาคญั ดงั น้ี 1. เพื่อรักษาความเป็ นส่วนตวั และความลบั หากไม่ไดร้ ักษาความปลอดภยั ให้กับ อุปกรณ์ดิจิทัล ขอ้ มลู ส่วนตวั และขอ้ มูลที่เป็นความลบั อาจจะร่ัวไหลหรือถูกโจรกรรมได้ 2. เพื่อป้องกนั การขโมยอตั ลกั ษณ์ การขโมยอตั ลกั ษณ์เริ่มมีจานวนที่มากข้ึนในยุคขอ้ มูล ข่าวสาร เนื่องจากมีการทาธุรกรรมทางออนไลน์มากย่งิ ข้นึ ผูค้ นเริ่มทาการชาระค่าสินคา้ ผ่าน สื่ออินเทอร์เน็ต และทา ธุรกรรมกบั ธนาคารทางออนไลน์ หากไม่มีการรักษาความปลอดภยั ท่ี เพียงพอ มิจฉาชีพอาจจะลว้ งขอ้ มูล เกี่ยวกบั บตั รเครดิตและขอ้ มลู ส่วนตวั ของผใู้ ชง้ านไปสวมรอย ทาธุรกรรมได้ เช่น ไปซ้ือสินคา้ กูย้ มื เงิน หรือ สวมรอยรับผลประโยชนแ์ ละสวสั ดิการ 3. เพ่ือป้องกนั การโจรกรรมขอ้ มูล เน่ืองจากขอ้ มูลต่างๆ มกั เก็บรักษาในรูปของดิจิทลั ไม่วา่ จะเป็ น เอกสาร ภาพถา่ ย หรือคลิปวดี ิโอ ขอ้ มูลเหล่าน้ีอาจจะถูกโจรกรรมเพอ่ื นาไปขายต่อ แบลค็ เมล์ หรือเรียกคา่ ไถ่ 4. เพือ่ ป้องกนั ความเสียหายของขอ้ มลู และอุปกรณ์ ภยั คุกคามทางไซเบอร์อาจส่งผลเสียต่อขอ้ มูลและ อุปกรณ์ดิจิทลั ได้ ผไู้ ม่หวงั ดีบางรายอาจมุ่งหวงั ให้เกิดอนั ตรายต่อขอ้ มูลและอุปกรณ์ที่เก็บรักษามากกว่าท่ีจะ โจรกรรมขอ้ มูลน้ัน ภยั คุกคามอยา่ งไวรัสคอมพิวเตอร์ โทรจนั และมลั แวร์สร้างความเสียหายร้ายแรงให้กบั คอมพิวเตอร์หรือระบบปฏิบตั ิการได้

10

11 4.ทกั ษะในการรักษาข้อมูลส่วนตัว (Privacy Management) ดุลพินิจในการบริหารจดั การขอ้ มูลส่วนตวั โดยเฉพาะการแชร์ขอ้ มูลออนไลน์เพ่ือป้องกันความเป็ น ส่วนตวั ท้งั ของตนเองและผูอ้ ื่นเป็ นส่ิงสาคญั ท่ีตอ้ งประกอบอยู่ในพลเมืองดิจิทลั ทุกคน และพวกเขาจะตอ้ งมี ความตระหนกั ในความเท่าเทียมกนั ทางดิจิทลั เคารพในสิทธิของคนทุกคน รวมถึงตอ้ งมีวิจารณญาณในการ รักษาความปลอดภยั ของขอ้ มลู ตนเองในสงั คมดิจิทลั รู้วา่ ขอ้ มลู ใดควรเผยแพร่ ขอ้ มลู ใดไม่ควรเผยแพร่ และตอ้ ง จดั การความเส่ียงของขอ้ มลู ของตนในสื่อสังคมดิจิทลั ไดด้ ว้ ย

