ทรงสานต่อสร้างสุขปวงประชา

ชุดเผยแพรอ งคค วามรู ตามแนวพระราชดาํ ริ ๕. โรงเรียนพระปริยัติธรรม แผนกสามัญศึกษา ในสังกัด ส�านักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ จ�านวน ๖๙ แห่ง โรงเรียนในสังกัด สา� นกั การศึกษากรงุ เทพมหานคร จา� นวน ๒๕ แห่ง ๖. โรงเรียนและศูนย์ส่งเสริมและพัฒนาเด็กวัยเตาะแตะ ในสงั กดั องคก์ รปกครองส่วนท้องถ่ิน จา� นวน ๓๙ แห่ง รวมมีพื้นที่ด�าเนินการทั้งหมด ๘๒๕ แห่งท่ัวประเทศ (ข้อมูล ปีการศกึ ษา ๒๕๕๗) 50 z

ในด้านการศึกษาทรงสานต่อ พระราชดา� ริ ในพระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั ในการช่วยเหลือเยาวชนให้ได้รับการศึกษา ทั้งในระบบและนอกระบบเพ่ือให้เยาวชน ไดม้ คี วามรทู้ างวชิ าการและมคี วามรดู้ า้ นการ ประกอบอาชพี เกษตรกรรม ประมง ปศสุ ัตว์ สหกรณ์ การตดั ผม ตดั เยบ็ เสอื้ ผา้ ท้ังนี้ เมื่อ ช่วยเหลือ พ่ึงพาตนเองได้ เม่ือแข็งแรงพอ สามารถเปน็ ที่พึง่ ใหแ้ กค่ รอบครวั ไดต้ ่อไป z 51

๓. ด้านการพัฒนาอาชีพ 52 z

ทรงงานสานตอ สรา งสุขปวงประชา ...คนไทยเป็นจ�นวนมากอาศัยอยู่ในชนบท เมอ่ื มีคนอยู่มาก ยอ่ มมีปญหามากเป็นธรรมดา ปญหาชนบทเก่ยี วเน่ืองด้วยการ ด�เนนิ ชวี ติ ของประชาชนและการท�มาหากนิ สว่ นใหญผ่ ทู้ ่อี ยู่ในชนบท จะประกอบอาชีพขึ้นอยกู่ ับปจ จยั หลาย ๆ อย่าง เชน่ ทด่ี นิ น�้า พนั ธุ์พืช แรงงาน ดินฟาอากาศ และตลาด ถา้ สิ่งใดสง่ิ หนงึ่ ขาดแคลน รายได้ก็จะน้อย ผลิตอาหารไดไ้ ม่พอกนิ อนั เป็นผลใหเ้ กดิ ปญหาอื่น ๆ เชน่ สขุ ภาพรา่ งกายไมส่ มบูรณแ์ ขง็ แรง ไม่มีเรยี่ วแรงท�งาน ไมม่ ีโอกาสเข้ารับการศึกษา อนั จะท�ให้พัฒนาตนเองไดย้ าก เม่อื หมดหนทางหากิน ผู้ทอ่ี ยู่ในชนบทกม็ ักจะหาทางเข้าสู่เมือง และตอ้ งผจญปญหาตา่ ง ๆ อีก ฉะนั้น การแกป้ ญหาชนบท จงึ เป็นการช่วยแกไ้ ขปญหาท้งั ชนบทและปญ หาในเมือง... พระราชดาํ รัส สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมาร,ี ๒๕๓๑ z 53

นอกจากการพระราชทานความช่วยเหลือนักเรียนในพระราชานุเคราะห์ แล้ว ยังทรงเห็นว่ามีเด็กนักเรียนอีกกลุ่มหนึ่งท่ีไม่สามารถศึกษาต่อในระดับสูงได้ จงึ ทรงชว่ ยเหลอื โดยมพี ระราชดา� รดิ า� เนนิ โครงการฝกึ อาชพี ขน้ึ ในปี ๒๕๓๑ เพอื่ สง่ เสรมิ ใหเ้ ยาวชนเหล่าน้ไี ด้มคี วามรู้เกีย่ วกับอาชพี เพอ่ื ใหช้ ว่ ยเหลือตนเองต่อไป 54 z

