สังคมมนุษย์

สื่อการสอน PowerPoint โปรแกรม E-BOOK เร่ืองสงั คมมนุษย์ รายวชิ าสงั คมศึกษา รหสั วิชา ส31102(หนา้ ที่พลเมือง) จดั ทำโดย นำงสำวพรทิพย์ พลกิจ ครูชำนำญกำรพเิ ศษ โรงเรียนแหลมสิงห์วิทยำคม จ.จนั ทบรุ ี สำนกั งำนเขตพืน้ ท่ีกำรศกึ ษำมธั ยมศกึ ษำเขต ๑๗

คานา ส่ือการสอน PowerPoint เร่ืองสังคมมนุษย์ใช้เป็ นสื่อการเรียนการสอนในรายวชิ า สังคมศึกษา ศาสนาและวฒั นธรรม รหัสวชิ า ส 31102 ช้ันมธั ยมศึกษาปี ท่ี 4 ประกอบด้วยเนื้อหา ดงั ต่อไปนี้ ลกั ษณะสังคมมนุษย์ การจัดระเบียบทางสังคม การขดั เกลาทางสังคม การเปลย่ี นแปลงทางสังคม ปัญหาและแนวทางแก้ปัญหาทางสังคม ใช้เวลาสอน 6 ชั่วโมง ทางผ้จู ัดทาหวงั ว่าส่ือการสอน PowerPoint เร่ืองสังคมมนุษย์ คงเป็ นประโยชน์ต่อนักเรียนและคุณครูผ้สู อนรายวชิ าสังคมศึกษาได้พอสมควร

จุดประสงค์การเรียนรู้ • วเิ คราะห์ความสาคญั ของโครงสร้างทางสงั คม การขดั เกลาทางสงั คม และการเปล่ียนแปลงทาง สงั คมได้ มนุษย์เป็ นสัตว์สังคม เพราะเหตุใด? สังคมมนุษย์

สังคมมนุษย์ ลกั ษณะของสังคมมนุษย์ การจดั ระเบยี บทางสังคม การขดั เกลาทางสังคม การเปลยี่ นแปลงทางสังคม ปัญหาสังคมไทย แนวทางการป้องกนั และแก้ไขปัญหา สังคมไทย

สังคมมนุษย์ สังคม หมายถึง กลุ่มคนอยา่ งนอ้ ย ๒ คนข้ึนไปมาอาศยั อยรู่ วมกนั ในบริเวณใดบริเวณหน่ึง ซ่ึงคนเหล่าน้ี จะมีความสมั พนั ธห์ รือการกระทาตอบโตก้ นั ท้งั ทางตรงและทางออ้ ม เช่น การพูดจาทกั ทาย การทางานร่วมกนั การติดต่อส่ือสารระหวา่ งกนั เป็นตน้

องค์ประกอบของสังคม • ประชากร จะตอ้ งมีจานวนต้งั แต่ ๒ คนข้ึนไป สงั คมท่ีมีขนาดเลก็ ท่ีสุดกค็ ือ ครอบครัว ประกอบดว้ ย พอ่ -แม่-ลูก • อาณาเขต โดยทว่ั ไปคนในสงั คมจะอาศยั อยใู่ นบริเวณใดบริเวณหน่ึง ซ่ึงพ้ืนท่ี อาจมีขนาดจากดั เช่น ในบริเวณบา้ น ในบริเวณโรงเรียน เป็นตน้ • ความสัมพนั ธ์ สมาชิกในสงั คมจะตอ้ งมีความสมั พนั ธ์และการปฏิสมั พนั ธ์ ระหวา่ งกนั เช่น การพดู จาทกั ทาย การทางานกลุ่ม เป็ นต้น

• การจดั ระเบยี บทางสังคม เพื่อป้องกนั ความขดั แยง้ ระหวา่ งสมาชิกใน สงั คมช่วยใหก้ ารติดต่อกนั ทางสงั คมเป็นไปอยา่ งเรียบร้อย เช่น การจดั ระเบียบการจราจร การควบคุมเวลาปิ ด-เปิ ดของสถานบนั เทิง เป็นตน้ • การมีวฒั นธรรมของตนเอง เมื่อคนในสงั คมมาอยรู่ ่วมกนั เป็นหมู่ เหล่าภายใตส้ ภาพแวดลอ้ มเดียวกนั กจ็ ะสร้างวฒั นธรรมและ ขนบธรรมเนียมประเพณีข้ึน ก่อใหเ้ กิดเป็นวฒั นธรรมเฉพาะของ ตนเองท่ีเป็นเอกลกั ษณ์

