เนื้อเรื่อง ราชพันธบริรักษ์

โคลงส่ีสภุ าพ ๏ เจ็บนานหนักอกผู้ บรริ กั ษ์ ปวงเฮย คิดใคร่ลาลาญหัก ปลดเปลือ้ ง ความเหนอ่ื ยแห่งสูจัก พลันสรา่ ง ตูจกั ส่ภู พเบ้ือง หนา้ นนั้ พลนั เขษม ทรงพระประชวรมานาน เปน็ ท่หี นกั ใจของผดู้ ูแลรักษา จงึ มีพระราชดาริท่จี ะเสด็จสวรรคต เพื่อปลดเปล้อื งความเหน่อื ยให้หายไปส่โู ลกหน้าท่ีสขุ กวา่ บริรกั ษ์ = ดแู ล รักษา ปกครอง สรา่ ง = คลาย ถอย ทุเลา ลาญ = แตก หกั ทาลาย เขษม = สบายใจ พน้ ภัย

โคลงสส่ี ภุ าพ ๏ เปน็ ฝสี ามยอดแลว้ ยังราย สา่ นอ ปวดเจบ็ ใครจกั หมาย เช่อื ได้ ใช่เป็นแต่สว่ นกาย เศยี รกลัด กลุ้มแฮ ใครต่ อ่ เปน็ จ่งึ ผู้ นนั่ น้นั เหน็ จริง เป็นฝีสามยอด และไขส้ า่ เจ็บปวดมาก ใชแ่ ตจ่ ะเจ็บกาย ยงั ปวดหวั ยากทีค่ นอ่ืนจะรหู้ รอื เขา้ ใจ ถา้ ไมเ่ จอกบั ตวั เอง

โคลงสสี่ ภุ าพ ๏ ตะปูดอกใหญต่ ร้ึง บาทา อยเู่ ฮย จึงบอ่ าจลีลา คล่องได้ เชิญผทู้ ่ีเมตตา แกส่ ัตว์ ปวงแฮ ชักตะปนู ้ีให้ ส่งข้าอญั ขยม ในฐานะทพี่ ระองคท่์ รงเป็นพระมหากษตั ริย์ เปรียบเสมือนถูกตะปดู อกใหญ่ (พันธะบา้ นเมอื ง) ทต่ี รึงพระบาทอยูท่ าให้เดินไมส่ ะดวก จึงขอให้ผมู้ ีเมตตาช่วยชักตะปูดอกนใี้ หข้ า้ พเจา้ ดว้ ย อญั ขยม = ขา้ ข้าพเจา้

โคลงส่สี ุภาพ เปลี่ยนแปลง จรงิ นอ ๏ ชีวติ มนษุ ยน์ ี้ มากครงั้ เป็นเยยี่ ง อย่างนา ทุกข์และสุขพลิกแพลง เจด็ ข้างฝ่ายดี โบราณท่านจงึ แสดง ชั่วนบั เจ็ดทีทง้ั ชีวติ มนษุ ย์ มกี ารเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา มที กุ ข์และสขุ สลบั กนั ไป อย่างทโ่ี บราณกล่าวกนั มาวา่ “ ชั่วเจด็ ทีดเี จด็ หน ”

โคลงส่สี ุภาพ ๏ เปน็ เดก็ มสี ขุ คล้าย ดริ ฉาน ร้สู ขุ ร้ทู ุกข์หาญ ขลาดดว้ ย ละอยา่ งละอย่างพาล หยอ่ นเพราะ เผลอแฮ คลา้ ยกบั ผจู้ วนมว้ ย ชพี สิ้นสติสญู ความเปน็ เดก็ คลา้ ยกับคนที่จวนตายเช่นกนั

โคลงสี่สภุ าพ หกคน ๏ ฉนั ไปปะเดก็ ห้า เคลบิ เคลมิ้ เชิญเครอื่ ง โกนเกศนงุ่ ขาวยล รกิ เร้าเหงาใจ ถามเขาวา่ เป็นคน ไปทห่ี อศพเรมิ้ พบเด็กแต่งชดุ ขาวห้าหกคน ทาหน้าที่เปน็ คนเชญิ เครือ่ งใช้ในพิธีศพ ทาใหร้ ูส้ ึกเศรา้ พระราชหฤทัย เริม้ = สัน่ ไปท้ังตัว

