สารทรัพย์สินมีค่าของรัฐ ฉบับที่ 38

เหรียญที่ระลึกรางวัลในการรักษาอหิวาตกโรค หยดุ โควิด... เหรยี ญทร่ี ะลึกรางวัล  เกร็ดความรู้เรอ่ื ง เที่ยวออนไลน์ ในการรกั ษาอหวิ าตกโรค เหรยี ญกษาปณ์  ผลติ ภัณฑท์ ี่น่าสนใจ สารทรัพยส์ ินมีค่าของรฐั ฉบับที่ ๓๘

เปด สาร นบั ตง้ั แตช่ ว่ งเดอื นมกราคม ๒๕๖๓ เปน็ ตน้ มา ทว่ั โลกประสบปญั หาโรคตดิ เชอื้ ไวรสั โคโรนา ๒๐๑๙ (Covid-19) โดยจา� นวนผตู้ ดิ เชอื้ มแี นวโนม้ เพม่ิ ขนึ้ อยา่ งตอ่ เนอ่ื ง ยอ้ นกลบั ไปเมอื่ หนง่ึ รอ้ ยกวา่ ปก อ่ นใน พ.ศ. ๒๔๑๖ และ พ.ศ. ๒๔๒๔ ตรงกับรชั สมัยพระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา้ เจา้ อยู่หัว อหิวาตกโรคระบาดครั้งใหญ่ในกรงุ เทพมหานคร สง่ ผลให้ มผี ู้เสียชีวติ เป็นจา� นวนมาก พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา้ เจา้ อย่หู วั ทรงดา� เนนิ นโยบายทางด้านสาธารณสุขเชิงรกุ ในทส่ี ดุ การระบาดของอหวิ าตกโรคไดส้ งบลง ตอ่ มาจงึ ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ ฯ ใหจ้ ดั สรา้ ง “เหรยี ญทร่ี ะลกึ ร�งวลั ในก�รรกั ษ�อหวิ �ตกโรค” เพ่ือพระราชทานรางวัลแก่พระบรมวงศานวุ งศ์ ข้าราชการ แพทย์ และผทู้ ี่มหี นา้ ที่รักษา พยาบาลผู้ป่วย เม่ือครั้งเกิดอหิวาตกโรคระบาดใน พ.ศ. ๒๔๒๔ มีข้อความจารึกด้านหลังของเหรียญว่า “พระราชทานรางวัลเป็นท่ีรฦกในการรักษาคนเจบอหิวาตกโรค” รายละเอียดเร่ืองโรคและเหรียญปรากฏใบทความ “เหรียญทร่ี ะลกึ ร�งวลั ในก�รรกั ษ�อหวิ �ตกโรค” ของสารทรพั ยส์ นิ ฯ ฉบบั นค้ี ะ่ ในปัจจุบัน รัฐบาลออกมาตรการเพ่ือลดความเส่ียงของการแพร่ระบาดของติดเชื้อไวรัสโคโรนา ๒๐๑๙ (Covid-19) อาทิ ปิดสถานท่ีสาธารณะรวมถึงสถานทีต่ า่ ง ๆ ทเ่ี ป็นแหล่งรวมตวั ของผคู้ น งดจดั กจิ กรรมทุกประเภท ทา� งานในท่ีพักสว่ นตัวแทนอาคารสา� นกั งาน และให้ประชาชนหลกี เล่ียงการออกนอกท่ีพักอาศยั หากไมจ่ า� เป็น ฯลฯ สา� หรบั พพิ ธิ ภณั ฑภ์ ายใตก้ ารดา� เนนิ งานของกองสง่ เสรมิ และพฒั นาทรพั ยส์ นิ มคี า่ ของรฐั (ชอื่ ใหมข่ องสา� นกั ทรพั ยส์ นิ มคี า่ ของแผน่ ดนิ ) กรมธนารกั ษ์ ในกรงุ เทพมหานคร ไดแ้ ก่ พพิ ธิ ภณั ฑเ์ หรยี ญกษาปณานรุ กั ษ์ ถนนจกั รพงษ์ และพพิ ธิ บางลา� พู ถนนพระสเุ มรุ และสว่ นภมู ภิ าค ไดแ้ ก่ พพิ ธิ ภณั ฑธ์ นารกั ษ์ จงั หวดั เชยี งใหม่ และพพิ ธิ ภณั ฑธ์ นารกั ษ์ จงั หวดั สงขลา รวม ๔ แหง่ จา� เปน็ ตอ้ งปดิ การจดั แสดงในโซนนทิ รรศการเปน็ การชวั่ คราว และไดเ้ ปดิ บรกิ ารอกี ครงั้ เรม่ิ ตงั้ แต่ วนั ที่ ๑๙ พฤษภาคม ๒๕๖๓ เปน็ ตน้ ไป ตามวนั และเวลาเดมิ แตย่ งั คงดา� เนนิ มาตรการปอ้ งกนั โรคตดิ เชอ้ื ไวรสั โคโรนา ๒๐๑๙ อย่างเคร่งครัด อาทิ ก่อนเข้าชมพิพิธภัณฑ์ ผู้เข้าชมต้องสวมหน้ากากอนามัย ตรวจวัดอุณหภูมิร่างกาย ลา้ งมอื ดว้ ยเจลแอลกอฮอล์ และลงทะเบยี นเขา้ ชมขณะเขา้ ชมพพิ ธิ ภณั ฑ์ จา� กดั จา� นวนผเู้ ขา้ ชมไมเ่ กนิ ๑๐ คนตอ่ รอบ และเว้นระยะห่างระหว่างกนั อยา่ งน้อย ๑ เมตร ส�าหรับท่านใดท่ียังไม่สะดวกในการเดินทางเข้าชมพิพิธภัณฑ์ เราก็ยังมีช่องทางที่จะสามารถเจอกันได้ที่ “พิพธิ ภัณฑอ์ อนไลน์” emuseum.treasury.go.th ทา่ นสามารถเขา้ ชมพิพธิ ภัณฑ์ทง้ั ๔ แหง่ บนหน้าจอโทรศัพท์ เคลอ่ื นที่หรือคอมพิวเตอรข์ องทา่ นพรอ้ มกนั ท้ังเวอรช์ ันภาษาไทยและภาษาองั กฤษ ขอให้ท่านสนกุ กับการรบั ชมพพิ ธิ ภณั ฑอ์ อนไลน์ และกลับมาพบกันใหมห่ ลังจาก Covid-19 ผา่ นพ้นไปแลว้ นะคะ เพ�อปอ งกนั การติดเชอ้ื ไวรสั โคโรนา หลกี เลี่ยงการนาํ มือที่ไมสะอาด โปรดสวมหนากากอนามัยและ ไปสมั ผสั บรเิ วณใบหนา หมั่นลา งมอื เปนประจาํ นะครับ และหลีกเหลี่ยงการสัมผัส พ้นื ผวิ ตาง ๆ นะคะ

