บทเพลงแห่งดวงใจแด่ในหลวงรัชกาลที่9

บทเพลงจากดวงใจแด่ในหลวงรชั กาลที่ ๙ พระผู้สถติ ในหทยั ราษฎร์







พบทรเพะลผงจู้สากถดวติ งใจในแดห่ในทหลยั วงรราชั กษาลฎที่ร๙์

คำ� ปรารภ พลเอก ประยุทธ์  จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรี ในโอกาสการจัดพิมพ์หนังสือท่ีระลึกและจดหมายเหตุ เน่ืองในงานพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร วันท่ี ๒๖ ตุลาคม ๒๕๖๐ ตลอดระยะเวลา ๗๐ ปแี หง่ การครองราชย์ พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร ทรงปกครองประเทศชาตแิ ละประชาชนดว้ ยทศพธิ ราชธรรม ดงั พระปฐมบรมราชโองการ ทไ่ี ดพ้ ระราชทานไวใ้ นพระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษก เมอ่ื วนั ที่ ๕ พฤษภาคม ๒๔๙๓ วา่ “เราจะครองแผน่ ดนิ โดยธรรม เพอื่ ประโยชนส์ ขุ แหง่ มหาชนชาวสยาม” และทรงตง้ั มน่ั ในพระราชปณธิ านอนั แนว่ แนท่ จี่ ะทรงอทุ ศิ ทมุ่ เทกำ� ลงั พระวรกาย และกำ� ลงั พระราชหฤทยั ในการบำ� เพญ็ พระราชกรณยี กจิ นานปั การเพอื่ ความกนิ ดอี ยดู่ ี คณุ ภาพชวี ติ ทดี่ ใี หแ้ กอ่ าณาประชาราษฎร์ และความเจรญิ กา้ วหนา้ อยา่ งยง่ั ยนื ของประเทศชาติ พระองค์ ทา่ นทรงงานดว้ ยหลกั การ “เขา้ ใจ เขา้ ถงึ พฒั นา” รวมทงั้ ไดพ้ ระราชทานหลกั ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง เพอ่ื เปน็ แนวทางสกู่ ารพฒั นาอยา่ งยง่ั ยนื ผา่ นโครงการอนั เนอื่ งมาจากพระราชดำ� รหิ ลากหลายสาขาเกอื บ ๕,๐๐๐ โครงการ กอ่ เกดิ เปน็ “ศาสตรแ์ หง่ พระราชา” ซง่ึ เปน็ การวางรากฐานการพฒั นาประเทศใหเ้ ขม้ แขง็ อยา่ งยง่ั ยนื นบั เปน็ คมั ภรี อ์ นั ลำ้� คา่ แหง่ แผน่ ดนิ ทไ่ี ดพ้ ระราชทานแกล่ กู หลานไทย พระราชดำ� รสั และพระบรม ราโชวาทในวาระโอกาสตา่ งๆ คอื ปรชั ญาคำ� สอนและคตธิ รรมทพี่ ระองคท์ รงปรารถนาใหป้ วงชนชาวไทย ทง้ั หลายตงั้ มน่ั อยใู่ นความดงี าม ความพอดี ความพอเพยี ง รกั ษาความเปน็ ชาตอิ ารยะ นบั เปน็ บญุ วาสนาของ ประชาชนชาวไทยทไ่ี ดเ้ กดิ มาอยภู่ ายใตร้ ม่ พระบรมโพธสิ มภารของพระมหากษตั รยิ ผ์ ทู้ รงพระคณุ อนั ประเสรฐิ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ทรงเป็นเอตทัคคะ ท้ังศาสตร์และศิลป์หลายแขนง ทรงเป็นท้ังปราชญ์และครูแห่งแผ่นดินที่ย่ิงใหญ่ที่ประชาชนชาวไทยต่าง เทิดทูนไว้เหนือเศียรเกล้า พระอัจฉริยภาพอันล้�ำเลิศและพระปรีชาสามารถเป็นที่ประจักษ์ต่อสายตา และประทับใจทั้งชาวไทยและชาวต่างประเทศ จึงทรงได้รับการทูลเกล้าทูลกระหม่อมถวายรางวัล เทิดทูนพระเกียรติยศในฐานะที่ทรงเป็นท้ังกษัตริย์ นักคิด และนักพัฒนา โดยทรงได้รับการทูลเกล้า ทลู กระหมอ่ มถวายพระราชสมญั ญามากมายหลายดา้ น เชน่ “อคั รศลิ ปนิ ” “พระบดิ าแหง่ เทคโนโลยขี องไทย” “พระบดิ าแหง่ ฝนหลวง” “พระบดิ าแหง่ นวตั กรรมไทย” “พระบดิ าแหง่ การประดษิ ฐไ์ ทย” “พระบดิ าแหง่ การอนรุ ักษม์ รดกไทย” “พระบดิ าแห่งการวจิ ยั ไทย” “พระบดิ าแหง่ มาตรฐานการช่างไทย” “พระผู้ทรง เป็นครูแห่งแผ่นดิน” เป็นต้น โดยเฉพาะที่ส�ำคัญ องค์การสหประชาชาติได้น้อมเกล้าน้อมกระหม่อม ถวายรางวลั “ความสำ� เรจ็ สงู สดุ ดา้ นการพฒั นามนษุ ย”์ และทลู เกลา้ ทลู กระหมอ่ มถวายพระราชสมญั ญา “พระมหากษัตริย์นักพัฒนา” เพื่อเฉลิมพระเกียรติในฐานะท่ีทรงอุทิศพระองค์ในการพัฒนาคุณภาพชีวิต ทด่ี ขี องประชาชนชาวไทย และพฒั นามนษุ ยชาตอิ ยา่ งตอ่ เนอื่ ง นอกจากนนั้ ยงั ไดก้ ำ� หนดใหว้ นั ท่ี ๕ ธนั วาคม ของทกุ ปเี ปน็ “วนั ดนิ โลก” และนอ้ มเกลา้ นอ้ มกระหมอ่ มถวาย “รางวลั นกั วทิ ยาศาสตรด์ นิ เพอื่ มนษุ ยชาต”ิ เพอื่ สดดุ พี ระเกยี รตคิ ณุ แดพ่ ระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร ทที่ รงใหค้ วาม สำ� คญั กบั การอนรุ กั ษแ์ ละพฒั นาทรพั ยากรดนิ จนพลกิ ฟน้ื ผนื ดนิ เพอ่ื การทำ� เกษตรกรรมอยา่ งยง่ั ยนื