12 5.ทักษะในการจดั สรรเวลาหน้าจอ (Screen Time Management) ทกั ษะในการบริหารเวลากบั การใช้อุปกรณ์ยุคดิจิทลั รวมไปถึงการควบคุมเพื่อให้เกิดสมดุลระหว่าง โลกออนไลน์และโลกภายนอก นบั เป็นอีกหน่ึงความสามารถที่บง่ บอกถึง ความเป็นพลเมืองดิจิทลั ไดเ้ ป็นอย่าง ดี เพราะเป็นที่รู้กนั อยแู่ ลว้ วา่ การใชเ้ ทคโนโลยสี ารสนเทศที่ขาดความเหมาะสมยอ่ มส่งผลเสียต่อสุขภาพโดยรวม ท้งั ความเครียดต่อสุขภาพจิตและเป็นสาเหตุก่อให้เกิดความเจ็บป่ วยทางกาย ซ่ึงนาไปสู่การสูญเสียทรัพยส์ ินเพื่อ ใชร้ ักษา และเสียสุขภาพในระยะยาวโดยรู้เท่าไมถ่ ึงการณ์ สามารถในการบริหารเวลาที่ใชอ้ ุปกรณ์ยุคดิจิทลั รวมไปถึงการควบคุมเพ่ือให้เกิดสมดุลระหว่าง โลก ออนไลน์ และโลกภายนอก ตระหนกั ถึงอนั ตรายจากการใชเ้ วลาหน้าจอนานเกินไป การทางาน หลายอยา่ งใน เวลาเดียวกนั และผลเสียของการเสพติดส่ือดิจิทลั สานักวิจยั สยามเทคโนโลยีอินเทอร์เน็ตโพลลร์ ะบุว่า วยั รุ่น ไทยเกือบ 40 % อยากใชเ้ วลาหนา้ จอ มากกวา่ ออกกาลงั กาย และผลการสารวจจาก We are social พบวา่ ในแต่ละ วนั คนไทยใชเ้ วลา หนา้ จอ ดงั น้ี

13 6.ทักษะในการบริหารจัดการข้อมูลทผี่ ู้ใช้งานทงิ้ ไว้บนโลกออนไลน์ (Digital Footprints) มีรายงานการศึกษาวิจยั ยืนยนั ว่า คนรุ่น Baby Boomer คือ กลุ่ม Aging ที่เกิดต้งั แต่ปี พ.ศ. 2487 – 2505 มกั จะใชง้ านอุปกรณ์คอมพิวเตอร์หรือโทรศพั ท์เคลื่อนท่ีของผูอ้ ื่น และเปิ ดใช้งาน WiFi สาธารณะ เสร็จแลว้ มกั จะละเลย ไม่ลบรหัสผ่านหรือประวตั ิการใชง้ านถึง 47% ซ่ึงเสี่ยงมากท่ีจะถูกผูอ้ ่ืนสวมสิทธิ ขโมยตวั ตนบน โลกออนไลน์ และเข้าถึงข้อมูลส่วนบุคคลได้อย่างง่ายดาย ดังน้ัน ความเป็ นพลเมืองดิจิทลั จึงตอ้ งมีทักษะ ความสามารถท่ีจะเขา้ ใจธรรมชาติของการใชช้ ีวิตในโลกดิจิทลั วา่ จะหลงเหลือร่องรอยขอ้ มลู ทิง้ ไวเ้ สมอ รวมไป ถึงตอ้ งเขา้ ใจผลลพั ธท์ ่ีอาจเกิดข้ึน เพอื่ การดูแลส่ิงเหล่าน้ีอยา่ งมีความรับผิดชอบ สามารถเขา้ ใจธรรมชาติของการใชช้ ีวิตในโลกดิจิทลั ว่าจะหลงเหลือร่อยรอยขอ้ มูลทิ้งไวเ้ สมอ รวมไป ถึง เขา้ ใจผลลพั ธ์ท่ีอาจเกิดข้ึน เพอื่ การดูแลสิ่งเหล่าน้ีอยา่ งมีความรับผดิ ชอบ รอยเทา้ ดิจิทลั (Digital Footprints) คืออะไร รอยเทา้ ดิจิทลั คือ คาท่ีใชเ้ รียกร่องรอยการกระทาต่างๆ ที่ ผใู้ ชง้ านทิง้ รอยเอาไวใ้ นโลกออนไลน์ โซเชียล มีเดีย เวบ็ ไซตห์ รือโปรแกรมสนทนา เช่นเดียวกบั รอยเทา้ ของคน เดินทาง ขอ้ มลู ดิจิทลั เช่น การลงทะเบียน อีเมล การโพสตข์ อ้ ความหรือรูปภาพ เม่ือถกู ส่งเขา้ โลกไซเบอร์แลว้ จะ ทิ้งร่อยรอยขอ้ มูลส่วนตวั ของ ผใู้ ชง้ านไวใ้ ห้ผอู้ ่ืนติดตามไดเ้ สมอ แมผ้ ใู้ ชง้ านจะลบไปแลว้ ดงั น้นั หากเป็นการ กระทาท่ีผิดกฎหมาย หรือศีลธรรม ก็อาจมีผลกระทบต่อช่ือเสียงและภาพลกั ษณ์ของผกู้ ระทา กลา่ วง่ายๆ รอยเทา้ ดิจิทลั คอื ทุกส่ิงทุกอยา่ งในโลกอินเทอร์เนต็ ที่บอกเรื่องของเรา เช่น