สารบญั วตั ถปุ ระสงค์ หยดุ โควดิ ...เ ที่ ย ว อ อ น ไ ล น ์ ๑ เหรยี ญทรี่ ะลึกรางวัลในการรกั ษาอหวิ าตกโรค ๔  เผยแพร่ขา่ วสารความรู้ เกรด็ ความรูเ้ รื่องเหรียญกษาปณ ์ ๑๐ ความคิดเห็น และงานค้นควา้ ผลติ ภัณฑ์ท่นี ่าสนใจ ๑๑ เก่ยี วกบั ทรัพยส์ นิ มีค่าของรฐั ข่าวประชาสมั พันธ ์ ๑๓  เพอ่ื เป็นสอื่ กลางแลกเปล่ียน ความรู้ ความคิดเห็นทางวชิ าการ ส�ำหรบั นักวชิ าการและผสู้ นใจ ทว่ั ไปเกยี่ วกบั ทรพั ยส์ นิ มคี า่ ของรฐั  เพ่ือสง่ เสรมิ การสะสมเหรียญ บรรณาธิการ ท่ีปรึกษา ผอู้ �ำนวยการกองสง่ เสรมิ และพัฒนาทรพั ยส์ ินมคี ่าของรฐั นางสาวทัศนีย์ หมเู่ กล้ียง ผู้อ�ำนวยการสว่ นอ�ำนวยการ นกั วชิ าการเผยแพรช่ ำ� นาญการพเิ ศษ ผู้อ�ำนวยการสว่ นเกบ็ รักษาและอนรุ ักษ์ทรพั ยส์ นิ ผอู้ ำ� นวยการส่วนจัดการผลิตภัณฑ์ ผู้อำ� นวยการส่วนบรหิ ารเงินทุน ผ้ชู ่วยบรรณาธิการ ผู้อ�ำนวยการส่วนเผยแพร่ ผู้อ�ำนวยการสว่ นจัดแสดง ๑ (พิพิธภัณฑ์เหรียญกษาปณานุรกั ษ)์ นายมานติ หละบิลลา ผู้อำ� นวยการสว่ นจดั แสดง ๒ (พิพิธบางลำ� พ)ู นายช่างศลิ ปอ์ าวุโส นางสาวนลินี สมเกยี รตกิ ุล ผอู้ �ำนวยการส่วนจัดแสดง ๓ (พพิ ธิ ภัณฑ์ธนารักษ์ จงั หวัดเชยี งใหม่) นกั วชิ าการเผยแพรช่ ำ� นาญการพเิ ศษ ผูอ้ ำ� นวยการสว่ นจัดแสดง ๔ (พิพธิ ภณั ฑธ์ นารักษ์ จงั หวดั สงขลา) นางสาวสวุ รา สาครสวัสดิ์ จดั ท�ำโดย นักวิชาการเผยแพรป่ ฏบิ ตั กิ าร กองส่งเสริมและพัฒนาทรพั ย์สินมคี า่ ของรฐั กรมธนารักษ์ ออกแบบ พิมพ์ท่ี ถนนเจา้ ฟ้า แขวงชนะสงคราม เขตพระนคร กรงุ เทพฯ ๑๐๒๐๐ Tel : ๐ ๒๒๘๒ ๐๒๓๖ โรงพิมพ์ สกสค. ลาดพรา้ ว Website : http://emuseum.treasury.go.th ถนนลาดพรา้ ว แขวงสะพานสอง Facebook : กองส่งเสรมิ และพัฒนาทรพั ยส์ ินมคี ่าของรฐั เขตวงั ทองหลาง กรงุ เทพฯ Instragram : BNT.MUSEUMS ๑๐๓๑๐ Twitter : พพิ ิธธนารักษ์ โทร. ๐ ๒๕๓๘ ๓๐๓๓ Youtube : กองสง่ เสรมิ และพัฒนาทรพั ย์สนิ มคี ่าของรฐั โทรสาร ๐ ๒๕๓๙ ๓๒๑๕ E-mail : bnt@treasury.สgาoร.ทtรhัพยส์ ินมีคา่ ของรัฐ ฉบบั ท่ี ๓๘

