คู่มือและมาตรการความปลอดภัยในการติดตั้งและการใช้งานระบบดับเพลิงอัตโนมัติภายในอาคาร

  คู่มอื และมาตรการความปลอดภัยในการตดิ ตง้ั และการใชง้ านระบบดบั เพลิงอัตโนมตั ิภายในอาคาร คาํ นาํ จากเหตุการณ์อุบัติเหตุการทํางานของระบบดับเพลิงแอโรซอล (Aerosol Fire Suppression System) ภายในอาคารสํานักงานขนาดใหญ่ ระหว่างทล่ี ูกจา้ งปฏิบัตงิ านภายในห้องที่ติดต้ังระบบดังกล่าว เป็นเหตุให้ ลูกจ้างของผู้รับเหมาที่ปฏิบัติงานและผู้ที่อยู่บริเวณใกล้เคียงเสียชีวิตจากสารเคมีของระบบดับเพลิง ส่งผลให้ หน่วยงานและองค์กรหลายฝา่ ยท่ีเกย่ี วข้องได้ตระหนกั ถึงมาตรฐานของการติดตั้ง และความปลอดภัยในการใช้งาน ระบบดับเพลิงอัตโนมัติประเภทต่างๆ ที่ได้รับการติดตั้งภายในอาคารขนาดใหญ่และอาคารที่มีทรัพย์สินมูลค่าสูง ในประเทศไทย รวมทั้งระบบการบริหารจัดการด้านความปลอดภัยในการทํางานภายในอาคาร ตลอดจนมาตรการ ดา้ นความปลอดภยั ในการทํางาน และมาตรการในการป้องกนั กรณเี กิดเหตฉุ ุกเฉนิ สํานักความปลอดภัยแรงงาน ภายใต้การกํากับดูแลของกรมสวัสดิการและคุ้มครองแรงงาน ในฐานะ หน่วยงานที่รับผิดชอบด้านความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทํางาน จึงได้รวบรวมข้อมูล ระบบดับเพลิงชนิดต่างๆ หลักการทํางานของระบบดังกล่าว ขั้นตอนการปฏิบัติงานเพื่อให้ลกู จ้างและผู้ที่เกี่ยวข้อง ทาํ งานได้อย่างปลอดภัย และปฏิบัติสอดคล้องตามพระราชบัญญัติความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อม ในการทํางาน พ.ศ. ๒๕๕๔ กรมสวัสดิการและคุ้มครองแรงงาน หวังเป็นอย่างยิ่งว่า คู่มือและมาตรการความปลอดภัย ในการติดตั้งและการใช้งานระบบดับเพลงิ อตั โนมตั ภิ ายในอาคารเลม่ น้ี จะเปน็ ประโยชน์และสร้างความเข้าใจให้กับ สถานประกอบกิจการ หน่วยงาน และองค์กรต่างๆ รวมถึงนายจ้าง/เจ้าของสถานประกอบกิจการ เจ้าหน้าที่ ความปลอดภยั ในการทาํ งาน เจา้ หนา้ ทกี่ รมสวสั ดกิ ารและคุ้มครองแรงงาน รวมท้ังผูท้ ี่เกี่ยวข้อง และผสู้ นใจทว่ั ไป กรมสวัสดกิ ารและค้มุ ครองแรงงาน มีนาคม ๒๕๕๙ งานสอบสวน วิเคราะห์อบุ ตั เิ หตุ และโรคเน่ืองจากการทํางานและความปลอดภัยขององคก์ ร สาํ นักความปลอดภัยแรงงาน ๑

  คู่มอื และมาตรการความปลอดภัยในการติดตั้งและการใชง้ านระบบดบั เพลงิ อัตโนมตั ภิ ายในอาคาร สารบัญ ๑. ประเภทของระบบดับเพลิงอตั โนมตั ิ หนา้ ๑.๑ ระบบหัวกระจายนํ้าดับเพลิงอตั โนมตั ิ (Automatic Sprinkler System) ๑.๒ ระบบดับเพลิงอตั โนมัตดิ ้วยสารพิเศษ สารสะอาด หรือกา๊ ซดบั เพลงิ ๓ ๓ ๒. ระบบดับเพลิงแอโรซอล (Aerosol Fire Suppression System) ๓ ๒.๑ ความเป็นมา ๔ ๒.๒ ชนิดของระบบดบั เพลงิ แอโรซอล ๔ ๒.๓ องค์ประกอบของระบบดบั เพลิงแอโรซอล ๔ ๒.๔ กลไกการทาํ งานของระบบดบั เพลิงแอโรซอล ๕ ๒.๕ จดุ เด่นของระบบดับเพลงิ แอโรซอล ๖ ๒.๖ จดุ ดอ้ ยของระบบดับเพลิงแอโรซอล ๑๐ ๒.๗ การเปรียบเทียบมาตรดา้ นสิง่ แวดลอ้ มของระบบดบั เพลงิ แอโรซอลกับระบบก๊าซชนดิ อ่ืน ๑๐ ๑๑ ๓. มาตรการดา้ นความปลอดภยั ในการทํางาน ๑๑ ๔. ตัวอยา่ งขนั้ ตอนการปฏบิ ัติงาน (Procedure) ในการตดิ ตง้ั และใชง้ านระบบดับเพลิงอตั โนมตั ิ ๑๒ ๕. ตัวอยา่ งแผนฉกุ เฉินในการตดิ ต้งั และใช้งานระบบดับเพลงิ อัตโนมตั ิ ๑๙ ๖. เอกสารอา้ งอิง ๒๓ งานสอบสวน วิเคราะห์อุบตั เิ หตุ และโรคเนอ่ื งจากการทาํ งานและความปลอดภยั ขององค์กร สาํ นักความปลอดภยั แรงงาน ๒

  ค่มู อื และมาตรการความปลอดภยั ในการติดตั้งและการใชง้ านระบบดับเพลิงอัตโนมัตภิ ายในอาคาร ๑. ประเภทของระบบดับเพลงิ อตั โนมตั ิ ปัจจุบนั ระบบดบั เพลงิ อตั โนมตั ิทีใ่ ช้งานท่ัวโลกและในประเทศไทยมี ๒ ระบบหลกั ได้แก่ ๑.๑ ระบบหัวกระจายน้ําดับเพลิงอัตโนมัติ (Automatic Sprinkler System) จะทํางานเมื่อเกิด เพลิงไหม้สักระยะหน่ึง ภายหลังอุณหภูมิสูงถึงระดับท่ีทําให้กระเปาะแก้วที่หัวสปริงเกอร์แตก เพื่อกระจายน้ํา ในการดบั เพลงิ โดยใช้หลักการลดอุณหภูมิของเช้ือเพลิงหรือเปลวไฟ ซึ่งนํ้าเป็นสารดับเพลิงที่นิยมที่สุด เพราะดับไฟ ได้ดี ราคาถูก หาง่าย ไม่เป็นพิษ แต่ระบบหัวกระจายนํ้าดับเพลิงอัตโนมัติอาจไม่เหมาะสมในบางพื้นที่ เช่น ห้อง เอกสารสําคัญ ห้องอุปกรณ์ไอที ห้องหม้อแปลงไฟฟา้ หอ้ งควบคุมระบบไฟฟ้า ห้องคอมพิวเตอร์ ฯลฯ เน่ืองจากนํ้า ดบั เพลิงอาจทาํ ใหเ้ อกสารหรืออุปกรณ์ทางไฟฟ้าภายในพื้นท่ีเหล่าน้ันเสียหาย ซ่ึงห้องเหล่าน้ีจึงมักก็จะเลือกใช้ระบบ ดับเพลิงอัตโนมัติชนิดอ่ืนหรือเทียบเท่าแทน เช่น ระบบดบั เพลิงด้วยสารสะอาด หรือสารพิเศษ หรือก๊าซดับเพลิง  เปน็ ต้น ๑.๒ ระบบดับเพลิงอัตโนมัติด้วยสารพิเศษ สารสะอาด หรอื ก๊าซดับเพลิง เป็นระบบท่ีถูกนํามาใช้งาน แทนระบบหัวกระจายน้าํ อัตโนมัติ เพ่ือป้องกันไม่ให้เกิดความเสียหายกับเอกสารสาํ คัญหรืออุปกรณ์ไฟฟ้า มีกลไก กระตุ้นการทํางานจากอุปกรณ์ตรวจจับความร้อนหรือควัน ระบบดับเพลิงชนิดน้ีดับเพลิงด้วยกลไกการลดปริมาณ ออกซิเจนในอากาศท่ีช่วยให้เกิดเพลิงไหม้ ด้วยการปล่อยสารพิเศษ สารสะอาด หรือก๊าซดับเพลิง ออกมาเจือจาง ปริมาณออกซิเจนจนทาํ ให้ออกซเิ จนมปี ริมาณนอ้ ยและเพลิงดบั ในทีส่ ดุ ประเภทของระบบดบั เพลิงอัตโนมตั ิด้วยสารพิเศษ สารสะอาด หรอื ก๊าซดบั เพลิง ๑.๒.๑ ระบบดับเพลิงแอโรซอล เป็นสารดับเพลิงพิเศษท่ีมีลักษณะเป็นฝุ่นผงละเอียด มีกลไกการ ดบั เพลิงด้วยการลดหรือตัดปฏกิ ิรยิ าลกู โซข่ องการเกิดเพลิงไหม้ ๑.๒.๒ ระบบดับเพลิงสารสะอาด เช่น FM200, NOVEC 1230, HFC125 ฯลฯ ซึ่งถูกนํามาใช้ แทนสารดับเพลิงประเภทฮาลอน (Halon) ท่ีส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม ซึ่งสารดับเพลิงประเภทนี้มีประสิทธิภาพสูง ดับเพลงิ ได้รวดเรว็ ไมท่ ําอนั ตรายตอ่ อุปกรณท์ ่อี ยภู่ ายในห้อง และไมท่ าํ ใหห้ อ้ งเกิดความเสยี หาย ๑.๒.๓ ระบบกา๊ ซดับเพลิง เชน่ กา๊ ซไนโตรเจน (N2) และกา๊ ซคารบ์ อนไดออกไซด์ (CO2) ระบบดบั เพลิงอัตโนมัติทงั้ สองประเภทขา้ งตน้ มวี ัตถุประสงค์เช่นเดียวกัน นนั่ คือ เพ่ือดับเพลิงโดยอัตโนมัติ และป้องกันอันตรายต่อชีวิต ร่างกาย และทรัพย์สิน อย่างไรก็ตาม กรณีระบบดับเพลิงอัตโนมัติด้วยสารพิเศษ สารสะอาด หรือก๊าซดับเพลิงเกิดความผิดพลาดของระบบขึ้นไม่ว่าจากระบบดับเพลิงหรือบุคคลที่ใช้งานก็ตาม ผลทีต่ ามมาอาจก่อให้เกิดความเสยี หายอย่างมหาศาล ดังเช่นเหตุการณ์เศร้าสลดครั้งใหญ่เพียงช่วงข้ามคืนจากการ งานสอบสวน วิเคราะห์อบุ ัติเหตุ และโรคเน่อื งจากการทาํ งานและความปลอดภยั ขององค์กร สาํ นกั ความปลอดภยั แรงงาน ๓

