ศิลปศึกษา ทช11003

93 ลักษณะเปนการแสดงท่ีทันยุคทันสมัย รวมทั้งการพัฒนาความสามารถในการแสดงออกของศิลปนที่ สามารถโนมนาวจิตใจผูฟ ง ไดอ ยา งดี การทําหนาที่เปนสื่อมวลชนของเพลงพ้ืนบานน้ันจะมี 2 ลักษณะ ไดแก การกระจายขาวสาร และการวิพากษว ิจารณสงั คม ในสวนของการกระจายขา วสารนน้ั เพลงพื้นบานจะทาํ หนา ท่ีในการกระจายขา วสารตาง ๆ เชน เพลงรอยพรรษา ของกาญจนบุรี ทําหนา ทบ่ี อกใหร ูวาถงึ เทศกาลออกพรรษา เพลงบอกของภาคใตและ เพลงตรุษของสุรินทร ทําหนาที่บอกใหรูวาถึงเทศกาลปใหมแลว นอกจากน้ีเพลงพื้นบานยังเปน เครื่องมือในการกระจายขา วสารของผูปกครอง หรือผูบริหารประเทศ เชน หมอลํา กลอนลําปลูกผัก สวนครัว ในสมยั จอมพล ป. พิบลู สงคราม หมอลาํ กลอนลาํ ตอ ตานคอมมวิ นิสต สรรเสริญสหรัฐอเมริกา ในสมยั จอมพลสฤษฏิ์ ธนะรัชต ตัวอยางเพลงอีแซวเผยแพรนโยบายและสรางคานิยมในสมยั จอมพล ป. พบิ ลู -สงคราม จะพดู ถึงเรื่องวฒั นธรรมที่ผูนาํ ขอรอง แกบรรดาพ่นี อ งทีอ่ ยูในแนวภายใน เราเกดิ เปนไทยรว มธงมาอยใู นวงศลี ธรรม จะตอ งมีหลกั ประจําเปนบทเรียนใสใ จ ประเทศจะอับจนก็เพราะพลเมือง ประเทศจะรุง เรอื งก็เพราะพวกเราทง้ั หลาย เราตองชวยกันบํารงุ ใหช าติของเราเจรญิ ฉนั จึงขอชวนเชิญแกบรรดาหญงิ ชาย มาชว ยกนั สง เสริมใหพูนเพ่ิมเผา พนั ธุ วฒั นธรรมเท่ียงธรรมใ หเ หมาะสมชาติไทย ------------------------------------------ ------------------------------------------ จะพูดถึงการแตงกายหญิงชายพ่นี อ ง ที่ทา นผูนําขอรองแกพ วกเราท้งั หลาย ทา นใหเ อาไวผ มยาวตามประเพณีนยิ ม สับหยงทรงผมเสียใหงามผึง่ ผาย จะเที่ยวเอาไวผ มทัดจะไดตดั ผมตงั้ จงเปล่ยี นแบบกนั เสยี บางใหถกู นโยบาย -------------------------------------- ------------------------------------ นอกจากตัวอยางดงั กลาวแลว ยังมเี พลงอกี จาํ นวนมากทีม่ ีเนื้อหาในการเผยแพรข า วสารเกย่ี วกับ นโยบายของรัฐบาลและผูปกครอง เชน เพลงอีแซวและเพลงฉอ ยตอไปน้ี เนอื่ งดวยผวู าราชการจงั หวัดสุพรรณบรุ ี ทานไดมอบหนา ท่ีตามทม่ี ีจดหมาย ทานผูวา สพุ รรณใหร จู กั ทานท่ัวถิ่น ทานชอื่ วา จรินทร กาญจโนมยั ใหขวญั จิต ศรปี ระจันตมารอ งเพลงชแี้ จง เพือ่ จะใหแ จม แจงประชาชนเขา ใจ ใหฉันมาขอบพระคณุ กนั ไปตามหวั ขอ คอื ก.ส.ช. ทผ่ี ลงานเหลอื ใช พดู ถึงก.ส.ช.กร็ ชู ัดกันทกุ ชัน้ เปนบทบาทของรฐั บาลทต่ี ั้งนโยบาย