หยุดโควิด. . .เ ท่ ี ย ว อ อ น ไ ล น์ ทา่ มกลางสถานการณ์โรคติดเชอ้ื ไวรสั โคโรนา ๒๐๑๙ (Covid-19) พิพิธภณั ฑท์ ั่วประเทศจ�าเปน็ ต้อง ปิดการจัดแสดงช่ัวคราว เพ่ือป้องกันการแพร่ระบาดของโรค ส�าหรับพิพิธภัณฑ์ภายใต้การด�าเนินงานของ กองสง่ เสรมิ และพฒั นาทรพั ยส์ นิ มคี า่ ของรฐั กรมธนารกั ษ์ ในกรงุ เทพฯ ไดแ้ ก่ พพิ ธิ ภณั ฑเ์ หรยี ญกษาปณานรุ กั ษ์ ถนนจกั รพงษ์ และพิพิธบางล�าพู ถนนพระสเุ มรุ และสว่ นภมู ิภาค ได้แก่ พิพธิ ภัณฑธ์ นารกั ษ์ จงั หวัดเชียงใหม่ และพิพิธภณั ฑธ์ นารกั ษ์ จงั หวดั สงขลา จา� เปน็ ต้องปิดการจัดแสดงในโซนนิทรรศการเป็นการชว่ั คราวเช่นกนั เม่ือสถานการณ์การระบาดของโรคเริ่มคล่ีคลายลง รัฐบาลได้เร่ิมปลดล็อกให้สถานท่ีต่าง ๆ รวมถึง พิพิธภัณฑ์เปิดบริการได้ตามปกติ พิพิธภัณฑ์ท้ัง ๔ แห่งภายใต้การด�าเนินงานของกองส่งเสริมและพัฒนา ทรพั ยส์ นิ มคี า่ ของรฐั กรมธนารกั ษ์ จงึ เปดิ บรกิ ารอกี ครง้ั เรม่ิ ตง้ั แตว่ นั ท่ี ๑๙ พฤษภาคม ๒๕๖๓ เปน็ ตน้ ไป ตามวนั และเวลาเดิม แต่ยังคงดา� เนนิ มาตรการปอ้ งกนั โรคติดเชื้อไวรสั โคโรนา ๒๐๑๙ อย่างเคร่งครัด อาทิ ก่อนเขา้ ชมพิพิธภัณฑ์ ผู้เข้าชมต้องสวมหน้ากากอนามัย ตรวจวัดอุณหภูมิร่างกาย ล้างมือด้วยเจลแอลกอฮอล์ และ ลงทะเบยี นเขา้ ชม ขณะเขา้ ชมพพิ ธิ ภณั ฑ์ จา� กดั จา� นวนผเู้ ขา้ ชมไมเ่ กนิ ๑๐ คนตอ่ รอบ และเวน้ ระยะหา่ งระหวา่ งกนั อยา่ งนอ้ ย ๑ เมตร ส�าหรับท่านใดที่ยังไม่สะดวกในการเดินทางเข้าชมพิพิธภัณฑ์ คณะผู้จัดท�าขอเสนอ “เว็บไซต์ พิพิธภัณฑ์ออนไลน์” ที่รวมความรู้จากพิพิธภัณฑ์ทั้ง ๔ แห่งของกรมธนารักษ์มาไว้รวมกันบนเว็บไซต์เดียว พร้อมแล้วคลิกเลย à8 http://emuseum.treasury.go.th ปรบั ขนาดตวั อกั ษรและสามารถ เลอื กอา่ นได้ท้ังเวอรช์ นั ภาษาไทย และภาษาองั กฤษ |||| ท�าความรจู้ ักพิพิธภัณฑ์ ของกรมธนารกั ษ์คลกิ MENU มุมบนด้านซ้าย เช่น หนา้ หลัก เก่ยี วกบั เรา พพิ ธิ ภัณฑข์ องกรม มมุ เรียนรู้ ฯลฯ ๑ สารทรัพย์สินมคี า่ ของรัฐ ฉบบั ที่ ๓๘

|||| |||| หากพลาดอ่านสารส�านกั ฯ ฉบบั เกา่ ๆ เราจดั ให้ “ห้องสมุดไร้กระดาษ” ไมจ่ �าเป็นตอ้ งเดินทางไปหอ้ งสมดุ ก็สามารถเข้าถงึ แหล่งข้อมลู ได้ |||| บทความเกย่ี วกบั เหรยี ญสา� คัญในโอกาสตา่ ง ๆ ผลงานจากการคน้ ควา้ ของภณั ฑารกั ษ์ ฝา่ ยพิพิธภัณฑ์เหรยี ญกษาปณานุรกั ษ์ สารทรพั ยส์ นิ มีคา่ ของรัฐ ฉบับท่ี ๓๘ ๒

|||| “มมุ เรยี นรู”้ ในพิพธิ บางลา� พู บอกเลา่ ความเป็นมา ของรา้ นค้าต่าง ๆ รวมถงึ สถานทสี่ า� คัญในชุมชนบางลา� พู ทีค่ ร้งั หนง่ึ เคยมชี วี ติ ชีวา ขณะเดยี วกนั สถานทบ่ี างแหง่ ยงั คงสบื ทอดความรุ่งเรอื งอยใู่ นปจั จบุ ัน ~ เรยี นร้เู งนิ ตราทใ่ี ช้ในอาณาจักรลา้ นนา พร้อมทัง้ ชื่นชม ~ ลอ่ งใตไ้ ปชมความร่งุ เรอื งของเศรษฐกิจบนแผน่ ดนิ ~ สถาปัตยกรรมเรือนไมง้ ามอนั ทรงคณุ ค่า อดตี ทเ่ี คยเปน็ ค้มุ ~ คาบสมทุ รภาคใต้ท่ีพพิ ธิ ภัณฑ์ธน�รกั ษ์ จงั หวดั สงขล� ~ ของเจา้ ทพิ วรรณ ณ เชยี งตงุ ก่อนปรบั ปรุงเป็นพพิ ธิ ภัณฑ์ ~ ~ ธน�รักษ์ จงั หวัดเชียงใหม่ ~ ชมตัวอย่างพิพิธภัณฑ์ออนไลน์พอสังเขปกันไปแล้ว หากทา่ นผอู้ า่ นยงั ใชช้ วี ติ อยใู่ นทพี่ กั อาศยั เปน็ หลกั ในชว่ งโรคระบาด ขอเชิญทา่ นเขา้ มาท่องเท่ยี วพพิ ธิ ภัณฑอ์ อนไลนท์ ้งั ๔ แหง่ ภายใต้ การด�าเนินงานของกองส่งเสริมและพัฒนาทรัพย์สินมีค่าของรัฐ กรมธนารักษ์ หรอื หากเต็มอ่ิมกบั การอ่านข้อมลู ตา่ ง ๆ ในเว็บไซต์ ดังกล่าวแล้ว ท่านสามารถเข้าชมวีดิทัศน์ความรู้เก่ียวกับเหรียญ ผ่านทาง Facebook page: Coin Museum Thailand ขอให้ท�่ นสนุกกับก�รรบั ชมพิพิธภณั ฑอ์ อนไลน์ ภาพตวั อย่างวีดิทศั นเ์ สนอความรู้ http://emuseum.treasury.go.th และกลบั ม�พบกนั ใหม่หลงั จ�ก เรอื่ ง “เหรยี ญกษาปณ์และเหรยี ญทรี่ ะลึก” Covid-19 ผ�่ นพน้ ไปแลว้ นะคะ... ๓ สารทรพั ย์สนิ มีค่าของรฐั ฉบบั ที่ ๓๘