ทรงงานสานตอ สรา งสขุ ปวงประชา สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ า ฯ สยามบรมราชกมุ ารี ทรงตระหนกั วา่ ลา� พงั การพฒั นา เด็กและเยาวชนกลุ่มเดียว ไม่เพียงพอท่ีจะท�าให้เกิดความม่ันคงในการพัฒนาคุณภาพชีวิตของ ประชาชนในถ่ินทรุ กันดารได้ จ�าเป็นตอ้ งช่วยเหลอื ครอบครวั ของเด็กและเยาวชนในชุมชนดว้ ย ท้ังในด้านสุขอนามัยและการศึกษา และให้มีความพร้อมที่จะก้าวให้ทันกับความเปล่ียนแปลง ของประเทศ โดยการให้ความรู้และพัฒนาศกั ยภาพในงานอาชพี เพอ่ื สรา้ งโอกาสใหป้ ระชาชน เหลา่ นน้ั มงี านทา� มรี ายไดท้ จ่ี นุ เจอื ครอบครวั สามารถหาอาหารทมี่ คี ณุ คา่ ไดเ้ พยี งพอตอ่ การบรโิ ภค ของสมาชิกในครอบครวั โดยเฉพาะลกู หลาน เพอ่ื ให้มีสุขภาพอนามยั พร้อมทจ่ี ะศกึ ษาเลา่ เรียน เปน็ คนท่มี ีคุณภาพของครอบครัวและชุมชนต่อไป ในปี ๒๕๓๘ จงึ ไดพ้ ระราชทานพระราชดา� ริ ให้ส่งเสริมอาชีพแก่ประชาชนในถ่ินทุรกันดาร ด้วยการด�าเนินงาน “การพัฒนากลุ่มอาชีพ ประชาชนในถ่นิ ทุรกันดาร” โดยมพี ระราชประสงค์ เพ่ือให้ประชาชนในถิ่นทุรกันดารรวมกันเป็นกลุ่ม อาชีพ ผลิตสินค้าหรือผลิตภัณฑ์ของกลุ่มข้ึนมา เพื่อน�าไปจ�าหน่าย ซ่ึงจะท�าให้มีรายได้เพ่ิมข้ึน สามารถพ่ึงตนเองได้ และยังส่งผลให้คุณภาพชีวิต ดีขึน้ รวมท้งั ยงั ทา� ให้เกิดความร่วมมอื การชว่ ยเหลอื ซ่งึ กันและกัน เกดิ ทักษะในการใชก้ ระบวนการแกไ้ ข ปัญหาในการด�าเนินงาน และสามารถสร้างความ เขม้ แขง็ ใหก้ บั ชมุ ชนไดอ้ ีกดว้ ย สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ า ฯ สยามบรมราชกุมารี ไดพ้ ระราชทานความชว่ ยเหลอื ในดา้ นตา่ งๆ อาทิ การฝึกอบรมเพอ่ื พฒั นาฝมี อื เงินทนุ ส�าหรับการด�าเนนิ งาน จัดหาเครือ่ งมอื และอุปกรณ์การผลิตที่จ�าเป็น รวมท้ังช่วยหาตลาดในการจ�าหน่ายผลิตภัณฑ์ที่ผลิตข้ึน z 55

ชดุ เผยแพรองคความรู ตามแนวพระราชดําริ ซึ่งพื้นท่ีเป้าหมายในการพัฒนากลุ่มอาชีพประชาชน ในถิ่นทุรกันดารตามพระราชด�าริฯ จะเป็นพ้ืนที่ท่ีอยู่ ตามแนวชายแดน ซ่ึงห่างไกลความเจริญการคมนาคม ไม่สะดวก และเป็นพ้ืนที่ที่มีความขาดแคลน ได้แก่ พน้ื ทหี่ มบู่ า้ นทอ่ี ยใู่ นเขตบรกิ ารทางการศกึ ษาของโรงเรยี น ศูนย์การเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา “แม่ฟ้าหลวง” ศูนย์พัฒนาเด็กวัยเตาะแตะ และพ้ืนท่ีอื่นๆ ตาม พระราชประสงค์ 56 z

ปัจจุบันมีกลุ่มอาชีพประชาชนในถ่ินทุรกันดาร ทง้ั หมด ๑๕๐ กลมุ่ กระจายอยู่ในทกุ ภมู ิภาคของประเทศ และ มีจ�านวนสมาชิกรวมท้ังส้ิน ๓,๙๖๓ คน นอกจากนี้ ยังมีกลุ่ม อาชีพท่ีพระราชทานความช่วยเหลือในพื้นท่ีประสบภัยต่างๆ อาทิ พ้นื ท่จี ังหวดั ภาคใตท้ ีป่ ระสบภยั สึนามิ จังหวดั อตุ รดติ ถ์ ซง่ึ ประสบอุทกภัย เปน็ ตน้ (ขอ้ มลู ปี ๒๕๕๗) โดยมีการพัฒนา และด�าเนินงานท่ีส�าคัญให้แก่สมาชิกในกลุ่มอาชีพในหลายๆ ดา้ น อาทิ z 57

ชุดเผยแพรอ งคค วามรู ตามแนวพระราชดาํ ริ • การสง่ เสรมิ ให้ประชาชนรวมกลุ่มกันประกอบอาชีพเสริม • การฝึกอบรมและพฒั นาผลิตภณั ฑ์โดยใชว้ ตั ถุดบิ ท่มี ใี นท้องถิ่น • การอบรมใหค้ วามรู้แกก่ ลุ่มอาชีพในเรื่องการคดิ ต้นทนุ การทา� บญั ชีตา่ งๆ เพ่ือให้ กลมุ่ สามารถบรหิ ารจดั การได้ด้วยตนเอง • จดั หาเครอื่ งมือและอุปกรณ์ในการผลิตทจ่ี า� เปน็ • จดั หาตลาดในการจ�าหน่ายผลิตภณั ฑ์ให้แกก่ ล่มุ อาชีพ เชน่ รา้ นภูฟ้า ร้านในงาน กาชาด และร้านในตลาดทอ้ งถน่ิ ของกลุ่มอาชพี • จัดต้ังกองทุนพระราชทาน เพ่ือให้กลุ่มใช้เป็นเงินทุนหมุนเวียนในการผลิตสินค้า ของกลมุ่ • ติดตามและประเมินผลการด�าเนินงาน รวมท้ังจัดท�าระบบฐานข้อมูลกลุ่มอาชีพ ประชาชนในถน่ิ ทรุ กนั ดาร จากการด�าเนินงานที่ผ่านมา ท�าให้เกิดผลิตภัณฑ์ของกลุ่มอาชีพมากมาย ซึ่งส่วน ใหญเ่ ป็นผลติ ภัณฑท์ ่ที า� ด้วยมือ มเี อกลกั ษณ์เฉพาะตวั และไม่ทา� ลายสิ่งแวดล้อม จงึ ทา� ให้เปน็ ทน่ี ยิ มทง้ั ตลาดในประเทศและนอกประเทศ ปจั จบุ นั มผี ลติ ภณั ฑใ์ นโครงการ จา� นวน ๗ กลมุ่ ดงั นี้ ๑. กลุ่มผลติ ภณั ฑผ์ ้าทอมือ ๒. กลมุ่ ผลติ ภณั ฑ์ตดั เยบ็ และแปรรูปผลติ ภณั ฑ์ผ้า ๓. กลุ่มเครอ่ื งจักสานและแกะสลัก ๔. กลมุ่ ผลติ ภณั ฑแ์ ปรรปู ผลผลิตทางการเกษตร ๕. กลุม่ ผ้าไหมและผลิตภัณฑแ์ ปรรปู จากผา้ ไหม ๖. กลุ่มผลติ ภัณฑ์ปักและตกแต่งผ้า ๗. กลมุ่ ผลติ ภณั ฑผ์ า้ ฝา้ ยทอมอื ยอ้ มสธี รรมชาตแิ ละแปรรปู ผลติ ภณั ฑผ์ า้ (ผา้ ฝา้ ยยอ้ ม สีธรรมชาตทิ อมือกะเหรย่ี ง) 58 z



