หนังสือเดินทางตามรอยพระราชา ภาคใต้ฝั่งตะวันออก

ภาคใตŒฝ›ง˜ ตะวันออก ท‹อง ๙ แหลง‹ เรยี นรŒู พิพธิ ภณั ฑท ี่มชี วี ติ เสŒนทางเรยี นรŒู “ตามรอยพระราชา”

¾ÃÐÃÒªÒ äÁ‹ä´ŒÁáÕ µã‹ ¹¹Ô·Ò¹ HHeeHaadeàµdàaõÊHÂÕ Ãd¹ÁÕÂHHeµÁ¡ØeÑÇaããea¨¹¤äd»àä´dµa»´ÔàÔ¹ÃÃÊádÕÂÕ¢¹´ÍÁ¹H¡Ø¹§µÃH¾ãHáeÙŒÇÑãËÃËËàaàŒ´Ðea‹§ŒàµÃÔ¹µ¡dÒaÁç·ÒHnçÁªHÃd·ÒÒÍà§dÃÕèHaÁÔèäÂÕe»HʹneaHHÃa¹nŒÙ dardHea¡Ø trÊ·naaHHHt¹erÓdHnaHaeØ¡tnraHdÃtaednHeŒÙ draaetrratrtt HandàµÃÂÕ Á¶ÒÁä´·Œ Ø¡¤Ó¶ÒÁ·èÕʧÊÑ àµÃÂÕ Áº¹Ñ ·¡Ö ·¡Ø ¤ÇÒÁ»ÃзѺã¨äÇŒ¡Ñ¹ÅÁ× ³ áËÅ‹§àÃÂÕ ¹ÃÙŒ ¾¾Ô Ô¸À³Ñ ±· èÁÕ ÕªÕÇµÔ ¨Ò¡â¤Ã§¡ÒÃÍѹà¹èÍ× §ÁÒ¨Ò¡¾ÃÐÃÒª´ÓÃÔ ¾ÃÐÃÒªÒ ÃѪ¡ÒÅ·Õè 9

หนังสอื เดินทางของฉัน ช่ือจริง ช่ือเลน่ โรงเรียน ชน้ั คติประจําใจ โทรศัพท์ เตรียมตวั ออกเดินทางไปเรยี นรู้ สมุดบันทกึ กระบอกนำ�้ ดนิ สอ กลอ้ งถ่ายรปู ยางลบ หมวก กระเป๋าเป้ 1

คู่มือพ่อแม่ (Parent’s Guide) การเดนิ ทาง ‘ตามรอยพระราชา’ ของเดก็ ๆ ครงั้ นี้ พอ่ แม่ ครู หรือผู้ใหญ่สามารถมสี ว่ นรว่ มในการเรียนร้แู ละสนกุ ไปกับเด็กๆ ดว้ ยการ… • กระตนุ้ ใหเ้ ด็กๆ เกดิ การเรียนรูอ้ ยา่ งสรา้ งสรรค์ สืบเสาะ จินตนาการ และลงมอื ท�ำ • สังเกต พฤตกิ รรมการเรียนรขู้ องเดก็ ๆ ส่งเสริมใหเ้ กดิ การต่อยอด และเชื่อมโยงกบั ประสบการณ์จริง • ประเมิน การเรียนรู้และทักษะส�ำคัญท่ีเกิดจากการ เรียนรู้ของเด็กๆ 4 ทกั ษะ คอื แรงบนั ดาลใจ คิดสรา้ งสรรค์ เอาใจใส่ จดจ่อ อยากเรียนรู้ ส�ำรวจ เสาะแสวงหาค�ำตอบ อยากท�ำต่อ สังเกต อธบิ ายข้อมลู สรา้ งแนวคิดใหม่ เกิดแรงบนั ดาลใจ เชื่อมโยง บรู ณาการ คดิ วิเคราะห์ ลงมอื ท�ำ เข้าใจปัญหา เปรียบเทียบมมุ มอง ปฏิบัตจิ ริง กลา้ ลอง ตา่ งๆ ตรวจสอบความถกู ตอ้ ง กลา้ เรียนรู้ ลองลงมือท�ำ วิเคราะหข์ ้อมูล แสดงเหตุผล 2

ร่วมเรียนรไู้ ปกบั เด็กๆ • กระตุ้นให้เด็กๆ สนใจ ชี้ชวนให้สังเกตส่ิงต่างๆ รอบตัว • ชวนเด็กๆ ต้งั ค�ำถาม คิด และหาค�ำตอบ • ลองใหเ้ ด็กๆ ไดเ้ ล่น ลองท�ำ สมั ผัส และเรียนรสู้ ง่ิ ต่างๆ • ชวนเดก็ ๆ ใหค้ ดิ เช่ือมโยงสง่ิ ตา่ งๆ กบั ตวั เอง ที่บา้ น ที่โรงเรียน และสังคมรอบตัว • ตง้ั ค�ำถามใหเ้ ด็กๆ ท�ำความเขา้ ใจเร่ืองราว ปัญหา และสาเหตุ ของการเกดิ ปัญหาต่างๆ • ตั้งข้อสงั เกตใหเ้ ด็กๆ คดิ ถงึ ข้อดี-ข้อเสยี ของส่ิงตา่ งๆ ทไ่ี ด้เหน็ • ต้ังข้อสงสยั และค้นควา้ ขอ้ มลู เพมิ่ เติมตอ่ จากแหลง่ อื่นๆ • ทา้ ทายเดก็ ๆ ให้คิดหาแนวทางแก้ปญั หาตามวิธขี องตัวเอง 3

กฟผ. ผลติ ไฟฟาเพ่อื ความสุขของคนไทย กฟผ. ❝ศาสตร์ของพระราชาไม่มีวันล้าสมัย วิชาที่พระองค์ทรงสอน ใชไ้ ดท้ กุ มมุ โลก เป็นศาสตร์ถนอมโลก ถนอมมนษุ ย์ ตลอด 70 ปแี หง่ ศาสตร์พระมหากษัตริย์ ในหลวงรัชกาลท่ี 9 ท่านทรงสอนพวกเราไว้ ครบเครื่อง วันน้ีพระองค์ท่านไม่ประทับอยู่กับเราแล้ว แต่มีแสงสว่าง ที่ส่องทางเราตลอดเวลา ขอใหเ้ ดินตาม หนังสือเดินทางตามรอยพระราชา คือโรดแมปให้ไปศึกษาตาม เส้นทางของศาสตร์กษัตริย์ เป็นเคร่ืองมือเหมือนมีไกด์คอยอธิบาย 4

พ่อแมล่ กู ได้เรียนรู้พร้อมกนั เข้าใจพรอ้ มกนั ตรวจสอบ ลงมอื ปฏิบตั ิ บนฐานความสามัคคี    ขอให้เป็นการเที่ยวอย่างสร้างสรรค์ เที่ยวไปสู่องค์ความรู้ท่ี พระองคป์ ระสทิ ธิ์ประสาทให้ เทีย่ วดูศาสตรก์ ษตั รยิ ์ ศาสตรพ์ ระราชา จะเท่ียวไดเ้ ป็นร้อยโครงการ เหนือสงิ่ อนื่ ใด จะเกดิ ความภาคภูมิใจวา่ พ่อของเราเก่งเหลือเกิน พ่อเราสอนเราทุกอย่างเราเสียอีก อาจ ไม่ค่อยเป็นลูกที่ดีนัก ไม่ค่อยใส่ใจค�ำสอนของพ่อนัก แต่ไม่สาย เวลานหี้ นงั สอื เดนิ ทางจะนำ� ทางพวกทา่ นทง้ั หลายไป จะเปน็ เครอื่ งชว่ ย อย่างดี รับรองว่าจะบรรลุธรรม ธรรมชาติและธรรมดา และจบลง ด ว้ ย คำ� วา่ ประโยชน์สุข❞ ดร.สุเมธ ตนั ตเิ วชกลุ เลขาธกิ ารมูลนธิ ชิ ยั พฒั นา และท่ปี รกึ ษาโครงการหนงั สอื เดินทางตามรอยพระราชา 5

