ตำหรับชาสมุนไพรไทย

ชา ชา เปน็ ผลผลติ ทางเกษตรกรรมจากใบ ยอดออ่ น และก้านของต้นชา (Camellia sinensis) นำมาผ่านกรรมวิธีแปรรปู หลากหลาย \"ชา\" ยังหมายรวมถึงเคร่ืองดื่มที่มกี ลิน่ หอมทำจากพชื ตาก แหง้ ชนดิ ตา่ ง ๆ นำมาชงหรอื ตม้ กบั นำ้ ร้อน ชายงั เปน็ เครอ่ื งด่มื ทมี่ ผี ้บู ริโภคมากที่สุดเปน็ อันดับสอง ของโลก รองจากนำ้ ชาแบ่งหยาบ ๆ ได้ 6 ประเภท ไดแ้ ก่ ชาขาว, ชาเหลือง, ชาเขยี ว, ชาอหู ลง, ชาดำ และชา ผ่เู ออ๋ ร์ชาทกุ ชนิดสามารถทำได้จากต้นชาต้นเดยี วกัน แต่ผา่ นกรรมวิธแี ตกต่างกนั ออกไป ชาหลากชนิดจากสมนุ ไพรไทย ประเทศไทยอดุ มไปดว้ ยพชื พรรณธรรมชาติทมี่ ีความหลากหลาย โดยเฉพาะอยา่ งยิ่ง “พืช สมุนไพร” ผนวกกับองค์ความรู้ด้าน “แพทย์แผนไทย” ซึ่งถือเป็นภูมิปัญญาอันล้ำค่าได้มี การศึกษาและประยกุ ตใ์ ชส้ มนุ ไพรเหล่านี้ในการปอ้ งกนั รกั ษาโรคตา่ งๆ อย่างมีประสทิ ธผิ ล ทำให้ ไทยเป็นประเทศที่มีศักยภาพสูงในการสร้างสรรค์ผลิตภัณฑ์เพื่อสุขภาพจากสมุนไพรพื้นบ้าน นา่ เสยี ดายที่ความรูเ้ หลา่ น้ันไม่ได้ถกู นำมาถา่ ยทอดและประยกุ ต์ใช้กับชวี ิตของสังคมปัจจุบันมาก นัก ผลิตภัณฑ์สมุนไพรในท้องตลาดยังคงจำกัดอยู่ในวงแคบด้วยการใช้สมุนไพรที่รู้จักกันดีเพียง ไมก่ ี่ชนิด ทำให้ทรพั ยากรสมนุ ไพรที่มีประสิทธิภาพสงู ถูกมองข้ามคณุ คา่ ทแี่ ทจ้ รงิ ไป สตู รตำรับ “ชาจากพชื สมุนไพรไทย” หลากหลายชนิดทีม่ ีสารออกฤทธิส์ ำคัญในปริมาณสูง มสี รรพคณุ ในการรักษาสุขภาพอีกทั้งยงั ให้รสชาตแิ ละกล่ินหอมชวนดืม่ พร้อมทง้ั กรรมวิธีผลิตและ ข้อมลู เกีย่ วกบั สารออกฤทธิส์ ำคญั ของสมุนไพรที่ใช้เปน็ วัตถุดิบผลิต กระตนุ้ พลงั ด้วยชาตามธาตุ ตามหลกั การแพทย์แผนไทยจำแนกธาตุตามเดอื นเกดิ ดงั น้ี ธาตลุ ม คือทา่ นทีเ่ กดิ เดือน พฤษภาคม มิถนุ ายน กรกฎาคม ธาตุนำ้ คือทา่ นทเ่ี กิดเดือน สงิ หาคม กนั ยายน ตลุ าคม ธาตุดิน คือท่านท่เี กิดเดอื น พฤศจกิ ายน ธนั วาคม มกราคม

