Security Computer

CHARPTER 8 ความปลอดภยั ทางดา้ นคอมพิวเตอร์ Security Computer

สาระการเรยี นรู้ • แนวคิดเก่ียวกบั ระบบรกั ษาความปลอดภยั ในระบบคอมพิวเตอร์ • การรกั ษาความปลอดภยั ในองคก์ ร • การรกั ษาความปลอดภยั บนเครอื ขา่ ยอินเทอรเ์ น็ต • การรกั ษาความปลอดภยั ของขอ้ มลู สว่ นบคุ คล • แนวโนม้ ของระบบรกั ษาความปลอดภยั ในอนาคต

แนวคิดเก่ยี วกบั ระบบรกั ษา ความปลอดภยั ในระบบคอมพิวเตอร์ แนวคิดเกี่ยวกบั การรักษาความปลอดภยั คอมพวิ เตอร์ เกิดข้ึนเนื่องจากบุคคลท่ีมี เจตนาร้ายเขา้ มาทาลายขอ้ มูลภายในระบบคอมพิวเตอร์ ดว้ ยรูปแบบตา่ ง ๆ กนั ไป ไม่วา่ เป็น ไวรัส, การโจรกรรม, การก่อกวน, ล่วงความลบั เป็นตน้ ดงั น้นั องคก์ รจะตอ้ งเพิม่ ขีด ความสามารถในการรักษาความปลอดภยั ใหก้ บั ระบบคอมพวิ เตอร์ ผทู้ ่ีมีความสามารถผา่ นระบบรักษาความปลอดภยั เขา้ มามี 2 ประเภทคือ 1.Hacker ผเู้ ช่ียวชาญท่ีความรู้ในดา้ นการถอดรหสั 2.Cracker ผเู้ ชี่ยวชาญเจาะระบบรักษาความปลอดภยั ทาลายขอ้ มูลโดยผิดกฎหมาย

ภยั คุกคามทเ่ี กดิ ขนึ้ กบั ระบบรักษาความปลอดภัยคอมพวิ เตอร์มี 5 รูปแบบคือ 1.ภยั คุกคามแก่ระบบ ไดแ้ ก่ การปรับปรุง,แกไ้ ข,เปล่ียนแปลง,หรือลบไฟลค์ อมพิวเตอร์ 2.ภยั คุกคามความเป็นส่วนตวั เขา้ มาเจาะขอ้ มูลส่วนบุคคล,การใชโ้ ปรแกรม Spyway 3.ภยั คุกคามต่อท้งั ผใู้ ชแ้ ละระบบ เช่น JavaScript,JavaApplet หรือบงั คบั ใหผ้ ใู้ ชง้ าน ปิ ดโปรแกรม Browser ขณะท่ีทางานอยู่ 4.ภยั คุกคามที่ไม่มีเป้าหมาย เพียงสร้างจุดสนใจ , Spam 5.ภยั คุกคามที่สร้างความราคาญ แอบเปลี่ยนค่าการทางานของคอมพิวเตอร์

การรกั ษาความปลอดภยั ในองคก์ ร บุคคลผไู้ ม่ประสงคด์ ีตอ่ องคก์ รสามารถแบ่งออกเป็น 2 ประเภทไดแ้ ก่ 1.การบุกรุกทางกายภาพ (เขา้ ถึงระบบไดโ้ ดยตรง) การคดั ลอกขอ้ มูล,การขโมย 2.การบุกรุกทางเครือขา่ ยคอมพิวเตอร์ การปลอ่ ยไวรัส,การเจาะขอ้ มูล

Access Control Access Control คือ ระบบควบคุมการเขา้ ใชง้ าน เป็นวธิ ีการป้องกนั การโจรกรรม ขอ้ มูลจากผไู้ ม่มีสิทธ์ิในการเขา้ ใชร้ ะบบ ปัจจุบนั แบ่งออกเป็น 5 รูปแบบดงั น้ี 1.ชื่อผ้ใู ช้และรหัสผ่าน (UserName and Password) 2.Possessed Object 3.ใช้อปุ กรณ์ Biometric 4.ซอฟต์แวร์ตรวจจับการบุกกรุก 5.ผู้ให้บริการจดั การความปลอดภยั

