คู่มือทักษะความฉลาดทางดิจิทัล

ค่มู ือทกั ษะความฉลาดทางดิจิทลั สาหรบั ครู เสนอ อ. ดร.สจุ ิตตรา จนั ทรล์ อย อ. ดร.สธุ ิดา ปรีชานนท์ จดั ทาโดย นางสาวรงุ่ วิภา กาญจนกิจขจร รหสั ประจาตวั 647190321 รายงานนี้เป็นส่วนหน่ึงของวิชา การพฒั นาความเป็นครู (GD58201) หลกั สตู รประกาศนียบตั รบณั ฑิต สาขาวิชาชีพครู ปี การศกึ ษา 2564 มหาวิทยาลยั ราชภฏั หมบู่ า้ นจอมบงึ

คานา เทคโนโลยีมีบทบาทกบั การดาเนินชีวิตในปัจจบุ นั เป็นอยา่ งมาก ในขณะท่ีในทุก ๆ วนั เทคโนโลยีมกี ารเปล่ียนแปลงตลอดเวลา คนเรากต็ ้องเรียนร้แู ละปรบั ตวั ให้ทนั ต่อการ เปล่ียนแปลงของเทคโนโลยีโดยเฉพาะในวิกฤตการณ์โควิด19ที่ทาให้เราต้องปรบั เปลี่ยน พฤติกรรมการใช้ชีวิตให้อย่กู บั เทคโนโลยีในโลกออนไลน์มากข้นึ ความเปล่ียนแปลงที่ เกิดขน้ึ นี้ ทาให้เราทุกคนจะต้องมที กั ษะความเป็นพลเมอื งดิจิทลั เพ่ือให้อยใู่ นโลก ออนไลน์ได้อยา่ งปลอดภยั ด้วยเหตนุ ี้ผ้จู ดั ทาจึงได้รวบรวม 8 ทกั ษะความฉลาดทาง ดิจิทลั ลงในรายงานเล่มนี้เพ่อื หวงั จะเป็นประโยชน์กบั ผ้อู ่านทกุ ท่าน สามารถต่อยอด การใช้เทคโนโลยีได้อยา่ งเหมาะสม และปลอดภยั นางสาวร่งุ วิภา กาญจนกิจขจร ผจู้ ดั ทา

สารบญั หน้า ก เร่อื ง ข คานา 1 สารบญั 2 8 ทกั ษะความฉลาดทางดจิ ทิ ลั 3 ทกั ษะท่ี 1 การรกั ษาอตั ลกั ษณ์ทด่ี ขี องตวั เอง 4 ทกั ษะท่ี 2 ทกั ษะการคดิ วเิ คราะห์ 5 ทกั ษะท่ี 3 ทกั ษะในการรกั ษาความปลอดภยั ของตนเองในโลกไซเบอร์ 6 ทกั ษะท่ี 4 การรกั ษาขอ้ มลู สว่ นตวั ทกั ษะท่ี 5 การจดั สรรเวลาหน้าจอ 7 ทกั ษะท่ี 6 การบรหิ ารจดั การขอ้ มลู 8 ทกั ษะท่ี 7 การรบั มอื กบั การกลนั่ แกลง้ บนโลกไซเบอร์ 9 ทกั ษะท่ี 8 การใชเ้ ทคโนโลยอี ยา่ งมจี รยิ ธรรม บทสรปุ 10 บรรณานุกรม 11