94 จ.จานใชด ชี าวศรปี ระจนั ต นีก่ ใ็ กลถ งึ วันแลว เวลา น่เี ลอื กต้ัง ส.ข. อกี แลวหนอพ่นี อง ดิฉนั จงึ ไดร องบอกมา วันท่ีสามสบิ กนั ยายนเชญิ ชวนปวงชน- ใหไ ปเลือกกรรมการหนอวาสขุ าฯ ทกุ บา น ---------------------------------------- -------------------------------------- นอกจากเพลงพืน้ บา นจะทําหนาทีก่ ระจายขาวสารแลว ยังเปนสอ่ื ในการวิพากษว ิจารณสงั คมใน ดานตา ง ๆ ไดแ ก เหตกุ ารณและเร่ืองราวของชาติ เชน สถาบนั การเมอื ง การปกครอง เศรษฐกิจ ปญหา สังคม เปนตน เพลงพืน้ บานบางชนดิ เชน เพลงอีแซว เพลงฉอ ย เปน ตน ในปจจุบันมกี ารวพิ ากษวิจารณสังคม อยางเห็นไดชัด ซึ่งอาจเกิดจากความเจริญกาวหนาของสังคม และระบบการเมืองการปกครองท่ีให เสรภี าพแกประชาชนและสือ่ มวลชนในการแสดงความคิดเห็นของตนไดอ ยางเปดเผย ทง้ั ในกลมุ ของตน ในทส่ี าธารณะ หรอื โดยผานสือ่ มวลชน ศิลปน พ้ืนบานจึงสามารถแสดงออกทางความคิดไดโดยอิสระ ในฐานะท่ีเปนประชาชนของประเทศ นอกจากนี้เพลงพื้นบานยังเปนสมบัติของสวนรวม ที่สังคม รับผิดชอบรวมกัน ผูแตงหรือผูรองจึงทําหนาที่แสดงความคิดเห็นในฐานะที่เปนตัวแทนของกลุมชน ดว ย ขอยกตัวอยางเพลงพน้ื บา นท่ีมีเนอ้ื หาวพิ ากษว จิ ารณสงั คม ดังนี้ ลําตดั เรื่องประชาธปิ ไตย ของขวญั จิต ศรีประจันต การแสดงพื้นบานหวั ขอ ขานเงอื่ นไข กบั ประชาธปิ ไตยของเมอื งไทยวนั นี้ ความรสู ึกนกึ ไวว า ไมไดของจริง ยงั รอแรร งุ ร่ิงยงั ไมนิง้ เตม็ ท่ี ฉันเกดิ มาชานานอายุฉนั ส่ีรอบ เรือ่ งระบบระบอบและผดิ ชอบชั่วดี รูสึกยังหนอมแนมมอมแมมหมกเม็ด แบบวา หาประชาธปิ ไตยจนไหลเ คล็ดยงั ไม - สําเร็จสักที ----------------------------------- ------------------------------------ สามัคคีสังฆสั สะคําพระทา นวา ตัดโลภโมโทสาแลว ทานวาเยน็ ดี ไมแ กงแยงแขง ขันไมดื้อดานมักได ประชาธปิ ไตยกเ็ กดิ ไดทันที แตคนเราไมง ้นั ความตอ งการมากเกนิ ยงิ่ บานเรือนเจรญิ ใจตน้ื เขนิ ขึน้ ทกุ ที มีสติปญ ญาเรยี นจนตาํ ราทวมหวั แตค วามเห็นแกตวั ความเมามัวมากมี เจริญทางวตั ถุแตม าผทุ ่ใี จ ประชาธปิ ไตยคงรอไปอีกรอ ยป ------------------------------ ----------------------------------- นักการเมืองปจ จบุ ันก็ผวนผนั แปรพรรค พอเราจะรูจ ักก็ยายพรรคเสียน่ี บางคนทาํ งานดีและไมม ปี ญ หา ไมเ ลียแขงเลยี ขาไมกาวหนาสกั ที

