วันฉัตรมงคล

วั น ฉั ต ร ม ง ค ล ( ฉั ด -ต ร ะ -ม ง -ค ล ) มีความหมายตามพจนานุกรมว่า พระราชพิธีฉลอง พระเศวตฉัตร ทาในวันซึ่งตรงกับวันบรมราชาภิเษก เป็นวันที่ระลึกในการครบรอบปีที่พระบาทสมเด็จ พระเจ้าอยู่หัว ทรงรับพระบรมราชาภิเษกเป็น พระมหากษัตริย์แห่งประเทศไทยโดยสมบูรณ์ตาม โบราณราชประเพณี ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระบรมชนกา ธเิ บศร มหาภูมพิ ลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร รัชกาลท่ี 9 พระราชพิธีฉัตรมงคล จัดข้ึนทุกวันท่ี 5 พฤษภาคม เพราะทรงประกอบพระราชพิธีบรม ราชาภิเษกเมื่อวันท่ี 5 พฤษภาคม 2493 และทาง ราชการถือเปน็ วนั หยุด ตามประเพณีวนั หนง่ึ ของไทย

ต่อมา ใ นวั นที่ ๑ 1 เมษา ยน 2560 หลังจากรัชกาลที่ 9 เสด็จสวรรคต ทางรัฐบาลท่ีมี พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา เป็นนายกรัฐมนตรี ได้ ป ร ะก า ศ ล งใ น ร า ชกิ จ จ า นุเ บ ก ษ า ย ก เ ลิ ก วนั ฉัตรมงคล 5 พฤษภาคมของทกุ ปี ก่อนท่ีคณะรัฐมนตรี จะมีมติเม่ือวันที่ 21 พฤษภาคม 2562 กาหนดให้วันที่ 4 พฤษภาคม เป็นวันฉัตรมงคลแทน เพ่ือราลึกถึงพระราชพิธีบรม ราชาภิเษก เป็นพระมหากษัตริย์ รัชกาลท่ี 10 แ ห่ ง ร า ช ว ง ศ์ จั ก รี แ ล ะ ร า ช อ า ณ า จั ก ร ไ ท ย ของพระบาทสมเด็จพระ ปรเมนทรรามาธิบดี ศรีสินทรมหาวชิราลงกรณ พระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว เม่ือวันที่ 4 พฤษภาคม 2562

พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว ไ ด้ มี พ ร ะ ป ฐ ม บ ร ม ร า ช โ อ ง ก า ร ใ น พ ร ะ ร า ช บ ร ม ราชาภเิ ษกว่า \"เราจะสืบสาน รักษา และต่อยอด และครองแผ่นดินโดยธรรม เพื่อประโยชน์สขุ แห่งอาณาราษฎรตลอดไป\"

ความเปน็ มา ก่ อ น ห น้ า รั ช ส มั ย ข อ ง พ ร ะ บ า ท ส ม เ ด็ จ พระจอมเกลา้ เจา้ อยหู่ ัว พระราชพิธีฉัตรมงคลถือเป็น พิธีของเจ้าพนักงานในพระราชฐาน ท่ีมีหน้าท่ีรักษา เคร่ืองราชูปโภค และพระทวารประตูวัง ได้จัดการ สมโภชสังเวยเครื่องราชูปโภคท่ีตนรักษาทุกปีใน เดือนหก และเปน็ งานส่วนตัว ไม่ถอื เป็นงานหลวง จนกระท่ัง สมัยพระบาทสมเด็จพระจอม เกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จขึ้นครองราชย์ ได้ทรงกระทาพิธี ฉัตรมงคลขึ้นเป็นครั้งแรก ในวันบรมราชาภิเษก เม่ือวันท่ี 15 พฤษภาคม 2393 โดยมีพระราชดาริ ว่า วันบรมราชาภิเษกเป็นมหามงคลสมัยท่ีควรแก่ การเฉลิมฉลองในประเทศท่ีมีพระเจ้าแผ่นดิน จึงถือ ให้วันน้ันเป็นวันนักขัตฤกษ์มงคลกาล และควรที่จะ สมโภชพระมหาเศวตฉัตรให้เป็นสวัสดิมงคลแก่ราช สมบตั ิ