เรียนรู้ แก้ปญั หาน้ำ� แกป้ ญั หาดิน จัดการพื้นท่ที ำ�กินอยา่ งย่งั ยืน เสน้ ทางภาคใต้ ฝั่งตะวนั ออก ● ประจวบครี ขี นั ธ์ ● ชุมพร ● สุราษฎรธ์ านี ● นครศรธี รรมราช ● สงขลา ● พทั ลุง ● ปตั ตานี ● ยะลา ● นราธิวาส 6

7

แผตนาทมี่เรสอนยทพางรกะารราเรชยี านรู 10 โครงการอนรุ กั ษแ ละฟน ฟสู ภาพปา บรเิ วณปา สงวนแหง ชาติปากยุ บรุ ี อันเนอื่ งมาจากพระราชดำริ ประจวบคีรขี นั ธ กฟผ. 20 เข่ือนรัชชประภา ผลติ ไฟฟาเพอ่ื ความสุขของคนไทย กฟผ. สรุ าษฎรธานี พพิ ิธภณั ฑธ รรมชาติ จัดการนำ้ ชุมชน บา นทับคริสต 26 สรุ าษฎรธ านี โครงการไมดอกเมอื งหนาว อนั เนอ่ื งมาจากพระราชดำริ 42 เบตง ยะลา 8

46 โครงการพัฒนาและฟนฟู ปา ชายเลนบา นหัวเขา สงขลา 50 โครงการปอ งกันและบรรเทาอุทกภัย เมอื งชุมพร ตามพระราชดำริ ชุมพร โครงการพัฒนาพน้ื ท่ลี มุ น้ำปากพนงั 54 อันเน่อื งมาจากพระราชดำริ นครศรธี รรมราช โครงการศนู ยศ ึกษา สันทราย ทดี่ อน การพัฒนาพิกลุ ทอง อันเนอ่ื งมาจากพระราชดำริ 32 นราธวิ าส 64 9 โครงการบรหิ ารจัดการ ปา พรโุ ตะ แดง นราธิวาส

ตะลยุ ป่า ส่องช้าง ซุ่มดูกระทิง โครงการอนรุ ักษ์และฟื้นฟสู ภาพป่า บริเวณปา่ สงวนแหง่ ชาตปิ ่ากุยบรุ ี อันเนื่องมาจากพระราชดำ� ริ ประจวบครี ีขันธ์ ฟ้นื ฟูป่า คนื บ้านให้ช้าง ช่วยช้างกับคนอยูร่ ่วมกันได้ ??? เพราะคนรุกเข้าไปท�ำการเกษตร ท�ำลายปา่ ท่ีเคยเปน็ ทอี่ ย่ขู องช้าง ชา้ งจงึ ออกมากินพชื ผลในไรข่ องชาวบา้ นจนเสยี หาย สับปะรด ข้าวโพดท่ปี ลูกไว้ในไร่ ของโปรดแสนอร่อยของช้างเลย คนกับช้างเลยกระทบกระทัง่ กนั ตลอดมา ช้างปา่ ออกมาท�ำลายพืชผลรนุ แรงที่สดุ ในปี 2540 จนวนั หนงึ่ มีช้างป่าตายกลางไร่สับปะรด เพราะได้รบั สารเคมีจากในไร่ พระราชาผูเ้ มตตา ท้งั ต่อคน ชา้ ง และปา่ เหน็ วา่ ถา้ ปล่อยไว้อย่างน้ี ช้างปา่ คงต้องสูญพันธ์ุ จงึ ให้แนวทางอนรุ ักษ์ฟนื้ ฟจู นปา่ กลบั มาเขยี วขจีอีกครั้ง เป็นบ้านทอี่ ดุ มสมบูรณ์ของช้างและสัตวป์ ่า และชว่ ยให้คนกับชา้ งอยรู่ ่วมกันได้อกี ครัง้ 10

11

ปา่ สมบูรณ์ ช้าง กระทิง เพิ่มขึ้น ศาสตร วัวแดง เกง้ กวาง เสอื กม็ า แกป้ ัญหาคนกับชา้ เปล่ียนพน้ื ที่ปลกู สบั ปะรด ● ใช้ธรรมชา 18,675 ไร่ ปลูกปา่ โดยไม่ตอ้ งปลูก ป ให้กลายเป็นป่าไม้ ใช้ประโยชนจ์ ท่ีอย่อู าศยั ของสัตว์ปา่ การฟน้ื ฟูใ ● ปลูกป แนวเขตอทุ ยานแหง ชาติกุยบุรี ขอบเขตโครงการพระราชดำรฯิ สร้างจติ ส�ำนกึ ใหค้ นร พ้นื ที่ปลกู ฟน ฟสู ภาพปา มีสว่ นร่วมในก จุดชมฝูงชางปา กระทงิ มจี ำ� นวนชา้ งปา่ เพม่ิ ข้นึ ปา่ กุยบรุ ี บ้านของสัตว์ปา่ นานาชนดิ มากกวา่ 250 ตวั แหล่งต้นน�้ำของลำ� น้�ำกุยบรุ ี ป่าตน้ น้�ำ แหลง่ เที่ยวชมฝูงช้างป่าและกระทงิ ที่มีชื่อเสยี ง นสี่ �ำคัญอยา่ งไร กันนะ 12 เม่ือป่าคืนกลับมาอุดมสมบูรณ์ ช้างก็ออก ท�ำลายไร่ของชาวบา้ นนอ้ ยลง กระทงิ ฝงู ใหญ่ และสตั วป์ า่ นานาชนดิ ววั แ เกง้ หม้อ เกง้ เสือโคร่ง เสอื ดาว หมีควาย คา่ ฯลฯ ก็กลบั มาขยายพันธุใ์ นป่าแห่งนอี้ กี ครัง้

ร์พระราชา เตรียมตวั างอย่างยัง่ ยนื ตลอดไป ไปตะลยุ ป่าอย่างไร าติชว่ ยธรรมชาติ ใหป้ ลอดภยั ปล่อยใหข้ ้นึ เองตามธรรมชาติ จากปา่ ควบคูไ่ ปกบั บอ 1 ใหอ้ ุดมสมบรู ณ์ ปา่ ในใจคน จดุ ชมชาง ชา งปจาดุ ชกมระทิง รกั หวงแหนป่าไม้ สัตว์ปา่ หนาผา การอนรุ กั ษ์ ฟนื้ ฟูปา่ บอ 2 บอ 3 บอ 7 บอ 5 บอ 4 บอ 8 จุดชมชาง โปง สลัดได มจี ำ� นวนกระทิงเพิ่มขนึ้ บอ 6 บอ 9 มากกว่า 150 ตัว กจากป่ามา ท�ำไมเราต้อง หนว ยฯ ที่ กร.๕ ท่ีทำการ ฝายกญุ ชร แดง เลยี งผา อนรุ ักษ์ช้าง (หว ยลึก) โครงการฯ างแวน่ ชะนี ดว้ ยละ่ เส้นทางทอ่ งเที่ยวท่ีเปิดให้นกั ทอ่ งเทย่ี ว เดินทางเข้าไปชมสตั ว์ป่าได้ 13 14