  คู่มือและมาตรการความปลอดภยั ในการติดตั้งและการใชง้ านระบบดับเพลิงอัตโนมตั ิภายในอาคาร ทํางานของระบบดบั เพลงิ แอโรซอล (Aerosol Fire Suppression System) หรอื ไพโรเจน (ชื่อทางการคา้ ) ภายในอาคาร ขนาดใหญ่ท่ีสารดับเพลิงถูกกระจายออกมาภายในห้อง ระหว่างการปฏิบัติงานจนเป็นเหตุให้ลูกจ้างของผู้รับเหมา ที่ปฏิบัติงานและผู้ที่อยู่บริเวณใกล้เคียงเสียชีวิต ซึ่งเหตุการณ์ดังกล่าวกระตุ้นให้หน่วยงานและองค์กรหลายฝ่าย ที่เกี่ยวข้องได้ตระหนักถึงมาตรฐานของการติดตั้งและการใช้งานระบบดับเพลิงแบบต่างๆ ของอาคารขนาดใหญ่ ในประเทศไทย รวมท้ังระบบการบริหารจัดการด้านความปลอดภัยในการทํางานภายในอาคาร ตลอดจนมาตรการ ดา้ นความปลอดภัยในการทํางาน และมาตรการในการป้องกันกรณีเกิดเหตุฉุกเฉิน เพื่อป้องกันอันตรายท่ีอาจเกิดข้ึน ต่อลูกจ้างและผปู้ ฏบิ ัตงิ านภายในห้องหรอื ภายในอาคารท่มี ีการติดตงั้ ระบบดังกลา่ ว ๒. ระบบดบั เพลิงแอโรซอล (Aerosol Fire Suppression System) ๒.๑ ความเปน็ มา ระบบดับเพลิงแอโรซอลถูกพัฒนาขึ้นครั้งแรกในประเทศรัสเซียหรือสหภาพโซเวียตเดิม เป็นผล พลอยได้จากโครงการอวกาศโซยสุ (Soyuz) สารดบั เพลิงพ้ืนฐานที่ใช้ในระบบน้ีคือ สารโปแตสเซียม ที่มีประสิทธิภาพ ในการดับไฟดีกว่าระบบก๊าซหรือโฟม ระบบดับเพลิงดังกล่าวมีนํ้าหนักเบา สามารถดับไฟได้ดี ประหยัดพื้นท่ี และค่าใช้จ่ายในการติดตั้ง บํารุงรักษาต่ํา ปลอดภัยและเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม ต่อมาภายหลังจากการล่มสลาย ของสหภาพโซเวยี ต เจ้าของเทคโนโลยรี ะบบดับเพลงิ แอโรซอล ไดข้ ายใบอนุญาตผลิตภัณฑ์และการผลิตสารผสมที่ มีสารโปแตสเซียมเปน็ พนื้ ฐานใหก้ ับผสู้ นใจและผู้ผลิต อาทิ Pyrogen และ FirePro เป็นต้น เพ่ือนาํ ไปพัฒนาและผลิต ระบบดับเพลิงโดยใช้สารผสมสําหรับการผลิตเป็นแอโรซอลที่มีความละเอียดตํ่าที่นํามาใช้เป็นสารดับเพลิง ในปจั จบุ นั ระบบดบั เพลิงแอโรซอลรุ่นท่ี ๑ (Generation 1) แม้ว่าจะมีประสิทธิภาพดีกว่าระบบก๊าซและโฟม แต่ไม่มีมาตรฐานรองรับ เนื่องจากไม่มีการตรวจสอบ ทดสอบ รับรองคุณภาพ รวมทั้งการใช้งานตามหลักวิชาการ ในปัจจุบันระบบดับเพลิงแอโรซอลได้รับความนิยมเพิ่มข้ึนในหลายประเทศ รวมทั้งประเทศไทยด้วย โดยจะเน้น คุณภาพของผงแขวนลอยในอากาศเพ่ือเพ่ิมประสิทธิภาพการดับไฟในห้องอุปกรณ์ต่างๆ ตามมาตรฐาน NFPA 2010: Standard for Fixed Aerosol Fire Extinguishing Systems ๒.๒ ชนดิ ของระบบดบั เพลงิ แอโรซอล ก) แอโรซอลชนิดควบแน่น (Condensed aerosols) ลักษณะการทํางานจะใช้วิธีจุดระเบิดทําให้ เกดิ ความรอ้ นเพ่ือปลอ่ ยอนุภาคแอโรซอลออกมาดบั เพลิง งานสอบสวน วิเคราะห์อบุ ัตเิ หตุ และโรคเน่อื งจากการทาํ งานและความปลอดภัยขององค์กร สํานักความปลอดภัยแรงงาน ๔

  คู่มือและมาตรการความปลอดภัยในการติดตง้ั และการใชง้ านระบบดับเพลงิ อัตโนมัติภายในอาคาร ข) แอโรซอลชนิดแพร่กระจาย (Dispersed aerosols) ลักษณะการทํางานใช้ก๊าซเฉื่อยหรือก๊าซ ฮาโลคาร์บอนเป็นตวั ขบั เคล่อื นให้อนุภาคแอโรซอลออกมาดับไฟ ค) แอโรซอลชนิดสร้างอนุภาคเคล่ือนที่ในอากาศท่ีมีค่าเส้นผ่าศูนย์กลางน้อยกว่า ๑๐ ไมครอน เป็นแอโรซอลที่มีประสิทธิภาพสูงในการดับไฟในบริเวณอับสายตา (Hidden Fires) แต่หากมีการสูดหายใจเข้าไป อนุภาคแอโรซอลอาจเข้าไปลกึ จนถึงระดบั ปอดได้ ๒.๓ องคป์ ระกอบของระบบดับเพลิงแอโรซอล ๔) แผน่ กรอง  ๓) ตัวลดความร้อน ๒) แอโรซอล  ๑) ตัวกระตนุ้ การทาํ งาน   ภาพที่ ๒.๓ องคป์ ระกอบตา่ งๆของระบบดบั เพลงิ อัตโนมัติแอโรซอล (ออนไลน์: http://www.nippon.co.th) จากภาพท่ี ๒.๓ ระบบดบั เพลงิ อตั โนมตั แิ อโรซอล ประกอบดว้ ยองค์ประกอบหลกั ๔ สว่ น ได้แก่ ๑) ตัวกระตุ้นการทํางาน (Activator) มีหน้าท่ีกระตุ้นการทํางานของสารแอโรซอลท่ีอยู่ในสถานะของแข็ง ให้เปล่ียนสถานะเป็นก๊าซ โดยสามารถทําได้ ๒ วิธี คือ ใช้กระแสไฟฟ้าแรงดันตํ่าและได้รับความร้อนถึงอุณหภูมิท่ี กาํ หนดไว้ งานสอบสวน วเิ คราะห์อบุ ัติเหตุ และโรคเนือ่ งจากการทาํ งานและความปลอดภยั ขององค์กร สาํ นักความปลอดภัยแรงงาน ๕

  คู่มือและมาตรการความปลอดภัยในการติดต้ังและการใชง้ านระบบดบั เพลิงอัตโนมัติภายในอาคาร ๒) แอโรซอล (Aerosol) เป็นอนุภาคสารดับเพลิงชนิดแข็ง (มีสารโปแตสเซียมไนเตรท (KNO3) หรือดินประสิว ๖๒.๓ เปอร์เซ็นต์ และสารอินทรีย์ ประเภทไนโตรเซลลูโลส ๑๒.๗ เปอร์เซ็นต์ ผงถ่านคาร์บอน ๙ เปอร์เซ็นต์ และส่วนผสมอื่นๆ อีก ๑๖ เปอร์เซน็ ต์ ๓) ตัวลดความร้อน (Coolant) เป็นตัวช่วยลดความร้อนของสารแอโรซอลให้ออกไปจากถังอย่างเป็น ระเบยี บ และกรองเพอื่ ให้สารมีความละเอยี ดมากยงิ่ ข้ึน ๔) แผ่นกรอง (Filter) เป็นตัวช่วยจัดเรียงโมเลกุลของสารแอโรซอลให้ออกไปจากถังอย่างเป็นระเบียบ และกรองเพื่อให้สารมคี วามเปน็ ระเบยี บมากยิ่งขึ้นสารแอโรซอลทถี่ กู ปลอ่ ยออกมา จะมีลกั ษณะเป็นฝุ่นผงละเอยี ด ๒.๔ กลไกการทํางานของระบบดับเพลิงแอโรซอล หากเกดิ เหตเุ พลงิ ไหมห้ รือมีความร้อน ระบบดบั เพลิงแอโรซอลจะทาํ งานรว่ มกับระบบตรวจจับและ แจง้ เหตุเพลิงไหม้ โดยจะมวี งจรในการตรวจจับ (อุปกรณ์ตรวจจับควัน, Smoke Detector หรืออุปกรณ์ตรวจจับควัน ด้วยระบบเวสด้า1; อุปกรณ์ตรวจจับความร้อน, Heat Detector; อุปกรณ์ตรวจจับเปลวเพลิง) อย่างน้อย ๒ วงจร ซ่ึงเรียกวา่ Cross Zone หากอุปกรณต์ รวจจับทํางานเพียง ๑ วงจร จะไม่สั่งการใหร้ ะบบดับเพลิงแอโรซอลทํางาน โดยจะต้องตรวจจับได้ทั้ง ๒ วงจร การทํางานของระบบจึงจะมีการแจ้งเตือนก่อนการฉีดพ่นสารเคมีจากระบบ ดบั เพลงิ แอโรซอล ภาพที่ ๒.๔ (ก) ระบบเวสดา้ (ย่อมาจาก Very Early Smoke Detection Apparatus, V E S D A) (ออนไลน:์ http://eng.rtu.ac.th)                                                              1 ระบบเวสด้า (ย่อมาจาก Very Early Smoke Detection Apparatus, V E S D A) หมายถึง อุปกรณ์ตรวจจับควันที่สามารถ ตรวจจับควันได้ก่อนล่วงหน้า โดยเม่ือปรับความไวของเคร่ืองให้ไวมาก (สามารถปรับความไวให้ไวมากหรือช้ามากก็ได้ตาม สภาพอากาศของห้อง) เครื่องจะสามารถตรวจจับควันได้ต้ังแต่ระยะที่ยังมองไม่เห็นควันได้ด้วยตาเปล่า ซึ่งเป็นจุดเร่ิมของการเกิด เพลิงไหม้ เช่น เกิดกระแสไฟฟ้าลัดวงจรจนฉนวนหุ้มสายไฟฟ้าร้อนจนหลอมเป็นไอลอยเข้าไปในระบบสุ่มสํารวจของระบบเวสด้า เคร่อื งเวสดา้ ก็จะแจ้งเตอื นใหเ้ ราทราบโดยทันที เราจึงมีเวลาพอท่ีจะเขา้ ไปตรวจ) งานสอบสวน วเิ คราะห์อุบตั เิ หตุ และโรคเน่ืองจากการทาํ งานและความปลอดภัยขององค์กร สํานกั ความปลอดภยั แรงงาน ๖