ศราวุฒิ วัชระปนตี ภัณฑารกั ษช์ า� นาญการ เหรยี ญทรี่ ะลึกร�งวลั ในก�รรักษ�อหวิ �ตกโรค ชนิดทองแดง ตลอด ๔๒ ป แหง่ การครองราชสมบตั ิของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั พระองค์ทรง บา� เพญ็ พระราชกรณยี กจิ นานปั การ อนั กอ่ ใหเ้ กดิ ความเจรญิ รงุ่ เรอื งของประเทศและความผาสกุ ของพสกนกิ ร ชาวสยาม ทรงหว่ งใยในสขุ ภาพอนามยั ของพสกนกิ ร จงึ มพี ระราชดา� รทิ จ่ี ะปรบั ปรงุ การแพทย์ การสาธารณสขุ เพื่อให้พสกนิกรมีสขุ ภาพอนามัยทดี่ แี ละมชี วี ติ ยืนยาว เพือ่ เป็นกา� ลงั สา� คญั ในการพัฒนาประเทศ ใน พ.ศ. ๒๔๒๔ ได้เกิดอหิวาตกโรคระบาด ถือเป็นวิกฤติทางการสาธารณสุขครั้งใหญ่อันส่งผลต่อ การพฒั นาดา้ นการแพทย์ การสาธารณสขุ และการสขุ าภบิ าลของประเทศในเวลาตอ่ มา และในโอกาสนพี้ ระองค์ ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ ฯ ให้จัดสรา้ งเหรยี ญท่ีระลึกข้ึน เพอื่ ถา่ ยทอดเหตุการณ์และบันทกึ เรือ่ งราวดังกลา่ ว ผา่ นเหรยี ญ เพื่อพระราชทานเป็นรางวลั แกผ่ ทู้ ่ีรกั ษาพยาบาลผู้ป่วยในครั้งนน้ั มีลักษณะเปน็ เหรียญกลมแบน ขนาดใหญ่ ชนิดเงินและทองแดง การระบาดของอหวิ าตกโรคกอ่ นรัชสมยั พระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกลา้ เจา้ อยูห่ ัว อหวิ าตกโรคเปน็ โรคตดิ เชอื้ ระบบทางเดนิ อาหารจากแบคทเี รยี ชนดิ เฉยี บพลนั สนั นษิ ฐานวา่ มกี ารพฒั นา ความรนุ แรงจากเชอ้ื โรคบดิ เชอ่ื วา่ แหลง่ กา� เนดิ ของเชอื้ อหวิ าตกโรคอยใู่ นเขตเบงกอล ประเทศอนิ เดยี ๑ อาการ ของผู้ป่วยอหวิ าตกโรคเร่ิมดว้ ยอาการถ่ายอจุ จาระเปน็ นา้� อยา่ งมากโดยไม่มอี าการปวดท้อง บางรายอุจจาระ ขาวขุ่นเหมือนน้�าซาวข้าว บางคร้ังมีคลื่นไส้ อาเจียน สูญเสียน้�าอย่างรวดเร็วจนเกิดภาวะเป็นกรดในเลือด การไหลเวยี นโลหติ ลม้ เหลว และเสยี ชวี ติ ในทสี่ ดุ แตก่ ารระบาดของอหวิ าตกโรคในประวตั ศิ าสตรไ์ ทยสมยั โบราณ ไม่พบหลักฐานใดท่รี ะบถุ งึ ลกั ษณะอาการของโรคไดอ้ ย่างชดั เจน ๑ วรนารถ แกว้ คีร,ี โรคระบ�ดในชมุ ชนภ�คกล�งของไทย พ.ศ. ๒๔๔๐ – ๒๔๗๕ : ก�รศกึ ษ�เชงิ ประวตั ศิ �สตร,์ (วิทยานพิ นธ์อักษรศาสตรบณั ฑติ ภาควชิ าประวตั ศิ าสตร์ จฬุ าลงกรณม์ หาวิทยาลยั , ๒๕๓๕), หน้า ๑๑๓. สารทรัพย์สินมคี ่าของรัฐ ฉบบั ที่ ๓๘ ๔

จากหลกั ฐานประวตั ศิ าสตรพ์ บวา่ มกี ารบนั ทกึ เหตกุ ารณก์ ารเกดิ โรคระบาดมาตงั้ แตช่ ว่ งพทุ ธศตวรรษ ที่ ๑๑ ใน คมั ภรี จ์ ามเทววี งศ์ ไดบ้ นั ทกึ การเกดิ อหวิ าตกโรคภายหลงั การสนิ้ พระชนมข์ องพระเจา้ กมลราชไวว้ า่ “...ในกาลน้ัน ประชุมชนชาวหริปุยไชยนครก็เกิดเป็นอหิวาตกโรคมากข้ึนโดยล�ำดับ...โรคเกิดข้ึนในเรือนใด ประชุมคนซึ่งอยู่ในเรือนนั้นก็ถึงซ่ึงความตายโดยล�ำดับไม่มีเหลือ”๒ และในพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับ พระจักรพรรดิพงศ์ (จาด) ได้อธิบายการสถาปนาวัดป่าแก้ว อันเนื่องมาจากการเกิดอหิวาตกโรคไว้ดังน้ี “...ศักราช ๗๒๕ ปีเถาะ เบญจศก ทรงพระกรุณาตรัสว่า เจ้าแก้วไทออกอหิวาตกโรคตายให้ชุดขึ้นเผาเสีย ที่ปลงศพนั้นให้สถาปนาพระเจดีย์และวิหารเป็นพระอารามแล้วให้ชื่อว่าวัดป่าแก้ว...”๓ อย่างไรก็ตาม หลักฐานดังกล่าวมิได้บนั ทึกถึงสาเหตแุ ละอาการของโรคแตอ่ ยา่ งใด ตอ่ มาในสมยั กรงุ รตั นโกสนิ ทรต์ อนตน้ ไดพ้ บบนั ทกึ การเกดิ การระบาดของอหวิ าตกโรค ๓ ครงั้ คอื ครง้ั ท่ี ๑ พ.ศ. ๒๓๖๓ ในสมยั พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธเลศิ หลา้ นภาลยั เกดิ อหวิ าตกโรคระบาดครงั้ ใหญ่ ความรนุ แรงของการระบาดในคร้งั นที้ �ำใหผ้ ู้คนล้มตายเป็นจ�ำนวนมาก ครั้งที่ ๒ พ.ศ. ๒๓๙๒ ในสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว เกิดอหิวาตกโรคระบาดอย่าง รนุ แรง การระบาดคร้ังน้ีเร่ิมระบาดจากประเทศอินเดียไปท่ัวยุโรป สหรัฐอเมริกา เข้าสยามผ่านทางปัตตานี สงขลา ใช้เวลา ๓ สัปดาห์ก็ระบาดโดยทางเรือเข้าสมุทรปราการและพระนคร การระบาดครั้งนี้ท�ำให้มี ผู้เสียชีวิตประมาณ ๔๐,๐๐๐ คน เฉพาะในพระนครมีผู้เสียชีวิตวันละประมาณ ๑,๕๐๐ – ๒๐,๐๐๐ คน พระเจ้าลูกเธอและพระเจ้าลูกยาเธอในพระบาทสมเด็จพระน่ังเกล้าเจ้าอยู่หัวสิ้นพระชนม์ด้วยพระโรคนี้ ถงึ ๔ พระองค์ ไดแ้ ก่ พระเจา้ ลกู เธอ พระองคเ์ จา้ เกศนี พระเจา้ ลกู เธอ พระองคเ์ จา้ พวงแกว้ พระเจา้ ลกู ยาเธอ พระองค์เจ้าเฉลิมวงศ์ และพระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าจินดา นอกจากน้ัน เจ้าพระยานิกรบดินทร์ (โต กลั ยาณมติ ร) ก็ไดถ้ ึงแกอ่ สัญกรรมด้วยโรคนเ้ี ชน่ กนั ครั้งท่ี ๓ พ.ศ. ๒๔๐๓ ในสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว การระบาดคร้ังน้ีไม่รุนแรง เหมอื นคร้ังกอ่ น การระบาดของอหิวาตกโรคในระยะน้ี ท�ำให้ประชาชนเสียชีวิตเป็นจ�ำนวนมาก เพราะไม่สามารถ ควบคุมการระบาดของอหิวาตกโรคได้ เนื่องจากวิทยาการทางการแพทย์ยังล้าสมัย และขาดบุคลากร ทางการแพทย์ อกี ทัง้ สภาพความเปน็ อยู่ของประชาชนยังไมถ่ กู สุขลกั ษณะ และยังมคี วามเช่อื เก่ียวกบั สาเหตุ ของการเกิดโรคนั้นเกิดจาก “เจ้าโกรธผีโกรธจึงบันดาลให้เป็นไข้เจ็บ” การรักษาโรคระบาดจึงท�ำในลักษณะ การบ�ำเพ็ญรักษาศีล การไถ่ชีวิตสัตว์ การอภัยโทษแก่ผู้ต้องขัง และการสวดมนต์ จนกระทั่งมิชชันนารี ได้เข้ามามีบทบาทในการรักษาพยาบาล จึงได้น�ำการรักษาแบบตะวันตกมาใช้ และสามารถรักษาชีวิตของ ประชาชนได้เป็นจ�ำนวนมาก นับเป็นจุดเร่ิมต้นในการน�ำวิทยาการทางการแพทย์ตะวันตกมาใช้แทน การรักษาแบบโบราณ ๒ สมเดจ็ พระเจ้าบรมวงศเ์ ธอ กรมพระยาดำ�รงราชานุภาพ, ค�ำ แปลจามเทววี งศ์, ทร่ี ะลึกในงานศพนายชัช แดงดเี ลศิ , (พระนคร : โรงพิมพ์พฆิ เนศ. ๒๕๑๔), หนา้ ๑๙๒ – ๑๙๓. ๓ พระจกั รพรรดพิ งษ,์ พระราชพงศาวดารกรงุ ศรอี ยธุ ยา ฉบบั พระจกั รพรรดพิ งศ์ (จาด), (พระนคร : คลงั วทิ ยา, ๒๕๐๗), หนา้ ๕๐๓. 5 สารทรัพย์สนิ มคี ่าของรฐั ฉบับท่ี ๓๘