วนั พฤหสั บดที ี่ ๑๓ ตลุ าคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๙ เวลา ๑๕ นาฬกิ า ๕๒ นาที นบั เปน็ วนั แหง่ ความ วปิ โยคโศกศลั ยค์ รงั้ ใหญข่ องพสกนกิ รชาวไทยทง้ั ปวง ประเทศไทยตอ้ งตกอยใู่ นทา่ มกลางความโศกเศรา้ อาลยั โดยทว่ั กนั เมอ่ื พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช มหติ ลาธเิ บศรรามาธบิ ดี จกั รนี ฤบดนิ ทร สยามนิ ทราธริ าช บรมนาถบพติ ร พระมหากษตั รยิ ผ์ ทู้ รงเปน็ ศนู ยร์ วมดวงใจของคนไทยทง้ั ชาตเิ สดจ็ สสู่ วรรคาลยั และนบั เปน็ วนั มหาอาดรู ของโลก โดยผนู้ ำ� จากทกุ ประเทศลว้ นแสดงความอาลยั และเสยี ใจตอ่ การเสดจ็ สวรรคต ในครั้งน้ี รัฐบาลได้กราบบังคมทูลขอพระราชทานพระราชานุญาตสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมหาวชิราลงกรณ บดนิ ทรเทพยวรางกรู จดั งานพระราชพธิ ถี วายพระเพลงิ พระบรมศพพระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ล อดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร เพอื่ นอ้ มเกล้านอ้ มกระหมอ่ มถวายพระเกยี รตยิ ศอย่างสงู สุดตามขัตติยโบราณ ราชประเพณี เพอ่ื แสดงความจงรกั ภกั ดแี ละนอ้ มเกลา้ นอ้ มกระหมอ่ มถวายเปน็ ราชสกั การะกตญั ญตุ าบชู า ประกาศเฉลมิ พระเกยี รตยิ ศใหป้ รากฏแผไ่ พศาล และเพอื่ ใหป้ ระชาชนชาวไทยทกุ หมเู่ หลา่ ไดม้ สี ว่ นรว่ มสนอง พระมหากรุณาธิคุณอันหาที่สุดมิได้ของพระมหากษัตริย์ผู้ทรงพระคุณอันประเสริฐ โดยรัฐบาลได้กราบ บงั คมทลู เชญิ สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี ทรงเปน็ ทปี่ รกึ ษากติ ตมิ ศกั ดใ์ิ นการพระราชพธิ ี ณ วาระน้ี รัฐบาลโดยคณะกรรมการอ�ำนวยการจัดงานพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาท สมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ได้แต่งตั้งคณะกรรมการฝ่ายต่างๆ ๘ คณะในการด�ำเนินการ จดั งานพระราชพธิ พี ระบรมศพตามโบราณราชประเพณอี ยา่ งสมพระเกยี รตพิ ระราชอสิ รยิ ยศในวาระสำ� คญั น้ี ให้สมบูรณ์ตามจารีตโบราณราชประเพณี ท้ังงานพระราชพิธี งานรัฐพิธี งานศาสนพิธีและงานอื่นๆ ตั้งแต่การบ�ำเพ็ญพระราชกุศลพระบรมศพ ณ พระท่ีนั่งดุสิตมหาปราสาท และการถวายพระเพลิง พระบรมศพ ณ มณฑลพระราชพิธีท้องสนามหลวง โดยมีคณะกรรมการฝ่ายจัดท�ำหนังสือที่ระลึกและ จดหมายเหตงุ านพระราชพธิ ถี วายพระเพลงิ พระบรมศพพระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช และคณะอนกุ รรมการตา่ งๆ ๑๐ คณะ ดำ� เนนิ การจดั ทำ� หนงั สอื ทร่ี ะลกึ และจดหมายเหตงุ านพระราชพธิ ถี วาย พระเพลงิ พระบรมศพพระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร เพอื่ บนั ทกึ พระราช พธิ อี นั เกย่ี วเนอื่ งกบั การพระบรมศพในงานพระราชพธิ ถี วายพระเพลงิ พระบรมศพพระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทร มหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร ตามธรรมเนยี มปฏบิ ตั โิ บราณราชประเพณี ทงั้ การกอ่ สรา้ งพระเมรมุ าศ การจดั รว้ิ ขบวนพระบรมราชอสิ รยิ ยศ สงิ่ อนสุ รณต์ า่ งๆ เพอ่ื เฉลมิ พระเกยี รตยิ ศอนั ภญิ โญไพศาลแดฑ่ ฆี ราชา แหง่ สยามผทู้ รงสถติ ในดวงใจคนไทยทงั้ ชาติและทรงเปน็ พระมหากษตั รยิ ท์ เ่ี หนอื กษตั รยิ ใ์ ดๆในประวตั ศิ าสตรโ์ ลก ในวาระนี้ รัฐบาลและประชาชนชาวไทยทุกหมู่เหล่า ขอน้อมส�ำนึกในพระมหากรุณาธิคุณ เป็นลน้ พน้ หาทสี่ ุดมิได้ แม้เสดจ็ สู่สวรรคาลัยช่วั นิรันดร์ แตค่ วามอาลยั นน้ั มเิ ส่ือมคลาย ดว้ ยพระบรมราช กฤดาภินิหารแห่งพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร และพลังแห่งความ จงรกั ภกั ดขี องปวงพสกนกิ รชาวไทย ขอเสดจ็ สสู่ วรรคาลยั ใหส้ ถติ สถาพร ณ ดนิ แดนบรมสขุ แหง่ พระนพิ พาน ตราบนจิ นริ นั ดร เทอญ พลเอก ประธานกรรพมกระารบอา�ำทนสวมยเกด(าจ็ปรพรจะรนดั ะยางปุทยารธกนม์รพจนิฐั รันมทะทนรรรมตา์โชหรอพีาชภธิาถีู)มวิพาลยอพดรุละยเพเดลชงิ พระบรมศพ

ค�ำน�ำ เนอื่ งในการพระราชพธิ ถี วายพระเพลงิ พระบรมศพพระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทร มหาภมู พิ ลอดลุ ยเดชมหติ ลาธเิ บศรรามาธบิ ดีจกั รนี ฤบดนิ ทรสยามนิ ทราธริ าชบรมนาถบพติ ร ในวันพฤหัสบดี ท่ี ๒๖ ตุลาคม พุทธศักราช ๒๕๖๐ ณ พระเมรุมาศท้องสนามหลวง คณะกรรมการอ�ำนวยการจัดงานพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช ไดม้ อบหมายใหค้ ณะกรรมการฝา่ ยจดั ทำ� หนงั สอื ทร่ี ะลกึ และจดหมายเหตุฯ พิจารณาจัดพิมพ์หนังสือและแผ่นพับอันเน่ืองด้วยพระราชพิธีถวาย พระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชบรมนาถบพิตร น้อมเกล้าฯ ถวายเป็นอนุสรณ์ถึงการพระราชพิธีส�ำคัญย่ิงในคร้ังนี้ จ�ำนวน ๑๑ รายการ ประกอบด้วย หนังสือจดหมายเหตุฉบบั หลัก ๑ รายการ ได้แก่ ๑. จดหมายเหตุงานพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพล อดลุ ยเดช มหิตลาธิเบศรรามาธิบดี จกั รีนฤบดนิ ทร สยามินทราธริ าช บรมนาถบพติ ร หนงั สอื จดหมายเหตุฉบับรอง ๖ รายการ ได้แก่ ๑. จดหมายเหตุงานพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพล อดุลยเดช บรมนาถบพิตร ฉบับประชาชน ๒. จดหมายเหตุงานพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพล อดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร ฉบบั สอ่ื มวลชน ๓. “พระเสด็จสู่ฟ้า ราษฎร์ล้วนอาลัย” บทกวีนิพนธ์โครงการกานต์กวี คตี การปวงประชานอ้ มรำ� ลกึ ในพระมหากรณุ าธคิ ณุ พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ล อดุลยเดช บรมนาถบพิตร ๔. หนังสือและซีดีบทเพลงแสดงความอาลัยแด่พระบาทสมเด็จพระปรมินทร มหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร ๕. จดหมายเหตุงานพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพล อดุลยเดช บรมนาถบพิตรฉบับวดี ิทัศน์ “ทรงสถติ ในดวงใจไทยนริ ันดร์” ๖. หนงั สอื “พระผสู้ ถติ ในหทยั ราษฎร”์ (สมดุ ภาพรวมแผน่ ปา้ ยแสดงความอาลยั ) หนงั สือท่รี ะลึก ๓ รายการ ไดแ้ ก่

๑. พระเมรุมาศสมัยรัตนโกสินทร์ และพระเมรุในรัชสมัยพระบาทสมเด็จ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช บรมนาถบพติ ร ๒. เคร่ืองประกอบพระราชอิสริยยศงานพระบรมศพพระบาทสมเด็จ พระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดุลยเดช บรมนาถบพติ ร ๓. นวมินทราศิรวาทราชสดุดีร้อยกรองเทิดพระเกียรติพระบาทสมเด็จ พระปรมนิ ทรมหาภูมิพลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร แผน่ พบั ท่ีระลึก ๑ รายการ ไดแ้ ก่ ๑. แผ่นพับที่ระลึกในพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ว่าด้วยพระราชประวัติพระราชกรณียกิจและความรู้เก่ียวกับพระเมรุมาศ ฉบับภาษาไทยและภาษาองั กฤษ นอกจากนั้นยังมีหน่วยงานภาครัฐและเอกชนอีกเป็นจ�ำนวนมาก ได้แสดง เจตจ�ำนงร่วมกันสร้างสิ่งอนุสรณ์น้อมเกล้าฯ ถวาย ด้วยความจงรักภักดี นับเป็นการสร้าง ทรัพยส์ ินทางปัญญาไว้เป็นมรดกวัฒนธรรมของแผน่ ดนิ เพิ่มข้นึ อกี ดว้ ย หนังสือและแผ่นพับอันทรงคุณค่าเหล่านี้ จะได้เผยแพร่ไปสู่สถาบันการศึกษา ห้องสมดุ หน่วยงานตา่ ง ๆ และประชาชนทวั่ พระราชอาณาจักร ยังประโยชนแ์ ก่ประชาชน นกั เรยี น นสิ ติ นกั ศกึ ษาทกุ ระดบั การสมานฉนั ทร์ ว่ มสรา้ งสรรคผ์ ลงานทรงคณุ คา่ เพอื่ อำ� นวย ประโยชนแ์ กส่ าธารณชนครงั้ นเี้ ปน็ การแสดงกตญั ญกู ตเวทติ าธรรมสนองพระมหากรณุ าธคิ ณุ หาท่ีสุดมิได้ในพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร และ ร่วมกันเผยแพรพ่ ระเกียรตคิ ณุ ให้แผ่ไพศาลยง่ั ยนื สบื ไปช่วั กาลนาน ขอมหทิ ธานภุ าพแหง่ คณุ พระศรรี ตั นตรยั และจติ ใจอนั ตง้ั มนั่ ในความจงรกั ภกั ดี ต่อเบื้องพระยุคลบาทพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร จงเป็นพลวปัจจัยให้เสด็จสถิตเสถียรธ�ำรงอยู่ในทิพยสถานอันสมบูรณ์ พร่ังพร้อมด้วยทิพย สมบตั ิทกุ เม่อื เทอญ (นายวีระ โรจน์พจนรัตน์) รัฐมนตรีว่าการกระทรวงวัฒนธรรม ประธานกรรมการฝา่ ยจัดทำ� หนังสอื ทีร่ ะลกึ และจดหมายเหตุ งานพระราชพิธีถวายพระเพลงิ พระบรมศพ พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช

คำ� ชแ้ี จง พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงเป็นพระมหา กษัตริย์ท่ีมีพระปรีชาสามารถ ในศาสตร์และศิลป์ทุกด้าน ตลอดระยะเวลา ๗๐ ปี ทค่ี รองราชยท์ รงปกครองบา้ นเมอื งดว้ ยทศพธิ ราชธรรม เพอ่ื ประโยชนส์ ขุ แกพ่ สกนกิ ร พระองค์ทรงด�ำรงไว้ด้วยหลักธรรมท้ังปวงและทรงอุทิศก�ำลังพระวรกาย ก�ำลังพระ สติปัญญาและพระราชทรัพย์เพื่อความอยู่ดีมีสุขของปวงชนชาวไทย ประชาชน ทุกหมู่เหล่าต่างรู้สึกซาบซ้ึงในน้�ำพระราชหฤทัยท่ีเปี่ยมด้วยพระเมตตา ดังปรากฏ เป็นที่ประจักษ์ชัดจากพระราชกรณียกิจและโครงการ อันเน่ืองมาจากพระราชด�ำริ เพือ่ การพฒั นาประเทศนบั พันโครงการ ตลอดระยะเวลาท่ีทรงครองราชย์ พระองค์จึงทรงได้รับการยกย่องสดุดี ถวายพระเกยี รตคิ ณุ ในดา้ นตา่ งๆ จากทง้ั ในประเทศและตา่ งประเทศอยเู่ สมอ และมผี ู้ ประพนั ธ์บทเพลงเพ่ือเทิดพระเกียรติพระองค์ ในโอกาสตา่ งๆ อยเู่ นอื งๆ ซง่ึ บทเพลง แตล่ ะเพลงสะทอ้ นใหเ้ หน็ ถงึ พระราชกรณยี กจิ การทรงงานในดา้ นตา่ งๆ หรอื นอ้ มนำ� เอาพระบรมราโชวาทที่ส�ำคัญมาถ่ายทอดเป็นบทเพลงเพ่ือเตือนสติคนไทย ตราบ กระท่ังพระองค์เสด็จสวรรคต ทั่วทั้งแผ่นดินตกอยู่ภายใต้ความโทมนัส ความรู้สึก ของคนไทยทเ่ี กดิ ขนึ้ ในหว้ งเวลานยี้ งั ไดร้ บั การกลน่ั กรองออกมาเปน็ บทเพลงนบั รอ้ ย เพลงทถ่ี า่ ยทอดเรอื่ งราว ความรสู้ กึ ความเศรา้ โศกเสยี ใจของคนไทย รวมหวั ใจคนไทย ทุกดวงเป็นหนึ่งเดียวกัน เพ่ือแสดงความอาลัยแด่พระบาทสมเด็จพระปรมินทร มหาภูมิพลอดลุ ยเดช พระมหากษตั ริย์ผเู้ ปน็ ทีร่ กั ยงิ่ ของปวงชนชาวไทย ด้วยส�ำนึกในพระมหากรุณาธิคุณของพระบาทสมเด็จพระปรมินทร มหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช กรมสง่ เสรมิ วฒั นธรรม จงึ รว่ มกบั นายประยงค์ ชนื่ เยน็ ศลิ ปนิ แหง่ ชาติ สมาคมนกั แตง่ เพลงแหง่ ประเทศไทย และสมาคมนกั เพลงลกู ทงุ่ แหง่ ประเทศไทย ด�ำเนินการพิจารณาขอลิขสิทธ์ิบทเพลงที่บุคคล และหน่วยงานต่างๆ จัดท�ำข้ึน เพอื่ เทดิ พระเกยี รติ และแสดงความอาลยั แดพ่ ระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ล อดุลยเดช จ�ำนวน ๑๙๘ เพลง แบ่งออกเปน็ เพลงไทยสากล ๙๙ เพลง และเพลงไทย ลกู ทงุ่ ๙๙ เพลง พรอ้ มไฟลเ์ พลง เพอื่ รวบรวมและนำ� มาจดั พมิ พไ์ วใ้ นหนงั สอื บทเพลง จากดวงใจแดใ่ นหลวงรชั กาลท่ี ๙ “พระผสู้ ถิตในหทัยราษฎร์” เลม่ น้ี

กรมส่งเสริมวัฒนธรรม หวังเป็นอย่างย่ิงว่าหนังสือบทเพลงจากดวงใจ แด่ในหลวงรัชกาลท่ี ๙ “พระผู้สถิตในหทัยราษฎร์” จะเป็นบันทึกส�ำคัญทาง ประวัติศาสตร์ที่สะท้อนความรู้สึกของคนไทย ตลอดเวลา ๗๐ ปี ในรัชสมัยของ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช พระมหากษัตริย์ รัชกาลที่ ๙ แหง่ ราชวงศจ์ กั รี โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ ชว่ งเวลาแหง่ การสญู เสยี ทส่ี ำ� คญั ทส่ี ดุ ครงั้ หนงึ่ ใน ประวตั ศิ าสตรข์ องชาตไิ ทย ตอ่ ไปในภายภาคหนา้ บทเพลงเหลา่ นจ้ี ะเปน็ เครอื่ งหมาย ที่แสดงให้ลูกหลานไทยได้ร�ำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณของพระบาทสมเด็จพระ ปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช และเนื้อหาของบทเพลงในบางตอนยังได้ถ่ายทอด พระราชปณิธาน พระบรมราโชวาทท่ีคนไทยสามารถน้อมน�ำมาเป็นหลักใน การดำ� เนนิ ชวี ิตไดต้ อ่ ไป (นางพมิ พร์ วี วัฒนวรางกูร) อธบิ ดกี รมส่งเสรมิ วัฒนธรรม

สารบัญ ๑๕ ๔๐ พระราชประวัติ พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดลุ ยเดช ๔๔ พระราชสมญั ญา “อัครศลิ ปิน” ๕๕ พระอัจฉริยภาพดา้ นดุริยางคศิลป์และการพระราชนพิ นธเ์ พลง ไทย ลกู ทงุ่ -บทเพลงเทิดพระเกยี รต ิ ๕๖ ๕๗ 1. พระราชาเป็นประมขุ ของประชาชน ๕๘ 2. ศรีเมอื งไทย ๕๙ 3. เกษตรทฤษฎีใหม ่ ๖๑ 4. พ่อหลวงในดวงใจ ๖๒ 5. อัญเชญิ เทวา ๖๔ 6. ราชาแห่งราชนั ๖๖ 7. ๕ ธนั วามหามงคล ๖๗ 8. แซ่ซอ้ งสรรเสรญิ ๖๘ 9. เลิกกลุ้มเพราะมที างแก ้ ๖๙ 10. ท�ำความดีถวายในหลวง ๗๐ 11. รวมใจไว้สู ้ ๗๑ 12. รวมใจผองไทย ๗๒ 13. ธ อยูก่ ลางใจไทยทุกดวง ๗๓ 14. เบ้าหลอมดวงใจ ๗๔ 15. ฟ้าประทาน ๗๕ 16. ลน้ เกล้าเผ่าไทย ๗๖ 17. สยามเมืองย้มิ ๗๗ 18. สมเดจ็ พระภมู พิ ล ๗๘ 19. พอ่ ของแผน่ ดิน ๗๙ 20. ตอบสนองพระราชดำ� ริ ๘๑ 21. ในบา้ นของเรา ๘๒ 22. กตัญญูแผน่ ดิน 23. ลุ่มน้�ำปากพนงั

