2-หลักสูตรการจักสานผลิตภัณฑ์จากไม้ไผ่ (สานพัด)-25-ชั่วโมง

หลกั สูตรการจักสานผลติ ภัณฑจ์ ากไมไ้ ผ่ (สานพัด) หลกั สูตร 25 ชวั่ โมง กลมุ่ อาชพี พาณิชกรรมและการบริการ ความเป็นมา การจดั การศึกษาอาชีพในปจั จบุ ันมีความสาคัญมาก เพราะจะเป็นการพัฒนาประชากรของประเทศให้ มคี วามรู้ ความสามารถและทักษะในการประกอบอาชีพ เปน็ การแก้ปัญหาการว่างงานและสง่ เสริมความ เขม้ แข็งใหแ้ ก่เศรษฐกจิ ชุมชน ซึง่ กระทรวงศึกษาธกิ ารได้กาหนดยุทธศาสตร์ 2555 ภายใตก้ รอบเวลา 2 ปี ที่ จะพฒั นา 5 ศกั ยภาพของพ้นื ทใี่ น 5 กลุม่ อาชพี ใหม่ ใหส้ ามารถแขง่ ขันได้ใน 5 ภูมิภาคหลกั ของโลก “รเู้ ขา รู้ เรา เทา่ ทัน เพอ่ื แขง่ ขันได้ในเวทีโลก” ตลอดจนกาหนดภารกิจทจี่ ะยกระดับการจัดการศกึ ษาเพื่อเพิ่มศักยภาพ และขดี ความ สามารถให้ประชาชนไดม้ อี าชีพท่สี ามารถสรา้ งรายได้ ท่ีม่นั คง โดยเนน้ การบูรณาการให้ สอดคลอ้ งกับศักยภาพดา้ นตา่ งๆ มุ่งพฒั นาคนไทยใหไ้ ด้รับการศึกษาเพ่ือพฒั นาอาชพี และการมีงานทาอย่างมี คณุ ภาพ ท่ัวถงึ และเท่าเทยี มกัน ประชาชนมีรายได้มน่ั คง มงั่ คงั่ และมงี านทาอยา่ งยั่งยืน มคี วามสามารถเชงิ การแขง่ ขันทง้ั ในระดบั ภมู ภิ าคอาเซยี นและระดับสากล ซ่งึ จะเป็นการจัดการศึกษาตลอดชีวิตในรูปแบบใหมท่ ่ี สรา้ งความม่นั คงให้แก่ ประชาชนและประเทศชาติ. การจักสานงานจากไม้ไผ่ เป็นหตั ถกรรมหน่ึงที่บ่งบอกถึง ภมู ปิ ญั ญาของท้องถนิ่ มคี ณุ ค่าทางศลิ ปะและความงามของการจกั สาน มีรปู ทรง โครงสรา้ ง และลวดลายที่ สามารถบอกความเปน็ เอกลกั ษณข์ องชุมชนไดเ้ ป็นอยา่ งดี ไมไ้ ผเ่ ปน็ วัสดทุ ่หี างา่ ย เปน็ การใชว้ ัสดธุ รรมชาตใิ ห้ เปน็ ประโยชน์สงู สุด นอกจากจะเปน็ การใชเ้ วลาว่างให้เป็นประโยชนแ์ ล้ว ยังมีสว่ นชว่ ยสบื สานภมู ปิ ญั ญา ท้องถ่ิน เพม่ิ รายได้ สง่ เสริมส่กู ารประกอบอาชพี ต่อไป หลกั การของหลักสูตร หลกั สูตรการประกอบอาชีพ การจกั สานผลติ ภัณฑ์จากไม้ไผ่ (สานพัด) มีหลักการดังน้ี มหี ลักการดงั น้ี 1. เปน็ หลกั สูตรท่ีสง่ เสรมิ อาชีพและอนรุ ักษค์ วามรู้ของภมู ิปัญญาทอ้ งถิ่น 2. เป็นหลกั สูตรท่เี นน้ การเรยี นรจู้ ากการปฏบิ ัติจรงิ และการศึกษาเพ่ือการมีงานทา เพือ่ ประโยชนใ์ น การประกอบอาชีพได้จริง มีเจตคติที่ดีและภมู ิใจในงานอาชีพทที าอยู่ได้ 3. เปน็ หลกั สตู รการศกึ ษาท่สี ามารถเทียบโอนผลการเรียนสู่หลกั สูตรการศกึ ษานอกระบบระดบั การศกึ ษาขน้ั พ้นื ฐาน พทุ ธศกั ราช 2551 ในสาระการประกอบอาชีพรายวิชาเลือกได้ จุดหมาย หลักสูตรการประกอบอาชพี การทาจักสานผลิตภัณฑจ์ ากไม้ไผ่ (สานพัด) มีจุดหมายดังน้ี 1. เพื่อให้ผเู้ รียนมีความรู้และมที กั ษะในการจักสานผลติ ภัณฑ์จากไม้ไผ่ชนดิ ตา่ งๆ 2. เพอ่ื ให้ผู้เรยี นสามารถออกแบบและสรา้ งผลติ ภณั ฑ์ท่ที าจากไม้ไผ่ 3. เพ่ือใหผ้ ู้เรยี นสามารถนาความร้ทู ่ีได้ไปใชป้ ระกอบอาชีพ และสรา้ งรายได้ทยี่ ่งั ยนื