1.ชื่อผ้ใู ช้และรหัสผ่าน (UserName and Password) การกาหนดรหสั ผา่ นกบั รหสั การเขา้ ใชโ้ ดยซ่ึงที่ตอ้ งพจิ ารณามี 2 อยา่ งคือเพื่อให้ สามารถรักษาความปลอดภยั ไดด้ ียงิ่ ข้ึน 1.ตอ้ งมีความยามมากพอสมควรอยา่ งนอ้ ยข้นั ต่า 6 อกั ษร 2.ไม่ควรเป็นชื่อเลน่ ,วนั เกิด,หรือสิ่งที่คาดเดาไดง้ ่าย

2.Possessed Object เป็นรูปแบบหน่ึงที่นิยมใชใ้ นปัจจุบนั การเขา้ ใชค้ อมพิวเตอร์ตอ้ งมีกญุ แจในการเขา้ ใชร้ ะบบเช่น ATM , Keycard เป็นตน้

3.ใช้อุปกรณ์ Biometric เป็นอุปกรณ์รักษาความปลอดภยั โดยใชค้ ุณลกั ษณะเฉพาะของร่างกายไดแ้ ก่ ตา นิ้วมือ,ฝ่ ามือเป็นตน้

4.ซอฟต์แวร์ตรวจจบั การบุกกรุก คอยตรวจสอบการเขา้ ใชท้ รัพยากรของเครือขา่ ย แลว้ รายงานไปยงั ผดู้ ูแลระบบ รักษาความปลอดภยั การตรวจสอบการ Login การเขา้ ใชง้ าน

5.ผ้ใู ห้บริการจดั การความปลอดภยั คอยตรวจสอบและดูแลรักษาฮาร์ดแวร์และซอฟตแ์ วร์ ตลอดจนรักษาความ ปลอดภยั ของเครือข่ายใหเ้ หมาะสมกบั องคก์ รขนาดเลก็ -ขนาดใหญ่

การป้องกนั และจาจัดไวรัสคอมพวิ เตอร์ เน่ืองจากมีผเู้ จตนาในการลกั ลอบเขา้ สู่ระบบหรือทารายระบบหรือถูกดงั น้นั วธิ ีการ ในการป้องกนั และจาจดั ไวรัสทาไดด้ งั ตอ่ ไปน้ี 1.ติดต้งั โปรแกรม Anti virus 2.มนั่ Update Virus 3.ตรวจสอบการเขา้ ใชง้ านระบบ 4.ติดต้งั อุปกรณ์ต่าง ๆ ในการรักษาความปลอดภยั

ไฟร์วอลล์ ไฟร์วอลล์ คือ ระบบป้องกนั ภยั ทางเครือข่าย (Network) เพื่อป้องกนั ผทู้ ี่ไม่ไดร้ ับ อนุญาตเขา้ มาในระบบหรือส่งเพค็ เกจเขา้ มาโจรกรรมขอ้ มูล สอดแนม หรือทาลาย ความมนั่ คงในระบบเครือขา่ ยได้ Internet

การรกั ษาความปลอดภยั บนเครอื ขา่ ยอินเตอรเ์ น็ต การรักษาความปลอดภยั บนอินเตอร์เน็ต กค็ ือ การรักษาขอ้ มูลตา่ ง ๆ ของผใู้ ช้ ท่ีเขา้ มาใชบ้ นอินเตอร์เน็ต ดงั น้นั จึงสามารถนาระบบความปลอดภยั ในองคก์ รเขา้ มา ประยกุ ตใ์ ชไ้ ดแ้ ต่ตอ้ งมีการเพ่มิ ระบบรักษาความปลอดภยั บางอยา่ งเพ่ือเพิม่ ความมน่ั ใจ ใหแ้ ก่ผใู้ ชง้ าน เช่น การป้องกนั เครื่อง Server จากการถูกโจมตีการเขา้ รหสั ท่ีรับ-ส่งบน เครือขา่ ยเพ่อื ไม่ใหผ้ อู้ ่ืนรู้ขอ้ ความที่ส่งติดตอ่ กนั เป็นตน้

การโจมตรี ะบบ Server แบบ Distributed Denial Service (DDos) วิธีการ Create สร้างไฟล์ขยะ Send โจมตี ผู้บุกรุก Server Agen Denial of Service Handler สั่งงาน