14 7.ทกั ษะในการรับมือกบั การคุกคามทางโลกออนไลน์ (Cyberbullying Management) จากขอ้ มูลทางสถิติล่าสุด สถานการณ์ในเรื่อง Cyber bullying ในไทย มีค่าเฉลี่ยการกลน่ั แกลง้ บนโลก ออนไลน์ในรูปแบบต่างๆ ท่ีสูงกว่าค่าเฉล่ียโลกอยู่ท่ี 47% และเกิดในรูปแบบที่หลากหลาย อาทิ การด่าทอกนั ดว้ ยขอ้ ความหยาบคาย การตดั ต่อภาพ สร้างขอ้ มูลเท็จ รวมไปถึงการต้งั กลุ่มออนไลน์กีดกนั เพื่อนออกจากกลุม่ ฯลฯ ดงั น้ัน ว่าที่พลเมืองดิจิทลั ทุกคน จึงควรมีความสามารถในการรับรู้และรับมือการคุกคามข่มขู่บนโลก ออนไลน์ไดอ้ ยา่ งชาญฉลาด เพ่อื ป้องกนั ตนเองและคนรอบขา้ งจากการคุกคามทางโลกออนไลนใ์ หไ้ ด้ การกลนั่ แกลง้ บนโลกไซเบอร์คือ การใช้อินเทอร์เน็ตเป็ นเคร่ืองมือหรือช่องทางเพื่อก่อให้เกิดการ คกุ คาม ล่อลวงและการกลน่ั แกลง้ บนโลกอินเทอร์เน็ตและสื่อสังคมออนไลน์ โดยกล่มุ เป้าหมายมกั จะเป็น กลุม่ เด็กจนถึงเด็กวยั รุ่น การกลน่ั แกลง้ บนโลกไซเบอร์คลา้ ยกนั กับการกลนั่ แกลง้ ในรูปแบบอ่ืน หากแต่การกลนั่ แกลง้ ประเภทน้ีจะกระทาผา่ นส่ือออนไลน์หรือส่ือดิจิทลั เช่น การส่งขอ้ ความทาง โทรศพั ท์ ผกู้ ลนั่ แกลง้ อาจจะ เป็ นเพื่อนร่วมช้นั คนรู้จกั ในส่ือสังคมออนไลน์ หรืออาจจะเป็ นคน แปลกหน้าก็ได้ แต่ส่วนใหญ่ผูท้ ี่กระทาจะ รู้จกั ผทู้ ี่ถูกกลน่ั แกลง้ รูปแบบของการกลนั่ แกลง้ มกั จะเป็น