หน้าทขี่ องสังคม • ดูแลสมาชิกในสงั คมใหอ้ ยรู่ ่วมกนั อยา่ งสนั ติสุข • สร้างความเป็นธรรมใหเ้ กิดข้ึนในสงั คม • ประสานประโยชน์ระหวา่ งสมาชิกในสงั คม • ส่งเสริมการคิดอยา่ งสร้างสรรคใ์ นสงั คม • ปลูกฝังจิตสานึกที่ดีใหแ้ ก่สมาชิกในสงั คม

สถาบนั ครอบครัว บทบาทหน้าท่ี • อบรมเล้ียงดูสมาชิกในครอบครัวใหเ้ ป็นคนดีของสงั คม เช่น รู้จกั การเสียสละความตรงต่อเวลา การมีน้าใจต่อคนรอบขา้ ง เป็นตน้ • ถ่ายทอดวฒั นธรรมใหแ้ ก่สมาชิกใหม่ท่ีกาเนิดข้ึนมาในสงั คม เช่น การเคารพผใู้ หญ่ การอ่อนนอ้ ม ถ่อมตน เป็นตน้ • กาหนดแนวทางปฏิบตั ิแก่สมาชิกในครอบครัว เช่น การใชจ้ ่าย การเลือกคู่ การหม้นั การแต่งงาน เป็ นตน้

สถาบนั เศรษฐกจิ บทบาทหน้าที่ • พฒั นาและสร้างความเจริญกา้ วหนา้ ในทางเศรษฐกิจเพ่ือความอุดมสมบูรณ์และความมนั่ คงแก่ สมาชิกในสงั คม • เป็นตวั กลางในการกาหนดกลไกราคา โดยตอ้ งคานึงถึงความเหมาะสมและประโยชน์ของผบู้ ริโภค เป็ นหลกั • กระจายสินคา้ และบริการใหเ้ พียงพอและทว่ั ถึงแก่ผบู้ ริโภคมากที่สุด โดยสินคา้ และบริการตอ้ งมี มาตรฐานตามท่ีกฎหมายกาหนด

สถาบันการเมืองการปกครอง บทบาทหน้าท่ี • รักษาความสงบเรียบร้อยของชาติบา้ นเมืองใหอ้ ยใู่ นสภาวะปกติ สร้างระเบียบกฎเกณฑใ์ หแ้ ก่สงั คม บาบดั ทุกขบ์ ารุงสุขใหแ้ ก่ราษฎร • วินิจฉยั ขอ้ ขดั แยง้ ระหวา่ งสมาชิกในสงั คม มีองคก์ รตุลาการใหค้ วามยตุ ิธรรมแก่สมาชิกที่มีความ ขดั แยง้ กนั • สร้างความสมั พนั ธอ์ นั ดีกบั นานาประเทศ มีการติดต่อสื่อสาร เพ่ือสร้างความไวเ้ น้ือเช่ือใจระหวา่ งกนั นาไปสู่ความร่วมมือกนั ในดา้ นต่างๆ

สถาบนั การศึกษา บทบาทหน้าท่ี • จดั การศึกษาใหเ้ ยาวชนมีความรู้ ความสามารถ เพื่อจะไดน้ าไปใชใ้ นการประกอบอาชีพและการ ดาเนินชีวิตในอนาคตต่อไป • ส่งเสริมค่านิยมท่ีดีงาม ใหเ้ ยาวชนรู้จกั ใชส้ ิทธิและหนา้ ท่ีของตนใหเ้ กิดประโยชน์ต่อสงั คมและ ประเทศชาติ โดยไม่ละเมิดสิทธิของผอู้ ่ืน • ปลูกฝังคุณธรรม จริยธรรม มุ่งเนน้ ใหเ้ ยาวชนเป็นผมู้ ีความรู้คู่คุณธรรม มีความซ่ือสตั ยส์ ุจริต และ รู้จกั เสียสละเพ่ือส่วนรวมและประเทศชาติ

สถาบนั ศาสนา บทบาทหน้าท่ี • เป็นศูนยร์ วมความศรัทธาของสมาชิกในสงั คม เป็นท่ียดึ เหน่ียวจิตใจ ช่วยใหส้ มาชิกทางสงั คม สามารถใชห้ ลกั ธรรมในการแกไ้ ขปัญหาต่างๆ ท่ีเกิดข้ึนได้ • เป็นแบบแผนการดาเนินชีวติ ของสมาชิกในสงั คม ปลูกฝังคุณธรรม จริยธรรมใหแ้ ก่สมาชิก ในสงั คมเพื่อนาไปปรับใชใ้ นการดาเนินชีวิต • สอนใหบ้ ุคคลกระทาความดี ละเวน้ ความชว่ั เพื่อความร่มเยน็ เป็นสุขของตนเองและผอู้ ่ืน