ธาตุไฟ คอื ทา่ นทีเ่ กดิ เดอื น กมุ ภาพันธ์ มนี าคม เมษายน อาหารประจำ ธาตุเจา้ เรือน ธาตุดิน ควรรับประทานอาหารรสฝาด หวาน มัน เค็ม ได้แก่ มังคุด ฝรั่งดิบ ฟักทอง เผือก ถ่ัว ต่างๆ เงาะ นำ้ นม น้ำอ้อย เกลือ ฯลฯ ธาตุน้ำ ควรรับประทานอาหารรสเปรีย้ ว รสขม ได้แก่ มะกรูด มะนาว ส้ม สับปะรด มะเขือเทศ มะระ สะเดา ฯลฯ ธาตุลม ควรรับประทานอาหารรสเผ็ดร้อน ได้แก่ ขิง ข่า ตะไคร้ กระชาย พริกไทย โหระพา กะเพรา ฯลฯ ธาตไุ ฟ ควรรับประทานอาหารรสขม เย็น จดื ได้แก่ ผักบ้งุ ตำลงึ แตงโม บัวบก ขี้เหล็ก ฯลฯ บุคลกิ ภาพตามธาตุ ธาตดุ ิน บุคลิกคอ่ นขา้ งน่งิ ๆ เงยี บๆ ทำอะไรคอ่ นขา้ งเฉือ่ ย ปัญหาสขุ ภาพ: มีปัญหาเรือ่ งการขับถา่ ยยาก ปวดเมือ่ ย ปวดขอ้ ธาตุนำ้ บุคลกิ ค่อนขา้ งรักความสบาย อ่อนไหว โรแมนติก ปญั หาสขุ ภาพ: มกั เปน็ คนขห้ี นาว เปน็ หวดั งา่ ย ความดันโลหิตสูง ธาตุลม บคุ ลิกคอ่ นขา้ งทำอะไรเร็ว เปล่ยี นแปลงเร็ว ปัญหาสุขภาพ: มกั ทอ้ งอืด ทอ้ งเฟอ้ มลี มมาก ธาตุไฟ บุคลิกเป็นคนทำอะไรเร็วคล้ายธาตุลม แต่ปนความร้อนแรงมากกว่า ไม่ค่อยยอมใคร ตัดสนิ ใจเรว็ ปัญหาสุขภาพ: มกั ร้อนในงา่ ย ความดันโลหติ ต่ำ

เมื่อนำบุคลิกลักษณะและปัญหาสุขภาพของแต่ละธาตุเจ้าเรือนมาเปรียบเทียบกับ คุณสมบตั ิของสมนุ ไพรแล้ว จะไดช้ าสมุนไพรทีเ่ หมาะกับคนในแต่ละธาตุ ดังน้ี ธาตดุ ิน เหมาะกบั ชาขิง ชาดอกคำฝอย ชามะตูม ชามะขามป้อม ธาตุนำ้ เหมาะกบั ชากระเจยี๊ บ ชาตะไคร้ ชาอ่หู ลง ชาบวั หลวง ชาใบมะรุม ธาตลุ ม เหมาะกบั ชาเปปเปอรม์ นิ ต์ หรือนำ้ ตะไคร้ ชาขงิ ธาตไุ ฟ เหมาะกบั ชาใบหมอ่ น ชาเตยหอม ชาขา้ วหอมมะลิ ชารางจืด การด่ืมชาให้ตรงธาตุนบั เปน็ การเพ่มิ พลงั เพ่ิมความสดชนื่ หากด่มื เปน็ ประจำจะถือเป็นการบำบัด ธาตุในรา่ งกายใหม้ คี วามสมดลุ ไดเ้ ลยทเี ดียว ชาขงิ ขงิ มสี รรพคณุ ชว่ ยให้ผ่อนคลายสบายใจ รสกอ็ ุ่นนมุ่ มแี อบเผ็ดจัดจา้ นเลก็ ๆ ท้ังทำให้สงบ ใจแตก่ ็สดชืน่ ในเวลาเดียวกนั ปกติคนกินขิงเพื่อรกั ษาอาการปวดทอ้ ง เมารถเมาเรือ หรอื เวลามีไข้ ต่ำๆ นอกจากนี้ยังช่วยแก้คลื่นไส้ ทำให้ร่างกายอุ่นขึ้นเวลาหนาวเยือก (กระตุ้นให้มืออุ่นเท้าอุ่น) เรียกว่าเปน็ \"สมนุ ไพรท่ีมฤี ทธริ์ ้อน (heating herb)\" ชว่ ยให้ร่างกายอบอนุ่ ทำให้ฟน้ื ตัวจากอาการ เจบ็ ปว่ ยได้เรว็ ข้นึ ส่วนผสม ขิงแก่ วธิ ีทำ - นำเอาขิงสดทีแ่ กส่ ักหน่อย มาฝานเป็นแว่นบางๆ นำไปตากในทร่ี ม่ ที่อากาศถา่ ยเทสะดวกให้แห้ง ประมาณ 2-3 วัน - เวลาชง ใช้น้ำสะอาดหรือน้ำที่ผ่านการกรอง ตั้งน้ำให้เดือด แล้วปล่อยให้ไม่เดือดจัดหรือใช้น้ำ ร้อนจากกระติกนำ้ ร้อนกไ็ ด้ ประมาณ 100 องศาเซลเซียส - ใส่ชาขิงประมาณ 1-2 กรัม ลงในกานำ้ - จากนั้นเทนำ้ รอ้ นลงไปในกานำ้ ท่มี ีชาขิงประมาณ 300 มิลลลิ ติ ร แช่นำ้ ท้ิงไว้ 5-10 นาที

- เม่ือครบเวลาแลว้ รนิ ออกจากกาน้ำมาด่มื ไดท้ ันที และไม่ควรแชใ่ นน้ำท้งิ ไวเ้ พราะอาจทำให้เสียรส ของสมนุ ไพรได้ - สามารถยืดหยุ่นเวลาได้ ทัง้ น้ขี น้ึ อยกู่ ับความชอบส่วนบคุ คล ชามะตูม สรรพคุณของมะตูม แก้กระหาย แกร้ ้อนใน รกั ษาโรคท้องเสียเรื้อรัง บิด ลำไสอ้ กั เสบ คน โบราณจึงมกั ดมื่ นำ้ มะตูมเพ่อื รกั ษาธาตุเป็นประจำ ส่วนผสม มะตมู ดิบแก่ (แตไ่ ม่แกจ่ ดั จนถึงขนาดเปลือกแขง็ เฉอื นไม่เข้า) วธิ ที ำ - นำมะตูมดิบมาฝานเปน็ แว่นๆ แล้วนำไปตากแดดจนแหง้ - นำมาค่วั ใหม้ ีกลิ่นหอม - เวลาชง ให้ใสม่ ะตูม 1 ช้นิ ตอ่ 1แกว้ ต้มนำ้ ให้เดือดแล้วเทลงในแกว้ ชา ชาใบหม่อน ใบหม่อนมีกรดอะมิโนที่จำเป็นต่อร่างกายครบทุกชนิด มีแคลเซียมสูง โพแทสเซียม โซเดียม แมกนเี ซียม เหลก็ สงั กะสี วติ ามนิ เอ วติ ามินบี 1 บี 2 และวติ ามินซี มสี ารต้านอนมุ ลู อิสระ ท่ีสำคัญหลายชนดิ มีสรรพคณุ ลดระดบั นำ้ ตาลในเลอื ด ลดความดันโลหิต ลดไขมันในเลือด อีกท้ัง ไม่พบผลข้างเคียง จงึ ปลอดภยั ตอ่ ผู้บริโภค ส่วนผสม ใบหมอ่ น วธิ ที ำ - นำใบหมอ่ นมาลา้ งทำความสะอาด จะใบอ่อนหรือใบแก่ก็ได้ มาหนั่ เป็นชิ้นเล็กๆ ตดั กา้ นใบออก - นำมานึ่งด้วยไอน้ำประมาณ 1-2 นาที พยายามเกลี่ยใหใ้ บหม่อนถูกไอนำ้ อย่างทั่วถึง และระวงั อยา่ ใหใ้ บหม่อนสกุ จนเกินไป จากนนั้ นำไปผึง่ ลมให้พอหมาด

- นำมาคั่วในกระทะ โดยใชไ้ ฟออ่ นๆ ประมาณ 20 นาที สังเกตให้ใบแห้งสนทิ เพื่อให้สามารถเก็บ ไว้ได้นาน - นำมาชงชา โดยอาจจะปรุงรสด้วยน้ำตาลเลก็ นอ้ ย และใส่น้ำแขง็ เพอ่ื เพิม่ ความสดชืน่ ชาเตยหอม การดื่มชาเตยหอมช่วยกระตุ้นระบบประสาท ทำให้สมองสดใส รู้สึกสดชื่น กลิ่นหอมจาก ใบเตย ชว่ ยผ่อนคลายจากความเครียด นอกจากนีย้ งั ชว่ ย Detox ขับสารพษิ ในรา่ งกาย ส่วนผสม ใบเตยหอม วธิ ที ำ - นำใบเตยมาล้างใหส้ ะอาด แลว้ นำมาห่นั ฝอยและแช่นำ้ ไวส้ ักพัก จากนนั้ ตากแดดจนแหง้ - นำใบเตยทแี่ หง้ แล้วไปคว่ั ใช้ไฟอ่อนๆ ค่วั จนเปน็ สนี ้ำตาลออ่ นๆ - แลว้ นำมาชงเป็นชา ชาเกสรบวั หลวง ฤทธ์ิทางเภสชั วทิ ยา พบว่า เกสรบัวหลวงมีฤทธ์ติ ้านอนุมูลอิสระ มีรายงานการทดลองฤทธิ์ ยั้งโปรตีนที่ทำหน้าที่เร่งปฏิกิริยาเคมี AChE ซึ่งบางทีอาจมีผลต่อการปกป้องโรคอัลไซเมอร์ มีฤทธิ์ลดระดับน้ำตาล ไขมันในเลือด ช่วยลดการเสี่ยงต่อโรคเส้นเลือดหัวใจ ตามคุณประโยชน์ โบราณทีใ่ ช้เปน็ ยาบำรงุ หวั ใจ สว่ นผสม 50 กรัม เกสรบัวหลวง 15 กรัม ใบชา 100 มล. น้ำเปล่า

วธิ ที ำ - นำเกสรบวั หลวงไปตากใหแ้ ห้ง หรือนำไปคัว่ ให้มกี ลนิ่ หอม - นำเกสรบวั หลวงและใบชามาต้มรวมกนั - กรองกากจากการต้ม ชาขา้ วหอมมะลิ ชาข้าวหอม ชว่ ยบำรงุ ผวิ พรรณ ช่วยชะลอความแก่ ปอ้ งกนั โรคหัวใจ ตอ่ ต้านอนุมูลอิสระ ช่วยลดไขมนั ส่วนเกิน และยงั ชว่ ยลดความเสี่ยงของการเกิดโรคมะเร็งอกี ด้วย ส่วนผสม 50 กรมั ขา้ วสารหอมมะลิ 20 กรมั ใบชา 100 มล. น้ำเปลา่ วิธที ำ - นำขา้ วสารหอมมะลิไปคว่ั จนเป็นสีน้ำตาลเข้ม มกี ลนิ่ หอม - นำขา้ วสารหอมมะลิค่วั และใบชา มาบดให้ละเอียดจนเปน็ ผง - นำมาบรรจใุ ส่ในถงุ ชา - เวลาชงในนำถงุ ชาใส่ในถว้ ย แลว้ เตมิ นำ้ ร้อน ชากระเจย๊ี บแดง นิยมนำกระเจี๊ยบแดงมาทำเป็นชาเพราะกระเจี๊ยบแดงอุดมไปด้วยวิตามินซี กรดซิตริก กรดมาลิก โพแทสเซียม แอนโทไซยานิน และกรดอะมิโน การดื่มชากระเจี๊ยบแดงเป็นประจำมี ประโยชน์ตอ่ ร่างกาย เชน่ ช่วยชะลอความแก่และทำใหผ้ ิวพรรณสวยงาม ส่วนผสม

ผลกระเจี๊ยบแดง วิธีทำ - แยกกลบี ของกระเจย๊ี บแดงออกมา ลา้ งใหส้ ะอาด วางใหส้ ะเด็ดนำ้ - นำกลีบกระเจีย๊ บแดงไปตากแดดไวเ้ ปน็ เวลา 2-3 วนั แล้วจงึ เกบ็ กลีบกระเจย๊ี บแห้งไวใ้ นภาชนะท่ี ปดิ สนทิ - เวลาชงในให้นำกระเจ๊ยี บแห้ง 50 กรัม ตอ่ น้ำ 5ลิตร ต้มในนำ้ เดอื ดประมาณ 8-10 นาที แล้วจึง เทชาใส่ถ้วยผา่ นตะแกรงกรอง เติมน้ำตาล 400 กรมั หรือด่ืมแบบไมเ่ ติมนำ้ ตาล - หากชากระเจี๊ยบแดงมีรสเปรย้ี วมาก กน็ ำสมุนไพรท่ีมีกล่ินรสเขา้ กนั ได้ดีกบั ชากระเจ๊ียบแดง เช่น เปปเปอรม์ นิ ต์และตะไคร้ มาผสมทำเป็นชารสผสมเพอ่ื