๔. ดา้ นส่ิงแวดลอ้ ม 60 z

ทรงงานสานตอ สรางสขุ ปวงประชา ...สิง่ แวดลอ้ มเปน็ ค�ท่มี ี ความหมายกวา้ งมาก คือ ทกุ สง่ิ ทกุ อยา่ งที่อยรู่ อบตัวเรา ท้งั ส่ิงมีชีวิตและไม่มีชีวิต มคี วามหมายท้งั ในดา้ นท่ีเปน็ รูปธรรม เชน่ ดนิ นา�้ อากาศ สตั ว์ พชื และเป็นนามธรรม เช่น สภาพความสัมพันธอ์ นั ดี ความเปน็ มติ ร หรือเปน็ สิ่งทีไ่ มด่ ี ก็คอื การประหัตประหารกัน สิ่งแวดลอ้ ม ทกุ ประเภทมีผลตอ่ การเกอ้ื กูลกัน... พระราชดาํ รสั สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสดุ า ฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงบรรยายเรื่อง ประสบการณก ารพฒั นาชนบททเี่ ปน มติ รกบั ส่งิ แวดลอม z 61

ชุดเผยแพรองคค วามรู ตามแนวพระราชดําริ ... โครงการอนุรักษ์พนั ธกุ รรมพืชฯ นไี้ ดด้ �เนนิ การมาเป็นเวลาถึง ๕ ป แล้ว และคิดกันวา่ จะท�ตอ่ ในช่วงที่สองอีก ๕ ป และคิดมาใหมว่ ่า ในข้ันทส่ี องน้ีจะท�ในลกั ษณะไหน ... เคยได้แนะน�โรงเรยี นต่างๆ ทไ่ี ดไ้ ปเยยี่ ม ไมเ่ ฉพาะแตโ่ รงเรียนท่เี ขา้ ร่วมโครงการๆ น้ี โรงเรียน ทัว่ ๆ ไปด้วยวา่ เรอ่ื งของนอกจากพืชพรรณแล้ว ส่งิ ท่ีมีในธรรมชาติ ส่งิ ที่หาได้งา่ ยๆ นนั้ กอ็ าจจะเป็นอปุ กรณก์ ารสอนในวิชาต่างๆ ไดห้ ลายอยา่ งแม้แตว่ ิชาศิลปะก็ใหม้ าวาดรปู ต้นไม้ ก็ไมต่ ้องหาของอน่ื ใหเ้ ป็นตัวแบบ หรือในเร่ืองภาษาไทยการเรยี งความก็อาจจะท�ให้ เรือ่ งของการเขียนรายงาน ท�ให้หดั เขียนหนงั สอื หรืออาจแตง่ ค�ประพันธใ์ นเร่ืองของพชื เหลา่ นี้ หรอื เปน็ ตวั อยา่ ง งานศึกษางานวทิ ยาศาสตร์และวชิ าอ่ืนๆ... พระราโชวาทสมเดจ็ พระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี พระราชทานในการประชมุ ประจําปโ ครงการอนุรกั ษพันธกุ รรมพชื ฯ เมอื่ วนั ที่ ๑๔ สิงหาคม ๒๕๔๐ ณ ศาลาดุสดิ าลัย สวนจิตรลดา 62 z

นบั ตง้ั แตใ่ นปี ๒๕๐๓ พระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั ไดม้ พี ระราชดา� รใิ หอ้ นรุ กั ษต์ น้ ยางนา และทรงให้รวบรวมพืชพันธุ์ไม้ของภาคต่าง ๆ ทั่วประเทศปลูกไว้ในสวนจิตรลดา โครงการ อนรุ กั ษพ์ นั ธกุ รรมพชื อนั เนอ่ื งมาจากพระราชดา� ริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรม ราชกมุ ารี จงึ เกิดขึ้นเพื่อสบื สานพระราชปณิธาน ในปี ๒๕๓๖ โดยมวี ตั ถปุ ระสงคเ์ พอื่ สรา้ งความเขา้ ใจ และท�าให้ตระหนักถึงความส�าคัญของพันธุกรรม พชื ตา่ งๆ ทมี่ อี ยใู่ นประเทศไทย กอ่ ใหเ้ กดิ กจิ กรรม เพอื่ ให้มกี ารรว่ มคิด ร่วมปฏิบัติที่น�าผลประโยชน์ มาถึงประชาชนชาวไทย ตลอดจนใหม้ กี ารจดั ทา� ระบบข้อมูลพันธุกรรมพืชให้แพร่หลาย สามารถ สอื่ ถงึ กันได้ทวั่ ประเทศ z 63