8 Skills Digital Intelligence Quotient ความฉลาดทางดจิ ทิ ลั (Digital Intelligence Quotient : DQ) คอื กล่มุ ของความสามารถ ทางสงั คม อารมณ์ และการรบั รู้ ทจ่ี ะทาใหค้ นคนหน่งึ สามารถเผชญิ กบั ความทา้ ทายบนเสน้ ทาง ของชวี ติ ในยุคดจิ ทิ ลั และสามารถปรบั ตวั ใหเ้ ขา้ กบั ชวี ติ ดจิ ทิ ลั ได้ ความฉลาดทางดจิ ทิ ลั ครอบคลุมทงั้ ความรู้ ทกั ษะ ทศั นคตแิ ละคา่ นิยมทจ่ี าเป็นต่อการใชช้ วี ติ ในฐานะสมาชกิ ของโลก ออนไลน์ กล่าวอกี นยั หน่งึ คอื ทกั ษะการใชส้ อ่ื และการเขา้ สงั คมในโลกออนไลน์ คงปฏเิ สธไมไ่ ด้ ว่าในยุคน้เี ตบิ โตมากบั อุปกรณ์ดจิ ทิ ลั และอนิ เทอรเ์ น็ต ซง่ึ การรบั รู้ขอ้ มลู ผา่ นโลกดจิ ทิ ลั นนั้ แตกตา่ งโดยสน้ิ เชงิ กบั ยคุ ทเ่ี ราเตบิ โตมาในยคุ น้ีจะคนุ้ เคยกบั การรบั สง่ ขอ้ มลู โดยไมต่ อ้ งเหน็ หน้า สอ่ื สารผา่ นตวั หนงั สอื และอโี มตคิ อน นอกจากน้ี พวกเขายงั มโี ลกทงั้ ใบอยใู่ นมอื ดว้ ยการใช้ สมารท์ โฟนคน้ หาทกุ อยา่ งทอ่ี ยากรู้ ทาทุกอยา่ งผา่ นโทรศพั ทเ์ พยี งเครอ่ื งเดยี ว แมว้ า่ IQ และ EQ จะยงั คงเป็นสงิ่ สาคญั แต่ DQ กเ็ ป็นทกั ษะทจ่ี าเป็นตอ้ งเพมิ่ เตมิ เขา้ มา เพอ่ื ใหเ้ ดก็ ๆ มี ความสามารถอยใู่ นโลกดจิ ทิ ลั ไดอ้ ยา่ งเหมาะสม และปลอดภยั โดยแบง่ ได้ 8 ทกั ษะ

1. ทกั ษะการรกั ษาอตั ลกั ษณ์ที่ดีของตนเอง ทกั ษะการรกั ษาอตั ลกั ษณ์ทด่ี ขี องตนเอง : อตั ลกั ษณ์ คอื ลกั ษณะเฉพาะบุคลทบ่ี ่งบอกความเป็น ตวั ตนของคนๆ นนั้ ซง่ึ ไมว่ า่ จะอยใู่ นโลกออนไลน์หรอื ในชวี ติ จรงิ กค็ วรมอี ตั ลกั ษณ์เชงิ บวก มี วจิ ารณญาณในการรบั สง่ ขา่ วสารและแสดงความคดิ เหน็ รบั ผดิ ชอบตอ่ การกระทา ไมล่ ะเมดิ คกุ คามผใู้ ชง้ านออนไลน์คนอ่นื ๆ ซง่ึ สามารถสรา้ งอตั ลกั ษณ์ทด่ี ไี ดโ้ ดย สรา้ งความมนั ่ คงทางอารมณ์ ใหเ้ หน็ คุณคา่ ในตนเอง เพราะ การเหน็ คุณคา่ ในตนเองจะช่วย พฒั นาอตั ลกั ษณ์ทด่ี แี ละมนั ่ คง เขา้ ใจบทบาทหน้าทข่ี องตนเองในชวี ติ จรงิ รกู้ ารรบั ผดิ ชอบตามบทบาทหน้าทข่ี องตน ซง่ึ จะสง่ ผลตอ่ อตั ลกั ษณ์ทด่ี ใี นโลกออนไลน์ได้ ไมเ่ ปรยี บเทยี บเชงิ ลบ การทไ่ี ปเปรยี บเทยี บเชงิ ลบ จะทาใหเ้ กดิ ความไมม่ นั ่ ใจ และเป็นผลทท่ี าใหเ้ กดิ อตั ลกั ษณ์ทไ่ี มด่ ใี นโลกออนไลน์ได้

2. ทกั ษะการคดิ วเิ คราะห์ ทกั ษะการคดิ วเิ คราะห์ : การคดิ วเิ คราะหเ์ ป็นทกั ษะทส่ี าคญั เป็นอยา่ งยง่ิ ในการเป็นพลเมอื ง ดจิ ทิ ลั เพราะในโลกออนไลน์มขี อ้ มลู ขา่ วสารมากมายทจ่ี าเป็นตอ้ งไดร้ บั การวเิ คราะหก์ ลนั่ กรอง ก่อนว่าเป็นขอ้ มลู ทถ่ี ูกตอ้ งหรอื ไม่ รวมทงั้ ยงั ตอ้ งสามารถแยกแยะขอ้ มลู ทเ่ี ป็นประโยชน์ออกจาก ขอ้ มลู ทเ่ี ป็นอนั ตราย รเู้ ทา่ ทนั ไมต่ กเป็นเครอ่ื งมอื ของปฏบิ ตั กิ ารโฆษณาชวนเช่อื ต่างๆ ซง่ึ สามารถสรา้ งทกั ษะการคดิ วเิ คราะหไ์ ด้ ดงั น้ี หมนั ่ ตงั้ คาถาม ไมเ่ ช่อื อะไรงา่ ยๆ ควรตรวจสอบแหลง่ ทม่ี า และหาขอ้ มลู เพม่ิ เตมิ จนมนั ่ ใจก่อนปักใจเช่อื เรยี นรวู้ ธิ กี ารหาขอ้ มลู ทถ่ี กู ตอ้ ง เวบ็ ไซตแ์ บบใดเชอ่ื ถอื ได้ เวบ็ ไซตแ์ บบใดไมน่ ่าไวว้ างใจ รวมทงั้ สอนลกู ใช้ Search engine การคยี ค์ าคน้ หาท่ี เหมาะสม