  คู่มือและมาตรการความปลอดภัยในการตดิ ตั้งและการใชง้ านระบบดับเพลิงอัตโนมัตภิ ายในอาคาร กรณีอุปกรณต์ รวจจบั วงจรแรกตรวจจับได้ วงจรจะส่งเสียงสญั ญาณเตอื นภัยทต่ี ู้ควบคมุ และบรเิ วณ พน้ื ท่ีทตี่ ั้งระบบดับเพลิงเพอ่ื ให้ผ้ทู อี่ ยู่บรเิ วณดงั กลา่ วอพยพ และใหท้ มี ผจญเพลงิ ทําการคน้ หา ยืนยนั การเกดิ เพลงิ ไหม้ และทาํ การดับเพลิงด้วยอุปกรณ์ดับเพลิงก่อนท่ีไฟจะลุกลาม ซ่ึงในกรณีนี้จะยังไม่มีการฉีดพ่นสารเคมีจากระบบ ดับเพลงิ แอโรซอล จนกระทั่งอุปกรณ์ตรวจจับวงจรท่ี ๒ ทํางาน จะสง่ เสียงสัญญาณเตือนภัยดงั ขึน้ จากนัน้ ตูค้ วบคุม ระบบจะเริ่มนับเวลาถอยหลังซ่ึงปกติจะกําหนดและต้ังค่าไว้ไม่เกิน ๖๐ วินาที และเม่ือนับถึงศูนย์ระบบดับเพลิง แอโรซอลกจ็ ะฉดี พ่นสารดบั เพลงิ ทงั้ หมดใหท้ ว่ มห้องทนั ที (Total Flooding) มีลักษณะคลา้ ยกบั การสงั่ การทํางาน ของระบบสารสะอาด และในระหวา่ งการนบั เวลาถอยหลัง หากตอ้ งการขยายเวลาสามารถกดปมุ่ หน่วงเวลาการฉดี พน่ (Abort Switch) เพอ่ื ทําการหยดุ เวลา เมอื่ เอามอื ออกกจ็ ะเรม่ิ นบั ใหม่ โดยท่ัวไปปุ่มหน่วงการฉีดพน่ จะตดิ ตั้งทท่ี าง หนไี ฟ เพอื่ ใหส้ ามารถกดปมุ่ และออกจากพื้นทไี่ ดอ้ ย่างปลอดภัย การทาํ งานของระบบดับเพลิงแอโรซอลจะต้องมีชนวนสําหรับจุดติดไฟของถังดับเพลิงแอโรซอลอยู่ ๓ แหล่ง คือ ๑) มีอุปกรณ์เร่ิมสัญญาณอัตโนมัติ เช่น อุปกรณ์ตรวจจับควัน, Smoke Detector หรืออุปกรณ์ ตรวจจับควันด้วยระบบเวสด้า; อุปกรณ์ตรวจจับความร้อน, Heat Detector; อุปกรณ์ตรวจจับเปลวเพลิง ฯลฯ เป็นอุปกรณ์เริ่มสัญญาณ เมื่อเกิดเหตุเพลิงไหม้ทําหน้าท่ีส่งสัญญาณไปยังแผงควบคุม (Control Panel) และแผงควบคุมจะสง่ สญั ญาณไปตามสายไฟเพอื่ จดุ ชนวนที่ถงั แอโรซอล ๒) เกิดจากเปลวเพลงิ หรอื ความร้อนที่มีอุณหภูมิมากกว่าหรือเท่ากับ ๑๗๕ °C ไปจุดติดกับชนวน ของถงั สารดับเพลงิ แอโรซอล ๓) ถังดับเพลิงแอโรซอลได้รบั ความรอ้ นทีม่ อี ุณหภมู ิมากกว่าหรือเทา่ กบั ๕๐๐ °C เม่ือถังสารดับเพลิงแอโรซอลได้รับอุณหภูมิความร้อนจนถึงจุดที่ตั้งไว้หรือการได้รับสัญญาณจาก แผงควบคุม โดยในระบบดับเพลิงแอโรซอล มีสารแอโรซอล (Aerosol) เป็นอนุภาคสารดับเพลงิ ชนิดแข็ง (Solid Aerosol Compound) บรรจุอยใู่ นถงั ดบั เพลงิ ซ่งึ ประกอบด้วยสารหลกั ดงั ต่อไปนี้ ๑) โปแตสเซียมไนเตรท (KNO3) หรือดินประสิว ๖๒.๓ เปอร์เซ็นต์ KNO3 มีจุดหลอมเหลว ๓๓๙ °C โดยโปแตสเซียม ๑ กรัม จะให้ก๊าซออกซิเจน ๐.๑๕๘ กรัม โดย KNO3 มีคุณสมบัติคือ ให้ก๊าซออกซิเจน ท่อี ณุ หภูมิสูง ไม่ระเบิดด้วยตัวเอง ไมเ่ ป็นพิษ งา่ ยต่อการผลิต ดดู ความช้ืนเลก็ น้อย ๒) สารอนิ ทรยี ป์ ระเภทไนโตรเซลลโู ลส ๑๒.๗ เปอร์เซน็ ต์ ๓) ผงถ่านคารบ์ อน ๙ เปอรเ์ ซ็นต์ ๔) ส่วนผสมอืน่ ๆ ๑๖ เปอร์เซ็นต์ งานสอบสวน วิเคราะหอ์ บุ ตั ิเหตุ และโรคเน่อื งจากการทาํ งานและความปลอดภัยขององคก์ ร สํานกั ความปลอดภัยแรงงาน ๗

  คมู่ ือและมาตรการความปลอดภยั ในการตดิ ต้ังและการใชง้ านระบบดับเพลงิ อัตโนมัตภิ ายในอาคาร โดยหากได้รับสัญญาณจุดติดไฟจากแผงควบคุมจะทําให้อนุภาคสารดับเพลิงชนิดแข็ง (Solid Aerosol Compound) เกิดปฏิกิริยาการเผาไหม้ภายในถังบรรจุสารดับเพลิง (Combustible Chamber) ดังสมการที่ ๑ KNO3(s) + CnHmNpOq + C(s) = KHCO3 + K2CO3 + CO2 (g) + N2 (g) + H2O (g) (๑) คือ สารแอโรซอลทถ่ี ูกปล่อยออกมา ภายในถังบรรจุสารดับเพลิงแอโรซอลจะมีสารเคมีช่วยลดความร้อนของสารแอโรซอลก่อนปล่อย ออกไปจากถัง หรือเรยี กวา่ Chemical Coolant มหี น้าทีใ่ นการดูดซบั ความร้อนโดยการเกิดปฏิกิริยาดูดความร้อน (Endothermic Reaction) และสารแอโรซอลที่ถูกฉีดออกมามีลักษณะการกระจายตัวอย่างเป็นระเบียบ (Uniform Distribution) ดังนน้ั ระบบดบั เพลิงแอโรซอลจึงเป็นระบบท่ีตัดองค์ประกอบของการเกิดไฟ คือ การตัด ความร้อน แต่อย่างไรก็ตามสารแอโรซอลที่ถูกปล่อยออกมาจะทําให้ปริมาณก๊าซออกซิเจนในอากาศลดลง เน่ืองจาก การแทนที่ของ ก๊าซไนโตรเจน และก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ที่เกิดจากปฏิกิริยาการเผาไหม้ดังสมการข้างต้น ซึ่ง จากค่าขีดจํากัดความเข้มข้นของสารเคมี (Threshold Limit Value: TLV)2 ของก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์เฉล่ีย ตลอดเวลาการทํางาน (TLV – TWA)3 เท่ากับ ๕,๐๐๐ ppm และค่าขีดจํากัดความเข้มข้นของสารเคมีสําหรับการ สัมผัสในระยะส้ันๆ (TLV – STEL)4 เท่ากับ ๓๐,๐๐๐ ppm (ACGIH, ๒๐๑๕) ดังน้ันก๊าซไนโตรเจน และก๊าซ                                                             2 ค่าขีดจํากัดความเข้มข้นของสารเคมี (Threshold Limit Value: TLV) หมายถึง ค่าขีดจํากัดความเข้มข้นของสารเคมี ในบรรยากาศการทาํ งานท่ีผปู้ ฏิบตั ิงานเกือบทั้งหมดสัมผัสสารเคมีดังกล่าวซ้ําๆ วันแล้ววันเล่าโดยไม่ก่อให้เกิดผลกระทบต่อสุขภาพ อนามัย กําหนดข้ึนโดย The American Conference of Governmental Industrial Hygienists (ACGIH) 2015 เพ่ือเป็น แนวทางหรือข้อแนะนาํ ในการควบคมุ สภาพแวดล้อมในการทํางาน 3 คา่ ขีดจํากัดเฉล่ียตลอดเวลาการทํางาน Threshold Limit Value – Time Weighted Average (TLV – TWA) หมายถึง ค่าความเข้มข้นเฉลี่ยของสารเคมีในอากาศที่ปลอดภัยสําหรับผู้ปฏิบัติงานจะได้รับในระยะเวลาไม่เกิน ๘ ช่ัวโมงทํางานติดต่อกัน ใน ๑ วนั เปน็ เวลา ๕ วนั ตอ่ สัปดาห์ 4 ค่าขีดจํากัดสําหรบั การสัมผัสในระยะสั้นๆ Threshold Limit Value – Shot Term Exposure Limit (TLV – STEL) หมายถึง ค่าความเข้มข้นเฉลี่ยของสารเคมีในอากาศท่ีปลอดภัยสําหรับผู้ปฏิบัติงานจะได้รับในระยะเวลา ๑๕ นาที/คร้ัง และได้รับซํ้ากัน ไม่เกิน ๔ คร้ัง ใน ๑ วัน แต่ละครั้งต้องห่างกันอย่างน้อย ๑ ชั่วโมง ถึงแม้ว่าปริมาณที่ได้รับรวมทั้งหมดจะไม่เกินค่า TLV – TWA ก็ตาม งานสอบสวน วิเคราะห์อบุ ตั เิ หตุ และโรคเนอื่ งจากการทํางานและความปลอดภยั ขององค์กร สาํ นกั ความปลอดภัยแรงงาน ๘

  คูม่ ือและมาตรการความปลอดภยั ในการติดตง้ั และการใชง้ านระบบดบั เพลงิ อัตโนมตั ิภายในอาคาร คาร์บอนไดออกไซดท์ ีเ่ กิดจากปฏกิ ริ ิยาการเผาไหม้ อาจทําให้พ้ืนท่ีท่ีมีการรั่วไหลของสารดับเพลิงแอโรซอลมีสภาพ เป็น “บรรยากาศอนั ตราย” กลไลในการทํางานของระบบดับเพลิงแอโรซอลสามารถสรุปได้ดังภาพที่ ๒.๔ (ข) และกลไกใน การดับเพลิงของสารดับเพลิงแอโลซอลดังแสดงในภาพที่ ๒.๔ (ค) ภาพท่ี ๒.๔ (ข) กลไกการทาํ งานของระบบดับเพลงิ แอโรซอล (ออนไลน์: http://www.nippon.co.th) ภาพท่ี ๒.๔ (ค) กลไกการดบั เพลงิ ของสารแอโรซอล (ออนไลน:์ http://www.nippon.co.th) งานสอบสวน วเิ คราะหอ์ บุ ัตเิ หตุ และโรคเน่ืองจากการทํางานและความปลอดภยั ขององคก์ ร สาํ นักความปลอดภยั แรงงาน ๙