สถาบันนันทนาการ บทบาทหน้าที่ • ส่งเสริมการใชเ้ วลาวา่ งใหเ้ กิดประโยชน์ ใหส้ มาชิกในสงั คมเห็นคุณค่าของการทากิจกรรมที่ สร้างสรรคเ์ พื่อตนเองและส่วนรวม • สร้างความบนั เทิงใหแ้ ก่สมาชิกในสงั คม เพ่ือใหก้ ารดารงชีวติ มีความสุขสมบูรณ์มากยงิ่ ข้ึน • ช่วยผอ่ นคลายความตึงเครียด เพ่ิมพูนอนามยั ท่ีดี รวมท้งั เสริมสร้างสุขภาพจิตที่ดีใหก้ บั สมาชิก ในสงั คม

สถาบนั สื่อสารมวลชน บทบาทหน้าท่ี • มีความเป็นกลางในการนาเสนอขอ้ มูลขา่ วสาร ไม่นาเสนอขอ้ มูลเอนเอียงไปทางฝ่ ายใดฝ่ ายหน่ึง • เปิ ดโอกาสใหป้ ระชาชนไดแ้ สดงความคิดเห็นผา่ นส่ือมวลชน เพ่ือสะทอ้ นความเป็นจริงท่ีเกิดข้ึน ในสงั คมปัจจุบนั • มีส่วนร่วมตรวจสอบการทางานของบุคคลและกลุ่มบุคคล ไดแ้ ก่ ผดู้ ารงตาแหน่งทางการเมือง ขา้ ราชการ เจา้ หนา้ ท่ีของรัฐ เป็นตน้

จัดระเบียบทางสังคม การจดั ระเบียบทางสังคม หมายถึง วิธีการต่างๆ ท่ีคนในสงั คมกาหนดข้ึน เพื่อใชเ้ ป็นระเบียบกฎเกณฑใ์ นการอยู่ ร่วมกนั เป็นการควบคุมสมาชิกใหม้ ีความสมั พนั ธ์กนั ภายใตแ้ บบแผนเดียวกนั เพื่อใหเ้ กิดความเป็นระเบียบเรียบร้อยในสงั คม

องค์ประกอบ • ระบบคุณค่าทางสังคม เป็นเป้าหมายสูงสุดที่สงั คมปรารถนาใหเ้ กิดข้ึน เป็นส่ิงที่สงั คมยอมรับ และสมควรกระทาใหบ้ รรลุผล ไดแ้ ก่ ความรักชาติ ความยตุ ิธรรม ความเสมอภาค เป็นตน้ • บรรทัดฐานทางสังคม คือ มาตรฐานการปฏิบตั ิตามบทบาทของแตล่ ะบุคคลท้งั น้ีเพ่ือใหเ้ ป็นไปตาม ทิศทางของระบบคุณค่าทางสงั คม • สถานภาพและบทบาท มีความเก่ียวขอ้ งกนั สมั พนั ธ์กนั โดยสถานภาพเป็นตาแหน่งที่บุคคล ครอบครองอยู่ และบทบาทกค็ ือหนา้ ท่ีของผดู้ ารงตาแหน่งน้นั ๆ จะตอ้ งกระทา เช่น นกั เรียนตอ้ ง ต้งั ใจเรียนหนงั สือ ขา้ ราชการตอ้ งต้งั ใจปฏิบตั ิหนา้ ที่ เป็นตน้

การขัดเกลาทางสังคม การขดั เกลาทางสังคม หมายถึง กระบวนการเรียนรู้การเป็นสมาชิกของสงั คม โดยซึมซบั บรรทดั ฐานและคา่ นิยม ทางสงั คมมาเป็นของตนและเรียนรู้ในการปฏิบตั ิตนตามบทบาทหนา้ ท่ี เพื่อที่จะสามารถปรับตวั เขา้ กบั สงั คมที่ตน เป็นสมาชิกอยไู่ ดเ้ ป็นอยา่ งดี