ชะนี กระทิง เส เลียงผา อาหารยอดนยิ ม ของสตั ว์กนิ พชื คือ หญา้ สัตว์ตวั ไหนกินหญา้ เป็นอาหารบา้ งนะ เกง้ หม้อ ช้าง หมปู เกง้ สตั วป์ ก่าินมอาะกไมรเาปย็นทอี่อาาหศาัยรใกนนั ปน่าะกุยบรุ ี สัตวก์ ินพชื ต้องกินดินโป่ง สัตว์ต่างๆ มากินดินโป่ง สัตว์ที่กินดินโป่ง เชน่ ช้างป่า กระทงิ กวาง เกง้ ววั แดง สมเสรจ็ หมปู ่า สงสัยไหมล่ะ ทำ� ไมถึงเรียกดนิ นวี้ า่ ดินโป่ง ทำ� เคร่ืองหมาย รอบช่ือสัตว์กินเนือ้ ท�ำเคร่ืองหมาย รอบชื่อสัตว 15 16

สือโครง่ ดนิ โปง่ คอื ดนิ ทม่ี รี สเคม็ มแี รธ่ าตแุ ละเกลอื แร่ ทจี่ ำ� เปน็ ตอ่ การดำ� รงชวี ติ ของสตั วป์ า่ ในปรมิ าณมาก สตั วก์ นิ เนือ้ เราเรียกวา่ สตั ว์นกั ลา่ สตั วป์ า่ บางชนดิ โดยเฉพาะสตั วท์ กี่ นิ หญา้ เปน็ อาหาร สัตว์นักล่า กินสตั วอ์ ่ืนเป็นอาหาร ตอ้ งมากนิ ดนิ โปง่ เพ่อื รับแรธ่ าตุ ปา่ 17 หมีควาย วก์ นิ พชื

ชุมชนรว่ มอนรุ ักษ์ป่าและช้าง เพราะเดินตามรอยพระราชา ชุมชน 3 หมู่บ้านในกุยบุรี หมบู่ า้ นรวมไทย หมบู่ า้ นพุบอน หมบู่ า้ นยา่ นซอ่ื ตา่ งรว่ มกนั อนรุ กั ษป์ า่ เออื้ อารตี อ่ ชา้ ง ชาวบา้ นทน่ี รี่ จู้ กั สรา้ งรายไดเ้ พมิ่ ขน้ึ จากอาชพี ที่หลากหลาย ใช้ทรพั ยากรในชุมชน สร้างคณุ ภาพชวี ิตทดี่ ีขน้ึ จดุ ชมชางปา กุยบรุ ี จุดชมววิ ทงุ หญา 1,500 ไร ฟารมแพะ ใหอ้ มาาหกลาันอรงแพะ แปลงหมอ น 18 ● กลุม่ ปลูกหมอ่ นเลี้ยงไหม บา นรวมไทย ผลิตเสน้ ไหม ผลติ ชาใบหมอ่ น ● กลุ่มผลิตภณั ฑ์แปรรปู จากสบั ปะรด เพราะท�ำไรส่ ับปะรดมากมาย ต้นสบั ปะรดที่เหลอื ทิง้ เอามาทำ� กระดาษเส้นใยสบั ปะรด และขา้ วของเคร่อื งใช้ ● ฟารม์ แพะ กลุม่ ผู้เลี้ยงแพะบ้านรวมไทย เลีย้ งแพะสร้างรายได้

● การทอ่ งเที่ยวโดยชุมชน เสน้ ทางการเรียนรู้ 2 วนั 1 คืน นำ� เที่ยวชมชา้ งป่าครบวงจร บา้ นรวมไทย อ.กุยบุรี รถยนตน์ ำ� เทีย่ ว ไกด์ ● เข้าพกั โฮมสเตยบ์ ้านรวมไทย 1 คืน บริการบา้ นพัก ● ต่ืนแต่เช้ามืด น่ังรถออกไปชม พระอาทติ ยข์ นึ้ ทจี่ ดุ ชมววิ ทวิ ทศั น์ หนว่ ยพทิ กั ษ์ การทำกระดาษ อช.กยุ บรุ ี ส�ำโหรง จากใยสับปะรด ● ระหวา่ งทางชมทงุ่ หญา้ 1,500 ไร่ สถานี พัฒนาอาหารสัตว์ฯ ทีส่ วยงามเขียวขจี โรงเล้ียงไหม ● บ่ายๆ เตรียมตัวออกไปเที่ยวซาฟารี เมอื งไทย ออกไปชมชา้ งปา่ และกระทงิ ใน OTOP เสน้ ทางส่จู ดุ ชมช้างปา่ กยุ บุรี ตดิ ตอ่ สอบถาม รถนำ� เท่ยี วและไกด์ พาชมช้างป่าและกระทิง ชมรมทอ่ งเที่ยวเชงิ อนรุ กั ษส์ ตั ว์ป่ากุยบรุ ี โทร. 08 5266 1601, 08 0691 1113 www.changkui.org บา นพัก ในชุมชน อา งเก็บนำ้ ยางชุม อันเนือ่ งมาจากพระราชดำริ โครงการอนรุ กั ษ์และฟื้นฟสู ภาพป่าบรเิ วณปา่ สงวนแห่งชาตปิ า่ กุยบรุ ี อันเน่ืองมาจากพระราชดำ� ริ ต.หาดขาม อ.กยุ บรุ ี จ.ประจวบคีรีขนั ธ์ เปิดทกุ วัน เวลา 08.00 -16.00 น. 0 7541 6127 การเดินทาง 19

ผจญภัยในทะเลสาบ เข่อื นรัชชประภา สุราษฎร์ธานี ทะเลสาบท่ีคนสรา้ งข้นึ สวยจนได้ชื่อวา่ “กุ้ยหลนิ เมืองไทย” ก่อนจะไปหาคำ� ตอบว่า ท�ำไมทน่ี ่ีไดช้ อ่ื วา่ “ก้ยุ หลินเมืองไทย” ไปดูท่ีมาของเข่อื นกนั ก่อน เขอื่ นรชั ชประภาสรา้ งขน้ึ เพอ่ื ฉลองในโอกาสทพี่ ระราชา รชั กาลที่ 9 มพี ระชนมายุครบ 5 รอบ หรอื อายคุ รบ 60 ปีน่ันเอง ทา่ นเสด็จเปดิ เขื่อนรัชชประภาและโรงไฟฟา้ พลงั น�้ำ เมอ่ื วันพธุ ท่ี 30 กันยายน 2530 20

21

เเปขือ่ ็นนเขร่อืัชชนปปรระะภเาภทไหน เปน็ เข่ือนอเนกประสงคแ์ หง่ ที่สองของภาคใต้ กฟผ. ผลติ ไฟฟา เพอื่ ความสขุ ของคนไทย กฟผ. เปส็นรเ้าขงอ่ื ปนดิ หกินน้ั ถลมำ� แนกำ�้ นคลดอินงเหแนสงยี ว ประโยชน์ของเข่ือน ผลติ กระแสไฟฟา้ จากพลังนำ�้ ด้วยโรงไฟฟา้ พลังงานน�ำ้ การชลประทาน ประชาชนมนี ้�ำกักเก็บไว้กินไว้ใช้ 22