  คู่มือและมาตรการความปลอดภยั ในการติดตงั้ และการใชง้ านระบบดับเพลิงอัตโนมตั ิภายในอาคาร “บรรยาอากาศอันตราย” หมายถึง สภาพอากาศที่อาจทําให้ลูกจ้างได้อันตรายจากสภาวะอย่างใด อย่างหนง่ึ ดงั นี้ - มีออกซเิ จนตํา่ กวา่ ต่าํ กว่า ๑๙.๕ หรอื มากกว่ารอ้ ยละ ๒๓.๕ โดยปริมาตร - มีก๊าซ ไอ ละอองท่ีติดไฟหรือระเบิดได้ เกินร้อยละ ๑๐ ของค่าความเข้มข้นขั้นตํ่าของสารเคมี แตล่ ะชนิดในอากาศทอ่ี าจตดิ ไฟหรือระเบดิ ได้ (Lower Flammable Limit หรอื Lower Explosive Limit) - มีฝุ่นท่ีติดไฟหรือระเบิดได้ ซ่ึงมีค่าความเข้มข้นเท่ากับหรือมากกว่าค่าความเข้มข้นขั้นต่ํา ของสารเคมีแตล่ ะชนดิ ในอากาศทอ่ี าจตดิ ไฟหรือระเบดิ ได้ (Lower Flammable Limit หรือ Lower Explosive Limit) - มีค่าความเข้มข้นของสารเคมีแต่ละชนิดเกินมาตรฐานท่ีกําหนดในกฎหมายความปลอดภัย ในการทํางาน - สภาวะอื่นใดทอ่ี าจเป็นอันตรายต่อร่างกายหรือชีวิต - เป็นพ้นื ทีท่ ีม่ โี อกาสวตั ถุหล่นทบั ท่วม โอบลอ้ มบุคคล - เป็นพื้นท่ีที่มีลักษณะบีบแคบลง จนทําให้ผู้เข้าไปติดอยู่ภายในพ้ืนท่ีท่ีเป็นบรรยากาศอันตราย หรอื ขาดอากาศหายใจ - ส่ิงที่เป็นความเส่ียงต่อการเกิดอันตรายจากการบาดเจ็บหรืออันตรายต่อสุขภาพ เช่น พ้ืนที่ท่ีมี อุณหภูมิสูงหรือตา่ํ เกินไป แหล่งกําเนิดรังสี พื้นท่ีที่มีวัตถุตกลงมา การตกจากที่สูง การจมนํ้า อันตรายจากอุปกรณ์ เครอ่ื งมือกล ไฟฟา้ และสารเคมี ฯลฯ ๒.๕ จุดเด่นของระบบดบั เพลงิ แอโรซอล ระบบดับเพลิงแอโรซอลเป็นระบบดับเพลิงท่ีไม่ทําลายช้ันบรรยากาศ ไม่ก่อให้เกิดปัญหาภาวะ โลกรอ้ น ไม่นาํ ไฟฟ้า และใช้พนื้ ท่ใี นการติดต้ังน้อย ๒.๖ จุดด้อยและอันตรายเมอ่ื ระบบดบั เพลิงแอโรซอลทาํ งาน ระบบดบั เพลงิ แอโรซอล ควรติดตั้งในพ้ืนที่ที่ไม่มีคนทํางานเพราะหากอนุภาคสารดับเพลิงชนิดแข็ง (Solid Aerosol Compound) เกดิ ปฏกิ ริ ิยาเผาไหม้ และปล่อยสารแอโรซอลออกมาในพื้นท่ีปิดล้อม อาจจะทําให้ คนที่อย่ใู นบรเิ วณดังกล่าวขาดอากาศหายใจได้ หรืออาจจะสูดดมอนุภาคของสารโปแตสเซียมคาร์บอเนต (K2CO3) เข้าสู่ร่างกายไปยังระบบทางเดินหายใจส่วนปลายได้ รวมท้ังสารดับเพลิงแอโรซอลที่ปล่อยออกมาจะบดบัง วิสัยทศั นใ์ นการมองเห็น และเกิดอนั ตรายจากความร้อนสงู บรเิ วณหวั ฉีดของถงั ระบบดับเพลิงแอโรซอล งานสอบสวน วิเคราะห์อบุ ตั ิเหตุ และโรคเน่ืองจากการทํางานและความปลอดภยั ขององคก์ ร สํานักความปลอดภัยแรงงาน ๑๐

  คูม่ อื และมาตรการความปลอดภยั ในการตดิ ตัง้ และการใชง้ านระบบดบั เพลิงอัตโนมัตภิ ายในอาคาร ๒.๗ การเปรยี บเทยี บดา้ นสิ่งแวดลอ้ มของระบบดบั เพลิงแอโรซอลกบั ระบบก๊าซชนดิ อ่นื ตามท่ี ๑ ตารางเปรียบเทียบด้านสิ่งแวดล้อมของระบบดับเพลิงแอโรซอลกับระบบก๊าซชนิดอื่น (ออนไลน์: http://www.safetylifethailand.com) ชนิดของ สตู ร % ระดับความ ODP GWP ALT ความเขม้ ข้น กลไกการ สารดบั เพลงิ เป็นพิษ (YEARS) ในการดับเพลิง ดับเพลิง % v.v g / m3 Aerosol KNO3 ๖๒.๓ LOW ๐ ๐ ๐ Chemical - ๑๐๐ (ชอื่ ทางการค้า Plasticised Nitrocellulose ๑๒.๗ Pyrogen, FirePro Carbon ๙ เปน็ ต้น) Admixtures ๑๖ Halon 1301 CBrF3 LOW ๑๐ ๕๖๐๐ ๖๕ ๕ ๓๓๐ Chemical ๗ ๕๓๐ Physical FM-200 CF3CHFCF3 LOW ๐ ๒๙๐๐ ๓๖.๕ ๑๑.๙ ๕๓๐ Physical NAF S III CHCL2CF3 LOW ๐.๐๓๖ ๑๔๕๐ ๑๒ CHCLF2 CHCLFCF3 FE-13 CHF3 LOW ๐ ๑๑๗๐๐ ๒๖๔ ๑๖-๑๘ ๔๗๐ Physical ๑๐.๙ ๕๘๐ Physical FE-25 CHF2CF3 LOW ๐ ๒๘๐๐ ๓๒.๖ ๓๓.๖ ๖๐๐ Physical Argonite N2 LOW ๐ ๐ ๐ ๓๘ ๕๐๐ Physical ๓๗.๕ ๕๐๐ Physical Ar Argotec Ar LOW ๐ ๐ ๐ Inergen N2 LOW ๐ ๐ ๐ Ar CO2 Carbon dioxide CO2 HIGH ๐ - - ๕๐ ๙๐๐ Physical - - Physical Water H2O NIL ๐ ๐ ๐ - ๑๔๐๐-๑๘๐๐ Chemical or Chemical powders LOW ๐ ๐ ๐ Physical ODP: Ozone Depleting Potential (ค่าการทาํ ลายชั้นโอโซน) GWP: Global Warming Potential (คา่ การทาํ ใหเ้ กดิ ภาวะโลกรอ้ น) ALT: Atmospheric Life Time (ระยะเวลาหลงั จากปลอ่ ยออกมาในช้นั บรรยากาศกอ่ นการสลายตวั ) ๓. มาตรการด้านความปลอดภยั ในการทาํ งาน เพ่ือคุ้มครองลูกจ้างให้ปฏิบัติงานอย่างปลอดภัยและปฏิบัติให้สอดคล้องตามพระราชบัญญัติ ความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทํางาน พ.ศ. ๒๕๕๔ เม่ือนายจ้างให้ลูกจ้างปฏิบัติงาน ภายในบรเิ วณท่ีตดิ ตั้งระบบดบั เพลงิ อตั โนมตั ิ ตอ้ งดําเนินการด้านความปลอดภัยให้ครอบคลุม ๓ ข้ันตอนปฏิบัติงานหลัก ดังนี้ งานสอบสวน วเิ คราะห์อุบัตเิ หตุ และโรคเนื่องจากการทํางานและความปลอดภยั ขององค์กร สาํ นกั ความปลอดภัยแรงงาน ๑๑

  คูม่ อื และมาตรการความปลอดภัยในการตดิ ต้ังและการใชง้ านระบบดับเพลงิ อัตโนมัตภิ ายในอาคาร ๑) กอ่ นการปฏบิ ัติงาน ¾ ต้องช้ีแจงให้ลูกจ้างทราบรายละเอียดของระบบดับเพลิงอัตโนมัติ การทํางานของระบบดับเพลิง อัตโนมัติ สิ่งที่ต้องปฏิบัติเมื่อได้ยินเสียงเตือนภัยของระบบดับเพลิงอัตโนมัติ ข้อควรระมัดระวัง ในการปฏิบัติงาน การตัดแยกระบบ การส่ือสารระหว่างการปฏิบัติงาน อุปกรณ์คุ้มครอง ความปลอดภัยสว่ นบคุ คล เป็นต้น ¾ ใช้ระบบใบอนุญาตในการทาํ งาน เพอื่ อนญุ าตใหป้ ฏิบตั ิงานในพ้ืนทท่ี ี่ตดิ ตง้ั ระบบดบั เพลิงอัตโนมตั ิ ซึ่งประกอบไปด้วยข้ันตอนการตัดระบบตรวจจับต่างๆ เช่น ความร้อน ควัน เป็นต้น การสื่อสาร ระหวา่ งทมี ปฏิบตั งิ าน ผู้ควบคมุ งาน และเจ้าหน้าทข่ี องอาคาร เป็นตน้ ๒) ระหวา่ งการปฏิบัติงาน ¾ ตอ้ งจัดให้มผี ู้ควบคมุ งาน เพ่ือประสานงานกบั เจ้าของพื้นทหี่ รืออาคารในกรณเี กิดเหตฉุ ุกเฉนิ ¾ ควบคมุ ใหล้ กู จา้ งปฏิบัติตามขน้ั ตอนการปฏิบัติงานเพื่อความปลอดภยั ¾ ควบคุมการใชอ้ ุปกรณค์ ุม้ ครองความปลอดภัยส่วนบคุ คล ¾ จดั ใหม้ ีระบบการสอื่ สารระหว่างผูค้ วบคมุ และผูป้ ฏิบัตงิ านตลอดระยะเวลาการปฏบิ ตั งิ าน ๓) การชว่ ยเหลือและระงับเหตฉุ ุกเฉิน ¾ จัดให้มแี ผนฉุกเฉนิ และอุปกรณท์ ใ่ี ช้สําหรบั การอพยพท่เี หมาะสม ¾ จัดเตรยี มอุปกรณ์ดบั เพลิงสํารอง ¾ จดั เตรยี มรถฉกุ เฉินเพ่ือนาํ ผปู้ ระสบเหตุไปส่งยงั โรงพยาบาลใกลเ้ คยี ง ๔. ตวั อยา่ งขัน้ ตอนการปฏบิ ัติงาน (Procedure) ในการตดิ ตั้งและใชง้ านระบบดับเพลงิ อัตโนมัติ ๔.๑ การเตรียมตัวก่อนเข้าทํางาน มาตรการความปลอดภัยที่จําเป็นสําหรับการเข้าทํางานเก่ียวกับการ ติดตั้งและใช้ระบบดับเพลิงอัตโนมัติ นายจ้างและผู้ปฏิบัติงานต้องประเมินความเส่ียงและอันตรายตามพ้ืนท่ีการ ปฏิบตั ิงาน โดยใหย้ ึดขอ้ กาํ หนดข้ันตาํ่ ดังต่อไปน้ี ๔.๑.๑ การเตรียมการของผขู้ อใบอนุญาต ๑) ใบอนญุ าตการทํางาน ปฏิบัติตามระบบการขอใบอนุญาตทํางานสําหรับการเข้าทํางานเก่ียวกับการติดตั้ง และใช้ระบบดับเพลิงอัตโนมัติ งานสอบสวน วิเคราะห์อุบตั ิเหตุ และโรคเนอ่ื งจากการทาํ งานและความปลอดภัยขององค์กร สํานกั ความปลอดภัยแรงงาน ๑๒