กลุ่มเปา้ หมาย หลักสูตรการประกอบอาชีพการทาจกั สานผลิตภัณฑ์จากไม้ไผ่ (สานพัด) สานกั งานสง่ เสริม การศึกษา นอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัยกาหนดคุณสมบัตกิ ลุ่มเป้าหมายผ้เู ข้ารับการอบรม ดงั น้ี 1. ประชาชนผู้ไม่มอี าชีพ 2. ประชาชนผู้มีอาชีพและต้องการพฒั นาอาชพี ระยะเวลา จานวน 25 ชั่วโมง - ภาคทฤษฏี จานวน 4 ชั่วโมง - ภาคปฏิบัติ จานวน 21 ชั่วโมง

โครงสร้างของหลักสูตรการจักสา จานวน 2 ที เร่ือง จุดประสงค์การ เรยี นรู้ เน้อื หา 1 ชอ่ ง ทางการ ประกอบ เพื่อใหผ้ เู้ รียน สามารถ ความรู้เบ้ืองต้นในการทา อาชีพ บอก ความหมาย วธิ กี าร จักสานจาก ไม้ไผ่ และ ประโยชน์ของการ 1 ความหมายของการทา ทาผลิตภัณฑจ์ าก จักสาน จกั สานจาก ไมไ้ ผ่ ได้ 2 วิธกี ารทาผลติ ภณั ฑ์ จา 3 ประโยชน์ขอการทา ผ สาน 2 ทักษะการ ประกอบ เพ่อื ใหผ้ เู้ รยี นฝึก ปฏบิ ัติ 1. การทาผลติ ภณั ฑจ์ าก อาชพี 2. การทาผลิตภัณฑจ์ าก 3 การ บรหิ าร จัดการ เพ่ือใหผ้ ู้เรยี นได้ เรยี นร้ใู น 1. การบริหารจัดการกลุ่ม อาชพี การ บริหารจดั การด้าน 2. การบริหารจัดการด้าน การตลาด ช่อง ทางการจา 3. การบริหารจัดการ ดา้ หนา่ ย สินค้า ทนุ

านผลิตภณั ฑจ์ ากไม้ไผ่ (สานพดั ) 25 ช่ัวโมง า การจัดกระบวนการเรยี นรู้ จานวนช่วั โมง ทฤษฎี ปฏิบตั ิ า ผลติ ภณั ฑ์จาก 1 ศึกษาขอ้ มลู จากเอกสาร ใบ ความรู้ เพอื่ นา 2 3 ข้อมูลการคดิ วเิ คราะหแ์ ละใชใ้ นการ า ผลิตภณั ฑ์จาก ประกอบอาชีพ 2 แลกเปลีย่ นเรียนรู้รว่ มกนั เร่ืองการทา ากจักสาน ผลติ ภัณฑ์จากจัก สานจากไม้ไผ่ ผลติ ภณั ฑจ์ ากจัก 3 ครู ผู้เรยี น และผรู้ ู้ ร่วมกนั อภปิ ราย เก่ียวกับความเป็นมา ของทาผลติ ภัณฑ์จาก จกั สาน จากไม้ไผ่ ไม้ไผ่ เปน็ ชะลอม 1 วิทยากรบรรยายและสาธติ การทาชะลอม 1 16 ไม้ไผ่ เป็นตะกรา้ และตะกรา้ 2. ผเู้ รยี นเรยี นรแู้ ละฝกึ ทา ชะลอมและตะกร้า ม 1. วิทยากรบรรยายใหค้ วามรู้ ในเรอื่ งการ 1 2 น การตลาด บรหิ ารจัดการ กล่มุ านบัญชี กาไร คมุ้ 2. ผู้เข้าร่วมจัดการวางแผน ดา้ นการตลาด การทาบัญชี