อยู่ในพอ้นื ทุ ทย่ีสาว่นนแใหหง่ญชาข่ ตองิเขเขาอื่สนก อางเก็บนำ้ โรงไฟฟา สนั เข่อื น แสมงีคสรววัชาา่ ชมงปแหรหมะง่าภรยาัชวก่าาล (Light of the Kingdom) แหลง่ ประมงน�้ำจืด เป็นที่อยูอ่ าศัยของสตั ว์นำ�้ จำ� นวนมาก ชาวประมงไดจ้ บั สตั ว์น�้ำมาขาย แกป้ ญั หาน้�ำเสยี และน้ำ� เคม็ 23 ท่รี กุ เขา้ มาตามล�ำน้ำ� ตาปี-พมุ ดวง บรรเทาปญั หาน้�ำท่วม ในพืน้ ทต่ี อนล่างบรเิ วณลุ่มนำ�้ คลองแสง คลองพุมดวง และแมน่ ้�ำตาปี

ผจญภยั ในทะเลสาบ ลยุ เท่ียวปา่ ฝนเขาสกแห่งภาคใต้ จุดชมวิวสนั เขอ่ื น ชมวิวเขือ่ นรัชชประภาไดอ้ ยา่ งสวยงาม สนั เข่อื น เข่ือนรัชชประภา การไฟฟาฝายผลิต โรงไฟฟา จดุ ชมววิ ศาลาประภาภริ มย สวนปารัชชประภา คลองแสง พักในแพกลางน�ำ้ ภายในอ่างเก็บน�ำ้ เขอื่ นรัชชประภา มีแพ พักของอุทยานแห่งชาตเิ ขาสก และแพเอกชน อกี หลายแหง่ เราตอ้ งเช่าเรอื หางยาว ลอ่ งไป ชมเทือกเขาหนิ ปนู แลว้ ไปนอนพักแรมบนแพ กลางน�้ำ กระโดดน้ำ� เล่นให้สบายไปเลย 24

ล่องเรือชมอ่างเก็บน�้ำเข่อื นรัชชประภา กุ้ยหลินเมืองไทย อ่างเก็บน�้ำ เข่ือนรัชชประภา ว่ากันว่าเป็นทะเลสาบที่คนสร้างข้ึนท่ี สวยงามทสี่ ดุ เพราะมภี เู ขาหนิ ปนู ขน้ึ สลบั ซบั ซอ้ นทา่ มกลางนำ�้ ในเขอื่ นทกี่ วา้ ง ใหญ่ ไดร้ บั ฉายาว่า “กุ้ยหลนิ เมืองไทย” เพราะลักษณะภมู ิประเทศคล้ายกับ สถานทที่ ่องเท่ียวช่ือดังในเมืองกุ้ยหลนิ ประเทศจีน ผจญภยั ในอทุ ยานแหง่ ชาตเิ ขาสก ผนื ปา่ ทอ่ี ดุ มสมบรู ณท์ สี่ ดุ อกี แห่งหน่งึ เปน็ ป่าฝนที่ชุ่มชนื้ ปา่ ตน้ น�้ำของแมน่ ้�ำตาปี เดินป่าเที่ยวถ้�ำน้�ำทะลุ กิจกรรม ผจญภัยท่ีต้องมีร่างกายแข็งแรง ผจญภัยในถ�้ำ โดยมีเจา้ หนา้ ท่นี �ำเท่ียวเพ่อื ความปลอดภัย ตามล่าหาบัวผุด ชมมหัศจรรย์ดอกบัวผุด พันธุ์ไม้ ท่มี ีดอกขนาดใหญท่ ส่ี ุดในโลก ปหี นึ่งบานแคค่ รง้ั เดียว พบเพียงไมก่ ี่แห่งในโลก ถ้าอยากดตู ้องมีเจ้าหน้าทีค่ อยนำ� ทางเดนิ ไปเสาะหาตามจุดตา่ งๆ ที่ดอกบวั ผดุ เคยมี ประชาสมั พันธ์เขือ่ นรชั ชประภา ต.เขาพงั อ.บา้ นตาขุน จ.สรุ าษฏรธ์ านี เปดิ ทกุ วัน เวลา 08.00-18.00 น. 0 7724 2555 ตอ่ 5061- 2 http.rbp.egat.com การไฟฟ้าฝ่ายผลติ แห่งประเทศไทย เข่อื นรชั ชประภา การเดนิ ทาง 25

ไปตามหาสระพวง พิพิธภัณฑ์ธรรมชาติจัดการน�ำ้ ชุมชน บ้านทับคริสต์ สรุ าษฎร์ธานี ต้นแบบชุมชนบริหารจัดการนำ้� ตามแนวพระราชด�ำริ ในอดีตชุมชนบ้านทบั คริสตไ์ มม่ ีแหลง่ น้ำ� ธรรมชาติ มเี พยี งลำ� ห้วยเลก็ ๆ เมือ่ ถึงหน้าแล้งนำ้� ก็แหง้ ทกุ ปีชาวบา้ นขาดแคลนนำ้� กินน้�ำใช้ ขาดนำ้� ทำ� การเกษตร ดว้ ยความทกุ ขย์ ากเพราะไมม่ นี ำ้� ชาวบา้ นจงึ ไดข้ อพระราชทานอา่ งเกบ็ นำ้� พระราชาผเู้ ป่ยี มเมตตาจึงไดส้ ร้าง “อ่างเก็บน�้ำบางทรายนวล” ให้แกช่ าวบ้าน ชาวบ้านก็ใช้น้�ำเยอะจนหมดอ่างตั้งแต่ปีแรก และมีปัญหาทะเลาะเบาะแว้ง แย่งน้�ำกนั เมอ่ื มอี ่างเกบ็ นำ้� ใหญแ่ ลว้ ก็ยงั แก้ปญั หานำ้� ไม่ได้ ชาวบา้ นจึงร่วมมอื กัน คดิ หาทางแกไ้ ข นำ� ระบบจดั การนำ้� แบบ “สระพวง” มาใช้ ต่อยอดแนวทางที่พระราชาเคยบอกไว้ ทำ� ใหแ้ ก้ปญั หาขาดแคลนน�ำ้ ไดจ้ รงิ ชาวบา้ นมีนำ้� ใจเออ้ื อาทรต่อกนั ร้จู ักจดั สรร จดั การนำ้� ท�ำใหม้ ีน้�ำใช้ทำ� การเกษตรไดต้ ลอดทง้ั ปี 26

สงสยั ใช่ไหมว่า สระพวง คืออะไร ต้องตามไปดดู ้วยกนั แลว้ ! 27

รแะลบะรแบใชะลเ้ ใบกะน็บบใชชสีเว้ ใกำ�ินตบ็รชปอสีวรง�ำิตะนรปจอำ�้ �ำรงเวพะนนัจ่อื ำ�้ ำ�กเวพาันรอ่ื เกกาษรตเกรษตร อนรุ ักษป์ ่าตน้ น�้ำ ฟ้ืนฟรู ะบบนเิ วศปา่ ตน้ น้�ำ รอบอ่างเกบ็ น�้ำบาง ทรายนวล ไม่ตัดไม้ท�ำลายป่า สร้างฝายชะลอ ความช่มุ ชนื้ รกั ษาปา่ ไวเ้ ปน็ สมบตั ิของชุมชน เพื่อให้ป่าท�ำหน้าท่ีรักษาความชุ่มชื้น เป็น แหล่งกกั เก็บนำ�้ ตามธรรมชาตทิ ่ยี ่งั ยนื ต่อไป คลองบางปริก อ่างเกบ็ น�ำ้ บางทรายนวล ธนาคารน้ำ� ของชุมชน อา่ งเกบ็ น้ำ� ขนาดใหญ่ ทำ� หนา้ ท่กี กั เก็บนำ�้ เปรยี บเสมือนธนาคารน�ำ้ ของชมุ ชน อางเก็บนำ้ บางทรายนวล 28