  คู่มอื และมาตรการความปลอดภัยในการตดิ ตัง้ และการใชง้ านระบบดับเพลงิ อัตโนมตั ภิ ายในอาคาร ๒) อุปกรณค์ ุ้มครองความปลอดภยั สว่ นบคุ คล จัดให้มีอุปกรณ์คุ้มครองความปลอดภัยส่วนบุคคลท่ีถูกต้องและเหมาะสมกับงาน เกี่ยวกับการติดตั้งและใช้ระบบดับเพลิงอัตโนมัติ เช่น อุปกรณ์ป้องกันระบบหายใจ อุปกรณ์ปกป้องการได้ยิน อุปกรณ์คุ้มครองความปลอดภัยส่วนบุคคลกรณีเกิดเหตุฉุกเฉินจากการร่ัวไหลของระบบดับเพลิงอัตโนมัติ เช่น SCBA หรือ Self Contained Breathing Apparatus หรือที่นิยมเรียกกันทั่วไปว่า BA ที่มีลักษณะเป็นถังอากาศ สะพายหลังพร้อมสายส่งอากาศและหน้ากากเต็มหน้า เป็นอุปกรณ์ที่ใช้สําหรับงานกู้ภัย งานผจญเพลิง และงานอ่ืนๆ ในบริเวณทม่ี อี ากาศไม่เพียงพอหรือเปน็ อนั ตรายต่อชวี ิตและสขุ ภาพ0 ๓) งานท่ีมีความเสี่ยงทําให้เกิดความร้อนหรือประกายไฟขณะปฏิบัติงาน เช่น งานตัด และเชอื่ มโลหะดว้ ยเครอื่ งเช่ือมไฟฟา้ หรือเชื่อมแก๊สและงานทตี่ ้องใช้เครือ่ งเจยี รนยั (Hot Work) งานที่มีความเส่ียงข้างต้นต้องได้รับอนุญาตโดยใช้ใบขออนุญาตทํางานท่ีทําให้เกิด ความร้อนหรือประกายไฟ (Hot work permits) และจะต้องปฏิบัติตามข้อควรระวังสําหรับงานที่ทําให้เกิดความ รอ้ นหรอื ประกายไฟ ๔) การสื่อสารกับผู้ปฏิบัติงาน ผู้รับเหมา หรือผู้ที่เข้ามาในพื้นที่การติดตั้งและใช้ระบบ ดับเพลิงอัตโนมัติ ผ้ขู ออนุญาตต้องอบรมให้ความรู้เก่ียวกับข้อกําหนดและข้อปฏิบัติด้านความปลอดภัย ในการทํางานและกรณีเกิดเหตุฉุกเฉิน และผู้ปฏิบัติงาน ผู้รับเหมา หรือผู้ท่ีเข้ามาในพื้นท่ีจะต้องผ่านการฝึกอบรม หลักสูตรความปลอดภัยในการทํางานเก่ียวกับการติดต้ังและใช้ระบบดับเพลิงอัตโนมัติ อันตรายท่ีอาจจะเกิดขึ้น ข้อควรระวัง การใช้อุปกรณ์คุ้มครองความปลอดภัยส่วนบุคคล วิธีการป้องกันและช่วยเหลือกรณีเกิดเหตุฉุกเฉิน การใช้งานอุปกรณ์ฉุกเฉินและเส้นทางอพยพ รวมถึงข้อกําหนดด้านความปลอดภัยที่ระบุในคู่มือและมาตรฐาน วา่ ดว้ ยความปลอดภยั ในการทํางาน หรือใหค้ วามรู้ผา่ นทางกิจกรรม Safety talk ก่อนเริ่มงานปฏิบัติงานทุกครัง้ ๔.๑.๒ การเตรยี มการของผู้อนญุ าต ๑) การตดั แยกระบบ และการตัดแยกอปุ กรณ์ออกจากระบบ การปฏิบัติงานเกี่ยวกับการติดต้ังและใช้ระบบดับเพลิงอัตโนมัติ จะต้องตัดแยกระบบ ท่ีเป็นอันตรายจากระบบดับเพลิงอัตโนมัติเพ่ือป้องกันการร่ัวไหลของสารดับเพลิง (เตรียมถังดับเพลิงแบบมือถือไว้ ใหเ้ พยี งพอในพน้ื ทกี่ ารทํางาน) หรอื ตดั แยกแหล่งพลงั งานที่มคี วามเปน็ อนั ตราย หรือโดยวธิ ีอ่นื ๆ ที่ได้รบั การรบั รอง งานสอบสวน วิเคราะหอ์ บุ ัติเหตุ และโรคเนื่องจากการทํางานและความปลอดภัยขององคก์ ร สาํ นักความปลอดภัยแรงงาน ๑๓

  คู่มือและมาตรการความปลอดภยั ในการตดิ ตั้งและการใชง้ านระบบดบั เพลิงอัตโนมัตภิ ายในอาคาร แล้วว่าปลอดภัย ซ่ึงการตัดแยกน้ันต้องสามารถป้องกันการเช่ือมต่อระบบหรือพ้ืนที่การทํางานแบบมั่นใจได้ตาม มาตรฐานขน้ั ตอนการตดั แยกแหล่งพลงั งานท่มี คี วามเป็นอันตรายเพ่อื ปฏิบัตงิ าน (LOTO Procedure) ๒) การเตรียมพนื้ ที่ปฏิบัติงาน - ทางเข้าและทางออก (Entrance and Exit) จะต้องจัดใหม้ ีทางเข้า และทางออก ของคนใหเ้ พียงพอไมค่ ับแคบหรอื มสี ่งิ กีดขวาง รวมท้ังพ้ืนท่ีปฏิบัติงานที่เหมาะสมด้วย ซึ่งหากมีสิ่งติดตั้งท่ีไม่จําเป็น หรือมากเกินไปควรนําออกจากพืน้ ท่กี ารปฏิบัตงิ าน - การตรวจวัดออกซิเจน ความเข้มข้นของสารไวไฟหรือสารพิษในพื้นท่ีที่มีการ ปฏบิ ัตงิ าน ผู้ตรวจวดั ตอ้ งใชเ้ ครอื่ งชว่ ยหายใจ (Air line BA/SCBA) ตลอดเวลาขณะทท่ี ําการตรวจวดั ๓) การอนญุ าตให้เข้าทํางาน - การเข้าทํางานในพื้นท่ีที่มีการติดตั้งและใช้ระบบดับเพลิงอัตโนมัติ จะต้อง ปราศจากอันตราย ความเส่ียง หรือส่ิงท่ีเป็นตัวกระตุ้นการทํางานของระบบดับเพลิงอัตโนมัติ เช่น ฝุ่นละออง ควัน ความรอ้ น เป็นตน้ ดังนัน้ ต้องมีอปุ กรณท์ มี่ ีความปลอดภยั ผู้ปฏิบตั ิงานทีม่ คี วามชาํ นาญในการปฏบิ ตั งิ าน - ใบอนุญาตการทํางานจะต้องระบุสภาพการณ์ต่างๆ ข้อควรระวัง และข้อปฏิบัติ เมือ่ เกดิ เหตฉุ ุกเฉนิ รวมทงั้ แผนช่วยเหลือกรณเี กิดเหตฉุ ุกเฉิน - มีอุปกรณ์คุ้มครองความปลอดภัยส่วนบุคคลกรณีเกิดเหตุฉุกเฉินจากการรั่วไหล ของระบบดับเพลิงอตั โนมตั ิ เช่น SCBA สาํ หรบั ผู้เข้าไปแต่ละคน พรอ้ มถังอากาศสาํ รอง - มีแบตเตอร่ีสํารองไว้ใช้สําหรับแสงสว่าง และป้ายบอกแสดงทางออกฉุกเฉิน รวมทัง้ ระบบการส่อื สาร - มีอุปกรณ์และระบบสําหรับการติดต่อสื่อสารถึงกันระหว่างผู้ปฏิบัติงานภายใน และภายนอก เชน่ ผูเ้ ฝ้าระวงั ผ้คู วบคมุ งาน ทีมชว่ ยเหลอื หรอื เจา้ หน้าทีค่ วามปลอดภัยในการทาํ งาน ๔) แผนการชว่ ยเหลือ แผนการช่วยเหลือในการติดตั้งและใช้ระบบดับเพลิงอัตโนมัติ โดยผู้ขออนุญาต ผู้ออกใบอนุญาต และทีมช่วยเหลือ มีหน้าท่ีในการจัดทําแผนการช่วยเหลือ ซึ่งอย่างน้อยต้องประกอบด้วยข้อมูล ดังต่อไปนี้ - ขอ้ มูลเก่ยี วกบั พนื้ ทกี่ ารทํางาน - แผนท่แี สดงเส้นทางออกฉกุ เฉิน - ความเส่ียงและอนั ตรายในพ้ืนที่การทาํ งาน งานสอบสวน วเิ คราะหอ์ บุ ัติเหตุ และโรคเน่ืองจากการทํางานและความปลอดภัยขององคก์ ร สาํ นักความปลอดภยั แรงงาน ๑๔

  คูม่ อื และมาตรการความปลอดภยั ในการติดต้งั และการใชง้ านระบบดบั เพลิงอัตโนมัติภายในอาคาร - วิธกี ารขอความช่วยเหลืออยา่ งทันที - ชนิด ประเภท และการตดิ ตั้งอุปกรณ์ช่วยเหลือ - วธิ กี ารในการกู้ภัยและชว่ ยชวี ิตผเู้ ขา้ ไปทาํ งาน หากดําเนินการจัดทําแผนช่วยเหลือเสร็จ ให้ผู้ขออนุญาตและทีมช่วยเหลือร่วมกัน สือ่ สารขั้นตอนและมาตรการในแผนช่วยเหลือให้กับผู้ปฏิบัติงาน ผู้รับเหมา หรือผู้ท่เี ข้ามาในพื้นท่ีการตดิ ต้ังและใช้ ระบบดบั เพลงิ อตั โนมัติ และตอ้ งลงนามรับทราบในเอกสารแผนการช่วยเหลือท่ีกําหนด ๕) การเปลี่ยนแปลงไปจากขั้นตอนการทํางาน กรณีที่มีการเปลี่ยนแปลงขั้นตอนการทํางานเก่ียวกับการติดต้ังและใช้ระบบดับเพลิง อัตโนมัติ จะต้องมีการบันทึกและผ่านการพิจารณาอนุมัติ รวมทั้งจะต้องประเมินและวิเคราะห์อันตราย อยา่ งละเอียด เพ่อื ให้เกิดความมัน่ ใจวา่ ผา่ นการพิจารณาดา้ นความปลอดภยั และกาํ หนดมาตรการควบคมุ ในการขอ อนุญาตทํางานในพื้นท่ีการทาํ งานเกยี่ วกบั การตดิ ตัง้ และใชร้ ะบบดับเพลิง ๔.๒ ระบบการอนญุ าตใหป้ ฏิบัตงิ าน ขอ้ กาํ หนดในการขออนญุ าตเขา้ ทาํ งาน ๔.๒.๑ ใบอนญุ าตการทํางานในการติดต้ังและใชร้ ะบบดบั เพลิงอตั โนมตั มิ ีอายุการทํางานตอ่ ๑ กะ หากต้องการต่อใบอนุญาตการทํางานตอ้ งเร่ิมดําเนินการข้ันตอนการขอและการออกใบอนุญาตการทํางาน รวมท้ัง ต้องทาํ การทบทวนสภาพและมาตรการต่างๆ ตามทีก่ าํ หนดในใบอนญุ าตอกี ครงั้ ๔.๒.๒ ควบคุมมาตรการความปลอดภัยตามขั้นตอนและวิธีการปฏิบัติงานตามเอกสาร Work Instruction, WI และติดเอกสารไว้ในพนื้ ท่กี ารปฏิบัติงาน ขณะมกี ารปฏิบตั ิงาน ๔.๒.๓ ใบอนญุ าตการทาํ งานจะถูกระงับหรอื ถูกยกเลิก หากมกี ารเปลย่ี นแปลงสภาวะใดๆ ที่ส่งผล ต่อความไม่ปลอดภยั ในการทาํ งานหรอื พบวา่ ไม่ปฏิบัตติ ามข้อกาํ หนด ดงั นี้ - ในกรณมี สี ญั ญาณแจ้งเหตุฉกุ เฉนิ (Emergency Alarm) หรอื เกิดสภาวะผดิ ปกตขิ องพนื้ ที่ การทํางาน หากจะกลับเข้าพน้ื ท่ีการทาํ งาน ผูข้ ออนุญาตจะต้องทาํ การขออนุญาตทาํ งานใหมท่ ุกครง้ั - เมื่อปฏิบัติงานเก่ียวกับการติดต้ังและใช้ระบบดับเพลิงอัตโนมัติเสร็จเรียบร้อยแล้ว ผู้ขออนุญาตต้องม่ันใจว่าผู้ปฏิบัติงานทุกคนต้องออกจากพื้นที่ทั้งหมด ก่อนจะทําการลงชื่อปิดใบขออนุญาตการ ทํางาน ผู้ออกใบขออนุญาตจะต้องตรวจสอบพ้ืนท่ีอีกคร้ังว่าไม่มีผู้ปฏิบัติงานอยู่ในพื้นท่ีแล้ว จึงทําการลงชื่ออนุมัติ ใบอนุญาตการทํางานได้ รวมทั้งกรณีงานท่ีถูกกระงับหรือยกเลิกก็จะต้องลงชื่ออนุมัติปิดใบขออนุญาตการทาํ งาน เชน่ กนั และต้องมีการปิดก้ันทางเข้า งานสอบสวน วิเคราะห์อบุ ตั ิเหตุ และโรคเนอื่ งจากการทาํ งานและความปลอดภัยขององค์กร สาํ นักความปลอดภัยแรงงาน ๑๕