การจัดกระบวนการเรยี นรู้ 1. ศึกษาข้อมูลจากเอกสาร/ภมู ปิ ัญญา 2. การศึกษาดูงานจากแหลง่ เรียนรู้ 3. เรยี นรู้ด้วยตนเอง 4. แลกเปลี่ยนเรียนรู้ 5. ฝึกปฏิบตั จิ ริง สอื่ การเรยี นรู้ หลักสูตรการประกอบอาชีพ หลกั สตู รการประกอบอาชีพการทาจักสานผลติ ภณั อธั ยาศัยมีส่ือการเรยี นรู้ท่หี ลากหลาย ดงั นี้ 1. เอกสารความรู้การทาจักสานผลิตภัณฑจ์ ากไมไ้ ผ่ (สานพัด) 2. ใบความรู้การทาจกั สานผลติ ภัณฑจ์ ากไม้ไผ่ (สานพดั ) 3. ภมู ปิ ญั ญา / ผูร้ ู้ 4. แหลง่ เรยี นรทู้ างการตลาด การวัดและประเมินผล หลักสูตรการประกอบอาชีพ หลกั สตู รการประกอบอาชีพการทาจกั สานผลติ ภณั มีการวดั ผลและประเมนิ ผล ดังนี้ 1. การประเมินความรู้ภาคทฤษฏีระหวา่ งเรียนและจบหลกั สูตร 2. การประเมินผลงานระหว่างเรยี นจากการปฏิบตั ิ ไดผ้ ลงานท่ีมคี ุณภาพสามารถสรา้ งร

ณฑจ์ ากไม้ไผ่ (สานพัด) สานกั งานสง่ เสริมการศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตาม ณฑจ์ ากไม้ไผ่ (สานพดั ) สานักงานสง่ เสริมการศึกษานอกระบบและศึกษาตามอธั ยาศัย รายได้ และ จบหลกั สูตร

การจบหลักสตู ร 1. มเี วลาเรยี นไมน่ ้อยกว่ารอ้ ยละ 80 2. มีผลการประเมนิ ตลอดหลักสูตร ไม่น้อยกวา่ รอ้ ยละ 60 3. มีผลงานทมี่ คี ณุ ภาพ เอกสารหลักฐานการศกึ ษา 1. หลักฐานการประเมนิ ผล 2. ทะเบียนคมุ วฒุ ิบตั ร 3. วุฒิบัตรการศกึ ษา ออกโดยสถานศกึ ษา การเทยี บโอน ผู้เรียนท่ีจบหลักสูตรน้ีสามารถนาไปเทยี บโอนผลการเรยี นรู้กบั หลกั สูตรการศึก อาชพี วชิ าเลอื กทีส่ ถานศึกษาได้จดั ทาขึ้น

กษานอกระบบระดบั การศึกษาข้นั พ้นื ฐาน พทุ ธศักราช 2551 ในสาระการประกอบ

ใบความรู้ก พัดสาน เปน็ ของใชส้ าหรบั โบกเตาไฟของคนไทยในสมยั ก่อน หรือใช้สาหรบั โบ อยา่ งสะดวก วสั ดุทีใ่ ช้พัดสานเปน็ ผลผลิตจากพชื พรรณธรรมชาติในท้องถ่ินคอื ไมไ้ ผ่ การสานพัด ผสู้ านนิยมสานเปน็ รูปลกั ษณะต่าง ๆ มงุ่ เนน้ ประโยชนก์ ารใช้งา เหมาะสาหรับโพกพดั เตาไฟ พัดยกลายดอกสานเป็นลวดลายตา่ ง ๆ พัดละเอยี ดรูปใบโพ พัดสานบา้ นแพรกเปน็ งานหตั ถกรรมพ้ืนบา้ นอันทรงคุณค่าทเ่ี กดิ จากภมู ปิ ัญ การสานพดั มาเป็นเวลานับ ๔๐ ปี มีการประยุกต์ปรบั ปรุงรูปแบบตลอดเวลา การสานพ การทานา เป็นสินคา้ พืน้ เมืองทส่ี าคญั อย่างหนึ่งของชาวอาเภอบ้านแพรก พัดสายจึงกลา อาเภอบ้านแพรก ดงั ปรากฏในคาขวญั ทวี่ ่า “หลวงพอ่ เขยี ว หลวงพอ่ ขาว หลวงพ่อเภาคบู่ ้าน พัดสานคเู่ มือง พพิ ธิ ภณั ฑ นาคศิริ ราชาลเิ กแหง่ เมอื งไทย”