การระบาดของอหวิ าตกโรคในรัชสมยั พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา้ เจา้ อยู่หัว ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้เกิดอหิวาตกโรคระบาดใน พ.ศ. ๒๔๑๖ แตเ่ นอื่ งจากวทิ ยาการทางการแพทยใ์ นระยะนนั้ ไดร้ บั การพฒั นาจากเดมิ และมกี ารรกั ษาพยาบาลแบบสมยั ใหม่ ท�ำให้สามารถควบคุมการระบาดของอหิวาตกโรคในครั้งนั้น มีผู้เสียชีวิตประมาณ ๖,๖๖๐ คน สมเดจ็ พระเจ้า บรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำ� รงราชานภุ าพ ทรงบันทกึ เหตุการณค์ รงั้ นไ้ี ว้ดงั น้ี “... ในปรี ะกานี้ เกิดอหิวาตกโรคเปน็ ระบาดขนึ้ เมือ่ เดือน ๗ คนตนื่ ตกใจกนั มาก แตว่ ธิ ีที่จดั ระงบั โรค อหวิ าตใ์ นคราวนี้ สมเดจ็ พระเจ้าอยูห่ ัวโปรดฯ ให้จดั เปน็ การรักษาพยาบาลแทนทำ� พธิ ีในทางศาสนาเชน่ เคย ท�ำแตก่ อ่ น พระองค์เจา้ สายสนทิ วงศ์ อธิบดีกรมหมอ คิดปรุงยารักษาโรคเป็นอยา่ งฝรงั่ ขน้ึ ใหม่ ๒ ขนาน คอื เอายาวิสัมพญาใหญ่ตามต�ำราไทยกับแอลกอฮอล์ ท�ำเป็นยาหยดในน�้ำขนานหนึ่ง เอาการบูรท�ำเป็นยาหยด เชน่ นน้ั เรียกว่า นำ้� การบูร อกี ขนาน๑ ส�ำหรบั รักษาอหิวาตกโรค และแนะนำ� ให้ใช้การบรู โรยเสือ้ ผ้าเป็นเครอ่ื ง ปอ้ งกนั เช้อื โรคอีกอยา่ ง๑ สมเด็จพระเจ้าอยหู่ วั มพี ระราชด�ำรัสขอแรงเจ้านายและขา้ ราชการช้ันผู้ใหญ่ รบั ยา หลวงไปตั้งเป็นท�ำนองโอสถศาลาขึ้น ตามวังและบ้านหรือตามท่ีประชุมชนรักษาราษฎรท่ัวท้ังพระนคร แต่โรคอหิวาต์ทเ่ี กิดขน้ึ ครง้ั นน้ั มอี ยู่สักเดอื นหนึ่งก็สงบ”๔ ต่อมาใน พ.ศ. ๒๔๒๔ ได้เกิดอหิวาตกโรคระบาดอย่าง รุนแรงอีกครั้งหน่ึง คาร์ล บ็อค (Carl Bock) นักธรรมชาติวิทยา ชาวนอร์เวย์ซึ่งได้เดินทางเข้ามา สำ� รวจทางภูมิศาสตร์ ไดก้ ลา่ วถงึ การระบาดของอหวิ าตกโรคในครง้ั นี้ ความวา่ ๕ “...ระหวา่ งทขี่ า้ พเจา้ พกั อยไู่ ดเ้ กดิ อหวิ าตร์ ะบาดขนึ้ ครง้ั หนงึ่ ตลอดระยะนท้ี ง้ั เมอื งมแี ตก่ ลน่ิ เหมน็ คลงุ้ ไปหมด ในคร้ังนี้ การฝังศพก็ชักช้าไม่ทันต่อจ�ำนวนเหยื่อของอหิวาต์ที่หามไปวัดสระเกศ จ�ำนวนซากศพ บางครงั้ มตี ง้ั แต่ ๖๐ จนถงึ ๑๒๐ ศพตอ่ วนั ซอ้ นทบั ถมกนั เปน็ กองสงู แลว้ โปรยปนขาวกลบจนทว่ั แตก่ ารกระทำ� เช่นน้นั ก็ยังไม่สามารถระงบั กล่ินเหม็นได.้ ..”๖ ๔ สมเดจ็ พระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ กรมพระยาดำ�รงราชานภุ าพ, ความทรงจ�ำ , (พระนคร : ศลิ ปบรรณาคาร, ๒๕๑๑), หนา้ ๒๗๑ – ๒๗๓. ๕ เรือ่ งเดยี วกนั , หนา้ ๒๗๑ - ๒๗๓. ๖ คารล์ บ็อค, ท้องถิน่ สยามยุคพระพุทธจา้ หลวง, พิมพ์คร้ังท่ี ๔, เรียบเรยี งโดยเสฐียร พนั ธรงั สี และอมั พร ทขี ะระ (กรุงเทพฯ : มตชิ น, ๒๕๔๓), หนา้ ๕๗. สารทรัพยส์ นิ มคี ่าของรฐั ฉบับที่ ๓๘ 6

ในครงั้ นี้ พระบาทสมเดจ็ เหรียญทรี่ ะลกึ รางวัลในการรักษาอหวิ าตกโรค พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรง พระกรณุ าโปรดเกลา้ ฯ ใหพ้ ระเจา้ พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ ฯ น้องยาเธอ เจ้าฟ้าจาตุรนต์รัศมี ใหจ้ ดั สรา้ งเหรยี ญขน้ึ เพอื่ พระราชทานรางวลั แกผ่ ทู้ รี่ กั ษาพยาบาลผปู้ ว่ ย กรมหลวงจกั รพรรดพิ งษ์ พรอ้ มดว้ ย ในครั้งการเกิดอหิวาตกโรคระบาด พ.ศ. ๒๔๒๔ เป็นเหรียญกลมแบน พระบรมวงศานวุ งศแ์ ละขา้ ราชการ ขนาดใหญ่ ขอบเรียบ มีเส้นผ่าศูนย์กลาง ๖.๑๑ เซนติเมตร น�้าหนัก อกี ๔๘ คนจดั ตง้ั โรงรกั ษาพยาบาล ๗๘.๒๕ กรัม หนา ๐.๓๐ เซนติเมตร ด้านหน้ามีรูปเทวดาหน้าเสี้ยว ผปู้ ว่ ยอหวิ าตกโรคในพระนคร ๔๘ ทรงเครอื่ งอยา่ งกษตั รยิ ์ อนั ไดแ้ ก่ ทรงชฎาเดนิ หน อนิ ทนู สงั วาล กรองศอ แหง่ และเม่อื การระบาดในคร้ังน้ี ทับทรวง ตาบทิศ นุ่งสนับเพลา มีชายไหว ชายแครง ก�าลังเหาะ สงบลงจึงได้มีพระราชปรารภให้ พระหัตถ์ซ้ายถือพระขรรค์ พระหัถต์ขวาถือพวงมาลัย ด้านซ้าย สร้างโรงพยาบาลถาวรขน้ึ ตอ่ ไป ๗ มขี อ้ ความวา่ “ปม เสงตรศี ก” ดา้ นขวามขี อ้ ความวา่ “จลุ ศกั ราช ๑๒๔๓” ส่วนด้านหลังมีข้อความอยู่ในพวงมาลัยว่า “พระราชทานรางวัลเป็นท่ี รฦกในการรักษาคนเจบอหวิ าตกโรค” ๗ กจช. ศธ. ๕๙๑/๓ ระเบยี บ เหรยี ญที่ระลกึ รางวลั ในการรักษาอหวิ าตกโรค การโรงเรียนแพทยาลยั (๑ - ๒๐ พ.ย. ชนดิ เงิน ๒๔๕๒), อา้ งใน วรนารถ แก้วคีร,ี ขอบเรียบ โรคระบ�ดในชมุ ชนภ�คกล�งของไทย พ.ศ. ๒๔๔๐ – ๒๔๗๕ : ก�รศกึ ษ� เชิงประวัติศ�สตร์, วทิ ยานิพนธ์ อักษรศาสตรมหาบณั ฑติ ภาควิชา ประวตั ศิ าสตร์ จุฬาลงกรณ์ มหาวทิ ยาลัย, ๒๕๓๕, หน้า ๗๑. ๗ สารทรัพยส์ นิ มคี ่าของรัฐ ฉบบั ที่ ๓๘