95 คนดมี อี ุดมการณม ักทํางานไมได แตพวกกะลอ นหลงั ลายไดยงิ่ ใหญทุกท.ี .. จากทกี่ ลา วมาทัง้ หมดนจี้ ะเห็นไดวา เพลงพื้นบานมคี ณุ คาตอสงั คมสว นรวมและประเทศชาติที่ ปรากฏใหเ ห็นอยา งชัดเจน นอกจากมคี ณุ คาใหความบนั เทงิ ทมี่ ีอยูเปน หลักแลว ยังมีคุณคาใหการศึกษา แกคนในสังคมทัง้ โดยทางตรงและโดยทางออม รวมทง้ั มคี ณุ คา ในการเปน ทางระบายความเก็บกดและ การจรรโลงวฒั นธรรมของชาติ ตลอดจนมีคุณคาในฐานะเปนสอื่ มวลชนทท่ี าํ หนาที่กระจายขา วสารและ วิพากษวิจารณสังคม เพลงพื้นบานจึงมิใชจะมีคุณคาเฉพาะการสรางความสนุกสนานเพลิดเพลินใจ เทานนั้ แตยังสรา งภูมิปญญาใหแ กค นไทยดว ย ในปจจุบันเพลงพื้นบานมีบทบาทตอสังคมนอยลงทุกทีเพราะมีส่ิงอ่ืนขึ้นมาทดแทนและทํา หนาท่ีไดดีกวา เชน มีสิ่งบันเทิงแบบใหมมากมายใหความบันเทิงมากกวาเพลงกลอมเด็กหรือเพลง ประกอบการเลน มีการศึกษาในระบบโรงเรียนเขา มาทาํ หนา ทใ่ี หการศึกษาและควบคุมสังคมแทน และ มีระบบเทคโนโลยีทางการสื่อสารและคมนาคมทําหนาที่เปนส่ือมวลชนไดมีประสิทธิภาพ ย่ิง กวา เพลงพื้นบานจงึ นบั วันจะยตุ ิบทบาทลงทกุ ที เวน เสยี แตเพลงพ้ืนบานบางชนิดท่ีพัฒนารูปแบบและ เน้อื หาใหเ หมาะสมกับสงั คมปจ จบุ นั เชน เพลงอีแซว ในรูปแบบของเพลงลูกทุง ซึ่งนักรองหลาย คนนํามารอง เชน เอกชยั ศรวี ิชยั และเสรี รุงสวาง เปนตน ทําใหเพลงพื้นบานกลับมาเปนที่นิยมและมี คุณคา ตอ สงั คมไดอีกตอไป 2. การอนรุ กั ษเพลงพืน้ บา น การอนุรักษเพลงพื้นบานใหคงอยูอยางมีชีวิตและมีบทบาทเหมือนเดิมคงเปนสิ่งที่เปนไป ไมได แตส่ิงท่ีอาจทําไดในขณะน้ีก็คือการอนุรักษ เพื่อชวยใหวัฒนธรรมของชาวบานซึ่งถูกละเลยมา นานปรากฏอยูในประวัติศาสตรของสังคมไทยเชนเดียววัฒนธรรมที่เราถือเปนแบบฉบับ การ อนรุ ักษม ี 2 วิธีการ ไดแ ก การอนรุ กั ษตามสภาพด้งั เดมิ ทเ่ี คยปรากฏ และการอนุรักษโดยการประยุกต 2.1 การอนุรักษตามสภาพด้ังเดมิ ท่เี คยปรากฏ หมายถึงการสืบทอดรูปแบบเนื้อหา วิธีการรอง เลน เหมอื นเดิมทุกประการ เพอื่ ประโยชนใ นการศกึ ษา 2.2. การอนรุ กั ษโดยการประยุกต หมายถงึ การเปล่ียนแปลงรูปแบบและเนือ้ หาใหสอดคลองกับ สงั คมปจจบุ ันเพ่อื ใหคงอยแู ละมบี