การสานพัด บกพดั ร่างกายให้หายคลายจากความร้อนได้ สามารถท่ีจะนาติดตัวไปไหนมาไหนได้ าน มกี ารปรบั ปรุงพัฒนารปู แบบใหม้ ีความสวยงามประณีต เช่น พดั สานหา้ เหล่ียม พธิห์ รือรปู หัวใจ และรูปตาลปตั ร ญญาชาวบา้ นอาเภอบ้านแพรก จังหวัดพระนครศรีอยธุ ยา ชาวอาเภอบ้านแพรกรเิ รม่ิ พดั เปน็ อาชพี เสรมิ ทารายไดด้ ภี ายในครัวเรือน ชาวบ้านจะสานพัดในช่วงวา่ งเว้นจาก ายมาเปน็ งานหัตถกรรมพ้นื บ้านท่ีมีช่อื เสียง และไดร้ ับการยกย่องใหเ้ ปน็ เอกลกั ษณ์ของ ฑ์ลือเลือ่ ง รงุ่ เรืองเกษตรกรรม เลศิ ลา้ หตั ถศิลป์ ดนิ แดนถ่นิ ลิเก บ้านเกดิ ของหอมหวล

1. ไม้ไผ่สีสุก 2. มดี จกั ตอก 3. สยี ้อมผา้ 4. กระทะ 5. เตาถ่าน 6. แบบพิมพร์ ปู พัด 7. ดินสอ 8. กรรไกร 9. กิบ๊ ติดผมสีดา 10. เปก็ ตอกเยบ็ พัด 11. ฆอ้ น 12. เลอื่ ย 13. สว่านเจาะด้ามพัด วิธกี ารทาพัดสาน การคดั เลือกไม้ ขนั้ ตอนแรกคือการเลอื กไม้ไผท่ ี่จะนามาสานพดั ไมไ้ ผท่ นี่ ยิ ม เรียกว่า “ไม้มันปลากด” เนอ้ื ไม้จะขาวเปน็ มนั เมื่อนาไปย้อมสี สจี ะเปน็ เงาสดใส ไมท้ ไี่ ม เพราะเนื้อไม้หดตวั สาหรับไม้แก่สีของเนือ้ ไม้จะเป็นสนี า้ ตาล เม่ือยอ้ มสสี ีจะไมส่ ดใส แล ลาสมบรู ณ์ปลอ้ งยาว ปลายลาหรอื ยอดไม่ดว้ นเพราะ ไม้ท่ียอดหรือปลายลาดว้ นเน้ือไม้จ

14. จักรเย็บพดั 15. ดา้ ย 16. นา้ มันสน 17. เกลอื 18. สารสม้ 19. ฟนื 20. ไมข้ ดี ไฟ 21. กะละมัง 22. แปรงทาสี 23. ถว้ ย 24. ผ้าตาดทอง 25. ผา้ ลกู ไม้ 26. ผา้ ดบิ มนามาจักตอกสานพดั คือไผ่สีสกุ การคดั เลือกไมจ้ ะต้องเปน็ ไม้ไมอ่ ่อนหรอื แก่เกนิ ไป ม่นยิ มนามาสานพัดคือ ไม้อ่อน เพราะไม้ออ่ นมอดจะกิน เมื่อแหง้ เส้นตอกจะแตก ละเน้อื ไมท้ ่แี ก่จะกรอบแตกหักง่าย ไมท้ เ่ี ป็นตามดเนื้อไม้จะดา ผูส้ านจะคัดเลือกไม้ทม่ี ี จะหยาบไมส่ มบรู ณ์

ไม้ไผ่ทีใ่ ช้ทาพัดสาน การจดั ตอก นาไมท้ ค่ี ัดเลอื กไดม้ าตัดเปน็ ท่อนดว้ ยเลื่อยคมละเอยี ด ถ้าเปน็ พัดเ ๕๐ เซนตเิ มตร นามาจกั ตอกเอาข้อไม้ออกให้หมด การจักตอกทาพดั ละเอยี ด เส้นตอกจ หรือพัดหยาบขนาดเส้นตอกจะใหญ่ การจดั ตอกจะต้องนาผิวและขี้ไมอ้ อกใหห้ มด ลอกต เวลาจักตอก ผ้จู ดั จะให้ดา้ มมีดแนบลาตวั เพอื่ บังคับใหเ้ สน้ ตอกมคี วามบางเสมอกันตลอ นาไปยอ้ มสี