สระพวง ระบบสง่ และกระจายน้�ำ ชาวบ้านขุดสระน�้ำขนาดเล็กในที่ดินของ ตนเอง เรียกว่า “สระพวง” กระจายน�้ำจากอ่าง เก็บน�้ำบางทรายนวล ท�ำท่อส่งไปสู่สระพวงของ ตนเอง คิดหาวิธีปล่อยน้�ำจากอ่างเก็บน�้ำไปยัง สระพวง เพื่อให้สระพวงเก็บน้�ำไว้ใช้ตลอดทั้งปี จงึ หมดปญั หาขาดน้�ำในหน้าแล้ง สระพวงขนาดเล็กน้ีกระจายอยู่ในที่ดินของ เกษตรกร ปัจจุบนั ในชุมชนมสี ระพวงมากกวา่ 160 สระ เด็กๆ คิดว่า ตวั เราเองจะช่วยอนรุ ักษ์ ปา่ ต้นน�้ำ ไดอ้ ยา่ งไรบ้างนะ 29

ชาวบา้ นดี ใจ มนี ้ำ� ใชท้ �ำการเกษตรไดท้ ้ังปี ชว่ ยปลดหนี้ เพมิ่ รายได้ เม่ือมีน�้ำจากสระพวง เกษตรกรก็ท�ำการเกษตรปลูก พืชผลไดต้ ลอดปี หลายครอบครวั เปลยี่ นมาทำ� การเกษตร ตามทฤษฎใี หมข่ องพระราชา จนสามารถปลดหนี้ เพมิ่ ราย ได้ ดังเช่นครอบครัวคุณปา้ กฤษณา อาจณรงค์ ทำ� เกษตร ทฤษฎใี หม่ ปลกู พืชผสมผสานในทีด่ นิ มากกวา่ 30 ชนดิ มี รายได้มากขนึ้ จนปลดหนแ้ี ละมีความสุข กลมุ่ ไม้ดอก ไม้ประดับ ชาวบ้านทับคริสต์ปลูกไม้ดอกไม้ ประดับกันหลายครัวเรือน รวมตัวกัน เป็นกลุ่มไม้ดอกไม้ประดับส่งขาย สร้าง รายได้ดมี าก ที่นมี่ ีไม้ดอกไม้ประดับอะไรบ้าง เดก็ ๆ ร้จู ัก ไมด้ อกไม้ประดบั พวกนบี้ ้างไหม แล้วท่ีบา้ น ปลกู ตน้ อะไรบ้าง 30

เกษตรทฤษฎี ใหม่ ปลกู พืชผสมผสาน จากเดิมชาวบ้านปลูกพืชเชิงเดี่ยว ปลูกแค่อย่างเดียว ปีละมากๆ ปไี หนราคาพืชผลตกต�่ำก็ขาดทนุ และเปน็ หน้ี ชาวบ้านจึงเปลี่ยนมาปลูกพืชหลายชนิดผสมผสานใน ทด่ี นิ เดมิ เชน่ ทเุ รยี น มงั คดุ เงาะ กลว้ ย ไมด้ อกไมป้ ระดบั ฯลฯ สามารถเกบ็ ผลผลติ หมุนเวียนออกขายไดต้ ลอดปี หากราคาพืชผลชนิดใดตกต�่ำ ก็ยังมีรายได้จากผลผลิต อ่ืนๆ มาช่วยไว้ไม่ใหข้ าดทุน แรงบันดาลใจจากพระราชา ปราชญ์แห่งน้�ำ พระราชาทมุ่ เทศกึ ษาเรอื่ งบรหิ ารจดั การนำ้� อยา่ งยง่ั ยนื เพอื่ ชว่ ยเหลอื คนไทย เปน็ แรงบนั ดาลใจใหช้ าวบา้ นทบั ครสิ ตม์ งุ่ มนั่ ตงั้ ใจ คดิ ระบบจดั การนำ�้ สระพวงจนสำ� เรจ็ และเปลี่ยนมาท�ำเกษตรผสมผสานตามแนวทางพระราชดำ� ริ เปน็ ชมุ ชนต้นแบบใน การจดั การน�้ำและเกษตรผสมผสานทีป่ ระสบความสำ� เร็จ พพิ ิธภัณฑธ์ รรมชาติจัดการนำ้� ชมุ ชน บา้ นทบั ครสิ ต์ ต.คลองชะอนุ่ อ.พนม จ.สุราษฎร์ธานี เปดิ ทุกวนั เวลา 08.00 -16.00 น. 0 7541 6127 การเดนิ ทาง 31

รู้จักการแกล้งดนิ ที่ โครงการศูนยศ์ กึ ษาการพัฒนาพกิ ุลทอง อนั เนอ่ื งมาจากพระราชดำ� ริ นราธวิ าส รู้มัย้ ท�ำไมถึงต้อง “แกลง้ ดนิ ” หลายปีแล้ว เม่ือพระราชาออกเยี่ยมเยียนประชาชนในพ้ืนท่ีภาคใต้ และ ทรงทราบวา่ ในพน้ื ทีแ่ ถบจงั หวดั นราธิวาสและใกล้เคยี ง ประชาชนได้รับความ เดือดรอ้ น มีปญั หาเน่ืองจากพื้นท่เี ปน็ “ดินพรุ” พื้นดินมีน้�ำขัง ทำ� ให้ดินเปรย้ี ว มสี ภาพความเปน็ กรดอยา่ งรนุ แรง ไมส่ ามารถใชท้ ำ� การเกษตรได้ ยง่ิ ระบายนำ้� ออก ดินก็จะแปรสภาพเปรี้ยวจัดจนท�ำปลูกพืชหรือท�ำประโยชน์จากที่ดิน ไม่ได้เลย พระราชาจึงคิดหาวิธีแกป้ ญั หาดินใหห้ ายเปรย้ี วเพ่ือชว่ ยราษฎร 32

พิพิธภัณฑธ์ รรมชาติท่ีมีชีวิต บนพื้นท่ีศูนย์ศึกษาการพัฒนา พกิ ลุ ทองฯ กวา่ 1,740 ไร่ แบง่ พน้ื ทส่ี วน ต่างๆ ภายใต้แนวคิด “พิพิธภัณฑ์ ธรรมชาตทิ ม่ี ชี วี ติ ” เพอ่ื ใหค้ นไดเ้ รยี นรู้ และเห็นตัวอยา่ งจากของจรงิ สวนไมม้ งคล สวน 50 ปี ครองราชย์ สนั ทราย เฉลมิ พระชนม์ 76 พรรษา รวบรวมพชื ตระกลู ปาล์ม พนื้ ท่ี “ดนิ พรุ” สวนพรรณไม้มงคลนานาชนดิ นานาชนิดทั้งในและต่างประเทศ เกดิ ขึน้ ได้อย่างไรนะ สาธติ การเลีย้ งปลา การประมง (สาธิต) ในบ่อ สวน 72 พรรษา 33 น�้ำเปร้ียว ศึกษาการเพาะเลี้ยง สวนรวบรวมพันธุ์ไม้หายาก ขยายพันธุ์ปลาที่ทนต่อน้�ำเปร้ียว ใกล้สูญพันธุ์และพืชสมุนไพรกว่า และการเล้ียงปลาสวยงามใน 400 ชนิด พ้ืนพรุ การเลี้ยงกบในกระชัง การท�ำการเกษตรผสมผสาน 34 บริเวณของบ่อเล้ียงปลา