3. ทกั ษะในการรกั ษาความปลอดภยั ของตนเองในโลกไซเบอร์ ทกั ษะในการรกั ษาความปลอดภยั ของตนเองในโลกไซเบอร์ : การเป็นพลเมอื งดจิ ทิ ลั ทม่ี ี ประสทิ ธภิ าพจาเป็นตอ้ งรจู้ กั ขอบเขตการใชง้ าน และรวู้ ธิ ปี ้องกนั ความเสยี หายของขอ้ มลู และ อปุ กรณ์ดจิ ทิ ลั ตา่ งๆ จากไวรสั และมลั แวรท์ อ่ี าจสง่ ผลตอ่ ระบบปฏบิ ตั กิ ารณ์ ซง่ึ สามารถสรา้ ง ทกั ษะรกั ษาความปลอดภยั ในโลกไซเบอรไ์ ด้ ดงั น้ี ศกึ ษาเรอ่ื งการดแู ลอุปกรณ์และโปรแกรม เบอ้ื งตน้ รวู้ า่ เวบ็ ไซตแ์ บบใดทไ่ี มป่ ลอดภยั อาจทาให้ ระบบปฏบิ ตั กิ ารณ์ของเครอ่ื งเสยี หาย ควรหลกี เลย่ี ง ทาเขา้ ใจวา่ ขอ้ มลู สว่ นตวั ของเราสามารถถกู โจรกรรมได้ ดงั นนั้ นอกจากระวงั ไมเ่ ผยแพร่ขอ้ มลู ของตนเองแลว้ ก็ ตอ้ งดแู ลอุปกรณ์ดจิ ทิ ลั ของตนเอง

4. ทกั ษะการรกั ษาขอ้ มลู สว่ นตวั ทกั ษะการรกั ษาขอ้ มลู สว่ นตวั : ควรเขา้ ใจว่า โซเชยี ล มเี ดยี ต่างๆ เป็นพน้ื ทส่ี ว่ นตวั ทอ่ี ยบู่ น แพลตฟอรม์ สาธารณะ ถงึ แมจ้ ะตงั้ ค่าใหเ้ หน็ แค่เพอ่ื นและคนรจู้ กั แต่กม็ โี อกาสทภ่ี าพ ขอ้ มลู หรอื ขอ้ ความทเ่ี ราแชรอ์ าจหลดุ ออกไปสสู่ าธารณะได้ การใชโ้ ซเชยี ล มเี ดยี จงึ จาเป็นตอ้ งระวงั รกั ษา ขอ้ มลู ของตนเองตลอดเวลา เราสามารถรกั ษาขอ้ มลู สว่ นตวั ได้ ดงั น้ี เขา้ ใจเร่อื งนโยบาย ความเป็นสว่ นตวั ของแต่ละ แพลตฟอรม์ ออนไลน์ และชใ้ี หล้ กู ตระหนกั เร่อื ง Digital footprint วา่ สง่ิ ใดทห่ี ลดุ เขา้ สโู่ ลกออนไลน์แลว้ จะคงอยู่ ตลอดไป แมว้ ่าเราจะลบออกไปแลว้ กต็ าม รวู้ ่าขอ้ มลู อะไรทไ่ี มค่ วรแบง่ ปัน ในโลกออนไลน์มขี อ้ มลู อะไรบา้ งทไ่ี มค่ วรแบง่ ปันสู่ สาธารณะ เชน่ ทอ่ี ยู่ หมายเลขบตั รสาคญั ตา่ งๆ หรอื กระทงั่ การแชรโ์ ลเคชนั รหสั ผา่ น การตงั้ รหสั ผา่ นต่างๆ เป็นเร่อื งสาคญั รหสั ผา่ นทด่ี คี วร คาดเดายาก และไมค่ วรแบง่ ปันรหสั ผา่ นต่างๆ กบั ใคร