การขัดเกลาทางสังคมทางตรง • การอบรมเลยี้ งดูของพ่อแม่ ตอ้ งใชเ้ หตุผลในการอบรมเล้ียงดูลูก ไม่ใชอ้ ารมณ์ ในการตดั สินใจหรือแกไ้ ขปัญหา รับฟังความคิดเห็นของลูก รวมท้งั เปิ ดโอกาส ใหล้ ูกไดแ้ สดงความสามารถที่ตนมีอยู่ • การอบรมส่ังสอนของครูอาจารย์ ครูตอ้ งอบรมและเสริมสร้างทกั ษะความรู้และ พฤติกรรมที่ดีงามใหแ้ ก่นกั เรียน ฝึกฝนใหน้ กั เรียนไดพ้ ฒั นาศกั ยภาพอยา่ งรอบดา้ น ไม่วา่ จะเป็นในเร่ืองของการเรียน การทากิจกรรม ตลอดจนการใชช้ ีวิตในสงั คม อยา่ งมีความสุข

การขดั เกลาทางสังคมทางอ้อม • การอ่านหนังสือ ช่วยเพ่ิมพนู ความรู้ใหม้ ีความหลากหลาย สร้างเสริมประสบการณ์ ใหม่ๆ สามารถนามาเป็นแนวทางในการประพฤติปฏิบตั ิตนใหช้ ีวติ มีคุณคา่ และมี ระเบียบแบบแผนที่ดียงิ่ ข้ึน • การฟังอภปิ ราย ช่วยเปิ ดโลกทศั น์ใหก้ วา้ งไกลมากข้ึน ไดร้ ับฟังขอ้ มูลจากผมู้ ีความรู้ ซ่ึงสามารถนาขอ้ คิดที่ไดม้ าปรับใชใ้ หเ้ กิดประโยชนไ์ ด้ • การทากจิ กรรมกล่มุ ช่วยใหเ้ กิดการแลกเปล่ียนเรียนรู้ซ่ึงกนั และกนั เสริมสร้าง ความสามคั คีในหมู่คณะ รู้จกั เสียสละเพื่อใหก้ ิจกรรมท่ีทาน้นั ประสบความสาเร็จ สูงสุด

องค์กรทท่ี าหน้าทข่ี ัดเกลาทางสังคม • ครอบครัว เป็นองคก์ รที่มีบทบาทสาคญั ซ่ึงทาหนา้ ที่อบรมสงั่ สอนสมาชิกใหเ้ ป็นพลเมืองดี ปฏิบตั ิตามกฎเกณฑท์ ี่สงั คมกาหนด • โรงเรียน เป็นองคก์ รที่ทาหนา้ ที่เสริมสร้างความรู้ ความสามารถ ตลอดจนการปรับตวั ในการ ใชช้ ีวติ ในสงั คม • ส่ือมวลชน เป็นองคก์ รที่ทาหนา้ ท่ีถ่ายทอดข่าวสาร ความรู้ ศิลปะ ประเพณี รวมท้งั กฎระเบียบทางสงั คมไปยงั สมาชิกของสงั คมทุกหมู่เหล่า • สถาบันศาสนา เป็นองคก์ รท่ีทาหนา้ ท่ีถ่ายทอดแนวทางการดาเนินชีวิตใหแ้ ก่สมาชิกใน สงั คม โดยมุ่งเนน้ ใหค้ นกระทาความดี ละเวน้ ความชวั่

การเปลยี่ นแปลงทางสังคม การเปลย่ี นแปลงทางสังคม หมายถึง การเปล่ียนแปลงระเบียบของสงั คมในการกระทาในเรื่องต่างๆ ซ่ึงเป็นการ เปล่ียนแปลงท่ีเกี่ยวขอ้ งกบั ความสมั พนั ธ์และแบบแผนความประพฤติของสมาชิกในสงั คมที่แตกต่างไปจากเดิม เช่น การเปล่ียน วตั ถุส่ิงของที่ใช้ การเปล่ียนแปลงความคิดความเช่ือ เป็นตน้

การเปลยี่ นแปลงระดบั จุลภาค เป็ นการเปลย่ี นแปลงขนาดย่อยในระดบั บุคคล กล่มุ บุคคล และรวมถงึ พฤตกิ รรมต่างๆ ของบุคคล ตวั อย่างเช่น  การผลติ สินค้า จากเดิมท่ีผลิตสินคา้ ดว้ ยมือ เปลี่ยนมาเป็นการใชเ้ ทคโนโลยสี มยั ใหม่ในการผลิตสินคา้ เพื่อใหไ้ ดป้ ริมาณมาก เพียงพอกบั ความตอ้ งการในปัจจุบนั  การศึกษาของนักเรียน จากเดิมท่ีครูจะเป็นผถู้ ่ายทอดความรู้ใหแ้ ก่นกั เรียนฝ่ ายเดียว เปลี่ยนเป็นการศึกษา ท่ีเนน้ ใหน้ กั เรียนเป็นศูนยก์ ลางการเรียนรู้ เพื่อกระตุน้ ใหน้ กั เรียนคิดเป็น ทาเป็น มีภาวะความเป็นผนู้ า