โคลงสีส่ ุภาพ เกนิ พระ ลกั ษณน์ า ๏ กลว้ ยเผาเหลอื งแก่กล้า ใครก่ ล้า กลนื ยาก แรกก็ออกอรอ่ ยจะ แดกสนิ้ สดุ ใบ นานวนั ย่ิงเครอะคระ คนจอ่ ซ่อมจิม้ จ้า เปรียบกบั กล้วยเผาจนเป็นสีเหลอื งแกก่ วา่ กล้วยธรรมดา แรก ๆ ก็ดูอรอ่ ยนา่ กิน พอนานวันกลบั ดูไม่นา่ กิน กลนื ยาก จาต้องฝนื ทนกนิ ไป

อินทรวิเชยี รฉนั ท์ มนะเรือ่ งบา้ รุงกาย ศิระกลมุ้ อุราตรึง ๏ เจบ็ นานนกึ หนา่ ยนติ ย์ จะล้าบากฤทัยพงึ ส่วนจติ บม่ สี บาย อรุ ะรดั และอตั รา บ ตรปิ ้องอยธุ ยา แม้หายก็พลันยาก บ ละเวน้ ฤ วา่ งวาย ตรแิ ตจ่ ะถูกรงึ ก็ บ พบซ่ึงเงือ่ นสาย จงึ จะอดุ แลเลยสญู ฯ กลวั เปน็ ทวริ าช เสียเมอื งจงึ นินทา คิดใดจะเกยี่ งแก้ ลบหน้ามนษุ ย์อาย นติ ย์ = สมา่ เสมอ อรุ ะ = อก เงอ่ื นสาย = เรื่องราวหรือขอ้ ความที่ไมเ่ ปิดเผย ทวริ าช = กษัตรยิ ส์ องพระองค์ คอื สมเด็จพระมหนิ ทราธิราชและสมเด็จพระเจ้าเอกทศั

อินทรวิเชียรฉันท์ วรราชะปกศี- ๏ ขอเดชะเบ้ืองบาท มนะต้งั กตญั ญู อา่ นราชนิพันธด์ ู โรตม์ข้าผมู้ นั่ มี ข้าจงึ ตรดิ า้ หรติ าม ได้รับพระราชทาน ทั้งโคลงและฉันทต์ ู ขอเดชะ ใต้ฝ่าละอองธลุ ีพระบาท ปกเกลา้ ปกกระหมอ่ ม ข้าพระพุทธเจ้าผมู้ ใี จกตัญญู ได้รับราชทานอ่านพระราชนิพนธ์ดทู ้ังโคลงและฉนั ท์ ข้าฯ จึงคดิ ตาม ศีโรตม์ = ขา้ ข้าพเจา้ นิพันธ์ = เรือ่ งทแ่ี ต่งข้นึ

อินทรวิเชยี รฉันท์ นี้แทท้ งั้ ไผทสยาม อันพระประชวรของพระองค์ ๏ อันพระประชวรครั้ง วิตกพน้ จะอปุ มา ปวงชนชาวไทยและขา้ พระบาท ทัง้ รใู้ ชว่ ่าหนกั หนา รูส้ กึ วิตกเกนิ กว่าจะกล่าวได้ เหล่าขา้ พระบาทความ ใหห้ ายได้จะชิงถวาย ประสาแตอ่ ยูใ่ กล้ บ พบผู้จะพงึ สบาย ตามประสาท่อี ยใู่ กล้ชดิ คิดว่า กันมิเวน้ ทิวาวัน คงหนกั หนา หากเอาเลือดเนอื้ มา เลือดเนอ้ื ผเิ จอื ยา เจือยาได้ก็จะถวาย ทุกหน้าทุกตาดู ทุกคนหน้าตาไม่สบาย ปรับทุกขท์ รุ นทรุ าย ไดแ้ ตป่ รบั ทกุ ขก์ ันไมเ่ ว้นแต่ละวนั ไผท = แผน่ ดิน