ชดุ เผยแพรอ งคความรู ตามแนวพระราชดาํ ริ โครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่อง มาจากพระราชด�าริ มีรูปแบบกิจกรรมต่างๆ ประกอบด้วย กิจกรรมปกปักพันธุกรรมพืชในพ้ืนท่ี ป่าธรรมชาติ การส�ารวจรวบรวมพันธุกรรมพืชที่มี แนวโนม้ วา่ ใกลส้ ญู พนั ธ์ุ อนั เกดิ จากการเปลย่ี นแปลง ของสภาพแวดล้อม การนา� พนั ธุพ์ ืชที่รวบรวมเพาะ ปลูก และรักษาในพ้ืนที่ที่เหมาะสมทางกายภาพ และปลอดภัยจากการรุกราน การอนุรักษ์ และใช้ ประโยชน์พันธุกรรมพืช โครงการศึกษาประเมิน พันธุกรรมพืชในด้านต่างๆ ให้ทราบองค์ประกอบ คุณสมบัติ และการใช้ประโยชน์พืชพรรณ การจัด ท�าระบบข้อมูลพันธุกรรมพืชด้วยคอมพิวเตอร์ การ วางแผนและพฒั นาพนั ธกุ รรมพชื ระยะยาว๓๐-๕๐ปี รวมถึงกิจกรรมการสร้างจิตส�านึกในการอนุรักษ์ พนั ธกุ รรมพชื แกก่ ลมุ่ เปา้ หมายตา่ ง ๆ ไดแ้ ก่ เยาวชน บคุ คลทวั่ ไป ใหม้ คี วามเขา้ ใจ ตระหนกั ในความสา� คญั เกดิ ความปตี ิ และสา� นกึ ทจ่ี ะรว่ มมอื รว่ มใจกนั อนรุ กั ษ์ พืชพรรณของไทยให้คงอยู่เป็นทรัพยากรอันทรง คุณค่าประจ�าชาติสืบไป ซ่ึงส่วนใหญ่เป็นพันธุ์ไม้ท่ี มีถิ่นก�าเนิดในประเทศไทยสามารถน�ามาใช้ให้เกิด ประโยชน์ ทเ่ี กยี่ วกบั “ปจั จยั ส”ี่ อนั เปน็ พนื้ ฐานหลกั ในการดา� รงชีวติ ของมนุษย์ 64 z

ทรงงานสานตอ สรางสุขปวงประชา z 65

นอกจากน้ี ยังมีพระราชด�าริให้น�าโครงการอนุรักษ์พันธุกรรม พืชฯ ปลูกฝังให้เด็กเห็นคุณค่าของพันธุ์พืชด้วยการน�าต้นไม้มาเป็น สอื่ การเรยี นการสอน โดยทรงแนะนา� วา่ การนา� ตน้ ไมม้ าปลกู เพมิ่ เตมิ ใหเ้ ดก็ รจู้ ักต้องไม่มีพชื เสพตดิ และควรนา� ตวั อย่าง ดนิ หิน แร่ มาแสดงในหอ้ ง พพิ ธิ ภณั ฑด์ ว้ ย อกี ทง้ั การสอนควรใหเ้ ดก็ หดั เขยี นตา� ราจากสง่ิ ทเ่ี รยี นรจู้ าก “สวนพฤกษศาสตรใ์ นโรงเรยี น” มสี มาชิก (ตง้ั แต่ปี ๒๕๓๙ - พฤษภาคม ๒๕๕๐) จ�านวน ๘๖๐ แห่ง มีโรงเรียนที่ได้รับพระราชทานเกียรติบัตร แห่งความมุ่งมั่น จ�านวน ๒๒ โรงเรียน และโรงเรียนที่ได้รับป้ายสนอง พระราชดา� รสิ วนพฤกษศาสตรโ์ รงเรียน จา� นวน ๙๒ โรงเรียน และ “งาน พพิ ธิ ภณั ฑพ์ ชื ” เชน่ พพิ ธิ ภณั ฑธ์ รรมชาตวิ ทิ ยา, งานพพิ ธิ ภณั ฑธ์ รรมชาติ วิทยาเกาะและทะเลไทย และการฝกึ เรยี นร้ทู รัพยากรทะเล เปน็ ตน้ เพอ่ื เป็นส่ือในการสรา้ งจติ สา� นึกด้านอนุรกั ษ์พนั ธุกรรมพชื โดยให้เยาวชนนนั้ ได้ใกล้ชิดกับพืชพรรณไม้ เห็นคุณค่าประโยชน์ ความสวยงาม อันจะก่อ ให้เกิดส�านึกในการอนรุ ักษพ์ รรณพืชตอ่ ไป 66 z