  คมู่ อื และมาตรการความปลอดภยั ในการติดตัง้ และการใชง้ านระบบดบั เพลงิ อัตโนมตั ิภายในอาคาร ๔.๓ ข้ันตอนการกอ่ นเข้าปฏิบตั ิงาน ๔.๓.๑ ผ้ขู ออนญุ าต - กรอกใบขออนุญาตการทํางานให้ปฏิบัติงานในพื้นที่การทํางานติดต้ังและใช้ระบบ ดับเพลงิ อัตโนมัติ - ผู้ขออนุญาตทําการประเมินและวิเคราะห์งานเพ่ือความปลอดภัยและบ่งชี้อันตราย รวมทั้งกาํ หนดมาตรการปอ้ งกัน - นําใบขออนุญาตการทํางานส่งให้วิศวกรหรือผู้ได้รับมอบหมายเพ่ือดําเนินการ ตรวจสอบรายละเอียด ๔.๓.๒ วิศวกรหรือหัวหน้างานของผขู้ ออนุญาต - ตรวจสอบรายละเอียดใบขออนุญาตการทํางานติดต้ังและใช้ระบบดับเพลิงอัตโนมัติ โดยมีรายละเอยี ดดงั น้ี ๑) ลกั ษณะของงานทจี่ ะต้องปฏบิ ตั ิ ๒) อุปกรณ์และเคร่อื งมอื ท่ีอาจก่อให้เกิดความเสยี่ งหรืออนั ตราย ๓) คําแนะนาํ เกยี่ วกับอนั ตรายทอี่ าจจะเกดิ จากการปฏิบัติงาน พร้อมข้นั ตอน วธิ กี าร อุปกรณใ์ นการป้องกนั อนั ตรายอย่างถูกวธิ ี - เมื่อพิจารณาตรวจสอบรายละเอียดใบขออนุญาตการทํางานติดต้ังและใช้ระบบ ดับเพลิงอัตโนมัติเรียบร้อยแล้ว ให้ลงช่ือพร้อมชี้แจงอันตรายท่ีอาจจะเกิดข้ึน และแนะนําวิธีป้องกันอันตรายตาม ใบขออนุญาตการทาํ งานใหผ้ ู้ขออนุญาตทํางานไดท้ ราบและปฏิบตั ติ ่อไป - กรณีที่มีการเข้าปฏิบัติงานในพื้นที่การทํางานนอกเวลาการทํางานปกติ วันหยุด วันหยุดนกั ขตั ฤกษ์ ให้วิศวกรหรือผอู้ นญุ าตพจิ ารณาตรวจสอบรายละเอียดพรอ้ มลงช่ือ ๔.๓.๓ ผูข้ ออนญุ าต เตรียมอุปกรณ์คุ้มครองความปลอดภัยส่วนบุคคล และอุปกรณ์ป้องกันอันตรายท่ีอาจจะ เกิดข้ึนจากการทํางาน และลงช่ือผู้ขออนุญาตทํางานพร้อมกับย่ืนใบขออนุญาตการทํางานไปยังผู้มีอํานาจในการ อนมุ ตั ใิ ห้ปฏบิ ตั งิ านในพนื้ ทก่ี ารทํางาน ๔.๓.๔ ผู้อนมุ ัต/ิ ผอู้ นญุ าตในการตดิ ต้ังและใชร้ ะบบดับเพลงิ อตั โนมัติ ผู้อนุมัติ/ผู้อนุญาตที่ได้รับมอบหมาย กาํ หนดมาตรการความปลอดภัยจากรายละเอียด การทาํ งานตามคู่มอื การปฏบิ ัตงิ าน เครอ่ื งมือ และมาตรการปอ้ งกนั ให้เหมาะสมกับสภาพการทาํ งาน พรอ้ มลงชอ่ื งานสอบสวน วิเคราะหอ์ บุ ตั เิ หตุ และโรคเนอื่ งจากการทาํ งานและความปลอดภัยขององค์กร สํานกั ความปลอดภัยแรงงาน ๑๖

  คูม่ ือและมาตรการความปลอดภยั ในการติดตั้งและการใชง้ านระบบดับเพลงิ อัตโนมตั ิภายในอาคาร อนุมตั ิให้ปฏิบตั ิงานในพื้นทกี่ ารทาํ งานทั้งในเวลาทํางานปกติ วนั หยุดประสปั ดาห์ และวนั หยุดนักขตั ฤกษ์ ๔.๓.๕ ผ้คู วบคมุ พื้นท่ี ให้ผู้ควบคุมพื้นที่ลงชื่อรับทราบในใบขออนุญาตการทํางานในพ้ืนท่ีติดตั้งและใช้ระบบ ดับเพลิงอตั โนมตั ิ เพ่ือรับทราบการปฏิบตั ิงานในพืน้ ท่ีของผูข้ ออนญุ าต ๔.๓.๖ ผ้ขู ออนญุ าต/ผคู้ วบคุมงาน - ผู้ขออนุญาต/ผู้ควบคุมงานส่งใบขออนุญาตการทํางานให้หน่วยงานเจ้าของพื้นที่ และแนบรายช่ือผู้รับเหมาท่ีจะเข้าปฏิบัติงานในพ้ืนท่ีการทํางานให้เจ้าหน้าท่ีรักษาความปลอดภัยประตูทางเข้าพื้นท่ี การทํางาน - ผู้ขออนุญาต/ผู้ควบคุมงานพร้อมเจ้าหน้าท่ีความปลอดภัยในการทํางานตรวจสอบ การเตรยี มงานตามมาตรการความปลอดภยั และความพรอ้ มกอ่ นเรม่ิ ปฏิบัติงาน - ตรวจสอบความสมบรู ณ์ของเครื่องมือและอุปกรณ์ว่าอยู่ในสภาพสมบูรณ์และปลอดภัย พร้อมใชง้ าน แล้วลงช่อื ผขู้ ออนญุ าตวา่ ได้มกี ารตรวจสอบเครือ่ งมือและอปุ กรณ์อยู่ในสภาพที่ปลอดภัยพร้อมใช้งาน ๔.๓.๗ เจ้าหนา้ ทรี่ กั ษาความปลอดภัย - ตรวจสอบการอนุมัติ โดยพิจารณาจากชื่อผู้อนุมัติในใบขออนุญาตการทํางานว่าเป็น ผู้ทมี่ ีอํานาจหรอื ไม่ - ตรวจสอบสภาพเคร่อื งมือและอุปกรณ์ท่ีนําเข้าในพ้ืนท่ีการทํางานว่าผ่านการตรวจสอบ และมีความปลอดภัยหรือไม่ - ตรวจสอบผู้รับเหมาก่อนเข้าพ้ืนที่การทํางาน จะต้องมีอุปกรณ์คุ้มครองความปลอดภัย ส่วนบคุ คลและสภาพร่างกายตามท่ีกาํ หนดในใบขออนุญาตการทาํ งาน กอ่ นเขา้ พ้ืนท่กี ารทาํ งาน ๔.๓.๘ เจา้ หน้าท่คี วามปลอดภัยในการทํางาน - ตรวจสอบเอกสารที่เกยี่ วข้องทัง้ หมดในการขออนญุ าตเข้าทาํ งานในพืน้ ที่ - ตรวจสอบสภาพพ้ืนที่การทํางาน และสภาพความพร้อมของผู้ปฏิบัติงาน รวมทั้ง อุปกรณ์คุ้มครองความปลอดภัยส่วนบุคคลและอุปกรณ์ป้องกันอันตราย ตลอดจนมาตรการความพร้อมในการ ช่วยเหลอื กรณเี กดิ เหตุฉกุ เฉิน พรอ้ มทัง้ ลงชื่อในใบอนุญาตการทํางาน ๔.๓.๙ ผปู้ ฏิบัตงิ าน - ตรวจสอบสภาพการทาํ งานตามมาตรการความปลอดภัยทร่ี ะบใุ นใบขออนญุ าตการทาํ งาน พรอ้ มลงชอ่ื ตามหวั ข้อที่มกี ารตรวจสอบกอ่ นเร่ิมทํางานโดยผูป้ ฏบิ ตั ิงานและผ้คู วบคมุ พนื้ ที่ งานสอบสวน วเิ คราะห์อบุ ตั เิ หตุ และโรคเนื่องจากการทํางานและความปลอดภยั ขององค์กร สํานกั ความปลอดภัยแรงงาน ๑๗

  คูม่ อื และมาตรการความปลอดภัยในการตดิ ตง้ั และการใชง้ านระบบดับเพลิงอัตโนมัตภิ ายในอาคาร ๔.๓.๑๐ผูข้ ออนุญาต/ผคู้ วบคุมงาน - ผู้ขออนุญาต/ผู้ควบคุมงานตรวจสอบสภาพการทํางานตามมาตรการความปลอดภัย ที่ระบุในใบขออนุญาตการทํางาน พร้อมบันทึกรายละเอียด ระบุเวลา และลงชื่อจากการตรวจสภาพงานโดยผู้ ขออนญุ าต - กรณที ี่งานไมเ่ สรจ็ ภายในชว่ งเวลาทขี่ ออนญุ าตให้ตอ่ อายใุ บขออนญุ าตการทาํ งาน โดยลง เวลาเรมิ่ ตน้ และสน้ิ สุด ๔.๔ ขนั้ ตอนขณะการปฏบิ ตั งิ าน ๔.๔.๑ การตรวจสอบสภาพหน้างานโดยผคู้ วบคุมงาน ผู้ควบคุมงานตรวจสอบสภาพการทํางานตามมาตรการความปลอดภัยที่ระบุในใบขอ อนุญาตการทาํ งาน พร้อมบันทึกรายละเอียด ระบุเวลา และลงชื่อจากการตรวจสภาพงาน ๔.๔.๒ การควบคุมทางเขา้ และทางออก ผูเ้ ฝา้ ระวังจะตอ้ งคอยสงั เกตผปู้ ฏิบตั งิ านภายในพื้นท่กี ารทาํ งานตลอดเวลา หากไมส่ ามารถ สงั เกตเห็นไดจ้ ะตอ้ งมอี ปุ กรณ์และระบบการส่อื สารท่เี หมาะสม เพอ่ื ไมใ่ ห้ขาดการตดิ ตอ่ สอ่ื สารระหวา่ งผเู้ ฝา้ ระวัง กับผปู้ ฏบิ ัตงิ านในพื้นทกี่ ารทาํ งาน เชน่ วิทยุสื่อสาร และสัญญาณตา่ งๆ เปน็ ตน้ ๔.๔.๓ การหยดุ ทํางานชวั่ คราว ขณะปฏิบัติงานในพื้นที่การทํางานติดต้ังและใช้ระบบดับเพลิงอัตโนมัติเป็นหน้าท่ี ความรับผิดชอบของผู้ควบคุมงานและผู้เฝ้าระวังท่ีจะต้องตรวจสภาพการทํางานโดยรอบว่าอาจมีผลกระทบหรือ เป็นอันตรายต่อผู้ปฏิบัติงานภายในพื้นที่การทํางาน ควรส่ังให้ผู้ปฏิบัติงานท่ีอยู่ภายในหยุดงานชั่วคราว และออก จากพ้ืนที่การทํางานทันที และหากเห็นว่ากลับอยู่ในสภาวะปกติก็ต้องทําการตรวจสภาพการทํางานอีกคร้ัง แลว้ จึงค่อยเรม่ิ ทาํ งานใหม่ ๔.๔.๔ การควบคมุ ผไู้ ม่เกี่ยวข้อง ไม่ให้ผู้ที่ไม่มีหน้าท่ีเกี่ยวข้องเข้าไปในพ้ืนที่การทํางานติดต้ังและใช้งานระบบดับเพลิง อัตโนมัติ ขณะท่มี ีการปฏบิ ัตงิ านอยู่หรือขณะที่มีการหยดุ งานช่วั คราว ๔.๔.๕ การปฏบิ ัตเิ มอื่ เกดิ เหตฉุ ุกเฉนิ การช่วยเหลือผู้ทีหมดสติหรือติดอยู่ภายในพื้นท่ีการทํางานติดต้ังและใช้ระบบดับเพลิง อัตโนมัติและเกิดการร่ัวไหล จะกระทําโดยมีแผนการช่วยเหลือ และอุปกรณ์ท่ีจําเป็นที่เตรียมไว้ล่วงหน้า ให้เหมาะกับพ้ืนที่การทํางาน รวมท้ังจะต้องมีทีมช่วยเหลือ นอกจากนี้จะต้องมีการซักซ้อมปฏิบัติตามแผนและ งานสอบสวน วเิ คราะหอ์ บุ ตั ิเหตุ และโรคเน่อื งจากการทํางานและความปลอดภัยขององค์กร สาํ นักความปลอดภยั แรงงาน ๑๘