อินทรวิเชียรฉันท์ วะเหวว่ ้ากะปติ ัน เปรียบประเทศเป็นรัฐนาวา ทิศทางก็คลางแคลง มรี ัชกาลท่ี ๕ ทรงเป็นกปั ตันเรือ ๏ ดุจเหลา่ พละนา จะใช้หนักก็นกึ แหนง หากทรงพระประชวร ผกู้ ระทา นายทา้ ยฉงนงนั จะไมท่ นั ธรุ การ หน้าท่ตี า่ ง ๆ ก็ปฏิบตั ติ นไมถ่ กู ทกุ ข์ทวที ุกวนั วาร อึดอดั ทกุ หน้าที่ ทกุ ขเ์ พมิ่ ขึ้นทุกวัน นายกลประจา้ จกั ร อันเคยไว้น้าใจชน จะรอก็ระแวง เหตุเพราะขาดผนู้ าเรือ อึดอัดทกุ หนา้ ท่ี เหตุหา่ งบดียาน กะปติ นั = นายเรอื (กัปตัน)

อินทรวิเชยี รฉนั ท์ ๏ ถ้าจะว่าบรรดากจิ ก็ไม่ผดิ ณ นิยม เรือแลน่ ทะเลลม จะเปรยี บต่อกพ็ อกนั ธรรมดามหาสมทุ ร มีคราวหยดุ พายผุ ัน มีคราวสลาตัน ตัง้ ระลอกกระฉอกฉาน ถา้ จะเปรยี บวา่ บรรดากิจการงานทง้ั หลาย เหมอื นการเดนิ เรือก็ไมผ่ ิด เป็นธรรมดามหาสมทุ ร กม็ คี ราวท่เี กดิ พายสุ ลาตนั พดั คลื่นสูง

อินทรวเิ ชยี รฉนั ท์ กแ็ ลน่ ลอดไม่รา้ วราน ๏ ผวิ พอก้าลงั เรือ กค็ งลม่ ทกุ ลา้ ไป ฉะนอี้ ย่ทู ุกจิตใจ หากกรรมจะบันดาล ต้องจา้ แก้ด้วยแรงระดม ชาวเรือก็ย่อมรู้ แต่ลอยอยตู่ ราบใด หากเรอื พอมีกาลงั ก็จะต้านลมได้ ทาใหแ้ ลน่ ไปไดร้ อด หากกรรมบนั ดาลก็คงล่มทุกลาไป ชาวเรอื ย่อมรกู้ ันทุกคน แตต่ ราบใดยงั คงลอยลาอยกู่ ็จาตอ้ งร่วมแรงรว่ มใจแกไ้ ขไปด้วยกนั

อนิ ทรวเิ ชียรฉนั ท์ จะรอดทั้งจะช่นื ชม ๏ แกร้ อดตลอดฝงั่ ใหป้ รากฎวา่ ถงึ กรรม บ วิ่งวุ่นเยียวยาทา้ เหลอื แก้ก็จะจม เหมอื นที่แก้ไม่หวาดไหว ผิวทอดธุระนง่ั ที่สดุ กส็ ูญล้า แก้รอดตลอดรอดฝ่ัง กจ็ ะชน่ื ชม แก้ไมไ่ ดก้ ็ต้องจมคดิ ว่าเปน็ กรรม ถา้ ทอดธุระน่งิ เฉย ไม่ขวนขวายเยยี วยาแก้ไขทาอะไร ในทสี่ ดุ จะสญู เสียเรอื ทงั้ ลา เหมือนกับทแ่ี ก้ไขไมไ่ หว

อินทรวเิ ชียรฉันท์ ๏ ผดิ กนั แตถ่ ้าแก้ ให้เตม็ แย่จึงจมไป ถ้าแกไ้ ขเตม็ ท่แี ล้วเรอื จม ใครหอ่ นประมาทใจ วา่ ขาดเขลาและเมาเมิน ใคร ๆ ก็ไม่อาจมาสบประมาทว่าขลาด และโงเ่ ขลา ถึงจะพลาดท่าเสยี ที แต่ยังมชี อื่ เสียง เสียทีกม็ ีช่ือ ไดเ้ ลอื่ งลือสรรเสรญิ ได้รับการสรรเสรญิ สงสารแต่ว่ากรรมมากเหลอื สงสารวา่ กรรมเมนิ ก้าลงั ดอกจึงจมสูญ กาลงั จะต้านทานได้ เรอื จงึ จมสูญไป นใ้ี ดนา้ ใจข้า อุปมาบังคมทูล ในใจข้าพระพุทธเจ้า เปรยี บเทยี บบงั คมทลู ทุกวันน้อี าดูร แตท่ ่ีทรงประชวรนาน ทุกวนั น้ีมคี วามรูส้ ึกเดอื ดรอ้ นใจ ตง้ั แต่พระองค์ ทรงพระประชวรมานาน