24. ต้ังใจใหแ้ น่ ๘๔ 25. พ่อแหง่ แผ่นดนิ ๘๕ 26. ฐานชวี ติ เศรษฐกจิ พอเพยี ง ๘๖ 27. พออยพู่ อกนิ ๘๗ 28. อยอู่ ยา่ งพอเพียง ๘๘ 29. เพียงพอ พอเพยี ง ๘๙ 30. ขอบคุณสวรรค์ ๙๐ 31. พระคณุ แผ่นดิน ๙๒ 32. พ่อหลวงของปวงราษฎร์ ๙๓ 33. ปลกู ตาลลา้ นตน้ ๙๔ 34. พอ่ หลวงของปวงไทย ๙๕ 35. ร้อยใจภักด์ิ รกั ในหลวง ๙๖ 36. พระมหาราชภูมพิ ล ๙๗ 37. เอกลักษณไ์ ทย ๙๘ 38. องค์เดยี วในโลก ๙๙ 39. ฟ้าหม่ ดิน ๑๐๐ 40. น�้ำพระทัยดั่งสายน้�ำ ๑๐๑ 41. พอ่ แห่งชาวสยาม ๑๐๒ 42. พอ่ ของแผ่นดิน ๑๐๓ 43. ใจดีสเู้ สือ ๑๐๔ 44. คำ� สอนของพอ่ ๑๐๕ 45. สมเดจ็ ร.๙ พระพุทธเจ้าชาวไทย ๑๐๖ 46. พ่อของฉนั ๑๐๗ 47. ทำ� ดเี พอื่ พอ่ ๑๐๘ 48. ในหลวงห่วงราษฎร์ ๑๐๙ 49. พ่อแห่งสยาม ๑๑๑ 50. น�้ำพระทยั ในหลวง ๑๑๒ 51. คนดีของบา้ นเมอื ง ๑๑๓ 52. สมมุตเิ ทพของชาวไทย ๑๑๔ 53. เดินตามพ่อ ๑๑๕ 54. เด็กไทยควรทำ� ๑๑๗

55. กองทนุ การศึกษา ๑๑๘ 56. เทพเจา้ ชาวนา ๑๑๙ 57. ตามรอยเจา้ พ่อหลวง ๑๒๐ 58. เพียงพอตามรอยพ่อหลวง ๑๒๑ 59. พอ่ ผู้มีแตใ่ ห ้ ๑๒๒ ไทยลูกทุง่ -บทเพลงแด่พระผู้เสด็จสสู่ วรรคาลัย ๑๒๕ 60. ตามรอยพอ่ สานต่อท่พี อ่ ท�ำ ๑๒๖ 61. ยอยศพระมหาภูมิพลอดุลยเดช ๑๒๘ 62. สสู่ วรรคาลัย ๑๒๙ 63. เลา่ สู่หลานฟัง ๑๓๐ 64. ร่มโพธ์ทิ องของแผน่ ดนิ ๑๓๑ 65. สน้ิ รม่ โพธิ์ทอง ๑๓๒ 66. ชดุ สีดำ� แต่ใจสที อง ๑๓๓ 67. สู่สวรรคาลยั ๑๓๔ 68. สง่ิ ดๆี ทีพ่ อ่ สอน ๑๓๕ 69. แผ่นดินน้�ำตา ๑๓๗ 70. รักพ่อตลอดกาล ๑๓๘ 71. ฝากฟ้าไปบอกพอ่ ๑๔๐ 72. วอนฟา้ ขอเทวดาคืน ๑๔๑ 73. สัญญากับพอ่ ๑๔๒ 74. พอ่ หลวงแผ่นดิน ๑๔๓ 75. อาลัยพ่อหลวง ๑๔๔ 76. พอ่ หลวงปวงไทย ๑๔๕ 77. มหาราชองค์ภูมพิ ล ๑๔๖ 78. เทิดองคว์ งศจ์ ักร ี ๑๔๗ 79. รกั พ่อสุดหวั ใจ ๑๔๘ 80. รกั พอ่ ภูมพิ ล ๑๔๙ 81. ลูกคิดถึงพ่อ ๑๕๐ 82. สู่สวรรคาลยั ๑๕๑ 83. ขอเปน็ ลกู พอ่ ๑๕๒

84. ขวานทองรอ้ งไห้ ๑๕๓ 85. ค�ำสอนก่อนพอ่ จาก ๑๕๕ 86. พ่อหลวงในดวงใจ ๑๕๖ 87. พอ่ ของฉัน ๑๕๗ 88. จากดวงใจชาวดนิ ๑๕๘ 89. ทูลกระหมอ่ มแกว้ ๑๕๙ 90. สง่ พ่อ ๑๖๐ 91. อาลัยพ่อหลวง ๑๖๑ 92. ใตฟ้ า้ พระบารมี ๑๖๒ 93. รักสุดใจคอื ในหลวง ๑๖๓ 94. พระราชบิดา ๑๖๔ 95. เทวดาเดินดิน ๑๖๕ 96. ลน้ เกลา้ สยาม ๑๖๖ 97. พ่อหลวงของชาวไทย ๑๖๗ 98. พ่อของแผ่นดินไทย ๑๖๘ 99. ฟ้ารอ้ งไห ้ ๑๖๙ ไทยสากล-บทเพลงเทดิ พระเกยี รต ิ ๑๗๑ 100. พระราชาเปน็ ประมขุ ของประชาชน ๑๗๒ 101. สดดุ มี หาราชา ๑๗๓ 102. คำ� พ่อสอน ๑๗๔ 103. สถิตในหทัยราษฎร ์ ๑๗๕ 104. ทรงพระเจรญิ ๑๗๖ 105. ปลูกปา่ เฉลิมพระเกียรต ิ ๑๗๗ 106. รม่ เกล้าชาวประชามหาราช ๑๗๘ 107. ผปู้ ดิ ทองหลงั พระ ๑๗๙ 108. ตามรอยพระราชา ๑๘๑ 109. หนึง่ ในโลก ๑๘๓ 110. ภมู แิ ผน่ ดนิ นวมนิ ทรม์ หาราชา ๑๘๔ 111. พ่อแหง่ ชาติ ๑๘๖ 112. รู้รกั สามัคค ี ๑๘๗

113. ๘๐ ปี พ่ออยูห่ ัว ๑๘๘ 114. พระราชาผู้ทรงธรรม ๑๙๐ 115. King Of King ๑๙๒ 116. แปดสิบพรรษามหามงคล ๑๙๓ 117. รม่ พระบารม ี ๑๙๔ 118. สถิตในใจไทยนิรนั ดร์ ๑๙๕ 119. พระพ่อภมู พิ ล ๑๙๖ 120. พ่อแห่งแผ่นดนิ ๑๙๗ 121. ภูมพิ ลมหาราช ๑๙๘ 122. สวนสองแสนทแ่ี สนสวย ๑๙๙ 123. ในหลวงของแผ่นดิน ๒๐๐ 124. ตามรอยพ่อ ๒๐๒ 125. ของขวัญจากก้อนดนิ ๒๐๔ 126. ขอเป็นขา้ รองบาททุกชาตไิ ป ๒๐๖ 127. เรารักในหลวง ๒๐๘ 128. พอ่ ของเรา ๒๐๙ 129. ครองแผน่ ดินโดยธรรม ๒๑๐ 130. ราชาเปน็ สงา่ แห่งแควน้ ๒๑๒ 131. รักกันไวเ้ ถิด ๒๑๓ 132. เพชรแห่งแผ่นดิน ๒๑๔ 133. ในหลวงในดวงใจ ๒๑๕ 134. เราไมม่ เี วลาทะเลาะกันอีกแล้ว ๒๑๗ 135. เทดิ พระบารมี ๒๑๘ 136. พลังแหง่ แผ่นดิน (เฉลมิ พระเกียรติสดุดีพระราชปณธิ าน) ๒๑๙ 137. ดาวเรอื งประเทืองไทย ๒๒๐ 138. รปู ที่มีทุกบ้าน ๒๒๑ 139. พระเจ้าแผน่ ดิน ๒๒๓ 140. โชคดที ีม่ ีในหลวง ๒๒๕ 141. คีตราชนั ๒๒๖ 142. พระบารมปี กเกล้า ๒๒๗

