กระเช้าสีดา

บทที่ ๒ กระเชา้ สดี า หนงั สือเรียน วรรณคดี ลานา ช้นั ประถมศกึ ษาปีท่ี ๕ By ครอู อย

เถากระเช้าสดี า กระเชา้ สีดาเป็นไม้เถาเลอ้ื ย รากมีเนื้อแข็ง กง่ิ ยาวเรียว เปน็ รอ่ งใบเด่ยี วรูปสามเหลีย่ ม เรยี งสลบั ปลายเรียวแหลม โคนตัด ตรงชอ่ ตอกสั้น ออกตามงา่ มใบ กลน่ิ เหมน็ ช่อหนึ่งมีเพียง ๒-๓ ดอก กลีบดอกมีเพยี งชัน้ เดียว เชือ่ มติดกันเปน็ หลอด โคนหลอด พองออกเปน็ กระเปาะกลม ภายในกระเปาะ เปน็ ท่ตี ักแมลงเพ่ือ เปน็ อาหารเสริม กระเชา้ สีตามีผลค่อนขา้ งกลม ภายในผลมี ๖ ชอ่ ง ผลแก่แตกออกเป็น ๖ เสีย่ ง ซง่ึ แตกเลยไปถึงก้านผลและแยก ออกเปน็ ๖ ก้าน เมล็ดแบน รปู ไข่ ภาษาไทย By ครอู อย

กระเชา้ สีดามถี ิ่นเดมิ ในประเทศอนิ เดยี และศรลี งั กา ในประเทศไทยไม่พบขนึ้ ตาม ธรรมชาติ เป็นไม้นาเข้ามาปลูกเพื่อเปน็ ไม้ประดบั คุณสมบตั ิใช้ทายา รากมรี สขมมาก มี ฤทธ์ทิ าให้อาเจยี น เปน็ ยาแกพ้ ิษงู ยากระต้นุ และ ยาบารุง (ราชบณั ฑติ ยสถาน, อนกุ รมวธิ านพชื อกั ษร ก.) ภาษาไทย By ครอู อย

อธบิ ายเพมิ่ เติมความรู้ ๑. เรื่อง กระเช้าสีดา เป็นนิทานที่แต่ง เป็นร้อยแก้วอธิบายท่ีมาของต้นไม้ชนิดหนึ่ง คือ \"กระเช้าสีดา\" ตามความเช่ือท่ีว่า พรรณไม้ชนิดนี้ เป็นกระเช้าของนางสีดาท่ีตกลงมา แล้วงอกเป็น ต้นไม้ มีผลเล็กๆ คล้ายกระเช้า นางสีดาเป็นตัว ละครเอกในวรรณคดี เร่ือง รามเกียรติ์ ภาษาไทย By ครอู อย

อธบิ ายเพมิ่ เติมความรู้ ๒. การสร้างนิทานเพื่ออธิบายเร่ืองใดเรอ่ื ง หน่ึงจะปรากฏในแทบทุกท้องถิ่น เช่น นิทานท่ี อธิบายทม่ี าของสถานท่ี ช่ือหมู่บ้าน หรือ พืชพรรณ บางครั้งก็นาเอาช่ือตัวละครในวรรณคดี หรือนิทาน พื้นบ้านมาเกี่ยวข้อง ดังเช่น เร่ือง กระเข้าสีดา นิทานท่ีสร้างข้ึนมาในลักษณะนี้ บางคร้ังเรียกว่า \"ตานาน\" เช่น นทิ านเร่อื ง เกาะหนู เกาะแมว ภาษาไทย By ครอู อย