อินทรวิเชยี รฉันท์ ๏ เปรียบตัวเหมอื นอยา่ งม้า ทงั้ เป็นพาหนะยาน ผูกเครื่องบงั เหียนอาน ประจ้าหนา้ พลับพลาชัย คอยพระประทับอาสน์ กระหยบั บาทจะคลาไคล ตามแตพ่ ระทยั ไท ธ จะชกั ไปซ้ายขวา เปรยี บตวั ขา้ พระพทุ ธเจา้ เหมอื นอย่างมา้ ท่ีเปน็ พาหนะ ผกู เครื่องบงั เหียนอานประจาพรอ้ มหนา้ พลับพลา คอยพระองคข์ ึ้นประทับ ขยับเท้าจะพาไป ตามแต่พระทยั ของพระองค์จะเสดจ็ ไปทางซา้ ยหรือทางขวา

อนิ ทรวเิ ชียรฉันท์ จะกระเดอื กเต็มประดา ๏ ไกลใกลบ้ ่ได้เลอื ก ระชีวิตมลายปราณ ดว้ ยชื่อนบั ว่าชายชาญ ตราบเท่าจะถงึ วา ธุระไดบ้ ้าเพญ็ ทา้ ขอตายให้ตาหลบั เกดิ มาประสพภาร ไกลใกล้ไมเ่ ลอื กจะพยายามเตม็ ท่ีตราบชีวติ จะหาไม่ ขอให้ตายตาหลับ ให้ชื่อว่าลูกผูช้ าย เกดิ มาไดท้ าภาระธุระท่สี าคัญ

อนิ ทรวเิ ชยี รฉนั ท์ ภนิ หิ ารแหง่ ค้า ขออาการพระประชวรของพระองค์ ๏ ดว้ ยเดชะบุญญา ฤทธ์ิดังมโนหมาย จงบรรเทาเบาบางจางหายไป สัตย์ข้าจงไดส้ ้า พระหทยั และพระวรกายจงผอ่ งพน้ ขอจงวราพาธ บรมนาถเรง่ เคล่อื นคลาย ความหม่นหมอง พระจติ พระวรกาย ขอจงส้าเรจ็ รา จงผ่องพน้ ที่หม่นหมอง ขอพระองคจ์ งทางานสาเร็จตาม ชะประสงคท์ ีท่ รงปอง พระราชประสงค์ ปกข้าฝา่ ละออง พระบาทให้สามคั คี ปกเกล้าข้าฝ่าละอองธุลีพระบาท ใหส้ ามคั คี

อินทรวิเชียรฉนั ท์ ๏ ขอเหตุที่ขุ่นขัด ละวิบัตพิ ระขันตี จงคลายเหมอื นหลายปี จะลืมเลกิ ละลายสูญ ขอจงพระชนมา ยุสถาวรพนู เพิ่มเกียรติอนุกูล สยามรัฐพพิ ัฒน์ผลฯ ขอใหเ้ หตทุ ี่ขนุ่ ขอ้ งขดั ใจจงวิบัตดิ ้วยพระขนั ติ จงคลายและสญู สลายไป ขอให้พระชนมายุ ยืนยาว เพ่ิมเกยี รติยศสยามใหเ้ จรญิ รุ่งเรอื ง

➢ ประเทศชาติท่มี พี ระมหากษตั ริย์เข้มแขง็ ย่อมเป็นประเทศท่ีเจรญิ รงุ่ เรอื ง ➢ เมอ่ื ประสบปญั หาในชวี ติ หากรูจ้ ักใชส้ ตใิ นการแกป้ ญั หา ก็จะทาให้ปัญหาคล่คี ลายลงได้ ➢ กาลงั ใจ คือ สิง่ สาคัญท่จี ะทาให้ผทู้ ีย่ ามทอ้ แท้และหมดหวงั กลับมาลุกข้ึนสู้ไดอ้ ีกครั้ง