143. พอ่ ผ้เู ปน็ ท่รี ักยิง่ ๒๒๘ 144. เทดิ พระเกียรติภูมิพลมหาราช ๒๒๙ 145. ต้นไม้ของพอ่ ๒๓๐ 146. พระมหากรุณาธิคุณ ๒๓๒ 147. เจด็ สบิ ปี พระราชาภมู ิพล ๒๓๔ 148. เหตผุ ลของพ่อ ๒๓๕ 149. พอ่ เจา้ หลวง ทรงพระเจริญ ๒๓๗ 150. บทเพลงแหง่ ฟ้า มหาคีตราชัน ๒๓๘ 151. เหนอื เกล้า ๒๓๙ 152. คณุ ธรรมส่ีประการ ๒๔๐ 153. ฝนพระราชทาน ๒๔๑ 154. พอ่ เจา้ อย่หู วั ของหนู (ภาคกลาง) ๒๔๒ 155. พอ่ เจา้ อยูห่ วั ของหนู (ภาคเหนอื ) ๒๔๓ 156. พ่อเจ้าอยหู่ ัวของหนู (ภาคอีสาน) ๒๔๔ 157. พอ่ เจ้าอย่หู วั ของหนู (ภาคใต้) ๒๔๕ 158. THE ONE AND ONLY ๒๔๖ ไทยสากล-บทเพลงแดพ่ ระผเู้ สดจ็ สู่สวรรคาลยั ๒๔๙ 159. พระภูมิพลมหาราชร�ำลึก ๒๕๐ 160. พอ่ ของแผ่นดนิ ๒๕๑ 161. พ่อภูมิพล ๒๕๒ 162. ลอย ๒๕๓ 163. เพ่ือพอ่ ๒๕๔ 164. ใตร้ ่มพระบารมี ๒๕๖ 165. ตามรอยเทา้ พอ่ ๒๕๗ 166. หยดนำ�้ ตาแห่งความอาดูร ๒๕๘ 167. เพลง ๙ (เกา้ ) ๒๕๙ 168. แก้วตาในดวงใจ ๒๖๐ 169. รักในดวงใจนิรันดร ์ ๒๖๑ 170. จากลกู ของแผ่นดิน ๒๖๒ 171. พระองค์ยงั อย่ ู ๒๖๔

172. สวรรคใ์ จรา้ ย ๒๖๕ 173. เร่ืองเล่าจากพ่อแม่ ๒๖๖ 174. พระราชาในนิทาน ๒๖๘ 175. พอ่ หลวงในดวงใจนริ ันดร์ ๒๗๐ 176. มองบนฟา้ ๒๗๑ 177. ภาพจำ� ๒๗๓ 178. ฉนั เกดิ ในรชั กาลที่ ๙ ๒๗๔ 179. กาลครั้งหนึ่งตลอดกาล ๒๗๖ 180. สดี ำ� ท้งั แผ่นดนิ ๒๗๗ 181. ๑๓ ตุลา หนึ่งทุ่มตรง ๒๗๘ 182. รกั เพอื่ พอ่ ๒๗๙ 183. ขา้ งบนฟา้ ๒๘๐ 184. ภาพจากหวั ใจ...ให้พอ่ ๒๘๑ 185. พ่อครับ ๒๘๒ 186. บทเพลงของพ่อ ๒๘๓ 187. คนไทยของพระราชา ๒๘๕ 188. ลูกจะขออยูใ่ ต้จกั รีวงศ ์ ๒๘๗ 189. ค�ำสอนของพ่อ ๒๘๘ 190. ฝันบดิ า ๒๘๙ 191. น�้ำตาประชาไทย ๒๙๑ 192. พระราชาในดวงใจนิรนั ดร์ ๒๙๒ 193. สง่ เสดจ็ เช็ดนำ้� ตา ๒๙๓ 194. นอ้ มเกลา้ ฯถวายอาลยั ร.๙ ๒๙๔ 195. บา้ นของพอ่ ๒๙๕ 196. รักในหลวง ๒๙๖ 197. เดนิ ตามรอยพอ่ ภูมิพล ๒๙๘ 198. อาลยั พ่อพระปรมินทร ๒๙๙ บทเพลงจากดวงใจแดใ่ นหลวงรัชกาลที่ ๙ “พระผู้สถิตในหทยั ราษฎร”์ กรมสง่ เสริมวัฒนธรรม กระทรวงวฒั นธรรม พิมพค์ รัง้ ท่ี ๑ พทุ ธศักราช ๒๕๖๐ จำ� นวน ๑๐,๐๐๐ เลม่ ISBN : 978-616-543-469-0

พระราชประวตั ิ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช

พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มหิตลาธิเบศร รามาธิบดี จักรีนฤบดินทร สยามินทราธิราช บรมนาถบพิตร พระมหากษัตริย์ รัชกาลท่ี ๙ แห่งพระบรมราชจักรีวงศ์ พระโอรสในสมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก และสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี เสดจ็ พระบรมราชสมภพ เมอ่ื วนั จนั ทรท์ ่ี ๕ ธนั วาคม พทุ ธศกั ราช ๒๔๗๐ ณ โรงพยาบาล เมานทอ์ อเบอรน์ เมอื งเคมบรดิ จ์ (Cambridge) รฐั แมสซาซเู ซตส์ (Massachusetts) ประเทศสหรัฐอเมริกา มีพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระอฐั มรามาธบิ ดนิ ทร รชั กาลท่ี ๘ เปน็ สมเดจ็ พระบรมเชษฐาธริ าช และสมเดจ็ พระเจา้ พ่ีนางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ เป็นสมเด็จ พระเชษฐภคนิ ี เสดจ็ ดำ� รงสริ ิราชสมบัติ เม่อื วันที่ ๙ มถิ นุ ายน พุทธศักราช ๒๔๘๙ 16

17

ทรงประกอบพระราชพธิ รี าชาภเิ ษกสมรสกบั หมอ่ มราชวงศส์ ริ กิ ติ ิ์ กติ ยิ ากร เมื่อวันที่ ๒๘ เมษายน พุทธศักราช ๒๔๙๓ แล้วสถาปนาเป็นสมเด็จพระราชินี ต่อมาสถาปนาเป็น สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินี และสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินนี าถ ตามลำ� ดับ ทรงรบั การพระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษก เมอื่ วนั ท่ี ๕ พฤษภาคม พทุ ธศกั ราช ๒๔๙๓ พระราชทานพระปฐมบรมราชโองการแกป่ ระชาชนชาวไทยวา่ “เราจะครอง แผน่ ดนิ โดยธรรม เพ่ือประโยชน์สขุ แห่งมหาชนชาวสยาม” 18

19

พระราชโอรสและพระราชธดิ า ๔ พระองค์ คอื ๑. ทูลกระหม่อมหญิงอุบลรตั นราชกญั ญา สิริวัฒนาพรรณวดี ๒. สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟา้ มหาวชิราลงกรณ สยามมกุฎราชกุมาร ๓. สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา เจ้าฟ้ามหาจักรีสิรินธร รัฐสีมาคุณากรปิยชาติ สยามบรมราชกมุ ารี ๔. สมเด็จพระเจา้ ลูกเธอ เจ้าฟ้าจฬุ าภรณวลยั ลักษณ์ อัครราชกุมารี 20



22

23

พุทธศักราช ๒๔๙๙ มีพระราชศรัทธาทรงพระผนวช ตามคติของ พุทธศาสนกิ ชนไทย เป็นเวลา ๑๕ วัน นับแต่เสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติปกครองราชอาณาจักรไทย ตราบถึง วนั ท่ี ๑๓ ตลุ าคม พุทธศักราช ๒๕๕๙ เป็นเวลา ๗๐ ปี ๔ เดือน ๗ วนั กล่าวไดว้ า่ ทรงเปน็ พระมหากษตั รยิ ท์ ท่ี รงครองสริ ริ าชสมบตั ยิ าวนานทส่ี ดุ ในประวตั ศิ าสตรไ์ ทย ทรงตั้งม่ันอยู่ในทศพิธราชธรรม ทรงอุทิศก�ำลังพระวรกายและก�ำลังพระสติปัญญา ปฏิบัตพิ ระราชกรณยี กิจอเนกอนันต์ เพ่ือประโยชนส์ ขุ ของปวงอาณาประชาราษฎร์ 24

เสด็จเยี่ยมราษฎรท่ัวทุกภูมิภาค ต้ังแต่พุทธศักราช ๒๔๙๕ เป็นต้นมา ทรงตระหนักในความเป็นอยู่ของราษฎรท่ีต้องเผชิญปัญหาท่ีท�ำกินและการด�ำรงชีพ โดยพ่ึงพาธรรมชาติ จงึ มพี ระราชด�ำริแกไ้ ขและบรรเทาความเดอื ดร้อน ปรากฏเป็น โครงการอนั เนอื่ งมาจากพระราชดำ� รใิ นรชั สมยั มากกวา่ ๔,๖๐๐ โครงการ ประจกั ษว์ า่ พระองค์คือกษัตริย์ นักพัฒนาย่ิงใหญ่แท้จริง ทรงเน้นการพัฒนาอย่างย่ังยืนและ การอยู่อย่างสมดุลระหวา่ งมนุษย์กับธรรมชาติ อันได้แก่ โครงการแกม้ ลิง แก้ปัญหา น�้ำท่วม โครงการแกลง้ ดิน แกป้ ัญหาดินเปรี้ยว โครงการฝนหลวง แก้ปัญหาภยั แล้ง ธนาคารขา้ ว ธนาคารโค กระบือ แก้ปญั หาความขาดแคลน การปลกู หญา้ แฝก เพือ่ อนรุ กั ษด์ นิ และนำ้� ปลกู ปา่ ดว้ ยวธิ กี ารตา่ งๆ เพอื่ การจดั การทรพั ยากร รวมทงั้ การสรา้ ง เขือ่ น ฝาย ทำ� นบกนั้ น้ำ� เพอื่ ความอุดมสมบรู ณ์แห่งทรพั ยากรของประเทศ ตลอดจน พระราชทานแนวพระราชด�ำริไปยังนานาประเทศที่ต้องการความช่วยเหลืออีกด้วย พระอัจฉริยภาพเป็นที่ประจักษ์ ไม่เฉพาะแต่คนไทยเท่าน้ัน องค์การสากลต่างๆ ได้ประกาศยกยอ่ งพระเกยี รติคุณให้ปรากฏอยา่ งแพรห่ ลายกว้างขวางมาโดยตลอด 25