  คมู่ ือและมาตรการความปลอดภัยในการติดต้ังและการใชง้ านระบบดับเพลงิ อัตโนมัติภายในอาคาร เตรยี มรับสถานการณใ์ หพ้ รอ้ มอยูเ่ สมอ ๔.๕ ขัน้ ตอนหลงั การเสรจ็ สิ้นงาน ๔.๕.๑ ผขู้ ออนญุ าต/ผคู้ วบคมุ งาน เม่ือปฏิบัติงานเสร็จหรือต้องการยกเลิกการปฏิบัติงาน ให้ทาํ ความสะอาดพื้นท่ีและระบุ สาเหตขุ องปิดใบขออนญุ าตการทาํ งานพรอ้ มลงชอ่ื ๔.๕.๒ ผขู้ ออนญุ าตและเจา้ ของพืน้ ท่ี ผ้ขู ออนญุ าตและเจ้าของพ้นื ทร่ี ่วมกนั ตรวจสอบความเรยี บร้อยของพ้นื ที่การทาํ งาน ๔.๕.๓ หัวหน้าผู้ควบคุมพืน้ ที่ ตรวจรับงานและปิดใบขออนุญาตการทํางานในพ้ืนท่ีการติดต้ังและใช้ระบบดับเพลิงอัตโนมัติ จากนั้นส่งใบขออนุญาตการทํางานที่ปิดงานแล้วกลับไปยังเจ้าหน้าที่ความปลอดภัยในการทํางานหรือหน่วยงาน ความปลอดภยั ฯ ๕. ตวั อยา่ งแผนฉกุ เฉนิ ในการตดิ ตัง้ และใช้งานระบบดับเพลงิ อตั โนมัติ ก. ข้ันตอนการปฏิบัติงานช่วยเหลือผู้ประสบอันตรายในการติดต้ังและใช้งานระบบดับเพลิงอัตโนมัติ เมื่อเกิดเหตุฉุกเฉิน ๕.๑ การเตรยี มความพรอ้ มของระบบการชว่ ยเหลือ ๕.๑.๑ การเตรียมความด้านอปุ กรณ์ช่วยเหลือ จัดทํารายการอุปกรณ์ช่วยเหลือท้ังหมดที่มีอยู่ภายในพื้นที่การทํางานตามแบบฟอร์ม ท่ีกาํ หนด พร้อมทัง้ มกี ารทบทวนอย่างสมา่ํ เสมอ หากมกี ารเปล่ยี นแปลงจํานวนหรือชนิดอปุ กรณ์ช่วยเหลือจะต้องมี การทบทวนเอกสารใหเ้ สรจ็ ภายในระยะเวลา ๓๐ วัน ๕.๑.๒ การจัดเกบ็ และการตรวจสอบอปุ กรณ์ชว่ ยเหลือ จัดเก็บอุปกรณ์ช่วยเหลือให้สามารถรักษาสภาพความพร้อมและสะดวกต่อกานํามา ใชง้ าน ซง่ึ ตอ้ งพจิ ารณาความเหมาะสม ดงั นี้ - ภาชนะจัดเก็บต้องมีความแข็งแรง สามารถรองรับแรงกดทับที่อาจทําให้อุปกรณ์ชํารุด เสียหายได้ - แยกประเภทของอุปกรณ์ให้ชัดเจนในแต่ละภาชนะจัดเก็บ พร้อมทั้งติดป้ายแสดงชื่อ อุปกรณแ์ ละจํานวนอยา่ งชดั เจน งานสอบสวน วเิ คราะห์อุบตั ิเหตุ และโรคเนอ่ื งจากการทํางานและความปลอดภัยขององคก์ ร สํานักความปลอดภยั แรงงาน ๑๙

  คู่มือและมาตรการความปลอดภยั ในการตดิ ต้ังและการใชง้ านระบบดบั เพลิงอัตโนมัตภิ ายในอาคาร - จัดเก็บอุปกรณ์ให้ห่างจาก ฝุ่นละออง สารเคมี ความร้อน และความชื้น เพื่อป้องกัน อปุ กรณเ์ สียหาย การตรวจสอบอุปกรณ์ช่วยเหลือให้ม่ันใจว่าอุปกรณ์ดังกล่าวอยู่ในสภาพท่ีพร้อมต่อการใช้ งานอยูต่ ลอดเวลา โดยแบ่งการตรวจสอบเปน็ ๓ ระยะดงั น้ี ๑) ตรวจสอบอุปกรณ์ประจําวันก่อนนําไปใช้งาน พิจารณารายการอุปกรณ์ท่ีจะใช้งาน ตามทรี่ ะบใุ นแบบฟอร์มทก่ี ําหนด ๒) ตรวจสอบอุปกรณ์ช่วยเหลือประจําไตรมาส โดยจัดทําแผนการตรวจสอบสภาพ อุปกรณช์ ่วยเหลือทงั้ หมด และดําเนินการตรวจสอบตามความถใ่ี ห้ครบตามที่ระบุในแบบฟอร์มทก่ี ําหนด ๓) ตรวจสอบความแข็งแรงของอุปกรณ์ตามความถ่ีทุก ๑ ปี จัดทําแผนการตรวจสอบ อุปกรณ์ช่วยเหลือท้ังหมด โดยเฉพาะอุปกรณ์ที่ต้องรับแรงกด แรงดึง กรณีไม่สามารถตรวจสอบโดยหน่วยงาน ภายในได้ ต้องทาํ การส่งอุปกรณช์ ว่ ยเหลือให้หนว่ ยงานภายนอกตรวจสอบตามความเหมาะสม ๕.๑.๓ ความพร้อมของทีมช่วยเหลือ เตรียมสภาพรา่ งกายของทมี ชว่ ยเหลอื ใหม้ ีความพรอ้ ม โดยการทดสอบสภาพร่างกายอย่าง น้อยเดือนละ ๑ ครั้ง และต้องผ่านการตรวจร่างกายสําหรับการปฏิบัติงานในการติดต้ังและใช้งานระบบดับเพลิง อตั โนมตั ิ ๕.๑.๔ การประเมินทมี ช่วยเหลือจากหน่วยงานภายนอก กรณีท่ีจําเป็นต้องใช้ทีมช่วยเหลือจากหน่วยงานภายนอก ต้องผ่านการตรวจสอบ และประเมนิ ความรู้ ความสามารถ และสภาพความพรอ้ มของอุปกรณ์ทจ่ี ะนํามาใชง้ าน ๕.๑.๕ การจัดทําแผนชว่ ยเหลอื เขียนแผนช่วยเหลือสําหรับงานที่ทําการติดต้ังและใช้งานระบบดับเพลิงอัตโนมัติ เพ่ือให้ สามารถชว่ ยเหลอื ได้ทันเวลา โดยผ้ขู ออนญุ าต ผู้อนญุ าต และทีมชว่ ยเหลือจะต้องมีความเข้าใจเป็นอย่างดีเกี่ยวกับ ข้ันตอนการทํางานในการติดตั้งและใช้งานระบบดับเพลิงอัตโนมัติ แล้วจึงร่วมกันจัดทําแผนช่วยเหลือ โดยประกอบดว้ ยข้อมูลตอ่ ไปนี้ ๑) สถานที่หรือพืน้ ท่กี ารปฏิบตั ิงาน ๒) ลักษณะงานเกีย่ วกบั ข้นั ตอนการทํางานในการติดตัง้ และใชง้ านระบบดบั เพลิงอัตโนมตั ิ ๓) รายการอุปกรณช์ ว่ ยเหลือและจาํ นวนอปุ กรณท์ ีต่ อ้ งใช้ ๔) จาํ นวนกําลงั พล ๕) การสอื่ สาร งานสอบสวน วเิ คราะห์อุบัตเิ หตุ และโรคเน่อื งจากการทํางานและความปลอดภัยขององคก์ ร สาํ นกั ความปลอดภยั แรงงาน ๒๐

  คู่มอื และมาตรการความปลอดภยั ในการติดต้งั และการใชง้ านระบบดบั เพลงิ อัตโนมัติภายในอาคาร ๖) สงิ่ อาํ นวยความสะดวกตา่ งๆ (Facility Support) ๗) การประเมนิ อนั ตรายท่อี าจเกดิ ขึน้ ๘) สถานการณ์จําลองและอปุ กรณ์การชว่ ยเหลอื ๙) การตดิ ตั้งอุปกรณ์ชว่ ยเหลอื ๑๐) เทคนิคและภาพจาํ ลองการเขา้ ชว่ ยเหลอื ๑๑) การปฐมพยาบาล ๑๒) กําหนดจุดนัดหมาย ๑๓) สรุปเวลาท่ีใช้ในการช่วยเหลือออกจากพ้ืนท่ีฉุกเฉิน จนกระทั่งได้รับการ ปฐมพยาบาล ๕.๑.๖ การฝึกซ้อมปฏบิ ัตกิ ารชว่ ยเหลอื ให้ทีมช่วยเหลือ ผู้ควบคุมงาน ผู้เฝ้าระวัง ผู้ปฏิบัติงาน เจ้าของพ้ืนที่ เจ้าหน้าท่ี ความปลอดภัยในการทํางาน และหน่วยงานความปลอดภยั อาชวี อนามัย และสภาพแวดล้อมในการทํางาน เพ่ือทาํ การฝึกซ้อมปฏิบัติการช่วยเหลือก่อนการปฏิบัติงานจริง โดยผลการฝึกซ้อมจะต้องดําเนินการตามแผนให้เสร็จ ภายในระยะเวลา ๔ นาที โดยนับต้ังแต่การแจ้งเหตุ การเข้าช่วยเหลือ การเคลื่อนย้าย จนกระทั่งได้รับการปฐม พยาบาลและกู้ชีพจนมีสัญญาณชีพ เม่ือทําการฝึกซ้อมตามแผนแล้วให้มีการรับรองผล โดยหัวหน้าทีมช่วยเหลือ ผู้ควบคุมงานหัวหน้าผู้ปฏิบัติงาน และเจ้าของพื้นท่ี ท้ังนี้ผู้ควบคุมงานจะต้องทําการส่ือสารรายละเอียด แผนชว่ ยเหลือใหท้ ุกคนได้รับทราบ ๕.๒ ขัน้ ตอนการปฏบิ ตั กิ ารช่วยเหลือกรณีเกิดเหตุมผี ู้ประสบอนั ตรายจากการติดตั้งและใช้งานระบบ ดับเพลิงอัตโนมัติ ๕.๒.๑ ผู้เฝา้ ระวงั - เมื่อเกดิ เหตุฉกุ เฉินบาดเจ็บภายในพื้นที่ที่มีการติดต้ังและใช้งานระบบดับเพลิงอัตโนมัติ ตอ้ งทาํ การแจง้ ทมี ฉกุ เฉิน จากน้ันจงึ แจ้งผ้คู วบคมุ งานและเจ้าของพืน้ ท่ี โดยแจง้ รายละเอยี ดดงั นี้ ๑) แจง้ พนื้ ทีเ่ กดิ เหตุฉุกเฉิน ๒) ลกั ษณะการประสบเหตุ ๓) จาํ นวนผู้ประสบเหตุ - ให้การสนับสนุนช่วยเหลือ เช่น ส่งอุปกรณ์ช่วยเหลือเข้าไปพื้นที่เกิดเหตุ ลําเลียง ผบู้ าดเจ็บออกนอกพน้ื ทีเ่ กดิ เหตุ ฯลฯ งานสอบสวน วเิ คราะห์อบุ ตั เิ หตุ และโรคเนอ่ื งจากการทํางานและความปลอดภัยขององค์กร สาํ นกั ความปลอดภยั แรงงาน ๒๑