ทรงงานสานตอ สรางสุขปวงประชา ...งานที่เรียกว่าอนรุ กั ษธ์ รรมชาตนิ ั้น กท็ �ให้นกั เรยี นมีโอกาส ไดศ้ ึกษารถู้ ึงส่งิ ทม่ี อี ยู่ในธรรมชาติว่า จะมปี ระโยชนอ์ ยา่ งไร กับเราและในเรอื่ งของสภาพแวดลอ้ มน้นั จะเห็นได้ว่าปจ จบุ นั นี้ มีความเดอื ดร้อนต่างๆ มากขน้ึ เช่น อาจจะน�้าทว่ มหรอื วา่ น�า้ แล้ง กะทันหันนนั้ ส่วนหนึง่ ก็เปน็ เพราะว่าในเรือ่ งของพืชธรรมชาติ ปา่ ไม้หรือดินถกู ท�ลายไป เพราะฉะนน้ั ถา้ เราศึกษาใหด้ ถี ึงเรือ่ ง พวกนหี้ าวธิ ีแก้ไข ก็จะสามารถท�ใหต้ ่อไปเราได้รกั ษา สมบตั ิของตนเองเอาไวไ้ ด้… พระราชดาํ รัสสมเด็จพระเทพรัตนราชสดุ า ฯ สยามบรมราชกมุ ารี เมอื่ วันท่ี ๒๕ เมษายน ๒๕๓๘ z 67

ชดุ เผยแพรอ งคค วามรู ตามแนวพระราชดําริ จากความสนพระราชหฤทัยในเรื่องของสิ่งแวดล้อมและจากการที่สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกมุ ารีไดเ้ สดจ็ พระราชด�าเนินไปทค่ี า่ ยพระราม ๖ จงั หวัดเพชรบุรี เมอ่ื วนั ท่ี ๑๔ สงิ หาคม ๒๕๓๗ และได้ มพี ระราชด�ารสั ถาม นายสเุ มธ ตนั ตเิ วชกลุ เลขาธกิ าร กปร. ในขณะนน้ั ความวา่ “บรเิ วณนน้ั มปี ่าชายเลนมากไหม” และทรงได้รับทราบข้อมลู ของพน้ื ท่ีดังกลา่ วซึง่ เคยมตี ้นโกงกางอยู่ ๒ ตน้ มีตน้ แสมอยู่ ๑ ต้น แสดงใหเ้ ห็นวา่ ในอดีตท่ีบริเวณคลองบางกราน้อย และบางกราใหญ่ เคยเป็นป่าชายเลน จึงมีพระราชด�าริ “ให้ท�าการฟื้นฟู ปา่ ชายเลนบรเิ วณนน้ั ” โดยพระองค์ทรงปลกู โกงกางใบใหญ่จา� นวน ๒๐๒ ตน้ 68 z

ทรงงานสานตอ สรางสุขปวงประชา ปัจจุบันสภาพป่าชายเลนมีความอุดมสมบูรณ์มากขึ้น ซ่ึงพบได้จากสัตว์ท่ีเข้ามาอาศัย และ แพรข่ ยายพนั ธ์ุ รวมถงึ นกนานาชนดิ เขา้ มาอาศยั อยมู่ ากขนึ้ กวา่ ๑๐๐ ชนดิ จนกลายเปน็ แหลง่ ทอ่ งเทย่ี ว เชิงนิเวศวิทยาและแหล่งเรียนรู้ทางธรรมชาติที่มีชื่อว่า “อุทยานส่ิงแวดล้อมนานาชาติสิรินธร” ต่อมา ในปี ๒๕๓๘ จึงมีหน่วยงานที่เก่ียวข้องด�าเนินงาน “โครงการฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติป่าชายเลน” โดยสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จฯ ไปทรงร่วมปลูกป่าชายเลน ดว้ ยพระองคเ์ องเมอ่ื ปี ๒๕๔๐ ในโอกาสทท่ี รงเปน็ ประธานเปด การสมั มนาระบบนเิ วศปา่ ชายเลนครงั้ ที่ ๑๐ ทรงมุ่งปลูกจิตส�านกึ ให้เกดิ แก่ชมุ ชนดว้ ยการลงมอื ปฏบิ ตั ิจรงิ ให้บังเกดิ ผลเป็นรูปธรรม z 69