๓. เร่ือง กระเชา้ สดี า นี้ นามาจากหนงั สอื รวมนทิ าน ของ ภาษาไทย By ครอู อย \"นาคะประทีป\" เป็นนามปากกาของ พระสารประเสริฐ (ตรี นาคะ ประทีป) ซึ่งเป็นนักปราชญ์สาคัญคนหนึ่งของไทย มีผลงานดีเด่นหลาย เรอ่ื ง เรอื่ ง กระเชา้ สดี า เป็นแบบอย่างท่ีดีของการเขียนร้อยแก้ว เพราะมี ความดีเด่นหลายประการ เช่น ๑) ใช้ภาษาร้อยแก้วสละสลวย ผูกประโยคกระชับ อ่านแล้วได้ใจความ ตังตัวอย่าง\"พรายไม้กับพรายน้าเป็นภูตจาพวกหน่ึง ภตู นน้ั คอื อมนษุ ย์ มใิ ช่คนหรือสัตว์ ไมม่ ีใครเห็นตวั \" ๒) ใช้ภาษาบรรยายได้ชัดเจน เห็นภาพ ไม่ สับสน ดังตัวอย่าง \"เวลาค่าเดือนหงาย ถิ่นของพรายไม้สว่างกระจ่างแจ้ง พวกพรายไม้ได้มาประชุมกัน คร้ันได้เวลาเล่นสนุก นางพรายน้าแจก กระเชา้ แกพ่ วกพรายไม้ตวั ละใบ\"

กระเชา้ สดี า พรายไม้กับพรายน้าเป็นภูตจาพวกหน่ึง ภูตนั้น คือ อมนุษย์ มิใช่คนหรือสัตว์ ไม่ มีใครเห็นตัว แต่อาจสาแดงให้เราเห็นตัวเป็นรูปคนได้ ภูตท่ีเป็นพรายไม้หรือพรายน้ากล่าว กันว่ามีตัวเล็กจิ๋วสวยงาม สามารถสาแดงให้เห็นตัวเป็นรูปคนหรือรูปอะไรได้ต่าง ๆ ทั้งให้ดี หรือให้ร้ายแก่มนุษย์ได้ด้วย มีนิสัยชอบเล่นสนุก ประชุมร้องราทาเพลงกัน พรายไม้เป็น เพศชาย อย่ตู ามตน้ ไมใ้ นปา่ พรายน้าเป็นเพศหญงิ และเปน็ ชาวนา้ ทง้ั พรายไม้และพรายน้า ชอบคนดี ถ้าใครทาดี เป็นต้นว่า มีใจเมตตากรุณา ช่วยเหลือผู้อื่น ไม่เห็นแก่ตัว ก็มา ปรากฎให้เหน็ รปู อนั นา่ รัก สนทนาปราศรัยเป็นท่ีสนิทสนม... ภาษาไทย By ครอู อย

เวลาคา่ เดอื นหงาย ถนิ่ ของพรายไม้สวา่ งกระจ่างแจง้ พวกพรายไม้ได้มาประชุมกัน ครนั้ ไดเ้ วลาเลน่ สนุก นางพรายน้า แจกกระเชา้ แก่พวกพรายไม้ตัวละใบ พรายไม้ตัวสดุ ทา้ ยได้กระเช้าแล้ว พูดแนะขึ้นว่า ควรเล่นเก็บของใส่กระเช้าแข่งกัน ทุกราย ตกลงว่าเป็นกีฬาที่แสดงความว่องไวอันสนุก ลงท้ายผู้ชนะได้รางวัลคือจับคู่เต้นรากับนางพรายน้าเจ้าของกระเช้าผู้สวยสด ขันทองออกจากบ้านเดินพลางดูพลางว่าจะเหน็ พรายไม้บา้ งหรือไม่ เห็นแต่กระเช้าเล็ก ๆ กลิ้งเกลื่อนอยู่ กระเช้าเหล่าน้ันพวก พรายไมท้ เ่ี ล่นว่งิ เกบ็ ของเลิกแลว้ ทง้ิ ไวก้ ระจดั กระจายขันทองรู้สกึ แปลกใจวา่ ใครเอากระเช้านิดๆ เหล่าน้ีมาจากไหน และชอบใจ ที่เป็นใบเล็กๆ น่าเอ็นดูมากขณะนั้นเป็นเวลาท่ีเลิกการรื่นเริงแล้วพวกพรายไม้พากันกลับ ส่วนพรายน้าผู้เรียบร้อย ยังกาลัง เดนิ ไปเก็บกระเชา้ เพ่ือมิใหร้ กที่ ขันทองย่ิงประหลาดใจมาก ท่ีเห็นกระเช้าลอยข้ึนเองทีละใบแล้วลอยไปรวมกองอยู่แห่งหน่ึง มี อาการเหมือนคนเก็บขึ้น แต่ไม่เห็นตัวคน เห็นแต่กระเช้ายกตัวขึ้นเอง ความจริง นางพรายน้าก็เดินไปเก็บตามธรรมดา หากแต่ไมม่ ีใครเหน็ ตวั ได้ คงเหน็ แต่กระเช้าขนั ทองคะเนว่า คงมีอะไรที่มายกกระเช้าขึ้นเปน็ แน่ และอันนั้นคงเป็นพรายไม้ ท่ี ตนแลไม่เห็น นิสัยของขันทองชอบช่วยผอู้ ่ืน จึงเดินไปช่วยเก็บกระเข้าตามดินแล้วนาไปรวมที่กองจนหมด และน่ังดูอยู่ ใหน้ ึก อยากไปเลน่ บา้ ง แตก่ ็ไมก่ ลา้ หยิบฉวย กลวั เจา้ ของจะวา่ เอา... ภาษาไทย By ครอู อย

