โครงสร้างผม

เสน้ ผมและการดแู ลรกั ษา รศ.ดร. ดวงดาว ฉันทศาสตร์ ภาควชิ าเภสชั กรรม คณะเภสชั ศาสตร์ มหาวทยาลยั มหิดล 1

2

3

4

ตอ่ มไขมนั (sebaceous glands) เสน้ ผม/ขน (hair shaft) รากผม (hair root) ตอ่ มรากผม (hair follicle) 5

คนปกติที่เป็ นผูใ้ หญ่ จะมีต่อมรากผมประมาณ 5 ลา้ นต่อม และลดจานวนลงเม่ืออายุมากข้ึน สาหรบั วยั รุ่นจะมีเสน้ ผมประมาณ 615 เสน้ ต่อตาราง เซนติเมตร และลดลงเหลือ 435 เสน้ เมื่ออายุ 80 ปี แต่คนหวั ลา้ นจะมีเสน้ ผมหรือต่อมรากผมไม่เกิน 306 เสน้ ต่อตารางเซนติเมตร ถา้ หวั ลา้ นมาก จานวนต่อม รากผมจะยิ่งนอ้ ยลง 6

ส่วนประกอบของเสน้ ผม •โปรตนี 80 % •น้า 10 – 15 % •เมด็ สผี ม แร่ธาตุ และ ไขมนั 5 – 10 % 7

ผวิ ชน้ั นอก (cuticle) เน้ือผม (cortex) แกนกลาง (medulla) ภาพตดั ขวางของเสน้ ผม http://www.ladysquare.com/forum_shoppost.asp?TID=30139&PID=3322748&title=beauty-tips 8

ถา้ นาเสน้ ผมมาตดั ขวาง จะแยกสว่ น ประกอบ ได้ 3 ชน้ั คือ 1. ผวิ นอก (Cuticle) อยูช่ น้ั นอกสุด โปร่ง แสงไมม่ สี ี เป็นเกลด็ ใสๆ ท่เี รียงซอ้ นกนั แบบ เกลด็ ปลา รอบเสน้ ผม ประกอบดว้ ยครี าตนิ ชนิดแขง็ เป็นสว่ นใหญ่ ทาหนา้ ท่หี อ่ หุม้ เสน้ ผม ทาใหเ้ สน้ ผมมคี วามแขง็ แรง ชว่ ยป้ องกนั การ ซึมผา่ นของส่ิงสกปรกท่จี ะเขา้ ไปทาลายเสน้ ผม และยงั ปกป้ องชนั้ เน้ือผม ไมใ่ หส้ ูญเสยี ความ ชุม่ ช้ืน,เมด็ สี ปกป้ องเสน้ ผมจากการถูกทาลาย ดว้ ยแสงแดด รวมถึงน้ามนั ตามธรรมชาตซิ ่ึง ชว่ ยให้ ผมดูเป็นเงา http://www.ladysquare.com/forum_shoppost.asp?TID=30139&PID=3322748&title=bea9uty-tips

2. เน้ือผม (Cortex) เป็นชน้ั ท่มี คี วามหนาท่สี ุด ประกอบดว้ ยเซลลร์ ูป กระสวยลา้ ยเสน้ ใยเรียงอดั กนั แน่นตามยาว เป็นโครงสรา้ งหลกั ของเสน้ ผม ชน้ั เน้ือผมเป็นแหลง่ รวม ของเมด็ สี (pigment) เป็นจานวนมาก ซ่ึงเป็น ตวั กาหนดสผี ม มชี อ่ งอากาศ โปรตนี เคราตนิ และเสน้ ใยโปรตนี ท่ี เกาะเก่ยี วกนั กาหนดโครงสรา้ งตามธรรมชาติ ชว่ ยใหผ้ มมคี วามน่ิม ยืดหยุน่ http://kennethab26.exteen.com/20130406/entry-10 10

http://www.claudebell.co.uk/soin-des-cheveux/hair-liss-keratine-shampooing-et-baume-100-keratine.html 11

http://chemwiki.ucdavis.edu/Biological_Chemistry/Proteins/Case_Studies/Permanent_Hair_______Wave 12

http://www.scripps.org/articles/2643-aging-changes-in-hair-and-nails 13

3.แกนผม (Medulla) เกดิ จากโปรตนี และไขมนั แกน ผมไมม่ บี ทบาทในการทางาน สว่ นมากจะพบในผมท่มี สี ภาพ แขง็ แรง และผมเสน้ เลก็ มกั ไมม่ ี แกนผม http://kennethab26.exteen.com/20130406/entry-10 14

http://www.oknation.net/blog/print.php?id=372456 15

ฮอรโ์ มน - Dihydrotestosterone (DHT) หรือ พนั ธุกรรม สภาวะโรค –โรคภูมิคุม้ กนั บกพร่อง,โรคโลหิตจาง, โรคเบาหวาน  อาหาร - คนท่มี ปี ัญหาร่างกายขาดสารอาหาร  สารเคมี- ยาสระผม, ยายอ้ มผม, ยาดดั ผม  ส่ิงแวดลอ้ ม 16