เม่ือระบาดของอหิวาตกโรคได้สงบแล้ว พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณา โปรดเกล้าฯ พระราชทานเหรียญท่ีระลึกรางวัลในการรักษาอหิวาตกโรค ชนิดเงิน แก่พระบรมวงศานุวงศ์ ขา้ ราชการ แพทย์ และผทู้ ่รี กั ษาพยาบาลผู้ปว่ ย ในวันที่ ๒ กันยายน ๒๔๒๔ จ�ำนวน ๔๕ ราย ดงั นี้ ๑. สมเดจ็ พระเจา้ นอ้ งยาเธอ เจา้ ฟา้ จาตรุ นตร์ ศั มี กรมหลวงจกั รพรรดพิ งศ์ ๒. สมเดจ็ พระเจา้ นอ้ งยาเธอ เจา้ ฟา้ ภาณรุ งั สสี วา่ งวงศ์ กรมหลวงภาณพุ นั ธวุ งศว์ รเดช ๓. พระเจา้ นอ้ งยาเธอ กรมหมนื่ พชิ ติ ปรชี ากร ๔. พระเจา้ นอ้ งยาเธอ กรมหมนื่ ภธู เรศธำ� รงศกั ด์ิ ๕. พระเจา้ นอ้ งยาเธอ กรมหมนื่ ประจกั ษศ์ ลิ ปาคม ๖. พระเจา้ นอ้ งยาเธอ กรมหมนื่ เกษมสนั ตโ์ สภาค ๗. พระเจา้ นอ้ งยาเธอ พระองคเ์ จา้ กมลาสเลอสรรค์ ๘. พระเจา้ นอ้ งยาเธอ พระองคเ์ จา้ เกษมศรศี ภุ โยค ๙. พระเจา้ นอ้ งยาเธอ กรมหมนื่ เทวะวงศว์ โรปการ ๑๐. พระเจา้ นอ้ งยาเธอ พระองคเ์ จา้ วรวรรณากร ๑๑. พระเจา้ นอ้ งยาเธอ พระองคเ์ จา้ ดศิ วรกมุ าร ๑๒. พระเจา้ นอ้ งยาเธอ พระองคเ์ จา้ ศรเี สาวภางค์ ๑๓. พระเจา้ นอ้ งยาเธอ พระองคเ์ จา้ โสณบณั ฑติ ย์ ๑๔. พระเจา้ นอ้ งยาเธอ พระองคเ์ จา้ สวสั ดโิ สภณ ๑๕. พระองคเ์ จา้ สายสนทิ วงศ์ ๑๖. ขาดหายไป ๑๗. เจา้ พระยายมราช ๑๘. เจา้ พระยามหนิ ทรศกั ดธิ์ ำ� รง ๑๙. พระยาภาสกรวงศ์ ๒o. เปลย่ี น ภรรยาพระยาภาสกรวงศ์ ๒๑. พระยาเทพประชมุ ๒๒. พระยาอนชุ ติ ชาญไชย ๒๓. พระยานรรตั นราชมานติ ๒๔. พระยาโชฎกึ ราชเศรษฐี ๒๕. พระยารตั นโกษา ๒๖. พระยาไชยสรุ นิ ทร์ ๒๗. พระยามหามนตรี ๒๘. พระยาสมทุ บรุ านรุ กั ษ์ ๒๙. พระยาสมทุ สาครานรุ กั ษ์ ๓๐. พระยาดำ� รงราชผลขนั ธ์ ๓๑. พระอนิ ทรเทพ ๓๒. เจา้ หมน่ื ไวยวรนารถ ๓๓. เจา้ หมนื่ เสมอใจราช ๓๔. พระพเิ ทศสนั ตรพานชิ ๓๕. พระสยามนนทเขตรขยนั ปลดั เมอื งนนทบรุ ี ๓๖. หลวงรฐั ยาธบิ าลบญั ชา ๓๗. ขนุ ศรสี พุ รรณ ๓๘. หมน่ื สฐานไพรชน ๓๙. หมนื่ สวสั ดภิ กั ด ๔๐. สมงิ ชำ� นาญบาญชี ๔๑. ดอกเตอปเิ ตอกาแวน ๔๒. มสิ เตอรเ์ ฟรตรกิ ซอลอมอน ๔๓. นายสนุ้ นอ้ งพระชลธาร ๔๔. มสิ เตอรเ์ บอนหาศกรมิ ๔๕. บาบรมั ชามพิ ราหมณ์ สารทรัพยส์ ินมีคา่ ของรัฐ ฉบับที่ ๓๘ 8

พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั ทรงเอาพระทยั ใสใ่ นความเปน็ อยแู่ ละสขุ ภาพของพสกนกิ ร ทรงเป็นผู้เปลี่ยนแปลงแนวทางในการรักษาพยาบาลส�ำหรับประชาชน และทรงริเริ่มพัฒนาการสาธารณสุข การสุขาภิบาล ซ่ึงเป็นจุดเริ่มต้นในการเปล่ียนแปลงทางการแพทย์ไทย จากการแพทย์แผนโบราณท่ีใช้มา เป็นระยะเวลานานพัฒนาเป็นการแพทย์แบบสากล จึงนับได้ว่าทรงเป็นผู้วางรากฐานทางการแพทย์ของ ประเทศให้เจริญทัดเทียมนานาอารยประเทศ โดยพระองค์ได้ทรงให้ความส�ำคัญในการบันทึกเร่ืองราว ท่ีเป็นเหตุการณ์ส�ำคัญเก่ียวกับการระบาดของอหิวาตกโรค พ.ศ.๒๔๒๔ และการรักษาพยาบาลลงบน เหรียญที่ระลึกรางวลั ในการรกั ษาอหวิ าตกโรค เหรียญที่ระลึกรางวัลในการรักษาอหิวาตกโรคจัดแสดง ณ ห้องกษาปณ์รัตนโกสินทร์ พิพิธภัณฑ์ เหรยี ญกษาปณานรุ ักษ์ ถนนจกั รพงษ์ กรงุ เทพมหานคร หมายเหต ุ ยอ่ จากบทความเรอ่ื ง “เหรยี ญทร่ี ะลกึ รางวลั ในการรกั ษาอหวิ าตกโรคสจู่ ดุ เปลย่ี นทาง การแพทย ์ และสาธารณสุขสยาม” โดยศราวุฒิ วชั ระปันตี ภณั ฑารกั ษช์ ำ� นาญการ บรรณานุกรม คารล์ บ็อค, ทอ้ งถ่ินสยามยคุ พระพทุ ธเจา้ หลวง. พิมพ์ครั้งที่ ๔. เรียบเรยี งโดย เสฐียร พันธรังสี และอัมพร ทขี ะระ. กรุงเทพฯ : มติชน. ๒๕๔๓. พระจกั รพรรดพิ งษ์ (จาด). พระราชพงศาวดารกรุงศรอี ยุธยาฉบบั พระจกั รพรรดิพงศ์ (จาด). พระนคร : คลังวทิ ยา. ๒๕๐๗. ยุวดี ตปนยี ากร. วิวฒั นาการของการแพทย์ตัง้ แตส่ มัยเริ่มต้นจนถึงสน้ิ สดุ รชั กาลพระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา้ เจ้าอย่หู วั . วทิ ยานพิ นธ์ปรญิ ญามหาบัณฑิต จฬุ าลงกรณ์มหาวิทยาลยั . ๒๕๒๒. วรนารถ แกว้ ครี .ี โรคระบาดในชมุ ชนภาคกลางของไทย พ.ศ. ๒๔๔๐ – ๒๔๗๕ : การศกึ ษาเชงิ ประวตั ศิ าสตร.์ วิทยานพิ นธอ์ ักษรศาสตรมหาบัณฑติ ภาควชิ าประวตั ศิ าสตร์ จุฬาลงกรณม์ หาวิทยาลัย. ๒๕๓๕. สมเด็จพระเจ้าบรมวงศเ์ ธอ กรมพระยาดำ� รงราชานุภาพ. ความทรงจ�ำ. พระนคร : ศิลปบรรณาคาร. ๒๕๑๑. ค�ำแปลจามเทววี งศ์. ท่ีระลึกในงานศพนายชัช แดงดีเลศิ . พระนคร : โรงพมิ พพ์ ิมเนศ. ๒๕๑๕. 9 สารทรัพย์สินมีค่าของรฐั ฉบับที่ ๓๘