การเปลย่ี นแปลงระดบั มหภาค เป็นการเปลี่ยนแปลงขนาดใหญ่ที่เก่ียวขอ้ งกบั ระบบสงั คม มีผลกระทบต่อแบบแผนการดาเนินชีวติ ของ ผคู้ นในสงั คมเป็นจานวนมาก ตวั อยา่ งเช่น  การเลกิ ทาสในสมยั รัชกาลท่ี ๕ ส่งผลใหร้ าษฎรทุกคนมีความเท่าเทียมกนั มีเสรีภาพในการดาเนินชีวติ การประกอบอาชีพ นอกจากน้ียงั มีผลทาใหป้ ระเทศมีแรงงานอิสระเพิ่มมากข้ึน  การเปลย่ี นแปลงการปกครอง พ.ศ. ๒๔๗๕ เป็นการเปล่ียนแปลงจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ เป็นการปกครองระบอบประชาธิปไตยอนั มีพระมหากษตั ริยท์ รงเป็นประมุข โดยมีรัฐธรรมนูญเป็นกฎหมาย หมายสูงสุดในการปกครองประเทศ ประชาชนมีสิทธิ เสรีภาพ และความเสมอภาคเท่าเทียมกนั

ปัญหาสังคมไทย ปัญหายาเสพติด สาเหตุของปัญหา • ความอยากรู้อยากลอง ความรู้เท่าไม่ถึงการณ์ • ไม่ไดร้ ับคาแนะนาท่ีถูกตอ้ งจากผใู้ หญ่และบุคคลท่ีเก่ียวขอ้ ง • การชกั ชวนของเพ่ือน โดยส่วนมากมกั เกิดจากความเกรงใจเพื่อนหรือตอ้ งการแสดงตนวา่ เป็นพวกเดียวกบั เพื่อน แนวทางการป้องกนั แก้ไข • รัฐบาลควรมีนโยบายปราบปรามยาเสพติดอยา่ งจริงจงั และเป็นรูปธรรม • พ่อแม่ควรปลูกฝังค่านิยมท่ีดีใหแ้ ก่ลูก เพื่อป้องกนั ปัญหายาเสพติด • องคก์ รเอกชนควรมีบทบาทในการใหค้ วามรู้เก่ียวกบั พิษภยั ของยาเสพติด

ปัญหาการทุจริต สาเหตุของปัญหา • ความโลภ ความตอ้ งการบริโภคท่ีเกินพอดี • การเห็นแก่ประโยชน์ส่วนตนมากกวา่ ประโยชน์ส่วนรวม • ขาดจิตสานึกทางศีลธรรมและไม่เกรงกลวั กฎหมาย แนวทางการป้องกนั แก้ไข • ภาครัฐควรมีบทลงโทษทางกฎหมายที่เขม้ งวดเก่ียวกบั การทุจริต • พอ่ แม่ควรปลูกฝังคา่ นิยมที่ดี เนน้ ความซื่อสตั ยส์ ุจริตใหแ้ ก่บุตรหลาน • องคก์ รทุกภาคส่วนควรตระหนกั ถึงความสาคญั และเป็นตวั อยา่ งที่ดีในการแกไ้ ขปัญหาการทุจริต อยา่ งเป็นระบบ

ปัญหาสิ่งแวดล้อม สาเหตุของปัญหา • การตดั ไมท้ าลายป่ า • ควนั พิษจากท่อไอเสียรถยนต์ • การทิ้งขยะลงในแม่น้าลาคลอง • การปล่อยน้าเสียของโรงงานอุตสาหกรรม แนวทางการป้องกนั แก้ไข • ปลูกฝังความรู้ ความเขา้ ใจเก่ียวกบั การอนุรักษส์ ่ิงแวดลอ้ ม • รณรงคใ์ หป้ ระชาชนหนั มาใชพ้ ลงั งานทดแทนกนั มากข้ึน • ปลูกตน้ ไมเ้ พ่ือเพ่ิมพ้ืนที่สีเขียวในบริเวณชุมชนและที่สาธารณะ