ป่าพรุ ดินเปร้ียวมาจากไหน ? เป็นปา่ ประเภทไหน มีลกั ษณะอยา่ งไร ดินเปรีย้ วเกดิ ขึ้นในพืน้ ทีป่ า่ พรุทีเ่ สื่อมโทรม น้ำ� ขงั กลายเป็น ดนิ เปร้ียว ปลูกอะไรก็ไม่ขึน้ จนถูกท้ิงร้าง กันนะ พระราชาหาวิธีแกล้งดินให้กลับมาดี เพ่ือให้ชาวบ้านที่ ขาดแคลนทีท่ ำ� กิน ได้มดี นิ ดีๆ ไวท้ �ำการเกษตร ปา่ พรุสำ� คัญตอ่ ระบบนเิ วศอยา่ งไร เราอนรุ ักษป์ า่ พรุ ไว้เพ่ืออะไร แกลง้ ดนิ ให้หายเปร้ียว แกล้งดนิ ทำ� อย่างไรนะ พระราชาคดิ โครงการ “แกลง้ ดนิ ” เพ่ือหาทางท�ำให้ดินเปรยี้ ว วธิ ีการ “แกล้งดิน” คือ ทำ� ใหด้ ินเปรย้ี วท่ีเปน็ กรดจัดรุนแรง แห้งและเปยี กสลับกนั ไป กลับมาใช้ประโยชน์ได้ และศึกษาวิธีเพ่ือแก้ไขปัญหาพื้นที่พรุให้ เรมิ่ จาก ปล่อยน้�ำเขา้ แปลงใหท้ ว่ มดนิ ช่วงระยะหนึ่ง และระบายน้�ำออกใหด้ ินแหง้ ระยะหนง่ึ น�ำมาใชป้ ระโยชนท์ ำ� การเกษตรและด้านอืน่ ๆ ได้ สลับกันไปเลยี นแบบสภาพธรรมชาติ ท่มี ีฤดแู ล้งและฤดฝู น โดยปลอ่ ยให้ดนิ แห้ง 1 เดอื น และขงั น�้ำใหด้ ินเปียกนาน 2 เดอื น สลับกนั ไป เปน็ ดินแห้ง 35 และดนิ เปยี ก 4 รอบ ตอ่ 1 ปี 36

การแกล้งดนิ แกลง้ ดินแลว้ ต้องปรับปรุงดิน ● ใชน้ ้�ำจดื ลา้ งกรดและสารพษิ ออกจากดนิ คอื การใชน้ ำ�้ เมื่อผ่านการ “แกล้งดิน” แล้ว ข้ันตอนต่อไปคือ ● น�ำพืชพันธ์ุทที่ นทานต่อความเปน็ กรด ไปลา้ งกรดในดิน การปรับปรุงดิน เพื่อให้ดินพร้อมส�ำหรับปลูกพืชหรือ มาปลูกในดินเปรย้ี ว ใช่หรือเปล่านะ ทำ� การเกษตร ทำ� ไดย้ งั ไงบ้างนะ ● ยกร่องปลูกไม้ผลหรือไม้ยืนต้น มีคูน้�ำด้าน ข้าง ตักดินจากในคูนามาเสริมหน้าดินในแปลง ?? คันรอ่ ง ใชน้ ้�ำชะลา้ งกรดจากดนิ แล้วระบายออก ไป ● ใช้ปูนขาวหรือหินปูนฝุ่น ใส่ลงไปในดิน ดว้ ยพระเมตตาแกล้งดนิ เพ่อื ช่วยคน คลุกเคล้าให้เข้ากัน ปูนจะท�ำปฏิกิริยากับกรด พ้ืนที่ดินเปรี้ยวจัด จงึ มิใช่พืน้ ที่ ไร้ประโยชน์ ก�ำมะถันในดิน ท�ำให้ปริมาณกรดในดินลดลง เหมือนเกา่ แลว้ สามารถทาํ การเกษตร ช่วยใหด้ นิ มีสภาพเปน็ กลาง ปลกู พชื ได้ ปลูกข้าว พชื พันธนุ์ านาชนดิ และขุดบ่อเลี้ยงปลา เพราะวา่ พระราชาท�ำงานพัฒนา 37 เพอ่ื ใหท้ กุ คนได้มีชีวิตความเป็นอยูท่ ี่ดีขน้ึ 38

แปลงปลกู ผกั แปลงปลูกข้าว ฟาร์มของเรา พืชสวนครัวเกษตร สาธิตการปลูกข้าวบน อินทรีย์ เน้นการใช้ปุ๋ย พ้ืนทีด่ ินเปร้ยี วจัด การปลูก มาชว่ ยกันทำ� ฟาร์มเกษตรทฤษฎี ใหม่ อนิ ทรียช์ ีวภาพ ข้าวพันธุ์ต่างๆ ที่เหมาะสม ในพ้ืนท่ีดนิ เปร้ียวกนั ดีกว่า ในพ้นื ทด่ี นิ เปรีย้ ว ในพ้ืนท่ดี นิ เปรี้ยวแบบนี้ เราต้องแกลง้ ดนิ ให้เปร้ียว โครงการทฤษฎี ใหม่ แลว้ ก็เลอื กพืชพนั ธท์ุ ่ีทนดนิ เปรีย้ วไดม้ าปลูกกนั แปลงสาธิตการบริหาร จดั การดนิ และนำ�้ เพอื่ ใหเ้ กดิ พชื ไร่ ประโยชน์สูงสุด ปลกู พชื อะไรดีนะ สันทราย ท่ีดอน ป่าพรุจำ� ลอง โครงการแกล้งดิน นาข้าว ป่าพรุและป่าเสม็ดจ�ำลอง ศึกษาเรื่องการเกิดดิน ปลกู ขา้ วพันธุอ์ ะไรดี การปลูกป่าในพื้นท่ีพรุ เพ่ือการ เปร้ียวจัด และเทคนิคการ ศึกษาระบบนิเวศธรรมชาติของ ปรับปรุงดินเปรี้ยวจัดเพื่อ ปา่ พรุ ศึกษาการน�ำไมแ้ ละใบไม้ ใชป้ ระโยชน์ในการปลูกพชื เสม็ดมาแปรรูป ผลิตกล้าไม้ไว้ ส�ำหรับแจกจ่ายประชาชนเพ่ือน�ำ 40 ไปปลกู 39

แปลงผัก แปลงดอกไม้ เราจะปลูก ปลกู ดอกอะไรดี อะไรดีนะ วนอ้ ยลง คอกสตั ว์ ไม้ผล จะเลี้ยงสัตว์อะไรดี ปลกู อะไรดีนะ แปลงเลย้ี งปลาในนาข้าว เลีย้ งปลาพันธ์ุไหนดี โครงการศูนยศ์ ึกษาการพฒั นาพกิ ุลทองอันเนอ่ื งมาจากพระราชด�ำริ ต.ปูโยะ อ.สุไหงโกลก จ.นราธวิ าส เปดิ ทุกวัน เวลา 08.00-15.30 น. 0 7363 1038 www.pikunthong.com ศนู ยศ์ ึกษาการพัฒนาพิกุลทอง อันเนือ่ งมาจากพระราชด�ำริ การเดนิ ทาง 41