ชุดเผยแพรองคความรู ตามแนวพระราชดาํ ริ 70 z

ทรงงานสานตอ สรางสุขปวงประชา “โครงการศึกษาวิจัยและพัฒนาสิ่งแวดล้อมแหลมผักเบี้ยอันเน่ืองมาจากพระราชด�าริ” อ�าเภอ บ้านแหลม จังหวัดเพชรบุรี เป็นอีกโครงการฯ ท่ีทรงสานต่อพระราชปณิธานในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เก่ียวกับการบ�าบัดน�้าเสียโดยวิธีธรรมชาติ ทรงให้การสนับสนุนการด�าเนินงานโดยใช้หลักการทางนิเวศพัฒนา มาควบคมุ การผลิต วางแผนการใชท้ รพั ยากรอย่างยั่งยนื และการก�าจัดของเสีย/มลพิษ ซงึ่ มีเปา้ หมายท่ีจะมุ่งเนน้ หาประสทิ ธภิ าพการบา� บดั นา�้ เสยี และการกา� จดั ขยะดว้ ยการสรา้ งกลไกเทคโนโลยอี ยา่ งงา่ ย ธรรมชาตชิ ว่ ยธรรมชาติ การจดั หาทรพั ยากรธรรมชาตเิ พอ่ื เอาสงิ่ ทม่ี อี ยแู่ ลว้ ในธรรมชาตมิ าใชป้ รบั สมดลุ ใหเ้ หมาะสม และศกึ ษาแนวทางการ จัดการแก้ไขปัญหาของเสยี และมลพิษสิ่งแวดลอ้ มชมุ ชนเมอื ง ปจั จบุ นั โครงการศกึ ษาวจิ ยั และพฒั นาสงิ่ แวดลอ้ มแหลมผกั เบย้ี ฯ ประสบผลสา� เรจ็ เปน็ ตน้ แบบการบา� บดั น�า้ เสยี โดยธรรมชาติท่คี รบวงจรสามารถขยายผลการพฒั นาไปยงั พ้นื ท่ตี า่ ง ๆ ทั่วประเทศกวา่ ๓๐ แหง่ นอกจาก น้ี สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสดุ า ฯ สยามบรมราชกุมารี ยังทรงงานสานตอ่ พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยูห่ วั ในการ ทดลองและศึกษาวิจัยเก่ียวกับการเกษตรกรรม โดยได้พระราชทานพระราชด�าริให้ศูนย์จักรพันธุ์เพ็ญศิริจักรพันธุ์ ตรวจสอบชอื่ จันกะผัก ท�าการศกึ ษาวิจยั ผลิตเมลด็ พนั ธพ์ุ ชื อยา่ งดมี คี ุณภาพไวเ้ พ่อื สนับสนุนใหแ้ ก่ราษฎร รวมท้ัง ได้พระราชทานพระราชดา� ริให้ศูนย์ศกึ ษาการพฒั นาอันเนือ่ งมาจากพระราชดา� รทิ ั้ง ๖ แหง่ ผลติ เมลด็ พันธุ์พชื ไว้ เพอ่ื ช่วยเหลือราษฎรในยามขาดแคลนและประสบภัยพิบตั อิ กี ด้วย นอกจากน้ี ยงั ทรงหว่ งใยในทรพั ยากรธรรมชาตทิ น่ี บั วนั จะหมดลงโดยเฉพาะ “ปา่ ไม”้ จงึ ไดพ้ ระราชทาน พระราชดา� รใิ หห้ นว่ ยงานตา่ ง ๆ ดา� เนนิ “การปลกู ปา่ ๕ ระดบั ” ซงึ่ เปน็ การจดั การปลกู พชื แบบผสมผสานใหม้ คี วาม หลากหลายท้ังชนิดพรรณพืชและระดับความสงู ตา่� แบง่ ออกเปน็ ๕ ระดบั ความสูง คือ ๑) พชื มหี วั ใตด้ ิน ๒) พชื ไม้ เลอื้ ย ๓) พชื ไมพ้ นั ธเ์ุ ตย้ี /ไมพ้ มุ่ ๔) ไมย้ นื ตน้ ระดบั กลาง และ ๕) ไมย้ นื ตน้ ทรงสงู โดยปลกู ในพน้ื ทเี่ ดยี วกนั ใหเ้ กดิ ระบบ นิเวศคลา้ ยป่าธรรมชาติที่มีการเก้อื กลู พงึ่ พาอาศัยกนั และกันของพืชและเปน็ การใช้พื้นทีใ่ ห้เกิดประโยชน์สงู สดุ z 71

๕. ด้านอนรุ กั ษ์ศิลปวัฒนธรรมไทย 72 z

ส ม เ ด็ จ พ ร ะ เ ท พ รั ต น ราชสดุ า ฯ สยามบรมราชกมุ ารี ทรง สนพระทัยด้านศิลปวัฒนธรรมมา ตง้ั แตย่ งั ทรงพระเยาว์ โดยเฉพาะทาง ด้านดนตรีไทย ทรงสนับสนุนในการ อนรุ กั ษ์ สบื ทอด เผยแพรค่ วามรอู้ ยา่ ง ตอ่ เนื่องมาตลอด ทรงเปน็ แบบอย่าง ในการเสด็จฯ ไปทรงเคร่ืองดนตรีไทย ร่วมกับประชาชนท้ังในและต่าง ประเทศ นอกจากนี้ ยังทรงอนุรักษ์ ดนตรีไทยโดยการช�าระโน้ตเพลง บันทึกเพลงเก่า และเผยแพร่งาน เหล่าน้ันอย่างต่อเน่ือง และส่งเสริม ให้สถาบันการศึกษาต่าง ๆ จัดการ เผยแพรง่ านทางด้านดนตรีไทย z 73

นอกจากน้ี ยังทรงอนุรักษ์และสืบทอดงานศิลปวัฒนธรรมด้านอ่ืนๆ อีกหลากหลายสาขาอย่างเป็น รูปธรรม เช่น ด้านการช่างไทย นาฏศิลป์ไทย งานพิพิธภัณฑ์ ประวัติศาสตร์และโบราณสถาน ภาษา และวรรณกรรมไทย และด้วยพระอัจฉริยภาพทางอักษรศาสตร์ จึงมีพระราชนิพนธ์วรรณกรรมทั้งสารคดี และบันเทิงคดีที่ทรงคุณค่าด้านวรรณศิลป์ รวมถึงยังทรงโปรดฯ ให้จัดการแสดงโขนแบบกลางแปลงข้ึน ณ อทุ ยานพระบรมราชานสุ รณ์ พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธเลศิ หลา้ นภาลยั และโขนหนา้ จอแบบโบราณทห่ี าชม ได้ยาก ณ สงั คตี ศาลา กรมศิลปากร ตลอดจนเรื่องอาหารไทย และวถิ ีชวี ติ ไทยในด้านอื่นๆ เช่น ดา้ นสขุ ภาพ อนามยั ดา้ นสงั คมสงเคราะหช์ ว่ ยเดก็ พกิ ารและดอ้ ยโอกาส ฯลฯ การพระราชทานพระราชปู ถมั ภแ์ กเ่ หลา่ ศลิ ปน 74 z