  คู่มือและมาตรการความปลอดภัยในการตดิ ตั้งและการใชง้ านระบบดับเพลิงอัตโนมัติภายในอาคาร ๕.๒.๒ ทมี ชว่ ยเหลอื - แจ้งเหตุไปยังหน่วยงานและผู้ท่ีเก่ียวข้องท่ีเก่ียวข้องตามท่ีกําหนดไว้ในแผนฉุกเฉิน เพ่ือใหป้ ระสานขอความช่วยเหลือจากทีมพยาบาลและเจ้าหน้าที่พยาบาล และหากจําเป็นต้องใช้รถพยาบาลต้องมี การกาํ หนดจดุ นัดหมาย พร้อมตรวจสอบเสน้ ทางการเคลอ่ื นย้ายผปู้ ระสบเหตใุ นทุกวันทีม่ ีการปฏบิ ตั งิ าน - ประสานงานเจา้ หนา้ ที่ความปลอดภัยในการทาํ งาน สาํ หรบั การเตรียมเสน้ ทาง จดุ จอด รถพยาบาลใหเ้ หมาะสม - ดาํ เนินการชว่ ยเหลอื ตามแผนชว่ ยเหลอื หรอื สถานการณ์ - ปฐมพยาบาลเบอื้ งตน้ ตามความจําเป็น - ส่งผรู้ ะสบอนั ตรายไปปฐมพยาบาลและประเมนิ อาการบาดเจบ็ ณ. ห้องพยาบาลของ สถานทที่ ํางาน หรอื สง่ ไปโรงพยาบาลตามแผนท่ีกําหนดไว้ ขอ้ ควรระวังเพ่อื ความปลอดภัยสําหรับการเขา้ ชว่ ยเหลือผปู้ ระสบเหตุ - ประเมินสภาพอากาศภายในพื้นท่ีการทํางาน และยืนยันผลการตรวจวัดสภาพ บรรยากาศว่าอยู่ในเกณฑ์ที่ปลอดภัยก่อนปฏิบัติการช่วยทุกคร้ัง  หากพบว่ามีบรรยากาศอันตรายอยู่ภายในพ้ืนท่ี การทาํ งานตอ้ งมกี ารเตรยี มมาตรการความปลอดภยั สาํ หรบั ทมี ชว่ ยเหลอื และผปู้ ระสบเหต ุ - อุปกรณ์คุ้มครองความปลอดภัยส่วนบุคคล ต้องพิจารณาให้เหมาะสมกับสภาพ ความเสี่ยงในพื้นทปี่ ฏบิ ัติงาน  - ประเมิน วางแผน และพิจารณาจํานวนคนของทีมช่วยเหลือเท่าท่ีเหมาะสมตาม สถานการณ ์ - ตรวจสอบชอ่ งทางการส่อื สารระหว่างเข้าช่วยเหลอื ว่าเปน็ ไปอยา่ งมีประสิทธภิ าพ  - ประเมินอันตรายจากสารคัดหลั่งต่างๆ ของผู้ประสบเหตุ เพ่ือป้องกันการติดเช้ือโรค ระหวา่ งการเขา้ ชว่ ยเหลอื   - เส้นทางเคลื่อนย้ายผู้ประสบเหตุจะต้องไม่มีสิ่งกีดขวาง เพ่ือให้มีความสะดวก และปลอดภัยขณะทาํ การช่วยเหลือ ๕.๒.๓ ผู้ควบคมุ งาน - สั่งหยุดงานช่ัวคราว หลังจากได้รับแจ้งจากผู้เฝ้าระวังว่ามีผู้ประสบเหตุในพ้ืนที่ การทาํ งานตดิ ตั้งและใชง้ านระบบดบั เพลงิ อัตโนมตั ิ งานสอบสวน วิเคราะห์อบุ ัตเิ หตุ และโรคเนอื่ งจากการทํางานและความปลอดภยั ขององค์กร สาํ นกั ความปลอดภัยแรงงาน ๒๒

  คู่มอื และมาตรการความปลอดภัยในการติดตงั้ และการใชง้ านระบบดับเพลงิ อัตโนมัตภิ ายในอาคาร - สื่อสารไปยังผู้ควบคุมงานในพื้นที่ใกล้เคียงที่อาจได้รับผลกระทบหรือกีดขวางการ ปฏบิ ัตงิ านของทมี ช่วยเหลือตามความเหมาะสม - กรณีที่จําเป็นต้องเคลื่อนย้ายผู้ปฏิบัติงาน จะต้องแจ้งหัวหน้างานให้พาผู้ปฏิบัติงานไป ยังจุดทป่ี ลอดภัย - พิจารณาการปิดทางเข้าออกพื้นท่ีการปฏิบัติงานติดตั้งและใช้งานระบบดับเพลิง อัตโนมัติพร้อมท้ังติดป้ายเตือนให้ชัดเจน กรณีพบว่าพ้ืนที่การปฏิบัติงานมีความเส่ียงต่อการเกิดอันตราย ให้พิจารณาปดิ ใบอนญุ าตการปฏบิ ตั งิ าน ๕.๒.๔ เจา้ ของพ้ืนท/ี่ เจ้าของอปุ กรณ์ - แจ้งผู้อนุญาตถึงเหตุการณ์ท่ีเกิดข้ึนพร้อมทั้งปิดก้ันพื้นที่ เพื่อป้องกันผู้ท่ีไม่มี ส่วนเกยี่ วข้องเขา้ ไปในบริเวณพืน้ ทก่ี ารทํางาน - ตรวจสอบพื้นท่ีการทํางานเพื่อค้นหาแหล่งอันตรายที่มีอยู่ หากพบแหล่งอันตรายหรือ ความเสี่ยงให้ดําเนินการแก้ไขโดยการตัดแยกระบบแหล่งอันตราย พร้อมตรวจวัดบรรยากาศโดยรอบพ้ืนท่ี การทาํ งาน ๕.๓ การขออนุญาตเข้าทํางานพื้นท่ีที่ทําการติดต้ังและใช้งานระบบดับเพลิงอัตโนมัติภายหลังจาก เกดิ เหตุฉกุ เฉิน ผู้ขออนุญาตต้องมีการกําหนดและทบทวนมาตรการความปลอดภัยตามระบบการขออนุญาตเข้า ทาํ งานในพ้นื ที่การทาํ งานทุกคร้ัง ๖. เอกสารอา้ งอิง ๖.๑ ACGIH. TLVs and BEIs Based on the Documentation of the Threshold Limit Values & Biological Exposure Indices. United states 2015 ๖.๒ กฎกระทรวงกําหนดมาตรฐานในการบริหาร จัดการ และดําเนินการด้านความปลอดภัย อาชวี อนามยั และสภาพแวดล้อมในการทาํ งานเกย่ี วกับสารเคมอี นั ตราย พ.ศ.๒๕๕๖ ๖.๓ กฎกระทรวงกําหนดมาตรฐานในการบริหารและการจัดการด้านความปลอดภัย อาชีวอนามัย และ สภาพแวดลอ้ มในการทาํ งานในทอ่ี บั อากาศ พ.ศ.๒๕๔๗ ๖.๔ คณะสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์. เอกสารประกอบการเสวนา เร่ือง เราเรียนรู้ อะไร...จากเหตรุ ั่วไหลสารดบั เพลงิ ไพโรเจน ธนาคารไทยพาณิชย.์ วนั ที่ ๒๕ มนี าคม ๒๕๕๙ งานสอบสวน วิเคราะหอ์ บุ ัตเิ หตุ และโรคเนอ่ื งจากการทํางานและความปลอดภัยขององค์กร สาํ นักความปลอดภัยแรงงาน ๒๓

  คู่มอื และมาตรการความปลอดภัยในการติดตั้งและการใชง้ านระบบดบั เพลิงอัตโนมตั ิภายในอาคาร ๖.๕ นิตยสารเพ่ือความปลอดภัยในการทํางาน/การป้องกันและระงับอัคคีภัย. เทคโนโลยี แอโรซอล ดับเพลิง (Aerosol Fire Suppress Technology). ออนไลน์. แหล่งที่มา http://www.safetylife thailand.com (เข้าถงึ เมือ่ วนั ท่ี ๑๔ มนี าคม ๒๕๕๙) ๖.๖ บริษัท นิปปอน เคมิคอล จํากัด. ระบบดับเพลิงชนิดสารแอโรซอล (AEROSOL) Stat-X. ออนไลน์. แหลง่ ทม่ี า http://www.nippon.co.th/statx.htm (เขา้ ถึงเมอ่ื วันที่ ๑๔ มนี าคม ๒๕๕๙) ๖.๗ บริษัท อิมพีเรียลไฟร์เอ็นจิเนียริ่ง จํากัด. เทคโนโลยีระบบดับเพลิงแห่งอนาคต. ออนไลน์. แหลง่ ท่ีมา http://www.imperial.co.th (เข้าถึงเมื่อวันที่ ๑๔ มีนาคม ๒๕๕๙) ๖.๘ พระราชบัญญัติความปลอดภัย ความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทํางาน พ.ศ.๒๕๕๔ ๖.๙ ระบบป้องกันอัคคีภัยระบบไฟฟ้าฉุกเฉินและระบบความปลอดภัยออนไลน์ แหล่งท่ีมา http://eng.rtu.ac.th/ESD (เข้าถึงเมือ่ วนั ที่ ๒๕ มีนาคม ๒๕๕๙) ๖.๑๐ วิรัตน์ วิตะพันธ์ (วิศวกรออกแบบระบบดับเพลิงบริษัท นิปปอน เคมิคอล จํากัด). เอกสารชี้แจง เรื่องระบบดบั เพลิงชนิดแอโรซอล (ไพโรเจน) เมือ่ วนั ท่ี ๑๖ มนี าคม ๒๕๕๙ ๖.๑๑ วิศวกรรมสถานแห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์ (วสท.). วสท.วิเคราะห์กรณีไฟไหม้ตึก อาคารธนาคารไทยพาณิชย์ สนง. ใหญ่. ออนไลน์. แหล่งที่มา http://eit.or.th/news_detail.aspx?id=201 (เขา้ ถึงเมื่อวันที่ ๑๘ มนี าคม ๒๕๕๙) ๖.๑๒ วุฒิชัย เอ้ือวิทยาศุภร. ทําไม \"ถังดับเพลิงไพโรเจน\" จึงกลายเป็นฆาตกร?. ออนไลน์. แหล่งที่มา http://www.manager.co.th/Science/ViewNews.aspx?NewsID=9590000026713 (เข้าถึงเม่ือวันท่ี ๑๘ มนี าคม ๒๕๕๙) งานสอบสวน วิเคราะห์อบุ ัติเหตุ และโรคเน่อื งจากการทํางานและความปลอดภัยขององค์กร สํานกั ความปลอดภยั แรงงาน ๒๔