15 ดงั เช่น เคยมีกรณี เดก็ ผหู้ ญิง อายุ 11 ปี ไปเล่นอินเทอร์เนต็ ท่ีร้านแลว้ ลืมออกจากบญั ชีการใชง้ าน เฟซบุ๊ก ทาใหม้ ี คนสวมรอยใชเ้ ฟซบุ๊กของเธอ ไปโพสตข์ อ้ มูลตามกลุ่มสนทนาท่ีขายบริการทางเพศ มีเน้ือหาเชิงเชิญชวนว่า ‘สาววยั ใสวยั ประถมยงั ไม่เคยเสียสาว สนใจติดต่อผ่านอินบ็อกซ์เฟซบุ๊กน้ี’ ดว้ ยความท่ีเธอไม่รู้เร่ือง พอมีคน แอดเฟรนดม์ ากร็ ับเลย เนื่องจากไม่ไดค้ ิดถึงอนั ตรายหรือภยั ต่างๆ คดิ แค่อยากมีเพอ่ื นเยอะๆ ต่อมาปรากฎวา่ ส่วน ใหญ่จะเป็นผชู้ ายส่งขอ้ ความมาหา ซ่ึงตอนแรกก็คุยดีๆ ปกติธรรมดา สักพกั ก็ถามวา่ อยทู่ ่ีไหน เคยรึยงั ขอเบอร์ โทรติดต่อหน่อยจะนดั ข้ึนห้อง ทาให้ เธอกลวั มาก แต่โชคดีท่ีเธอมีสัมพนั ธภาพกบั พ่อแม่ค่อนขา้ งดี จึงเล่าให้ ผปู้ กครองฟังวา่ เกิดอะไรข้นึ แม่ก็รับฟัง และ ช่วยกนั รับมือกบั การกลน่ั แกลง้ บนโลกออนไลน์น้ี วิธจี ดั การเม่ือถกู กลนั่ แกล้งบนโลกไซเบอร์ • บอกผปู้ กครอง หรือ ครูท่ีไวใ้ จ • รายงานไปยงั ผใู้ หบ้ ริการส่ือ สังคมออนไลน์น้นั ๆ ผกู้ ลนั่ แกลง้ อาจกระทาการละเมิดขอ้ ตกลง การใชง้ านส่ือ ออนไลน์ • บนั ทึกหลกั ฐานการกลนั่ แกลง้ อีเมล หรือภาพที่บนั ทึกจาก หนา้ จอ

16 8.ทกั ษะในการใช้เทคโนโลยอี ย่างมีจริยธรรม (Digital Empathy) ความสามารถในการเห็นอกเห็นใจและสร้างความสัมพนั ธ์ที่ดีกบั ผอู้ ื่นบนโลกออนไลน์ พลเมืองดิจิทลั ที่ ดีจะตอ้ งรู้ถึงคุณค่าและจริยธรรมจากการใชเ้ ทคโนโลยี ตอ้ งตระหนกั ถึงผลพวงทางสังคม การเมือง เศรษฐกิจ และวฒั นธรรม ท่ีเกิดจากการใชอ้ ินเทอร์เน็ต การกดไลก์ กดแชร์ ขอ้ มูล ข่าวสาร ออนไลน์ รวมถึงรู้จกั สิทธิและ ความรับผิดชอบออนไลน์ อาทิ เสรีภาพในการพูด การเคารพทรัพยส์ ินทางปัญญาของผูอ้ ื่น และการปกป้อง ตนเองและชุมชนจากความเส่ียงออนไลน์ เช่น การกลน่ั แกลง้ ออนไลน์ ภาพลามกอนาจารเด็ก สแปม เป็นตน้ มีความเห็นอกเห็นใจ และสร้างความสัมพนั ธ์ที่ดีกับผูอ้ ่ืนบนโลกออนไลน์ แมจ้ ะเป็ นการส่ือสารที่ ไม่ไดเ้ ห็นหนา้ กนั มีปฏิสัมพนั ธ์อนั ดีต่อคนรอบขา้ ง ไม่วา่ พ่อแม่ ครู เพื่อนท้งั ในโลกออนไลน์และใน ชีวิตจริง ไมด่ ่วนตดั สินผอู้ ื่นจากขอ้ มลู ออนไลนแ์ ต่เพียงอยา่ งเดียว และจะเป็นกระบอกเสียงใหผ้ ทู้ ี่ ตอ้ งการความช่วยเหลือ คิดก่อนจะโพสต์ลงสังคมออนไลน์ (Think Before You Post) ใคร่ครวญก่อนท่ีจะโพสต์รูปหรือขอ้ ความลงใน สื่อออนไลน์ ไม่โพสตข์ ณะกาลงั อยใู่ นอารมณ์โกรธ ส่ือสารกบั ผอู้ ่ืนดว้ ยเจตนาดี ไม่ใชว้ าจาที่สร้างความเกลียด ชงั ทางออนไลน์ ไม่นาลว้ งขอ้ มูลส่วนตวั ของผูอ้ ่ืน ไม่กลน่ั แกลง้ ผูอ้ ่ืนผ่านส่ือดิจิทลั โดยอาจต้งั ความถามกบั ตวั เองก่อนโพสตว์ า่