ในขณะน้ัน ชาลีรู้สึกต่ืนเต้นจนบอกไม่ถูก คล้ายกับว่าเขายืนอยู่ในป่าแห่งนั้นเพียงลาพัง มองเห็นเด็กหญิงขันทองผู้มีน้าใจ แต่เด็กหญิงขันทองไม่เห็นตัวเขา เขาอยากรู้นักว่า ขันทองจะมี โอกาสมองเห็นพรายน้าหรือไม่ อยากจะถามเด็กชายผมแกละ แต่ก็ไม่รู้ว่าหายไปไหนเสียแล้วแต่แล้ว เหมือนเด็กชายจากโลกในวรรณคดีอ่านความรู้สึกของเขาออกอีกครู่หนึ่ง ชาลีก็ได้ยินเสียงอ่านหนังสือ ดังข้ึนอีกคร้ังนางพรายน้าชอบใจความอารีและความสุจริตของขันทอง ขณะน้ัน ขันทองรู้สึกเหมือนมี มือน้อย ๆ เอาอะไรมาป้ายท่ีตาเย็นๆ แล้วก็แลเห็นตัวนางพรายน้าสูงสักห้าสิบเซ็นต์ขนาดเท่าตุ๊กตา ยืนยิ้มแฉ่งอยู่ตรงหน้า รูปร่างสะสวย หน้าตาหมดจด แต่งตัวเหมือนกับขันทองทุกอย่าง ขันทอง ปราศรัยว่า\"สวัสดี\" แล้วพูดต่อไปว่า \"ฉันเห็นจะเป็นคนดีนะ จ่ึงแลเห็นท่านได้ แม่ฉันอ่านหนังสือ พบเรื่องพรายไม้ เล่าให้ฉันฟังฉันก็นึกอยากเห็นตัวเหลือเกิน เขาว่าต้องเป็นคนดี จ่ึงจะเห็นพราย ไม่ได้ นฉี่ ันเหน็ ทา่ นแลว้ ฉันกเ็ ปน็ คนดนี ะ\" ภาษาไทย By ครอู อย