เมื่อสวนดอกไมเ้ มืองหนาวบานที่เมืองใต้ โครงการไมด้ อกเมืองหนาว อันเนือ่ งมาจากพระราชด�ำริ เบตง ยะลา เจ้าหญิงชวนปลกู ดอกไม้ เม่ือเจ้าหญิงนักพัฒนาทรงเห็นไม้ดอกไม้ประดับที่สวนยางเขาส�ำนัก ศูนย์ศึกษาการพัฒนาพิกุลทองฯ ผลิดอกสวยงาม จึงให้ทดลองน�ำไม้ดอก เมอื งหนาวมาปลูกในพนื้ ท่สี งู อากาศเย็นของ อ.เบตง จ.ยะลา ดูบา้ ง เม่ือปลูกแล้วได้ผลดี จึงชักชวนให้เกษตรกรเข้ามาศึกษาเรียนรู้เพ่ือนำ� ไป ปลูกเป็นอาชพี เสริม สร้างรายไดเ้ ปน็ อย่างดี เพราะมีดอกไม้สวยงามมากมาย อากาศเย็นสบายตลอดปี จึงกลายเป็น แหลง่ ท่องเที่ยวท่ใี ครๆ ก็อดใจไปเยือนไม่ได้ ดอกไมง้ ามดีเพราะอยู่ในท่ีสูง พื้นท่ีทดลองปลูกไม้ดอกเมืองหนาว บ้านปิยะมิตร 2 ต.ตาเนาะแมเราะ อ.เบตง จ.ยะลา เป็นพน้ื ทอี่ ยสู่ ูงจากระดบั น้�ำทะเลประมาณ 800 เมตร อณุ หภมู ิเฉล่ีย 18 องศาเซลเซียส 42

43

สวนดอกไมน้ านาพันธ์ุ สวนดอกไมเ้ มืองหนาวเป็นสถานทที่ ่องเท่ียวเชิงนเิ วศ ใครๆ กเ็ ขา้ ไปเท่ยี วได้ มที ดลองปลกู ไม้ดอกกลางแจง้ 17 ชนิด และไม้ในโรงเรือน 7 ชนิด แซสแแผกไมัลรรีลอกเด้ส้อะเสะลวอดื้อยดเดียกตาไอิโพกษกออกซ่ีคลลรกอ่กฮา็อ์จัสนรรองกนีะะกแลบดเลจจสลเาาส่ิน้งียรีฮนษ้ยี้อว็อไไรนมยดคมักร่ฝท้แาเู้โดรรอกรราั่่งง่ยก์ วาเรเรือ็ตง ไมส้ดดี ออกกทเขุก้มชสนดดิ สมวดี ยองกามโต เดก็ ๆ รู้ไหม ย่ิงสูง อากาศย่ิงเยน็ ดอกไม้เมอื งหนาวเติบโตได้ดี 44 ในท่ีอากาศเย็นๆ แบบนลี้ ะ่

เดก็ ๆ รจู้ ัก ดอกไม้เมอื งหนาว อะไรบา้ ง ไเเคบยมาญอด้รรอเ์ จนบ์กมชีรใาั่นน่าศโลรแกงลิ ลุเหลระล่ีือหานนบ้า7วัวชนดิ ไดแ้ ก่ ท่ีบ้านเราร้อนจังเลย การเนรมติ ไม้เมอื งหนาว เราก็ต้องปลูกดอกไม้เมืองร้อนสนิ ะ ให้ผลบิ านท่ี ใต้สุดแดนสยาม เด็กๆ อยากปลกู ดอกไม้เมืองรอ้ น คอื ตวั อยา่ งของ ชนดิ ไหนที่บา้ น “การคดิ สร้างสรรค์อย่างพระราชา” โครงการไม้ดอกเมอื งหนาวอนั เนือ่ งมาจากพระราชด�ำริ อ�ำเภอเบตง จงั หวัดยะลา บ้านปยิ ะมติ ร 2 หมูท่ ี่ 2 ต.ตาเนาะแมเราะ อ.เบตง จ.ยะลา เปิดทกุ วัน เวลา 07.30-17.30 น. 08 7899 1153, 08 1738 9417 โครงการไมด้ อกเมอื งหนาว อันเนอ่ื งมาจากพระราชด�ำริ การเดินทาง 45

เท่ียวชุมชน ฟ้นื ฟูปา่ ชายเลน โครงการพัฒนาและฟืน้ ฟูป่าชายเลนบ้านหัวเขา สงขลา เจา้ หญิงนักพัฒนา นำ� การฟ้ืนฟูปา่ ชายเลน เพราะเห็นความสำ� คญั ของป่าชายเลน เจา้ หญิงนักพฒั นาจงึ ไดเ้ ร่ิมให้ปลกู ปา่ ชายเลนทบ่ี า้ นหวั เขา พระองค์ชกั ชวนให้ชาวบา้ นหันมาอนรุ กั ษ์ป่าชายเลน เพอ่ื ฟ้ืนฟธู รรมชาติของป่าชายเลนและทอ้ งทะเลให้กลับมาอุดมสมบูรณ์ ท�ำไมป่าชายเลนเสอื่ มโทรม ภาคใต้ฝั่งตะวันออกของอ่าวไทย ป่าชายเลนค่อน ข้างเส่ือมโทรม และลดจ�ำนวนลงมาก เพราะพื้นท่ีถูก เปลย่ี นเปน็ นากุ้ง นาเกลอื และแหลง่ อตุ สาหกรรม 46

47

ชุมชนชว่ ยกันอนรุ ักษ์ปา่ ชายเลน ชาวบ้านเหน็ ความสำ� คญั ของการฟ้ืนฟปู ่าชายเลน จัดท�ำศูนย์ศึกษาธรรมชาติปา่ ชายเลน ควบคู่ไปกับการปลกู ป่า ชุมชนบ้านหัวเขา ตัง้ อยบู่ ริเวณลา่ งสดุ ของ อา วไทย คาบสมุทรสทิงพระใกลก้ ับปากทะเลสาบสงขลา ทะเลสาบสงขลา บา นหัวเขา ท่ีเชือ่ มกับอ่าวไทย เป็นชมุ ชนชาวประมงท่เี คย อดุ มสมบรู ณ์ไปด้วยป่าชายเลน เกาะยอ เมอื่ ปา่ ชายเลนหาย สัตวท์ ะเลก็หายไปด้วย ป่าชายเลนเปน็ แหลง่ เพาะพันธ์ุ อนบุ าลสัตว์ทะเลท่ีสำ� คัญ เมื่อไม่มีแหล่งเพาะพันธ์ุ สตั ว์ทะเลจงึ ลดลง ชาวประมงกม็ รี ายได้นอ้ ยลง จัดต้งั ชมรมฟื้นฟอู นรุ ักษป์ า่ ชายเลนต�ำบลหวั เขา ปลกู จิตส�ำนกึ ให้ทกุ คนในชมุ ชนรกั ปา่ ชายเลน จากความร่วมแรงรว่ มใจกันของชาวบ้าน ทำ� ใหพ้ ้ืนที่ป่าชายเลนเพิ่มขึน้ เร่ือยๆ ปัจจบุ นั มีป่าชายเลนของชุมชน บา้ นหวั เขา 76 ไร่ เด็กๆ รูไ้ หม ป่าชายเลน เปน็ แหล่งอาศยั ของสตั วอ์ ะไรบา้ ง 48

ชมรมอนรุ ักษ์ป่าชายเลนตำ� บลหวั เขา จัดกิจกรรมท่องเที่ยวปา่ ชายเลนบา้ นหวั เขา เปิดรับคณะศกึ ษาดงู าน เดนิ ศึกษาระบบนิเวศปา่ ชายเลน ชมป่า ดสู ตั วล์ อ่ งเรือไปปลูกป่าชายเลนร่วมกับชาวบา้ น เวลาไปปลูกปา่ ชายเลน เราปลกู ต้นอะไร บา้ งนะ เมื่อปา่ ชายเลนฟ้ืนคืนมา ความอดุ มสมบูรณข์ องทอ้ งทะเลกก็ ลับคืนมา ชาวประมงกก็ ลับมาทำ� อาชีพไดเ้ ช่นเดิม โครงการพฒั นาและฟนื้ ฟปู า่ ชายเลนบ้านหวั เขา การเดินทาง ต.หัวเขา อ.สิงหนคร จ.สงขลา เปดิ ทกุ วนั เวลา 07.30-17.30 น. 49 08 7899 1153, 08 1738 9417 ชมรมอนุรกั ษป์ ่าชายเลน ต หวั เขา อ สงิ หนคร จ สงขลา