แตเ่ นื่องจากเปน็ ธรรมเนยี มใหม่ ยากต่อการ เข้าใจ อีกทั้งเผอิญที่วันบรมราชาภิเษกไปตรงกับวัน สมโภชเคร่ืองราชูปโภคที่มีแต่เดิมพระบาทสมเด็จ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงทรงอธิบายว่า วันฉัตร มงคลเป็นวนั สมโภชเคร่อื งราชูปโภค จึงไม่มีใครติดใจ สงสยั ดังนั้น จึงได้มีพระราชดาริจัดงานพระราช กุศล พระราชทานชื่อว่า \"ฉัตรมงคล\" นี้ข้ึน โดยได้มี การเฉลิมฉลองด้วยการนิมนต์พระสงฆ์มาสวดเจริญ พุทธมนต์ ในวันขึ้น 13 ค่า เดือน 6 รุ่งข้ึนมี การถวายภัตตาหารแด่พระสงฆ์ที่พระท่ีนั่งดุสิต มหาปราสาท และพระท่ีนั่งไพศาลทักษิณ ด้วยเหตุนี้ จงึ ถือว่าการเฉลมิ ฉลองพระราชพิธฉี ัตรมงคล เรม่ิ มีใน รัชกาลของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เปน็ คร้งั แรก

ตอ่ มาในสมยั รัชกาลที่ 5 วันบรมราชาภเิ ษก ตรงกับเดือน 12 จงึ โปรดเกล้าฯ ให้จัดงานฉัตรมงคล ในเดือน 12 แต่ไม่ได้รับการยินยอม พระบาทสมเด็จ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงทรงแก้ไขด้วยการออก พระราชบัญญัติว่าด้วยตราจุลจอมเกล้าสาหรับ ตระกูลข้ึน ให้มีพระราชทานตรานี้ตรงกับวันคล้าย บรมราชาภิเษก ท่านผู้หลักผู้ใหญ่จึงยินยอมให้เล่ือน งานฉัตรมงคลมาตรงกับวันบรมราชาภิเษก แต่ยังให้ รักษาประเพณีสมโภช เครอ่ื งราชูปโภคอยู่ตามเดมิ รูปแบบงานวันฉัตรมงคล จงึ เปน็ เช่นนจ้ี นถงึ ปัจจุบนั

พระราชพธิ ฉี ตั รมงคลรชั กาลปัจจบุ นั ใ น รั ช ก า ล ปั จ จุ บั น พ ร ะ บ า ท ส ม เ ด็ จ พระเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดงาน 3 วนั น่ันคอื วนั ฉัตรมงคล ตรงกับวันที่ 4 พฤษภาคม พระบาทสมเด็จ พ ร ะ เ จ้ า อ ยู่ หั ว ท ร ง ป ร ะ ก อ บ พ ร ะ ร า ช พิ ธี บ ร ม ราชาภิเษก ประกอบด้วย สรงพระมุรธาภิเษก ณ ชาลาพระท่ีน่ังจักรพรรดิพิมาน ทรงรับน้าอภิเษก ณ พระที่นั่งอัฐทิศอุทุมพรราชอาสน์ ทรงรับเครื่อง ราชกกุธภัณฑ์ ขัตติยราชวราภรณ์ และพระแสง ณ พระที่นั่งภัทรบิฐ เลี้ยงพระพระสงฆ์ดับเทียนชัย ณ พระท่นี ่งั อมรินทรวนิ จิ ฉยั