26

ระหวา่ งพทุ ธศกั ราช ๒๕๐๓ - ๒๕๑๐ เสด็จฯ เยอื นมิตรประเทศในเอเชีย ยโุ รป อเมริกา ออสเตรเลยี จ�ำนวน ๑๔ ประเทศ เปน็ การเจรญิ ทางพระราชไมตรี สรา้ งชื่อเสยี งใหป้ ระเทศเปน็ ท่ีรู้จักในสังคมโลก เพราะมีพระประมุขทท่ี รงพระปรชี า สามารถในวิชาการ ศิลปวัฒนธรรม และองอาจกล้าหาญ สิ่งส�ำคัญทรงมุ่งหวังท่ีจะ แสวงหาความรู้ ประสบการณ์จากประเทศท่ีเจริญทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี เพ่ือนำ� มาประยกุ ต์ให้เหมาะกับสภาพแวดล้อมของประเทศไทย เชน่ การได้รบั ความ รว่ มมือจากประเทศเดนมาร์ก ในด้านผลติ ฟาร์มโคนม เป็นตน้ ระหว่างพุทธศักราช ๒๕๑๐ - ๒๕๓๐ เสด็จพระราชด�ำเนินไปทรงเป็น ก�ำลังใจ แก่ทหารหาญและเยี่ยมพสกนิกรในพื้นท่ีชายแดนที่ประสบภัยคุกคามจาก ลทั ธคิ อมมวิ นิสต์ ในฐานะทรงดำ� รงตำ� แหนง่ จอมทัพไทย ทรงเย่ยี มบ�ำรงุ ขวญั ทหาร ตำ� รวจ ในพ้ืนทสี่ ู้รบถงึ ฐานปฏบิ ัตกิ ารทว่ั ทกุ พืน้ ท่ี โดยมิทรงหวัน่ เกรงภยนั ตรายใดๆ พระราชทานแนวทางให้ปฏิบัติด้วยสันติวิธี ทรงน�ำโครงการอันเน่ืองมาจาก พระราชด�ำริเป็นยุทธศาสตร์การพัฒนา ให้ชายแดนเป็นร้ัว ด้านในเป็นศูนย์พัฒนา เปน็ แหล่งเรียนรู้ในการประกอบอาชพี เป็นผลใหบ้ า้ นเมืองกลับคืนส่คู วามสงบ ด้านเกษตรกรรม ทรงคิดค้นทางเลือกใหม่ให้แก่เกษตรกรเพื่อพึ่งพา ตนเอง อยา่ งเขม้ แข็ง เรียกวา่ “เกษตรทฤษฎีใหม่” ด้วยแนวพระราชดำ� รใิ ช้ท่ดี ินให้ ไดป้ ระโยชนส์ งู สดุ พุทธศักราช ๒๕๔๐ ประเทศไทยประสบปัญหาภาวะเศรษฐกิจตกต่�ำ ไดพ้ ระราชทานหลกั ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง (Sufficiency Economy) ทรงวาง แนวทางการดำ� เนนิ ชวี ติ ใหร้ าษฎร เปน็ ผลใหเ้ กดิ การพฒั นาสงั คมและทรพั ยากรบคุ คล อย่างมัน่ คง ยงั่ ยนื ดา้ นการศกึ ษา ทรงมงุ่ มน่ั พฒั นาคณุ ภาพชวี ติ ราษฎร ซง่ึ เปน็ ทรพั ยากรของ ประเทศทุกๆ ระดับ มีพระราชด�ำริส่งเสริมสนับสนุนการศึกษาทุกสาขาแก่เยาวชน และประชาชนอยา่ งทว่ั ถงึ การศกึ ษาในระบบโรงเรยี นทว่ั ประเทศตงั้ แตใ่ นเมอื งไปถงึ ถ่ินทุรกนั ดาร เช่น โรงเรียนจติ รลดา ในภมู ิภาค เชน่ โรงเรียนเจา้ พอ่ หลวงอปุ ถมั ภ์ โรงเรียนร่มเกลา้ โรงเรียนราชประชานเุ คราะห์ ฯลฯ จัดโครงการศกึ ษาทางไกลผ่าน ดาวเทยี ม เพอ่ื แกป้ ญั หาขาดแคลนครแู ละเพมิ่ แหลง่ ศกึ ษาใหเ้ ยาวชนในถนิ่ ทรุ กนั ดาร มโี อกาสเลา่ เรยี นไดอ้ ยา่ งตอ่ เนอื่ ง การศกึ ษานอกระบบ ไดแ้ ก่ โรงเรยี นพระดาบส และ 27

28

29

การศกึ ษาตามอัธยาศยั คือโครงการตามพระราชดำ� ริสาขาตา่ งๆ จ�ำนวนมาก จัดท�ำ สารานกุ รมไทยส�ำหรับเยาวชน และพระราชทานทุนการศึกษาอย่างกวา้ งขวาง เช่น ทนุ อานนั ทมหิดล ทุนมลู นิธภิ ูมิพล เป็นต้น ด้านศิลปวัฒนธรรม มีพระอัจฉริยภาพและพระปรีชาสามารถในการ สรา้ งสรรคศ์ ลิ ปะทกุ สาขา ทรงสนพระราชหฤทยั ในศลิ ปวฒั นธรรมของชาตทิ กุ แขนง ทรงเป็นแบบอย่างในการอนุรักษ์มรดกของชาติ ทรงส่งเสริมให้คนในชาติตระหนัก ถึงคุณค่าของศิลปวัฒนธรรมประจ�ำชาติ มีพระราชด�ำริฟื้นฟูการถวายผ้าพระกฐิน โดยขบวนพยหุ ยาตราทางชลมารค เมื่อพทุ ธศกั ราช ๒๕๐๒ และพุทธศกั ราช ๒๕๐๓ ทรงฟน้ื ฟพู ระราชพธิ พี ชื มงคลจรดพระนงั คลั แรกนาขวญั นอกจากนย้ี งั มพี ระราชดำ� ริ บูรณปฏิสังขรณ์วัดพระศรีรัตนศาสดาราม สร้างพระท่ีน่ังบรมราชสถิตยมโหฬาร ในพระบรมมหาราชวงั แทนองคเ์ ดมิ ทช่ี ำ� รดุ โปรดใหเ้ ขยี นจติ รกรรมฝาผนงั พระพทุ ธ รตั นสถาน ในพระราชฐานชน้ั ใน ทรงอปุ ถมั ภก์ ารแสดงโขนละครและศลิ ปะการแสดง อนั เปน็ จารีตแบบแผนของชาติ 30

31

ทรงพระปรีชาปราดเปรื่องในการดนตรี ทรงพระราชนิพนธ์เพลงท่ีกล่าว ได้ว่าเปน็ อมตะเพื่อปวงชนจ�ำนวนมาก เชน่ เพลงพรปใี หม่ สายฝน ใกล้ร่งุ แสงเทียน ฯลฯ พระราชนพิ นธว์ รรณกรรมเรอ่ื งพระมหาชนก ทรงแปลเรอ่ื งตโิ ต และนายอนิ ทร์ ผปู้ ิดทองหลงั พระ ด้านศาสนา ทรงเคร่งครัดและท�ำนุบ�ำรุงพระพุทธศาสนา ทรงเป็นแบบ อย่างท่ีล้�ำเลิศในการผดุงรักษาพระพุทธศาสนาให้ประดิษฐานถาวรเจริญรุ่งเรือง ในแผ่นดิน ทรงเป็นองค์อัครศาสนูปถัมภก พระราชทานพระบรมราชูปถัมภ์บ�ำรุง ศาสนาอื่นๆ ในพระราชอาณาจักรให้พสกนิกรทกุ ศาสนาอยูร่ ่วมกนั อย่างสนั ติสุข มีพระราชด�ำริสร้างวัดพระราม ๙ กาญจนาภิเษก ให้เป็นวัดแบบอย่าง ค�ำนึงถึงประโยชน์ท่ีสานสัมพันธ์ร่วมกันระหว่าง วัด บ้านและโรงเรียน ที่เรียกว่า “บวร” ให้มคี วามเรียบง่าย และประหยดั เมอื่ ใช้ประโยชนแ์ ละจัดกิจกรรมรว่ มกัน 32