5. ทกั ษะการจดั สรรเวลาหน้าจอ ทกั ษะการจดั สรรเวลาหน้าจอ : แมท้ ุกวนั น้เี ราแทบจะทาทุกอยา่ งไดอ้ อนไลน์ แต่กจ็ าเป็นตอ้ ง เรยี นรกู้ ารจดั สรรเวลาใหส้ มดลุ ระหวา่ งโลกออนไลน์ และโลกภายนอก การจดั สรรเวลาอยา่ ง เหมาะสมได้ โดย จากดั เวลา จากดั เวลาการใชใ้ นแตล่ ะวนั รวมทงั้ ควรมเี วลาท่ี ทกุ คนในบา้ นละจากหน้าจอ เพอ่ื พดู คุยและใชเ้ วลา รว่ มกนั ดว้ ย กจิ กรรมอ่นื ควรชวนกนั ทากจิ กรรมอ่นื ๆ นอกเหนือจากการ เฝ้าดหู น้าจอของแต่ละคน เชน่ ชวนกนั ออกไป ปัน่ จกั รยาน เดนิ เลน่ ในสวนสาธารณะ ปลกู ตน้ ไม้ ฯลฯ

6. ทกั ษะในการบรหิ ารจดั การขอ้ มลู ทกั ษะในการบรหิ ารจดั การขอ้ มลู ทผ่ี ใู้ ชง้ าน มกี ารทง้ิ ไวบ้ นโลกออนไลน์: Digital Footprints คอื ร่องรอยการกระทาต่างๆ ทผ่ี ใู้ ชง้ านทง้ิ ไวใ้ นโลกออนไลน์ โซเชยี ล มเี ดยี เวบ็ ไซตห์ รอื โปรแกรม สนทนา เดก็ ๆ ในฐานะทเ่ี ป็นพลเมอื งดจิ ทิ ลั จงึ จาเป็นตอ้ งเขา้ ใจวา่ ทุกครงั้ ทม่ี กี ารเขา้ สโู่ ลก ออนไลน์ เราจะทง้ิ ร่องรอยไวเ้ สมอ ก่อนจะโพสตข์ อ้ ความ แชรข์ อ้ มลู คลปิ รปู ภาพ หรอื ลงทะเบยี นออนไลน์ตา่ งๆ จงึ ตอ้ งทาอยา่ งรอบคอบและพจิ ารณาใหถ้ ถ่ี ว้ น

7. ทกั ษะการรบั มอื กบั การกลนั่ แกลง้ ทกั ษะการรบั มอื กบั การกลนั่ แกลง้ บนโลกไซเบอร์ : Cyberbullying คอื ปัญหาทม่ี าพรอ้ มกบั การใช้ โซเชยี ล มเี ดยี อยา่ งแพรห่ ลาย เมอ่ื อนิ เทอรเ์ น็ตกลายเป็นเคร่อื งมอื ใหเ้ กดิ การคกุ คามกลนั่ แกลง้ กนั ไดง้ า่ ยขน้ึ ทงั้ จากคนรจู้ กั หรอื จากคนแปลกหน้า โดยการกลนั่ แกลง้ ออนไลน์มหี ลายรปู แบบ เชน่ ใชข้ อ้ ความวา่ รา้ ย ดหู มนิ่ ใชถ้ อ้ ยคาหยาบคาย การคกุ คามทางเพศ การหลอกลวง การ แบลก็ เมล์ การสรา้ งกลุม่ ในโซเชยี ล มเี ดยี เพอ่ื โจมตี ไปจนถงึ การแอบอา้ งตวั ตน สามารถรบั มอื กบั การกลนั่ แกลง้ ออนไลน์ไดโ้ ดย หากถกู กลนั่ แกลง้ ออนไลน์ ไมค่ วรตอบโต้ แตอ่ าจแคปขอ้ ความเกบ็ ไว้ เพอ่ื ใชเ้ ป็นหลกั ฐาน ในการดาเนนิ การทางกฎหมาย