ทรงงานสานตอ สรา งสขุ ปวงประชา น้อยใหญ่มากมาย ท้ังศิลปนแห่งชาติ ศิลปนพ้ืนบ้าน ศิลปนเพลงลูกทุ่ง เช่น เสด็จฯ ไปเป็นประธานในงาน ดา้ นวฒั นธรรม เสดจ็ ฯ ไปเยยี่ มเยยี นศลิ ปน ทเ่ี จบ็ ปว่ ยหรอื พระราชทานของเยยี่ ม พระราชทานรางวลั แกศ่ ลิ ปน เปน็ ตน้ ซง่ึ พระมหากรณุ าธคิ ณุ ดงั กลา่ วลว้ นสรา้ งขวญั กา� ลงั ใจ และกอ่ ใหเ้ กดิ การตนื่ ตวั ในวงการศลิ ปวฒั นธรรม อยา่ งกว้างขวาง ทรงเปน็ ปราชญท์ างภาษา วรรณคดี ประวตั ศิ าสตร์ โบราณคดแี ละพิพธิ ภณั ฑวทิ ยา ทส่ี �าคญั ย่ิงคือได้พระราชทานพระราชด�าริเก่ียวกับการบริหารจัดการงานวัฒนธรรม ทั้งในด้านการอนุรักษ์ พัฒนา การปลูกฝงั เผยแพร่ การถา่ ยทอดสบื สาน และการจดั เกบ็ ขอ้ มลู ตา่ งๆ อย่างเปน็ ระบบอีกดว้ ย z 75

ชุดเผยแพรอ งคค วามรู ตามแนวพระราชดําริ พระราชกรณยี กจิ อนั ทรงคณุ คา่ ทที่ รงปฏบิ ตั มิ าอยา่ งตอ่ เนอื่ งนจ้ี งึ ทรงไดร้ บั การทลู เกลา้ ฯ ถวายพระสมญั ญาวา่ “เอกอคั รราชปู ถมั ภกมรดกวฒั นธรรมไทย” เมอ่ื ปี ๒๕๓๑ และ “วศิ ษิ ฏศลิ ปนิ ” เมอ่ื วนั ที่ ๒๔ กมุ ภาพนั ธ์ ๒๕๔๖ จากคณะกรรมการวฒั นธรรมแหง่ ชาติ เพอื่ เฉลมิ พระเกยี รตทิ ที่ รงมี พระปรชี าสามารถในศลิ ปะหลายสาขาและคณะรฐั มนตรีซง่ึ มีพลเอกเปรม ตณิ สลู านนท์ดา� รงตา� แหนง่ เป็นนายกรัฐมนตรีในขณะน้ัน มีมติให้วันที่ ๒ เมษายน ซ่ึงเป็นวันคล้ายวันพระราชสมภพเป็น “วันอนุรักษ์มรดกของชาติ” เพื่อเป็นการเฉลิมพระเกียรติท่ีทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจในด้าน การอนุรักษ์มรดกของชาตใิ นสาขาต่าง ๆ เป็นจ�านวนมาก 76 z

ทรงงานสานตอ สรางสขุ ปวงประชา โครงการการอนรุ กั ษ์ศลิ ปวฒั นธรรมประกอบดว้ ยโครงการฯ ต่างๆ อาทิ ๑. พพิ ธิ ภณั ฑว์ ดั พระศรรี ตั นศาสดารามทรงเปน็ ประธานคณะกรรมการอา� นวยการบรู ณปฏสิ งั ขรณ์ วัดพระศรรี ตั นศาสดาราม และพระบรมมหาราชวัง ตงั้ แต่ปลายปี ๒๕๒๓ ๒. อุทยานพระบรมราชานสุ รณพ์ ระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ๓. พพิ ธิ ภัณฑ์สมเดจ็ พระพันวสั สาอยั ยิกาเจา้ ๔. โรงเรียนผู้ใหญพ่ ระต�าหนักสวนกหุ ลาบ วทิ ยาลยั ในวงั (หญิง) z 77

ชุดเผยแพรองคค วามรู ตามแนวพระราชดําริ ๕. โรงเรียนผู้ใหญ่พระต�าหนักสวนกุหลาบ วทิ ยาลัยในวงั (ชาย) ๖. กาญจนาภเิ ษกวิทยาลัยชา่ งทองหลวง ๗. ศูนย์การศึกษานอกโรงเรียนกาญจนา ภเิ ษก (วิทยาลัยในวัง) ๘. ภาพจิตรกรรมฝาผนังพระอุโบสถ วดั ท่าสุทธาวาส จงั หวดั อ่างทอง ๙. ภาพจิตรกรรมฝาผนังพระอุโบสถวัด อมั พวันเจติยาราม จังหวัดสมุทรสงคราม สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรม ราชกุมารี ทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจแทนพระองค์ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ในด้านการศาสนา ศิลปวัฒนธรรมไทย โดยเฉพาะภาษาและวัฒนธรรมไทย ซ่ึงเป็นมรดกอันล้�าค่าของชาติไทยให้ด�ารงคงอยู่คู่ ผนื แผ่นดนิ ไทยสบื ไป 78 z