เล็กใช้ปล้องยาวประมาณ ๒๐–๓๐ เซนติเมตร และพดั ใหญ่ใช้ปล้องยาวประมาณ ๓๐– จะต้องมีขนาดเลก็ เปน็ พเิ ศษ มีความกว้างประมาณ ๓-๔ มลิ ลิเมตร ถ้าเปน็ พัดธรรมดา ตอกดว้ ยมดี ตอก ลกั ษณะพิเศษของ มดี ตอกเปน็ มีดท่ีมีสว่ นปลายแหลมคมดา้ มยาว อดทั้งเส้น การจกั ตอกนยิ มจกั ครั้งละมาก ๆ นาตอกทจี่ ักไปผึ่งลมหรือแดดให้แหง้ ก่อน

การย้อมสี การย้อมสีตอ้ งย้อมลงในภาชนะทเ่ี ตรียมไว้ และย้อมคร้งั ละมาก ๆ เ ใหท้ ว่ั ตลอดทัง้ เสน้ เมอ่ื ย้อมแล้วนาเส้นตอกทยี่ ้อมไปลา้ งลงในนา้ เยน็ เปน็ การล้างสที ่ีไม ก่อนนาไปสานพัด การสานพัด การสานพดั นิยมสานเปน็ ลวดลายต่าง ๆ ลายท่เี ป็นลายพ้นื ฐาน ความสามารถพิเศษให้การสานยกดอกลวดลายปรบั ปรุงรูปแบบประยุกตล์ วดลายใหม้ คี ว วัลย์ ลายดอกพิกุล ลายดอกเกา้ ลายดอกจันทน์ ลายตาหมากรกุ เป็น

เป็นการประหยัดสี สลับสีตามต้องการ วธิ กี ารยอ้ มตอ้ งย้อมลงในน้าเดือด จมุ่ เส้นตอก มต่ ิดเนือ้ ไม้ออกก่อน จะเหลือเฉพาะสที ่ีตดิ เนอื้ ไมเ้ ทา่ นั้น นาไปผง่ึ ลมหรือแดดให้แหง้ นของการสานพัดคือลายสองและลายสาม การสานพัดผู้สานจะใช้ความชานาญและ วามสวยงามประณีต ไม่ใชเ่ ฉพาะลายพ้ืนฐานเทา่ น้ัน เช่น สานยกดอกเป็นลายเครือ ตน้

การตัดแบบพัดสาน เมือ่ สานเปน็ แผงตามต้องการ จะนาแบบหรือแม่พ รอยขอบของแม่พิมพ์ใชก้ รรไกรชนดิ ตดั สงั กะสีตัดตามรอยดินสอท่ขี ีดไว้ การเยบ็ พัดสาน นาพดั สานท่ีตัดตามแบบพมิ พ์มาเยบ็ ขอบพดั ด้วยดนิ้ เงนิ ด้นิ เยบ็ ดว้ ยดว้ ย สมัยปัจจบุ นั นยิ มใช้จกั รเยบ็ ผา้ เยบ็ เพราะสะดวกและรวดเร็วกวา่ การเย็บด การใส่ดา้ มพัดสาน นาดา้ มพัดท่เี หลาแล้วมาเจาะดว้ ยสว่านมือจานวน ๒ รู ตะปูทง้ั สอง ยดึ ตดิ ให้แน่น เพื่อใหพ้ ัดสานมคี วามคงทนและสวยงาม ใชน้ า้ มนั ชกั เงาทาเค ต้องการ

พมิ พ์ท่ีสร้างไวเ้ ปน็ รูปใบโพธ์ิ วางทบั ลงบนแผงพัดทีส่ านไว้ ใชด้ นิ สอชา่ งไมข้ ดี ตาม นทอง หรือลกู ไมส้ ตี ่าง ๆ เพื่อเพ่ิมความสวยงามให้กับพัดสาน การเยบ็ ในสมยั กอ่ นใช้ ดว้ ยมือ นาตวั ใบพัดมาประกอบดา้ มโดยใชต้ ะปูหวั กลมตอกลงตามรทู ี่เจาะไว้ แลว้ พบั ปลาย คลอื บพัดทง้ั ด้านหนา้ และดา้ นหลงั ของตวั พดั ก็จะได้พดั สานทีม่ ีความสวยงามตาม