17 กลา่ วโดยสรุป การจะเป็นพลเมืองดิจิทลั ท่ีดีน้นั ตอ้ งมีความฉลาดทางดิจิทลั ซ่ึงประกอบข้นึ ดว้ ยชุดทกั ษะและ ความรู้ท้งั ในเชิงเทคโนโลยแี ละการคดิ ข้นั สูง หรือที่เรียกวา่ “ความรู้ดิจิทลั ” (Digital Literacy) เพ่ือใหส้ ามารถใช้ ประโยชน์จากขอ้ มลู ข่าวสารในโลกไซเบอร์ รู้วิธีป้องกนั ตนเองจากความเสี่ยงต่างๆ ในโลกออนไลน์ เขา้ ใจถึง สิทธิ ความรับผิดชอบ และจริยธรรมที่สาคญั ในยคุ ดิจิทลั และใชป้ ระโยชนจ์ ากอินเทอร์เน็ตในการมีส่วนร่วม ทางการเมือง เศรษฐกิจ สงั คม และวฒั นธรรม ที่เก่ียวกบั ตนเอง ชุมชน ประเทศ และพลเมืองบนโลก ไดอ้ ยา่ ง สร้างสรรค์

18 บรรณานุกรม บทความเรื่อง “พลเมืองดิจิทลั (Digital Citizenship)” โดย Phichitra Phetparee| เผยแพร่บนเวบ็ ไซต์ สสส. (19 สิงหาคม 2564) เอกสารวิชาการออนไลน์เร่ือง “คู่มือพลเมืองดิจิทลั ” โดย วรพจน์ วงศก์ ิจรุ่งเรือง เผยแพร่คร้ังแรก: มิถุนายน 2561(19 สิงหาคม 2564) 6 เหตกุ ารณ์ สะเทือนใจ!! จากภยั Cyberbullying - จส. 100 [Online]. แหลง่ ที่มา http://www.js100.com/en/site/post_share/view/25700 (19 สิงหาคม 2564) 9 ขอ้ ควรปฏิบตั ิของพลเมืองดิจิทลั ยคุ ใหม่ [Online]. แหล่งที่มา http://www.okmd.or.th/ okmd- opportunity/digital-age/258/(19 สิงหาคม 2564) ดีป้าจบั มือพนั ธมิตรขบั เคลื่อนความฉลาดทางดิจิทลั ใหเ้ ด็กไทยเทียบเทา่ มาตรฐาน [Online]. แหลง่ ท่ีมา http://www.ryt9.com/s/prg/2778991 (19 สิงหาคม 2564) โจ๋ไทยเมินออกกาลงั กาย 40% อยากเล่นเนต็ -เกมมากกวา่ [Online]. แหล่งที่มา http://www. manager.co.th/qol/viewnews.aspx?NewsID=9560000154824 (19 สิงหาคม 2564) ผลวิจยั ช้ีวยั รุ่นอยู่ ‘หนา้ จอ’ นาน ยง่ิ ผกู พนั กบั พอ่ แม่-เพ่ือนลดลง [Online]. แหลง่ ท่ีมา http://www. manager.co.th/Around/ViewNews.aspx?NewsID=9530000030132 (19 สิงหาคม 2564)