นางพรายน้าบอกว่า \"หนูเป็นคนดีทีเดียว มีน้าใจอารดี ีมาก และสุจรติ ด้วย ฉันชอบความอารแี ละความ สุจริตของหนู จงึ่ ทาใหห้ นูเห็นตวั ฉนั ฉนั ไม่ใช่พรายไม้ พรายไม้เขาเป็นผู้ชาย ฉันเป็นพรายน้า เม่ือหนูเห็นฉัน ได้ ก็แลเห็นพรายไม้ทั้งหลายได้เหมือนกัน แต่เด๋ียวน้ีพรายไม้กลับไปหมดแล้ว เหลือแต่ฉันเก็บกระเช้าอยู่\"ขัน ทองว่า \"กระเช้านี้น่ารักจริงๆ ท่านทาด้วยอะไร\"นางพรายน้าตอบว่า \"ฉันไม่ได้ทามันดอก มันเป็นผลออกมาจาก ไม้เถาชนิดหน่ึง ผลนั้นเมื่อแก่ ตอนบนแยกเป็นหกกลีบแล้วก้านผลก็แตกกระจายออกเป็นสาแหรกหิ้วกลีบ เหล่านั้น\"ขันทองว่า \"ดูรูปเป็นกระเช้าทีเดียว\"นางพรายน้าเล่าต่อไปว่า\"เดิมก็เป็นกระเช้า มีเรื่องว่าเม่ือก่อนนาน มาแล้ว นางสีดาถูกทศกัณฐ์อุ้มเอาตัวเหาะไปกระเข้าของนางสีดาหลุดลงมากลางป่า กระเช้าน้ันเป็นของวิเศษ เทวดาเจ้าปา่ เสียดายว่าจะหายไปเสีย จึ่งช่วยให้ออกรากงอกเป็นเถาแล้วก็มีผลสืบตลอดมาจนถึงบัดนี้ เปน็ ท่ีระลึก ถงึ นางสีดา\"ขันทองว่า\"ขอฉันไปเลน่ บ้างได้ไหม\" ภาษาไทย By ครอู อย

นางพรายน้าว่า \"ได้ซทิ ี่รัก เชิญหยิบไปตามความพอใจ\"ขันทองอยากได้มาก ๆ แต่เกรงใจเขา แลดูตา พลาง แล้วหยิบมาเพียงใบเดียวนางพรายน้ารู้ที่ ยิ่งรู้สึกเอ็นดูขันทองมากขึ้น หยิบส่งให้จนเต็มท้ังสองมอื น้อย ๆ ของขนั ทอง และพูดชมว่า\"ขันทอง หนูเป็นคนดีมาก มีความอารีชอบช่วยเหลือผู้อ่ืน มีใจสุจรติ ไม่เอาส่ิงของ ก่อนเจ้าของให้ ทั้งไม่โลภมากหนูดีพร้อมทุกอย่าง ต่อไปน้ี เม่ือถึงวันดีคืนดี เดือนหงายพระจันทร์เพ็ญเช่นน้ี หนูมาที่นี่อีกชิ ฉันจะทาให้หนูได้เห็นพวกพรายไม้มาประชุมกันเล่นรื่นเริง\"ทันใดน้ัน ขันทองรู้สึกว่า นาง พรายน้ายกมือมาเชด็ ตาของตน แลว้ ก็แลไมเ่ ห็นนางพรายน้าอีกตอ่ ไป และกองกระเขา้ กห็ ายวบั ไปดว้ ยขันทองหิ้ว กระเช้าเต็มสองมือกลับมาบ้าน เล่าเรื่องให้แม่ฟัง แม่ดีใจท่ีลูกเป็นคนพิเศษได้เห็นนางพรายน้า แล้วขอดู กระเช้า เมื่อพิจารณาดูแมบ่ อกว่า \"ผลไม้น้ีแมเ่ คยเห็นนางพรายน้าน้ันรู้เร่อื งท่ีว่า เดิมเป็นกระเช้าของนางสีดา เราก็เรียกว่า 'กระเช้าสีดา' นั่นแหละ\"แม่ขันทองก็ไปเล่าเร่อื งน้ีให้เพ่ือนบ้านฟัง แต่นั้นมาผลของเถาไม้ชนิดนี้ จ่ึงเรียกกันว่า กระเช้าสดี า ภาษาไทย By ครูออย

แบบฝึกหดั นกั เรยี นทาแบบฝกึ หดั ในหนงั สอื เรียน ทักษะภาษา หน้าท่ี ๒๑-๒๒ ขอ้ ๑-๕ ภาษาไทย By ครอู อย