33

ด้านสาธารณสุข ทรงตระหนักถึงสุขภาพอนามัยประชาชน กำ� จัดโรค ระบาดท่ีคกุ คามบ่ันทอนชวี ติ ราษฎร ได้แก่ โรคเร้ือน วัณโรค โปลิโอ และโรคติดต่อ รา้ ยแรง สงเคราะหผ์ ปู้ ระสบสาธารณภยั ทกุ วาระอยา่ งทนั เหตกุ ารณ์ ฟน้ื ฟทู ง้ั รา่ งกาย และจิตใจ จัดตั้งหน่วยงานแพทย์หลวง หน่วยแพทย์พระราชทานทั้งทางบกและ ทางน�้ำ หน่วยทนั ตกรรมเคลื่อนทีพ่ ระราชทาน ก่อต้ังมูลนธิ ริ าชประชาสมาสัย และ มูลนิธิราชประชานุเคราะห์ ด�ำเนินงานช่วยเหลือในโอกาสต่างๆ โดยเฉพาะก่อต้ัง มลู นธิ ชิ ยั พฒั นา ดำ� เนนิ การชว่ ยเหลอื ประชาชนไดร้ วดเรว็ ในดา้ นการแพทย์ สง่ เสรมิ ใหท้ นุ นายแพทยส์ าขาตา่ งๆ ไปศกึ ษาเพม่ิ เตมิ ในตา่ งประเทศ เพอ่ื นำ� วทิ ยาการทเี่ จรญิ มาพัฒนาประเทศ 34

35

ดา้ นการคมนาคม ทรงวางแผนสรา้ งถนนเพอ่ื ความมนั่ คงของประเทศและ พัฒนาบ้านเมือง เส้นทางข้ามภูเขาในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคเหนือ ภาคใต้ โดยเฉพาะเส้นทาง สายน่าน-ปัว-ทุ่งช้าง-ปอน-ห้วยโกร๋น ในพ้ืนที่อันตรายท่ี ผกู้ อ่ การรา้ ยขดั ขวาง ทง้ั ทรงแกป้ ญั หาจราจรดว้ ยระบบเครอื ขา่ ย ไดแ้ ก่ ถนนวงแหวน รัชดาภิเษก กาญจนาภิเษก โครงข่ายถนนจตุรทิศเหนือ-ใต้ ตะวันออก-ตะวันตก รองรับการจราจรข้ามกรุงเทพฯ ถนนวงแหวนอุตสาหกรรม สะพานขนาดใหญ่ขา้ ม แม่น้�ำเจ้าพระยาสองช่วงที่โดดเด่นสง่างาม สะพานแขวนพระราม ๘ ทางคู่ขนาน ลอยฟา้ ถนนบรมราชชนนี เปน็ ตน้ 36

37

พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช คือ ดวงมณี ดวงประทีป และดวงใจของชาวไทย ทรงแผ่พระมหาบารมีอันบริสุทธิ์ไพศาล ทรง รว่ มทกุ ขร์ ว่ มสขุ กบั ปวงประชาชาวไทย พระราชทานความรกั ความหว่ งใย เปย่ี มดว้ ย พระเมตตา อันประมาณมิได้ ทรงทุ่มเทพระวิริยะ อุตสาหะ พระปรีชาญาณ สร้างความสุขสวัสด์ิย่ังยืนแก่ประชาชนของพระองค์อย่างมิทรงรู้สึกเหน็ดเหน่ือย ชาตไิ ทยจงึ กา้ วหนา้ รงุ่ เรอื งเปน็ ลำ� ดบั ทรงเปน็ หลกั ชยั นำ� ทางแกช่ าตยิ าวนานถงึ ๗๐ ปี ๔ เดือน ๗ วัน นับเป็นความวิปโยคสุดอาลัยเมื่อพระองค์เสด็จสู่สวรรคาลัย เมอ่ื วนั พฤหสั บดี ท่ี ๑๓ ตลุ าคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๙ ชาวไทยทงั้ ชาตติ า่ งนอ้ มศริ เกลา้ กราบสักการะ พระผสู้ ถติ ในดวงใจตราบนิรันดร์ 38



พระราชสมัญญา “อคั รศิลปิน” การประชุมคณะกรรมการวฒั นธรรมแหง่ ชาติ เมอ่ื วนั พธุ ท่ี ๒๙ สงิ หาคม พุทธศักราช ๒๕๒๘ ได้พิจารณาเห็นว่า ศิลปินไทยเป็นจ�ำนวนมากได้สร้างสรรค์ ผลงานไวใ้ ห้แกป่ ระเทศชาติในสาขาต่างๆ ซึ่งมที ั้งดรุ ิยางคศลิ ป์ นาฏศลิ ป์ ทัศนศิลป์ นฤมิตศิลป์ และวรรณศิลป์ ท�ำให้ประเทศไทยได้รับการยกย่องสรรเสริญจากนานา ประเทศวา่ เป็นประเทศท่ีมวี ฒั นธรรมและอารยธรรมสูงสง่ แต่ศลิ ปินทไี่ ดส้ ร้างสรรค์ งานอนั ลำ�้ คา่ เหลา่ นน้ั นบั วนั จะถกู ลมื โดยทมี่ ไิ ดม้ กี ารยกยอ่ งประกาศเกยี รตคิ ณุ ดงั นน้ั คณะกรรมการวฒั นธรรมแหง่ ชาติ ไดป้ ระชมุ ลงมตเิ หน็ ควรใหม้ กี ารประกาศเกยี รตคิ ณุ ของศิลปินที่ได้รับการยกย่องเป็นที่ยอมรับกันทั่วประเทศ ให้เป็น ศิลปินแห่งชาติ 40

41

และเห็นพ้องต้องกันว่าพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงเป็น เลิศในศิลปะหลายสาขา เป็นต้นว่า จิตรกรรม ประติมากรรม ถ่ายภาพ หัตถศิลป์ ดนตรี วรรณศิลป์ วาทศิลป์ และภูมิสถาปัตยกรรม ทรงได้รับการยกย่องสดุดีใน พระเกียรติคุณเป็นท่ีประจักษ์ชัด บรรดาศิลปินต่างตระหนักในพระปรีชาสามารถ อย่างหาท่ีเปรียบมิได้ คณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติจึงเห็นชอบพร้อมกันเป็น เอกฉันท์ เห็นสมควรเทิดพระเกียรติของพระองค์ให้เป็นท่ีปรากฏแก่พสกนิกรและ ชาวโลก โดยขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตถวายพระราชสมัญญา “อัครศิลปิน” อันมีความหมายเหมาะสมตามคติประเพณีที่ถือว่าพระมหากษัตริย์ กอปรดว้ ยพระมหทิ ธานภุ าพเหนอื ศลิ ปนิ ทัง้ หลาย 42

ค�ำว่า “อัครศิลปิน” หากแปลตามศัพท์หมายความว่า “ผู้มีศิลปะ อันเลอเลศิ ” หรือ “ผเู้ ป็นใหญ่ในศลิ ปนิ ” พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมิพล อดุลยเดชทรงเป็นเลิศในศิลปะทั้งมวล ทรงได้รับการยกย่องสดุดีพระเกียรติคุณใน พระปรชี าสามารถอย่างหาท่ีเปรียบมไิ ด้ เปน็ ทีป่ ระจักษช์ ัดแก่พสกนกิ รชาวไทยและ ศิลปินทวั่ โลก นอกจากนี้ ทรงเปน็ องคอ์ คั รราชูปถัมภกของเหล่าศลิ ปนิ ทง้ั หลายและ ของวงการศิลปะทุกแขนงมาโดยตลอด พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช โปรดเกล้าโปรด กระหม่อมพระราชทานพระราชวโรกาส ให้คณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ เข้าเฝ้าฯ ในวันจันทร์ที่ ๒๔ กุมภาพันธ์ พุทธศักราช ๒๕๒๙ เวลา ๑๕.๓๐ น. ณ พระตำ� หนักจิตรลดารโหฐาน ทรงมีรับส่งั ขอบใจทยี่ กยอ่ งพระองคเ์ ปน็ อคั รศิลปนิ และไดพ้ ระราชทานพระบรมราโชวาท ความวา่ “คนที่ท�ำงานศิลปะก็ต้องรู้เร่ืองวิชาการ และรู้หลักทางวิทยาศาสตร์ เพื่อจะได้เป็นแบบแผนต่างๆ ต่อไป งานวิชาการก็ท�ำนองเดียวกัน จะต้องรู้หลัก วทิ ยาศาสตร์ ในขณะเดยี วกนั กต็ ้องมใี จทางศลิ ปะ จงึ จะสามารถพัฒนางานนน้ั ใหด้ ี ไปได้ และในทางวิทยาศาสตรก์ ท็ ำ� นองเดยี วกัน ต้องมคี วามร้ดู ้านวิชาการ และต้อง มใี จรกั ตง้ั ใจทำ� อะไรใหด้ ขี นึ้ สรปุ วา่ ทงั้ สามสว่ นเปน็ ความสำ� คญั ซงึ่ ตอ้ งเกยี่ วเนอ่ื งกนั งานศิลปะมีความส�ำคัญต่องานท้ังปวง ศิลปิน เป็นบุคคลท่ีมีความส�ำคัญ สมควร จะยกย่องเชิดชเู กียรติตอ่ ไป” 43