วันที่ 5 พฤษภาคม เ ป็ น พ ร ะ ร า ช พิ ธี เ ฉ ลิ ม พ ร ะ ป ร ม า ภิ ไ ธ ย พระนามาภิไธย สถาปนาพระฐานันดรศักด์ิ พระบรมวงศ์ และเสดจ็ พระราชดาเนินเลียบพระนคร โดยขบวนพยุหยาตราสถลมารค จากพระที่น่ัง อาภรณ์ภิโมกข์ปราสาท วัดบวรนิเวศวิหาร วัดราช บพิธสถิตมหาสีมาราม และวัดพระเชตุพนวิมล มงั คลาราม วันที่ 6 พฤษภาคม พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จออก ณ สีหบัญชร พระที่นั่ง สุทไธสวรรยปราสาท ให้ประชาชนเฝ้าฯ ถวายพระพรชัยมงคล เสด็จออก ใ ห้ ทู ต า นุ ทู ต แ ล ะ ก ง สุ ล ต่ า ง ป ร ะ เ ท ศ เ ฝ้ า ฯ ถวายพระพรชยั มงคล ณ พระทน่ี ่งั จักรมี หาปราสาท

พระราชพิธีบรมราชาภิเษกของไทย ในรัชกาลต่างๆ •พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช รชั กาลท่ี 1 ราชาภิเษก วนั ที่ 13 มถิ นุ ายน พ.ศ. 2325 • พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รัชกาลที่ 2 ราชาภิเษก พ.ศ. 2352 • พ ร ะ บ า ท ส ม เ ด็ จ พ ร ะ น่ั ง เ ก ล้ า เ จ้ า อ ยู่ หั ว รัชกาลท่ี 3 ราชาภิเษก วันท่ี 1 สิงหาคม พ.ศ. 2367 • พร ะบา ทสม เด็จพร ะจอมเกล้า เจ้า อยู่หัว รัชกาลท่ี ๔ บรมราชาภเิ ษก 15 พฤษภาคม พ.ศ. 2394

• พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รชั กาลที่ 5 ราชาภเิ ษก ครั้งที่ ๑ วันที่ 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2411 ครง้ั ที่ ๒ วันที่ 16 พฤศจกิ ายน พ.ศ. 2416 • พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รชั กาลท่ี 6 ราชาภเิ ษก วันที่ 11 พฤศจกิ ายน พ.ศ. 2453 • พ ร ะ บ า ท ส ม เ ด็ จ พ ร ะ ป ก เ ก ล้ า เ จ้ า อ ยู่ หั ว รัชกาลท่ี 7 บรมราชาภเิ ษก วันที่ 25 กมุ ภาพนั ธ์ 2468

• พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล รชั กาลที่ 8 ราชาภเิ ษก / ไมม่ ี • พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช มหาราช รชั กาลท่ี 9 บรมราชาภิเษก วันที่ 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2493 • พร ะบาทสมเด็จ พร ะ ว ชิร เกล้าเจ้าอยู่หั ว รัชกาลท่ี 10 บรมราชาภิเษก วันที่ 4 พฤษภาคม พ.ศ. 2562

บรรณานกุ รม The Bangkok insight editorial team. (2563). 4 พฤษภาคม “วนั ฉัตรมงคล” ราลึกพระราช พธิ ีบรมราชาภิเษก “พระบาทสมเด็จพระวชริ เกล้าเจา้ อยหู่ วั ”. สืบค้น 1 พฤษภาคม 2564, จาก https://www.thebangkok insight.com/34885 0/

บรรณานกุ รม สารานุกรมเสร.ี (๒๕๖๔). พระราชพธิ ีบรมราชา ภิเษก. สบื ค้น 1 พฤษภาคม 2564, จาก https:// th.wikipedia.org/wiki/พระ ราชพิธีบรมราชาภเิ ษก The Bangkok insight editorial team. (2563). 4 พฤษภาคม “วนั ฉตั รมงคล” ราลึกพระราช พธิ บี รมราชาภเิ ษก “พระบาทสมเดจ็ พระวชริ เกลา้ เจ้าอยหู่ ัว”. สบื ค้น 1 พฤษภาคม 2564, จาก https://www.thebangkok insight.com/34885 0/