* Lad R. Biotechnology in personal care. 2006. * Williams DF, Schmitt WH. Chemistry and technology of the cosmetics & toiletries industry. 2nd edition.1996. * Vermeulen S, Banham A, Brooks Gj. Ethnic Hair Care. Cosmetics & Toiletries 2002;117:69-81. *เอ้ือมพร ศรีกฤษณพล. ผลิตภณั ฑท์ ่ใี ชก้ บั เสน้ ผม. ใน เทคโนโลยกี ารพฒั นาตารบั เคร่ืองสาอาง และการผลติ ขนั้ อุตสาหกรรม. พรรณวภิ า กฤษฎาพงษ์ และคณะ บรรณาธิการ. 2540. หนา้ 337-362 17

สารอาหารที่จาเป็ นสาหรบั เสน้ ผม  อาหารโปรตีนสงู เชน่ ไข่ เน้ือไมต่ ดิ มนั ธญั พืช นมพร่องมนั เนย ผลติ ภณั ฑจ์ ากถว่ั เหลือง ซ่ึงเหมาะสาหรับเสน้ ผมท่อี อ่ นแอ และคนท่ผี มงอกชา้  อาหารแคลเซียมสงู เชน่ อาหารทะเล สาหร่าย นม กระดูก ออ่ น กุง้ แหง้ ปลาเลก็ ปลานอ้ ย ชว่ ยบารุงเสน้ ผมใหม้ สี ุขภาพดดี ู มชี วี ติ ชวี า  วิตามินเอ บารงุ หนงั ศีรษะใหม้ ีสขุ ภาพดี ไดจ้ ากสม้ มะเขือ เทศ แครอท ผกั โขม บรอกโคล่ี มนั ฝร่งั มะละกอ แคนตาลูป ผกั ผลไมม้ เี หลือง-แดง  วิตามินบี ชว่ ยขบั น้ามนั ธรรมชาตหิ ลอ่ เล้ยี งทาใหเ้ สน้ ผมมี ความชุม่ ช่ืนไมแ่ หง้ กรอบ มมี ากในอาหารประเภท ซเี รียล ตบั ปลา ไข่ มะเขือเทศ ดอกกะหล่า และกลว้ ย 18

ผมสเี ทาหรือสขี าว ซ่ึงมกั เรียกกนั วา่ ผมหงอกหรือหวั หงอก ขอ้ เทจ็ จริงทางวทิ ยาศาสตร์การแพทยค์ ือ เกิดจากการที่รากผมไม่สรา้ งเม็ดสี ทาใหเ้ สน้ ผมไม่มีสี กลายเป็ นเสน้ ผมสีขาวหรือเทาเงินเมื่อสะทอ้ นแสง เสน้ ผมสีเทาหรือขาวมกั เกิดข้ึน 19

ความเป็นจริงแลว้ รากผม 1 เสน้ จะสรา้ งผมได้ 1 เสน้ ตอ่ ใหต้ ดั หรือ ถอน กไ็ มส่ ามารถทาใหเ้ สน้ ผมเพ่มิ ข้ึนได้ เพราะเสน้ ผมหงอกท่ี ถูกถอนหน่ึงเสน้ จะไมส่ ามารถสรา้ งผมหงอกข้ึนมาไดอ้ กี ดงั นนั้ การท่ยี ่งิ ถอนย่งิ หงอกจึงเป็นไมเ่ ป็นความจริง 20

สารอาหารที่จาเป็ นสาหรบั เสน้ ผม  วิตามินซี ทาใหก้ ารลาเลยี งออกซิเจนไปเล้ยี งเซลลร์ ากผมไดม้ ี ประสิทธิภาพย่งิ ข้ึน มมี ากในผลไมร้ สเปร้ียว เชน่ มะนาว มะมว่ งดบิ ฝร่งั มะขาม สม้ สตรอเบอร์ร่ี ผกั ใบเขยี วตา่ งๆ  สาคญั ท่ีสดุ ถา้ จะใหเ้ สน้ ผมดดู ีมีประกายเงางาม เจา้ ของ เสน้ ผมจาเป็นตอ้ งไดร้ บั วติ ามนิ อที ่เี พยี งพอ ซ่ึงวติ ามนิ อมี มี ากใน ขา้ วกลอ้ ง ถว่ั เกาลดั พืชเมลด็ เปลือกแขง็ จมูกขา้ วสาลี ผกั ใบ เขยี ว นอกจากน้ียงั รวมถึงแร่ธาตจุ าเป็ นต่างๆ ท่มี สี ว่ นสาคญั ตอ่ ระบบการทางานและโครงสรา้ งของเสน้ ผม เชน่ สงั กะสี จาก อาหารประเภทถว่ั ทุกชนิด น้ามนั พืช น้ามนั งา จมูกขา้ วสาลี 21