z 79

80 z

บทสรปุ : ปวงประชาเปนสขุ ศานต ทรงงานสานตอ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สรางสขุ ปวงประชา สยามบรมราชกมุ ารี ทรงสานตอ่ พระราชปณธิ าน ในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และสมเด็จ z 81 พระนางเจ้า ฯ พระบรมราชนิ นี าถ ในโครงการ พัฒนาด้านต่างๆ และโครงการที่เกิดจาก พระองค์เองมาอย่างต่อเนื่อง จนเกิดโครงการ อันเน่ืองมาจากพระราชด�าริแล้วกว่า ๕๒๘ โครงการ (กันยายน ๒๕๕๗) ในภูมิภาคต่างๆ ของประเทศ โดยจะเสด็จพระราชด�าเนินทอด พระเนตรพ้ืนท่ีต่างๆ ด้วยพระองค์เอง เมื่อมี พระราชด�าริในการพัฒนาแล้วจะทรงติดตาม และให้การสนับสนุนอย่างต่อเน่ือง รวมถึงจะ ทรงติดตามพระราชกิจอันเกี่ยวเนื่องกับการ พัฒนาอันเนื่องมาจากพระราชด�าริในพระบาท สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และโครงการพัฒนาเพื่อ สงเคราะหพ์ สกนกิ รในโครงการสว่ นพระองคเ์ อง อันเป็นการทรงงานที่ล้วนแล้วแต่มุ่งประโยชน์ เพ่ือความอยู่ดีมีสุขของประชาชนชาวไทย ทงั้ สิ้น

เป็นที่ประจักษ์ชัดแก่พสกนิกรทั่วประเทศมาโดยตลอดว่า ทรงสนพระทัยและทรงปฏิบัติพระราช กรณียกิจหลากหลาย มีขอบข่ายพัฒนาครบทุกด้าน นับตั้งแต่การพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชาชน โดยเฉพาะเด็กและเยาวชนท่ียากไร้ให้มีการส่งเสริมการศึกษาในทุกระดับ และการมีสุขภาพอนามัยที่แข็งแรง มีภาวะโภชนาการท่ีดีพร้อมท่ีจะเป็นก�าลังส�าคัญของประเทศ การฟนฟูทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ทรงน�าเทคโนโลยีอย่างง่ายด้วยธรรมชาติแก้ไขธรรมชาติจากแนวพระราชด�าริในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมาใช้ 82 z

ทรงงานสานตอ สรางสุขปวงประชา ในการดา� เนนิ โครงการฯ และ ยงั ทรงอนรุ กั ษศ์ ลิ ปวฒั นธรรม ไทยทุกแขนง ภูมิปัญญา ท้องถ่ิน ให้คงคุณค่าและยัง สบื สานตอ่ อีกทัง้ ยังทรงริเร่มิ โครงการต่างๆ อย่างเป็น รปู ธรรม และทรงดแู ลตดิ ตามความคบื หนา้ อยา่ งใกลช้ ดิ จนไดร้ บั การยกยอ่ งจากหลายองคก์ าร ระดบั นานาชาตใิ หท้ รงเปน็ ผนู้ า� ผรู้ จู้ รงิ จากการปฏบิ ตั ใิ นการพฒั นาการศกึ ษาใหถ้ ว้ นทวั่ แกท่ กุ กลมุ่ ชนในฐน่ิ ทรุ กนั ดารและผดู้ อ้ ยโอกาส สอดคลอ้ งกบั เปา้ หมายขององคก์ ารยเู นสโกทรี่ ณรงค์ เรื่องการศกึ ษาเพ่อื ทุกคน z 83

ชดุ เผยแพรอ งคความรู ตามแนวพระราชดําริ สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงเป็นสมเด็จ เจา้ ฟา้ ทที่ รงงานหนกั แมจ้ ะตอ้ งตรากตรา� พระวรกายเพียงใด ก็ไม่เคยปรากฏ เลยสักคร้ังท่ีจะแลเห็นความท้อแท้ จากพระองค์ จึงทรงได้รับการยกย่อง จากนานาชาติ ตลอดจนประชาชน คนไทยโดยท่ัวไปว่า ทรงเป็นเจ้าฟ้า นักพัฒนาและทรงสานต่องานพัฒนา จาก พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว สมเดจ็ พระนางเจา้ ฯ พระบรมราชนิ นี าถ และสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราช ชนนี ให้บังเกิดความย่ังยืนสืบไป อัน สะท้อนให้เห็นถึงพระปรีชาสามารถ และพระอัจฉริยภาพในการประกอบ พระราชกรณียกิจ เพื่อประชาชนและ ประเทศชาติ ทรงเป็นที่รักและสถิตเป็น ม่งิ ขวญั อยใู่ นหัวใจของไทยทัง้ ปวง ...ส่งิ ทฉ่ี นั ท�เพอ่ื ตนเองมีอยู่ ๒ อยา่ งคอื กินกบั เรยี นหนงั สือ นอกนน้ั ท�เพือ่ ผ้อู ่นื หมดเลย... 84 z พระราชดาํ รสั สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสุดา ฯ สยามบรมราชกมุ ารี

จดั พิมพโ์ ดย ส�ำนักงานคณะกรรมการพิเศษเพ่ือประสานงานโครงการอนั เนือ่ งมาจากพระราชดำ� ริ เโเอลขทาตขรคทศบาัพีร่า๒สงท๐พำ� ์ ๑น๐ล๒ักัด๒งซ๔กาอน๔รยงุโ๗คเอทรร๘พงุณ๕กม๐อาห๐รมาอ-รน๖นันิ คเทนรโรทื่อ๑์ ร๓ง๐สม๖๗าาร๐ถจ๐นา๐กน๒พอ๔รระ๔ณุ ร๗อาชม๘ดร๕ินำ� ๖รท๒ิ ร์ แขวงบางย่ีขนั www.rdpb.go.th Facebook.rdpb.project ISBN : 978-616-7671-38-3