ลดความรสเปร้ียวได้ ชาดอกคำฝอย สมุนไพรดอกคําฝอย สรรพคุณช่วยลดไขมันในเส้นเลือด ป้องกันไขมนั อดุ ตันในเส้นเลือด เนื่องจากดอกคำฝอยมีกรดไลโนเลอิก (Linoleic Acid) อยู่มาก ช่วยบำรุงประสาทและระงับ ประสาท ชว่ ยรกั ษาโรคฮสิ ทเี รีย (Hysteria) หรอื โรควติ กกังวลอยา่ งหนึ่ง หรือโรคขาดความอบอุ่น ช่วยขยายหลอดเลือด ส่วนผสม ดอกคำฝอย วิธีทำ - นำดอกคำฝอยมาลา้ งนำ้ ให้สะอาด แลว้ นำไปตากแดดจนแห้งสนิท - เวลาชงให้ตม้ นำ้ ร้อนเทใส่ ท้ิงไวป้ ระมาณ 3-5 นาที กส็ ามารถดม่ื ได้ ชารางจืด

รางจืด คือราชาสมุนไพรที่ใช้แก้พิษ อีกทั้งมีสรรพคุณช่วยล้างพิษในร่างกายจากมลพิษ สารเคมตี กคา้ ง ยาฆ่าแมลง ถอนพิษเฉียบพลนั และยงั ช่วยแกไ้ ข้ แกร้ อ้ นในด้วย ส่วนผสม ใบรางจดื วธิ ที ำ - นำใบรางจืดมาล้างให้สะอาด จากน้ันห่นั เป็นฝอยแล้วนำไปตากแดดใหแ้ หง้ - เมอื่ ใบรางจดื ตากแห้งดีแล้ว ใหเ้ กบ็ ใสภ่ าชนะทแี่ ห้ง ปดิ ให้สนทิ แล้วเก็บไวท้ ี่อุณหภูมหิ อ้ ง - เมื่อจะนำมาชงดื่ม ให้ตักใบรางจืดฝอยเพียง 1-2 ช้อนชา แล้วนำมาต้มในน้ำเดือด 250-300 มลิ ลลิ ติ ร ประมาณ 10 นาที เม่อื น้ำเดือดท้ิงไว้ใหอ้ นุ่ สักครูแ่ ลว้ จึงเทดม่ื ชาใบมะรุม มะรุมมแี รธ่ าตแุ ละวติ ามนิ ทีส่ ำคญั ต่อร่างกายอยา่ งมากมาย คอื วิตามนิ ซี ธาตเุ หลก็ ทีม่ อี ยู่ ในมะรุมมีปริมาณทสี่ ูงมาก มีแคลเซยี มและโพแทสเซียมอกี ด้วย จึงถือว่าเปน็ พืชสมุนไพรทีม่ ี ประโยชน์มากเลยทีเดยี ว สว่ นผสม ใบมะรมุ วธิ ที ำ - กอ่ นเก็บใบหนงึ่ วนั ให้ฉีดนำ้ ล้างใบบนต้นให้สะอาด จากน้ันจึงนำมาผ่งึ ใหแ้ ห้งในที่ร่ม ถ้าตากแดด ต้องคลมุ ผ้าให้มดิ - เม่อื ใบแหง้ สนทิ จะสงั เกตได้งา่ ยๆ คอื เวลาเอามือจับใบจะกรอบ แตกงา่ ย ถา้ ตาก 2-3 วันแล้วยัง ไม่แห้ง ให้นำใบมะรุมใส่กระด้งที่สานถี่ๆ เอาตะแกรงอีกใบปิดครอบเพื่อกันแสงแดดทะลุลงไป แลว้ นำไปตากกลางแดดสัก 2 ชว่ั โมง หรอื จนกว่าใบจะกรอบ - นำใบชาทผ่ี ่งึ แห้งแล้วลงไปคั่วในหมอ้ ดนิ เผาเพือ่ ไล่ความชื้น นำใบเตยสดมาหั่นตามขวางเป็นชิ้น เล็กๆ ใส่ลงไปค่ัวด้วยกันกบั ใบมะรุม ก็จะเกิดกลน่ิ หอมจากใบเตยเพิ่มอรรธรสใหช้ ามากขึ้น จากน้นั นำมาผงึ่ ทิ้งไว้ใหเ้ ย็นและแห้งสนทิ