สนกุ เรียนรู้ แก้ปญั หานำ้� ท่วม โครงการป้องกนั และบรรเทาอุทกภัยเมอื งชุมพร ตามพระราชด�ำริ ชุมพร พระราชาผู้แกค้ วามทุกข์เรื่องนำ้� ท่วม พระองคท์ รงทราบถงึ ความเดอื ดร้อนของชาวเมืองชุมพร ที่ประสบปญั หานำ�้ ทว่ มตวั เมืองทกุ ปี สาเหตุเพราะเมืองชมุ พรเป็นทร่ี าบลุ่มสองฝัง่ คลองท่าตะเภา หนา้ ฝนนำ�้ จะล้นตลิง่ เข้าท่วมพนื้ ทบี่ า้ นเรอื นในตัวเมอื งชมุ พรเสียหาย พระราชาจงึ ได้ลงมือหาวิธีช่วยแก้ปัญหานำ้� ท่วมให้กับชาวเมอื งชุมพร น้ำ� ท่วมใหญ่ 2 คร้ัง เมืองชุมพรเจอปญั หา น้�ำทว่ มใหญ่อกี 2 ครั้ง จากพายุไต้ฝุ่นเกย์ ปี 2532 และจากพายโุ ซนรอ้ นซีต้า ปี 2540 50

51

พระราชาแกป้ ญั หาน้ำ� ทว่ มชุมพรไดย้ งั ไงนะ ขดุ คลองระบายน�ำ้ หวั วงั -พนังตัก ชว่ ยผันนำ�้ จากคลองทา่ ตะเภาออกสู่ทะเลโดยตรง แกป้ ัญหานำ�้ จากคลองท่าตะเภาล้นตลงิ่ ทว่ มเมือง จัดระบบประตูระบายน้�ำ สร้างประตรู ะบายนำ�้ หลายแหง่ เพือ่ ผันน�้ำ จากคลองทา่ ตะเภาเข้าสคู่ ลอง โครงการพัฒนาพนื้ ท่ีหนองใหญ่ ตามพระราชดำ� ริ ขดุ ลอกบรเิ วณหนองใหญ่ เพอื่ ใชเ้ ปน็ แกม้ ลงิ เกบ็ นำ�้ ในยามนำ�้ มาก และเปน็ แหลง่ เกบ็ นำ�้ ไว้ใช้ในหน้าแล้งด้วย บริเวณหนองใหญ เมอื งชมุ พร แกม้ ลิงคืออะไร ใครรูบ้ า้ ง ทำ� ไมต้องแก้มลิง พระราชาอธบิ ายว่า “ลิงโดยท่วั ไป ถา้ เราส่งกล้วยให้ ลิงจะรีบปอก เปลอื กเอาเขา้ ปาก เคย้ี วแลว้ นำ� ไปเกบ็ ไวท้ แ่ี กม้ กอ่ น ลงิ จะทำ� อยา่ งนจี้ น กลว้ ยหมดหวี หรอื เตม็ กระพุ้งแก้ม จากน้ันจะคอ่ ยๆ นำ� ออกมาเคยี้ ว 52 และกลืนกนิ ภายหลัง”

ท่องเที่ยวเชงิ อนรุ ักษ์ท่ี… โครงการพัฒนาพ้นื ที่หนองใหญ่ ตามพระราชด�ำริ เด็กๆ ร้มู ย้ั “หนอง” คอื อะไรกนั นะ “หนองเปน็ พ้นื ที่น้�ำเค็ม หรือน้�ำจดื ” เกาะชมนกชมไม้ หนองใหญ่ เปน็ หนองน้�ำธรรมชาตขิ นาดใหญ่ ชมตน้ ไม้นานาชนิด มีตน้ ไมร้ ่มร่นื เป็นทอี่ ย่อู าศยั ของนกนานาชนดิ ที่เป็นอาหารนก เหมาะใหท้ อ่ งเท่ียวพักผ่อนหย่อนใจ และเป็นแหล่งเรยี นร้กู ารอนุรักษ์ ฟืน้ ฟทู รพั ยากรธรรมชาติ สะพานไมเ้ คย่ี ม แกม้ ลิงหนองใหญ่ ทางเดินไม้ยาวขา้ มหนองน�้ำไปสู่เกาะ ในชว่ งน�้ำมาก หนองใหญเ่ ป็นพน้ื ที่รบั น้�ำ หรือ “แกม้ ลงิ ” กกั น้�ำไวช้ วั่ คราว เป็นจดุ ชมทิวทศั นท์ ี่สวยงาม กอ่ นระบายน้�ำออกไป เปรยี บได้กบั แกม้ ลิง สะพานทำ� จากไมเ้ คย่ี ม ไมเ้ น้อื แขง็ ที่มีมากในภาคใต้ เน้ือไมแ้ ขง็ แกร่ง เกบ็ รองรบั น�้ำฝนไว้กอ่ น ช่วยบรรเทาปญั หาน้�ำทว่ มได้ ทนได้ทั้งน�้ำจดื นำ้� เค็ม โครงการป้องกนั และบรรเทาอทุ กภยั เมืองชมุ พร ตามพระราชด�ำริ ชุมพร โครงการพฒั นาพนื้ ทหี่ นองใหญ่ตามพระราชด�ำริ ต.บางลึก อ.เมอื ง จ.ชุมพร เปดิ ทกุ วนั เวลา 08.00 -17.00 น. 0 7541 6127 การเดนิ ทาง 53

ไปรู้จักปัญหา 4 นำ้� 3 รส โครงการพัฒนาพืน้ ท่ีลุ่มน�้ำปากพนัง อนั เน่อื งมาจากพระราชดำ� ริ นครศรีธรรมราช เมือ่ เกดิ ปญั หา 4 น�ำ้ 3 รส ประชาชนเดอื ดรอ้ นท�ำการเกษตรไม่ได้ พระราชาปราชญ์แห่งสายนำ�้ ใหแ้ นวทางแก้ปญั หา ดว้ ยการสรา้ งระบบจัดการน�ำ้ ทั้งลุ่มน�้ำ ในอดตี ลมุ่ นำ้� ปากพนงั แหง่ นเี้ คยเปน็ พน้ื ทอ่ี ดุ มสมบรู ณ์ เปน็ อขู่ า้ ว อนู่ ้�ำแห่งภาคใต้ ชาวบา้ นมีอาชีพท�ำนาเปน็ หลกั วกิ ฤตนำ้� เกดิ ขนึ้ เมอื่ เขอ่ื นธรรมชาติ หรอื ปา่ ตน้ นำ้� ลำ� ธารถกู ทำ� ลาย เกิดน�้ำท่วมใหญ่เม่ือปี 2531 หลังจากนั้นน้�ำเค็มรุกเข้าไปในแม่น�้ำ ปากพนัง ท�ำให้ขาดแคลนน้�ำจืด มีการปรับเปล่ียนพ้ืนที่นาข้าวเป็น นากุ้ง เกิดปัญหาน�้ำเสีย น�้ำเปร้ียวออกจากพ้ืนที่พรุ และน้�ำเสียจาก การเลยี้ งกุ้ง 54