ความปลอดภยั ในการสง่ ขอ้ มลู ผา่ นเครอื ขา่ ยอินเทอรเ์ น็ต วธิ ีการรักษาความปลอดภยั การส่งขอ้ มูลเพ่ือป้องกนั โดยมีการต้งั การเขา้ รหสั ท่ี 40-bit Encryption และ 128-bit Encryption ซ่ึงวธิ ีการเขา้ รหสั จะประกอบดว้ ย 5 ดงั น้ี 1.การเข้ารหัส 1.1 One-way Encryption 1.2 Two-way Encryption 1.3 Symmetric Key Encryption 1.4 Asymmetric Key Encryption 2.Secure Socket Layer (SSL) 3.Digital Certificicate หรือ Digital ID 4.Secure Hypertext Transport Protocol (S-HTTP) 5.Secure Electronic Transaction (SET)

1.การเข้ารหัส 1.1 One-way Encryption นิยมใชก้ ารเขา้ รหสั ผา่ น (Password) เช่น E-mail Plaintext Encryption Ciphertext Algorithm Ciphertext 1.2 Two-way Encryption เขา้ รหสั แบบ 2 ทางก่อนอ่านขอ้ มูล Encryption Algorithm Plaintext Decryption Algorithm

1.3 Symmetric Key Encryption ใชก้ ญุ แจท่ีเหมือนกนั ในการเขา้ รหสั Encryption Algorithm Plaintext Ciphertext Secret Key Decryption Algorithm

1.4 Asymmetric Key Encryption มกี ญุ แจ Public และ Private Public Key Plaintext Encryption Ciphertext Algorithm Decryption Algorithm Private Key

2.Secure Socket Layer (SSL) เป็นโปโตคอลสาหรับการเขา้ รหสั ดว้ ยกญุ แจสาธารณะแก่ขอ้ มูล คือ 40-bit Encreyption และ 128 –bit Encreyption ซ่ึงวธิ ีการเขา้ รหสั คือ 1.ความปลอดภยั ของข้อความ (Message Privacy) การเขา้ รหสั ดว้ ยกุญแจสาธารณะ ร่วมกนั กบั การเขา้ รหสั ดว้ ยกญุ แจลบั 2.ความสมบูรณของข้อความ (Message Integrity) เพือ่ ไม่ใหถ้ ูกแกไ้ ขระหวา่ งการรับส่ง ขอ้ มูลของ Client-Server โดยอาศยั “Hash Function” 3.ความน่าเช่ือถือ (Matual Authentication) สามารถตรวจสอบใบรองดิจิตอลของ Server

3.Digital Certificicate หรือ Digital ID ใบรับรองดิจิตอล

4.Secure Hypertext Transport Protocol (S-HTTP) เป็นโปโตคอล Http ทาหนา้ ที่ตรวจสอบสิทธ์ิผใู้ ชท้ ่ีมีต่อ Server ซ่ึงจะเขา้ รหสั การ ลงลายเซ็นดิจิตอล 5.Secure Electronic Transaction (SET) เป็นโปโตคอล เขา้ รหสั ดว้ ยกุญแจสาธารณะ 128-bit ใชร้ ่วมกนั กบั Protocal มาตรฐานไดข้ อ้ ดีการรักษาความปลอดภยั แบบ SET คือ 1. ความปลอดภัยของข้อความ สามารถรับ-ส่งใหเ้ ป็นความลบั ไดโ้ ดยการเขา้ รหสั ดว้ ยกญุ แจ 2.ความสมบูรณ์ของข้อความ สามารถรักษาความถูกตอ้ งดว้ ยดิจิตอล (Digital Signature) 3.ความน่าเช่ือถือ มีใบรับรอง Digital Certificate และการลง (Digital Signature)

ความปลอดภยั ของอีเมลS์ ecuring E-mail Meassage วธิ ีการป้องกนั สามารถการโจรกรรมขอ้ มูลในจดหมายอิเลก็ ทรอนิกส์ท่ีใชใ้ น ปัจจุบนั มี 2 วิธี คือ 1.ใชโ้ ปรแกรมเขา้ รหสั PGP สามารถ Download ได้ 2.ใช้ Digital Signature หรือ Digital Certificate