เกรด็ ความรู้เรื่องเหรยี ญกษาปณ์ สารสา� นกั ฯ ฉบบั ทีแ่ ลว้ ไดก้ ล่าวถงึ ลักษณะและประโยชน์ของ “ขอบสนั ” เหรียญกษาปณ์หมุนเวยี น ของประเทศไทยกนั ไปแลว้ ฉบับน้ีเราจะมาสอ่ งขอบสนั เหรยี ญกษาปณ์หมนุ เวยี น “สกลุ เงินยโู ร” ซึง่ ประกอบ ดว้ ย ๘ ชนดิ ราคา ไดแ้ ก่ ๒ ยโู ร ๑ ยโู ร ๕๐ เซนต์ ๒๐ เซนต์ ๑๐ เซนต์ ๕ เซนต์ ๒ เซนต์ และ ๑ เซนต์ (เหรยี ญกษาปณ์ หมุนเวียนของแต่ละประเทศที่ใช้เงินสกุลนี้ออกแบบด้วยลวดลายแตกต่างกัน) ในท่ีน้ีขอยกตัวอย่าง ๔ ชนิด ราคา มาดกู ันคะ่ ว่าแต่ละชนดิ ราคามีขอบสันแตกตา่ งกนั อย่างไร เหรียญ ๒ ยโู ร ของประเทศลิทวั เนีย มขี อบสันเปน็ เฟอง มีตัวอกั ษรและรูปดาว จ�กซ�้ ยไปขว� u เหรียญ ๒ เซนต์ มขี อบสันเรียบและมีรอ่ งตรงกลาง ระหวา่ งขอบ ๒ ดา้ น u เหรยี ญ ๑๐ เซนต์ มขี อบสันเฟอ ง u เหรียญ ๒๐ เซนต์ มขี อบสนั เรยี บสลับกบั รอยเว้า ๗ รอย (ตามรปู รา่ งของเหรียญทม่ี ีลกั ษณะเปน็ รูปดอกสแปนิช (Spanish flower) หากทา่ นผอู้ า่ นมเี หรยี ญกษาปณห์ มนุ เวยี นตา่ งประเทศอยทู่ บี่ า้ นหรอื มโี อกาสไปตา่ งประเทศ ลองสงั เกต ขอบสนั เหรียญของแต่ละประเทศกันดูนะคะว่ามลี กั ษณะอย่างไร ขอบคณุ รปู ภ�พจ�ก https://www.fleur-de-coin.com/eurocoins/lithuania-euro-coins https://winniesliladventures.wordpress.com/2011/10/03/interesting-facts-euro-coins/ สารทรัพยส์ ินมีค่าของรฐั ฉบบั ท่ี ๓๘ ๑๐

ผลิตภัณฑท์ น่ี า่ สนใจ การ์ดอวยพรแสดงความยนิ ดี (Congratulations) บรรจุเหรียญกษาปณท์ ี่ระลึก ชนิดราคา ๑๐ บาท จ�ำนวน ๗ วาระ (๗ แบบ) ราคาจ�ำหน่ายแผ่นละ ๘๐ บาท แบบที่ ๑ การด์ บรรจเุ หรยี ญ ๑๐ บาท กฬี ามหาวทิ ยาลยั โลก ฤดูรอ้ น คร้ังท่ี ๒๔ แบบท่ี ๒ การด์ บรรจุเหรียญ ๑๐ บาท เนื่องในโอกาส ท่ีสถาบันวิจัยขา้ วนานาชาติทูลเกล้าฯ ถวาย “เหรียญรางวัลสถาบันวิจยั นานาชาติ” แด่พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช แบบท่ี ๓ การด์ บรรจุเหรยี ญ ๑๐ บาท เน่ืองในโอกาสครบ ๕๐ ปี ส�ำ นกั งานคณะกรรมการวจิ ัยแห่งชาติ 11 สารทรพั ย์สนิ มีคา่ ของรฐั ฉบบั ท่ี ๓๘

แบบท่ี ๔ การ์ดบรรจเุ หรยี ญ ๑๐ บาท การแข่งขนั กีฬาซเี กมส์ คร้ังท่ี ๒๔ แบบท่ี ๕ การ์ดบรรจเุ หรยี ญ ๑๐ บาท เน่อื งในโอกาสครบ ๕๐ ปี ส�ำ นักงานคณะกรรมการพัฒนาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง่ ชาติ แบบท ี่ ๖ การด์ บรรจุเหรียญ ๑๐ บาท งานชมุ นุมลูกเสือ ภาคพ้ืนเอเชีย-แปซิฟกิ คร้ังท่ี ๒๕ แบบท่ี ๗ การด์ บรรจเุ หรียญ ๑๐ บาท การประชมุ ใหญ่ สมัชชาการอนรุ ักษ์ส่ิงแวดล้อมโลก ครั้งท่ี ๓ สารทรัพย์สนิ มีคา่ ของรฐั ฉบบั ที่ ๓๘ 12

ขา่ วประชาสัมพนั ธ์ น�ยยทุ ธน� หยมิ ก�รณุ อธบิ ดกี รมธนารกั ษ์ และผบู้ รหิ ารกรมธนารกั ษ์ รว่ มแจกจา่ ยอาหารกลางวนั นา้� ดมื่ สเปรยแ์ อลกอฮอล์ และหนา้ กากอนามยั ใหก้ บั ประชาชนทไ่ี ดร้ บั ผลกระทบจากสถานการณก์ ารระบาด ของโรคตดิ เชอ้ื ไวรสั โคโรนา ๒๐๑๙ (Covid-19) ภายใตโ้ ครงการ “รว่ มใจ ต�้ นภยั COVID-19 เพอื่ ประช�ชน ท่ีลำ�บ�กในสังคมเมือง” ระหว่างวันท่ี ๙ เมษายน – ๑๕ พฤษภาคม ๒๕๖๓ เวลา ๑๑.๓๐ – ๑๒.๓๐ น. ณ พิพธิ ภณั ฑ์เหรยี ญกษาปณานรุ กั ษ์ ถ.จักรพงษ์ กรงุ เทพมหานคร ๑๓ สารทรัพยส์ นิ มคี ่าของรฐั ฉบบั ที่ ๓๘