8. ทกั ษะการใชเ้ ทคโนโลยอี ยา่ งมจี รยิ ธรรม ทกั ษะการใชเ้ ทคโนโลยอี ยา่ งมจี รยิ ธรรม : ถงึ แมห้ ลายคนทเ่ี ราพบในโลกออนไลน์ อาจเป็นคนท่ี ไมเ่ คยรจู้ กั กนั มากอ่ น แต่กค็ วรปฏบิ ตั ติ อ่ กนั ดว้ ยการใหเ้ กยี รติ และเคารพซง่ึ กนั และกนั สอนลกู ใหร้ จู้ กั เอาใจเขาใสใ่ จเราไมว่ ่าจะในสงั คมภายนอกหรอื สงั คมออนไลน์ เพราะทุกคนตา่ งมคี วาม เป็นมนุษยท์ เ่ี ท่าเทยี มกนั แมบ้ างครงั้ เราอาจพบความคดิ เหน็ ทต่ี า่ งไปจากเรา แตก่ ไ็ มไ่ ด้ หมายความว่าเราจะใชถ้ อ้ ยคารนุ แรงตอ่ ว่าพวกเขาได้ รวมทงั้ ไมด่ ว่ นตดั สนิ ผอู้ น่ื จากขอ้ มลู ออนไลน์แต่เพยี งอยา่ งเดยี ว ก่อนทจ่ี ะโพสอะไรควรใชห้ ลกั T.H.I.N.K ดงั น้ี

บทสรปุ เทคโนโลยที าเกดิ การเปลย่ี นแปลงและพฒั นาไปอยา่ งรวดเรว็ ทาใหเ้ กดิ ทกั ษะชวี ติ ใหมๆ่ เกดิ ขน้ึ ดงั นนั้ ทกั ษะความฉลาดทางดจิ ทิ ลั ท่ี ซง่ึ เป็นทกั ษะทน่ี กั ศกึ ษาครใู นยคุ ดจิ ทิ ลั จาเป็นจะตอ้ ง มี นอกจากน้ที กั ษะดงั กลา่ วจะเป็นทกั ษะทเ่ี ช่อื มโยงไปสู่ การใชช้ วี ติ ยคุ ศตวรรษท่ี 21 หรอื พลเมอื งดจิ ทิ ลั ซง่ึ การเป็นพลเมอื งดจิ ทิ ลั คอื ทกั ษะในการป้องกนั ตนเองในยคุ ดจิ ทิ ลั เพอ่ื ความ ปลอดภยั ตนเองในโลกไซเบอร์ พฒั นา และฝึกฝนใหม้ คี วามพรอ้ ม กบั การรบั มอื ในการทจ่ี ะเป็น พลเมอื ง 4.0 และใชช้ วี ติ สงั คมดจิ ทิ ลั และนำไป

บรรณานุกรม Starfish Academy.(2564). Digital Intelligence เมอ่ื โลกดจิ ทิ ลั คอื สง่ิ จาเป็นในอนาคต. จาก www.starfishlabz.com/blog/336-digital-intelligence-เมอ่ื โลกดจิ ทิ ลั คอื สงิ่ จาเป็น ในอนาคต พจิ ติ รา เพชรเพร.ี (2562). พลเมอื งดจิ ทิ ลั (Digital Citizenship). จาก https://bit.ly/2MgdOqH ววิ รรณ ธาราหริ ญั โชต.ิ (2560). ทกั ษะทางดจิ ทิ ลั ทจ่ี าเป็นสาหรบั เดก็ ในอนาคต. จาก http://www.bangkokbiznews.com/blog/detail/642553 สานกั งานบรหิ ารและพฒั นาองคค์ วามรู้ (องคก์ ารมหาชน). (2561). เทรนดก์ ารเรยี นรขู้ อง คน รุน่ ใหมใ่ นยคุ ดจิ ทิ ลั . จาก http://www.thai-explore.net/search_detail/ สานกั งานพฒั นาธุรกรรมทางอเิ ลก็ ทรอนกิ ส.์ (2562). รายงานผลการสารวจพฤตกิ รรมผใู้ ช้ อนิ เทอรเ์ น็ตในประเทศไทย ปี 2561.จาก https://www.etda.co_th.asdet or.th/search_detailmultimedia

ขอ้ มลู สว่ นตวั นางสาวรุง่ วิภา กาญจนกิจขจร ( ครูรุง่ ) ตาแหน่ง ครูผสู้ อน สาขาวชิ าการตลาด วิ ทยาลยั เทคโรโลยสี ารสานบ์ รหิ ารธรุ กิจกาญจนบรุ ี สานกั งานคณะกรรมการการอาชีวศกึ ษา กระทรวงศกึ ษาธิการ : เกิดวนั ท่ี 14 พฤศจกิ ายน พ.ศ.2528 : ท่ีอย่ทู ่ีสามารถตดิ ต่อได้ 75/69 หมทู่ ่ี 3 ต.ทา่ มะกา อ.ท่ามะกา จ.กาญจนบรุ ี E-mail : [email protected]