ส่งิ ท่ีผใู้ ชร้ ะบบสารสนเทศควรตระหนกั • ภาวะส่วนตัว (privacy) – สิ่งคุกคามภาวะส่วนตวั และการป้องกนั • ความปลอดภัย (security) – การควบคุมการเขา้ ถึงขอ้ มลู และการ ป้องกนั ความเสียหายของฮาร์ดแวร์และซอฟตแ์ วร์ • การยศาสตร์ (ergonomics) – ความเสี่ยงทางดา้ นร่างกายและจิตใจท่ี เกิดจากเทคโนโลยี และการป้องกนั • ส่ิงแวดล้อม (environment) – ผลกระทบของเทคโนโลยที ่ีมีต่อ ส่ิงแวดลอ้ ม และการลดผลกระทบเหล่าน้นั

รปู แบบของอาชญากรรม • โปรแกรมประสงค์ร้าย • เล่ห์อบุ ายในอนิ เทอร์เน็ต (malicious program) (internet scam) หรือมัลแวร์ (malware) • การขโมย (theft) – ไวรัส (Viruses) – ฮาร์ดแวร์ – เวริ ์ม (Worms) – ซอฟตแ์ วร์ – มา้ โทรจนั (Trojan horse) – ขอ้ มูล • การโจมตเี พื่อทาให้ปฏเิ สธการ • – เวลา บริการ (denial of service attack หรือ DoS attack) การเปลย่ี นแปลงข้อมูล (data manipulation)

ภยั อื่นๆ • การต่อสู้กนั ของพลเมือง และการก่อ การร้าย • ภยั ธรรมชาติ – สงคราม – ไฟไหม้ – จลาจล – น้าท่วม – กบฏ – พายุ – ก่อการร้าย – แผน่ ดินไหว – ฯลฯ • ความผดิ พลาดทางด้านเทคโนโลยี • แรงดนั ไฟกระชาก (voltage surge) – เคร่ืองป้องกนั กระแสไฟกระชาก (surge protector) • ความผดิ พลาดจากมนุษย์

พ.ร.บ.คอมพิวเตอร์ 2560







ท่ีมา • https://www.pptvhd36.com/news/%E0%B8 %9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B 9%80%E0%B8%94%E0%B9%87%E0%B 8%99%E0%B8%A3%E0%B9%89%E0%B 8%AD%E0%B8%99/55314

• พ.ร.บ.คอมพิวเตอร์ 2560 ไดร้ ะบุวา่ ผทู้ ่ีส่งขอ้ มูลคอมพิวเตอร์ไปใหก้ บั ใครกต็ ามโดยที่ไม่ไดร้ ับการยนิ ยอม จะตอ้ งมีทางเลือกใหผ้ รู้ ับสามารถ ปฏิเสธขอ้ มูลน้นั ๆ ได้ ไม่เช่นน้นั จะมีโทษปรับ 2 แสนบาท

• มาตรการแจง้ เตือน กรณีพบมีขอ้ มูลผดิ กฎหมายอยใู่ นระบบคอมพิวเตอร์ ของเรา แต่ไม่ใช่ส่ิงท่ีเจา้ ของคอมพวิ เตอร์กระทาเอง สามารถแจง้ ไปยงั หน่วยงานท่ีรับผดิ ชอบได้ หากแจง้ แลว้ ลบขอ้ มูลออกเจา้ ของกจ็ ะไม่มี ความผดิ ตามกฎหมาย ตวั อยา่ ง เช่น เวบ็ ไซตต์ ่าง ๆ รวมไปถึงเฟซบุก๊ ที่ ใหแ้ สดงความคิดเห็น หากพบวา่ มีการแสดงความความคิดเห็นผดิ กฎหมาย สามารถแจง้ ไปท่ีหน่วยงานที่รับผดิ ชอบไดท้ นั ที และเม่ือ เจา้ ของระบบเวบ็ ไซตท์ าการลบขอ้ ความออกจะไม่มีความผดิ

มาตรการ “คุ้มครองทรัพย์สินทางปัญญา” • มาตรการปิ ดเวบ็ ไซตใ์ นกรณีที่ผดิ กฎหมายเกี่ยวขอ้ งกบั สถาบนั หรือ ความมนั่ คงแลว้ ทวา่ พ.ร.บ.คอมพวิ เตอร์ 2560 ไดเ้ พ่มิ เรื่องทรัพยส์ ินทาง ปัญญาเขา้ ไปดว้ ย โดยครอบคลุมทุกโซเชียลมีเดีย เช่น ไลน์ เฟซบุก๊ ยทู ูป และอ่ืน ๆ หากพบการละเมิดทรัพยส์ ินทางปัญญาสามารถยน่ื เร่ืองยงั เจา้ พนกั งานกระทรวงเทคโนโลยสี ารสนเทศและการส่ือสารใหท้ าการปิ ด เวบ็ ไซตไ์ ดท้ นั ที เพ่อื ป้องกนั ในเร่ืองทรัพยส์ ินทางปัญญา และยก ระดบั ประเทศไทยใหห้ ลุดจากบญั ชีการคา้ ที่เฝ้าจบั ตาเป็นพเิ ศษ (Priority Watch List : PWL)