พระอจั ฉริยภาพ ดา้ นดุริยางคศลิ ป์และการพระราชนพิ นธเ์ พลง “การดนตรีนี้ เป็นประโยชน์ต่อคนท่ัวไปที่ไม่ได้เล่นดนตรี ไม่ได้แต่งเพลงไม่ได้ รอ้ งเพลง แตก่ ฟ็ งั เพลง กเ็ ขา้ ถงึ จติ ใจของเขาได้ เทา่ กบั ทำ� ใหจ้ ติ ใจเขามคี วามเบกิ บาน ก็ได้ ความเศรา้ หมองก็ได้ ความตืน่ เตน้ กไ็ ด้ ชกั จูงตา่ ง ๆ ได้ นค่ี ือความสำ� คญั ของ การดนตรซี งึ่ เหนอื ศลิ ปะอน่ื ๆ ฉะนน้ั การดนตรจี งึ มคี วามสำ� คญั สำ� หรบั ประเทศชาติ สำ� หรับสงั คม ถา้ ท�ำดี ๆ กท็ ำ� ใหค้ นเขามกี ำ� ลงั ใจทีจ่ ะปฏิบัตกิ ารงาน ก็เป็นหนา้ ทส่ี ่วน หนง่ึ ทใี่ หค้ วามบนั เทงิ ท�ำให้คนที่ก�ำลังทอ้ ใจมกี �ำลังใจข้ึนมาได้ คอื เร้าใจได้ คนกำ� ลัง ไปทางหนง่ึ ทางที่ไม่ถูกต้อง ก็อาจดึงใหก้ ลบั มาในทางที่ถูกต้องได้ … ” พระราชดำ� รสั พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช พระราชทานแก่คณะกรรมการสมาคมดนตรแี หง่ ประเทศไทย วันท่ี ๑๖ ธนั วาคม พ.ศ. ๒๕๒๔ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงดนตรีได้หลาย ประเภท ทงั้ ชนดิ มโี นต้ และไมต่ อ้ งมโี นต้ รว่ มกบั วงดนตรตี า่ งๆ ทงั้ ในประเทศไทยและ ตา่ งประเทศ สามารถบรรเลงโตต้ อบไดอ้ ยา่ งครน้ื เครงรว่ มกบั นกั ดนตรที ม่ี ชี อ่ื เสยี งของ โลกหลายคน ทรงพระราชนิพนธ์เพลงไว้จ�ำนวนท้ังสิ้น ๔๘ เพลง โดยมีเพลง “แสงเทียน” เปน็ เพลงพระราชนพิ นธแ์ รก เมือ่ ปี พ.ศ. ๒๔๘๙ พระอัจฉริยภาพและพระปรีชาสามารถด้านดุริยางคศิลป์ของพระบาท สมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช เปน็ ทปี่ ระจกั ษแ์ จง้ ทว่ั ไปทง้ั ในประเทศไทย และในนานาประเทศ พระองค์ทรงพระปรีชาสามารถรอบด้าน คือ ทรงเป็นผู้เล่น เครือ่ งดนตรีไดเ้ กือบทกุ ชนดิ ทรงพระราชนพิ นธ์ท�ำนองเพลง เนอ้ื เพลง ทรงเปน็ นาย วงดนตรี ทรงกำ� กบั ควบคมุ การแสดง ทรงเปน็ “คร”ู สอนผไู้ มเ่ ปน็ ใหส้ ามารถเลน่ ดนตรี ไดแ้ มก้ ระทงั่ คนตาบอด และทรงพระปรชี าสามารถซอ่ มเครอ่ื งดนตรดี ว้ ยพระองคเ์ อง พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดชทรงพระปรชี าสามารถ ทางดนตรใี นระดบั สากล พระองคท์ รงเคยบรรเลงดนตรโี ตต้ อบสด ๆ (Improvisation) กับนักดนตรีแจ๊สท่ีมีชื่อเสียงของโลกหลายคน เช่น ไลออเนล แฮมป์ตัน (Lionel 44

45

Hampton) แจค๊ ทกี ารเ์ ดน (Jack Teagarden) เบนนี กดู แมน (Benny Goodman) สแตน เกตซ์ (Stan Getz) เบนนี คาร์เตอร์ ( Benny Carter) และเมย์นารด์ เฟอร์ กสู ัน (Maynard Ferguson) เป็นตน้ การทรงดนตรีโดยมิไดเ้ ตรยี มพระองคม์ ากอ่ น การท่ที รงบรรเลงทำ� นองเพลงขึน้ อย่างฉบั พลนั และการท่ที รงบรรเลงโต้ตอบกบั นัก ดนตรแี จส๊ ลอื นามชาวอเมรกิ นั ไดอ้ ยา่ งสนกุ สนานเชน่ นี้ แสดงใหเ้ หน็ พระอจั ฉรยิ ภาพ สงู ยง่ิ ของพระองค์ และความเขา้ ใจธรรมชาตขิ องดนตรแี จส๊ อยา่ งลกึ ซง้ึ พระเกยี รตยิ ศ ดา้ นดนตรีจงึ ปรากฏเล่อื งลอื ไปทั่วสหรัฐอเมรกิ าและวงการดนตรีในประเทศตา่ ง ๆ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงเร่ิมศึกษาและ ฝึกฝนวิชาการดนตรีตั้งแต่ยังทรงพระเยาว์ขณะทรงศึกษาอยู่ท่ีประเทศสวิตเซอร์ แลนด์ ทรงเรียนขับร้องในระดับช้ันอนุบาลและประถม เม่ือมีพระชนมายุได้ ๑๓ พรรษา ทรงเรียนการเล่นหีบเพลงชัก (accordion) เมื่อพระชนมายุ ๑๔ - ๑๕ พรรษา ทรงเร่ิมศึกษาดนตรีอย่างจรงิ จงั ทรงซ้ือแซกโซโฟนใช้แลว้ มาในราคา ๓๐๐ บาท และทรงเริม่ เรียนดนตรจี ากครู พระอาจารย์สอนดนตรีคนแรก คือ เวยเ์ บรชต์ (Weybretcht) เปน็ ชาวอลั ซาส พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงศึกษาดนตรี แบบคลาสสิกเป็นเวลา ๒ ปี ก่อนจะทรงฝึกฝนดนตรีประเภทที่พระองคส์ นพระราช หฤทยั อย่างจรงิ จัง นั่นคอื แจส๊ พระองคท์ รงศกึ ษาประวัตนิ ักดนตรที ี่มีชือ่ เสียงและ ทรงเปรียบเทยี บฝมี อื การเล่นดนตรขี องนักดนตรเี หลา่ นน้ั จากแผน่ เสียง แล้วจงึ ทรง บรรเลงสอดแทรกพรอ้ มกบั เปิดแผ่นเสยี งของนักดนตรตี ามสไตล์ทีโ่ ปรด เช่น สไตล์ การเปา่ โซปราโนแซกโซโฟน ของ ซิดนี เบเชต์ (Sydney Bechet) การบรรเลงอัลโต แซกโซโฟน ของ จอหน์ นี ฮอดเจส (Johny Hodges) การบรรเลงเปยี โนและดนตรี ของดกุ๊ เอลลงิ ตนั (Duke Ellington) เปน็ ตน้ รปู แบบดนตรแี จส๊ ทโี่ ปรด คอื ดกิ ซแี ลนด์ แจส๊ (Dixieland Jazz) และ สวิง ซึ่งเป็นแนวเพลงดนตรที ใี่ หค้ วามรูส้ กึ สนุกสนาน เบกิ บาน และเปดิ โอกาสใหผ้ เู้ ล่นแสดงความสามารถเฉพาะตนได้อย่างเสรี พระบาท สมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชทรงเคร่ืองดนตรีได้ทุกชนิด ต้ังแต่ เปียโน กีตาร์ ฟลุต ไวโอลิน เคร่ืองทองเหลืองและเครื่องลมไม้ที่โปรดมากคือ แซกโซโฟน คลารเิ น็ต และทรัมเปต็ 46