“ไลค์-แชร์” อย่างไรให้รอดคุก! • ปัจจุบนั ตอ้ งยอมรับวา่ การเล่นเฟซบุก๊ ไดร้ ับความนิยมอยา่ งแพร่หลาย ในทุกช่วงวยั ต่างรู้จกั เฟซบุก๊ เป็นอยา่ งดี แต่การ \"กดไลค-์ กดแชร์\" (Like-Share) ผดิ กฎหมายหรือไม่ นายไพบูลย์ ไดอ้ ธิบายและให้ คาตอบวา่ การกดไลคไ์ ม่ผดิ กฎหมายแต่อยา่ งใด เพราะเป็นเพยี งการแสดง ความคิดเห็นที่ถูกตอ้ งตามรัฐธรรมนูญ เวน้ แต่การกดไลคท์ ี่เกี่ยวกบั สถาบนั แนะนาวา่ ไม่ควรกดไลคเ์ พราะมีความเส่ียงคอ่ นขา้ งสูงใน ความผดิ มาตรา 112 • ส่วนเรื่องกดแชร์โดยหลกั ถือเป็นการเผยแพร่ ดงั น้นั การที่แชร์ขอ้ มูลท่ีมี ผลกระทบต่อบุคคลอ่ืนอาจผดิ ตามพ.ร.บ.คอมพวิ เตอร์ 2560 โดยเฉพาะ ขอ้ มูลท่ีกระทบต่อบุคคลที่ 3 จึงแนะนาวา่ อยา่ แชร์เพราะจะมีผลทาง กฎหมาย



ตารางสรปุ ฐานความผิดและโทษตามรา่ งพระราชบญั ญตั ิการ กระทาความผิดทางคอมพิวเตอร์ (รา่ งรฐั บาล) มาต ฐานความผดิ โทษจาคุก สูงสุด โทษปรับ รา สูงสุด (บาท) 5 เขา้ ถึงคอมพิวเตอร์โดย 1 เดือน 1,000 บาท มิชอบ 6 เดือน 10,000 บาท 6 การเปิ ดเผยมาตรการ ป้องกนั การเขา้ ถึง 1 ปี 20,000 บาท 7 เขา้ ถึง ขอ้ มูลคอมพิวเตอร์โดย

ตารางสรปุ ฐานความผิดและโทษตามรา่ งพระราชบญั ญตั ิการ กระทาความผิดทางคอมพิวเตอร์ (รา่ งรฐั บาล) มาตร ฐานความผดิ โทษจาคุก สูงสุด โทษปรับ า สูงสุด (บาท) 11 การกระทาต่อความ มนั่ คง 1 ปี – 10 ปี 2 หม่ืนบาท – 3 ปี – 15 ปี 2 แสนบาท - ก่อความเสียหายแก่ ขอ้ มูลฯ 6 หมื่นบาท- - กระทบต่อความมนั่ คง 3 แสนบาท

ตารางสรปุ ฐานความผิดและโทษตามรา่ งพระราชบญั ญตั ิการ กระทาความผิดทางคอมพิวเตอร์ (รา่ งรฐั บาล) มาตร ฐานความผดิ โทษจาคุก สูงสุด โทษปรับ า 1 ปี สูงสุด (บาท) 12 การจาหน่าย/เผยแพร่ 2 หมื่นบาท ชุดคาสงั่ 2 ปี - 5 ปี 4 หมื่นบาท – 13 การเผยแพร่เน้ือหาอนั 2 ปี - 5 ปี 1แสนบาท ไม่เหมาะสม 3 ปี 4 หม่ืนบาท – 14 ความรับผดิ ของผู้ 1 แสนบาท ใหบ้ ริการ 6 แสนบาท 15 การตดั ต่อภาพผอู้ ื่น

ความปลอดภยั และอาชญากรรมคอมพิวเตอร์ • ความปลอดภยั ทางคอมพวิ เตอร์ การปกป้องเครื่องคอมพิวเตอร์ จากอาชญากรคอมพิวเตอร์ ภยั ธรรมชาติ และภยั คุกคามอื่น ๆ รวม ไปถึงป้องกนั ไม่ใหผ้ ทู้ ี่ไม่มีสิทธ์ิเขา้ ถึงขอ้ มูล • อาชญากรคอมพวิ เตอร์ (computer criminal) – พนกั งานหรือลูกจา้ ง – บุคคลภายนอก – แฮกเกอร์ (hacker) และ แครกเกอร์ (cracker) – องคก์ รดา้ นอาชญากรรม – ผกู้ ่อการร้าย

การรกั ษาความปลอดภยั สว่ นบคุ คล ยงั ไม่มีกฎหมายคุม้ ครองขอ้ มูลส่วนบุคคลทาใหก้ ลายเป็นปัญหาที่จะตอ้ งป้องกนั การละเมิดขอ้ มูลส่วนบุคคล ดงั น้นั วธิ ีการป้องกนั มีดงั น้ี  ประวตั บิ ุคคลอเิ ลก็ ทรอนิกส์ (Electronic Profile)  Cookies  Spyware  Spam  Employee Monitoring

 ประวตั บิ ุคคลอเิ ลก็ ทรอนิกส์ (Electronic Profile)

 Cookies เป็ น File ขยะทเ่ี กดิ จาก Web Browser

 Spyware เกิดจากตอ้ งการโฆษณาหรือสร้าง Pop-Up สร้างความราคาญใหก้ บั ผใู้ ชโ้ ดยใชl้ สามารถใชโ้ ปรแกรม Anti-Spyware เป็นตน้  Spam อีเมลท์ ่ีไม่ตอ้ งการส่วนใหญ่เกี่ยวกบั การขายสินคา้ หรือบริการส่งเสริมการขาย และการโฆษณาตา่ ง ๆ วธิ ีป้องกนั 1.ไม่ฝากอีเมลไ์ วท้ ี่อ่ืน 2.ใช้ Filter กรอง เป็นตน้

 Employee Monitoring

มาตรการรกั ษาความปลอดภยั • การเข้ารหัสลบั อเี มล์ทผ่ี ่านการเข้ารหัส • การจากดั สิทธ์ิในการเข้าถึง • การระวงั ภยั ทอี่ าจเกดิ ขนึ้ • การสารองข้อมูล

กฎหมายเก่ียวกบั การคมุ้ ครองขอ้ มลู สว่ นบคุ คล 5. รักษาความปลอดภยั ขอ้ มูลส่วนบุคคลที่อยใู่ นความครอบครองหรือใน ความควบคุมของตน 6. ตอ้ งเปิ ดเผยขอ้ มูลทวั่ ไปเกี่ยวกบั การเก็บรวบรวม การเก็บรักษา และ การใชข้ อ้ มูลส่วนบุคคล 7. ยอมรับสิทธิในการเขา้ ถึงและสิทธิในการแก้ไขขอ้ มูลของเจา้ ของ ขอ้ มูลส่วนบุคคล

ความปลอดภยั และอาชญากรรมคอมพิวเตอร์ • ความปลอดภยั ทางคอมพวิ เตอร์ การปกป้องเครื่องคอมพิวเตอร์ จากอาชญากรคอมพิวเตอร์ ภยั ธรรมชาติ และภยั คุกคามอื่น ๆ รวม ไปถึงป้องกนั ไม่ใหผ้ ทู้ ี่ไม่มีสิทธ์ิเขา้ ถึงขอ้ มูล • อาชญากรคอมพวิ เตอร์ (computer criminal) – พนกั งานหรือลูกจา้ ง – บุคคลภายนอก – แฮกเกอร์ (hacker) และ แครกเกอร์ (cracker) – องคก์ รดา้ นอาชญากรรม – ผกู้ ่อการร้าย

การยศาสตร์ • การยศาสตร์ (ergonomics) ศาสตร์ท่ีเกี่ยวขอ้ งกบั การจดั สภาพ ในการทางานเพอ่ื ใหท้ างานอยา่ งมีประสิทธิภาพ • สุขภาพทางด้านร่างกาย – เมื่อยสายตาและปวดหวั – ปวดหลงั หรือปวดคอ – การบาดเจบ็ ตึงเครียดจากการทาซ้าๆ (repetitive strain injury : RSI)

การยศาสตร์