ทบาทในสังคมตอ ไป 2.3. การถา ยทอดและการเผยแพรเปน สงิ่ สาํ คัญที่ควรกระทําอยา งจรงิ จัง และตอเน่ืองเพ่ือไมให ขาดชว งการสืบทอด ปกตศิ ิลปน พ้ืนบานสวนใหญม กั จะเต็มใจทจ่ี ะถา ยทอดเพลงพื้นบานใหแกลูกศิษย และผสู นใจทั่วไป แตปญหาท่ีพบคือไมมีผูสืบทอดหรือมีก็นอยมาก ดังน้ันการแกปญหาจึงนาจะอยูที่ การเผยแพรเพ่ือชักจูงใจใหคนรุนใหมเห็นความสําคัญ รูสึกเปนเจาของ เกิดความหวงแหนและอยาก ฝก หัดตอ ไป

96 การจงู ใจใหค นรุนใหมห นั มาฝกหดั เพลงพื้นบานไมใชเร่ืองงาย แตวิธีการท่ีนาจะทําได ไดแก เชญิ ศลิ ปน อาชีพมาสาธติ หรอื แสดง เชญิ ศิลปน ผูเชี่ยวชาญมาฝกอบรมหรอื ฝกหัดกลุมนักเรียนนักศึกษา ใหแสดงในโอกาสตาง ๆ ซงึ่ วิธนี ้จี ะไดทัง้ การถายทอดและการเผยแพรไ ปพรอ ม ๆ กัน อยางไรกต็ ามการถายทอดเพลงพื้นบา นจะอาศยั เฉพาะศิลปน พ้นื บา นคงไมไ ด เพราะมขี อ จาํ กดั เกย่ี วกับปจจยั ตาง ๆ เชน เวลา สถานท่ี และงบประมาณ แนวทางการแกไขกค็ วรสรา งผูถ า ยทอด โดยเฉพาะครอู าจารย ซง่ึ มีบทบาทหนา ท่ีในการปลกู ฝงวฒั นธรรมของชาติ และมกี าํ ลงั ความสามารถใน การถายทอดใหแกเยาวชนไดจ าํ นวนมาก แตก ารถายทอดทฤษฎีอยางเดียวคงไมเพยี งพอ ครอู าจารยค วร สรา งศรัทธาโดย “ทําใหดู ใหรดู วยตา เหน็ คา ดว ยใจ” เพราะเม่ือเด็กเห็นคุณคาจะสนใจศกึ ษาและใฝห า ฝกหดั ตอ ไป 2.4. การสงเสรมิ และการสนบั สนนุ เพลงพื้นบา น เปนงานหนักที่ตองอาศัยบุคคลที่เสียสละและ ทุมเท รวมทง้ั การประสานความรวมมือของทุกฝาย ที่ผานมาปรากฏวามีการสงเสริมสนับสนุนเพลง พื้นบานคอนขางมากท้ังจากหนวยงานของรัฐและเอกชน ไดแก สํานักงานวัฒนธรรมแหงชาติ ศูนย วัฒนธรรมประจําจังหวัด สถาบันการศึกษาตาง ๆ ศูนยสังคีตศิลป ธนาคารกรุงเทพฯ สํานักงานการ ไฟฟา ฝา ยผลิตแหงประเทศไทย เปน ตน 2.5. การสง เสรมิ เพลงพ้ืนบานใหเปนสวนหน่ึงของกิจกรรมในชีวิตประจําวัน โดยแทรกเพลง พ้นื บานในกิจกรรมรน่ื เรงิ ตา ง ๆ ไดแ ก กิจกรรมของชีวิตสว นตัว เชน งานฉลองคลายวันเกิด งานมงคล สมรส งานทําบุญขึ้นบานใหม ฯลฯ กิจกรรมในงานเทศกาลตาง ๆ เชน ปใหม ลอยกระทงหรือ สงกรานต กิจกรรมในสถาบันการศึกษา เชน พิธีบายศรีสูขวัญ งานกีฬานองใหม งานฉลองบัณฑิต และกจิ กรรมในสถานที่ทํางาน เชน งานเล้ยี งสงั สรรค งานประชุมสัมมนา เปน ตน 2.6. การสงเสริมใหนําเพลงพื้นบานไปเปนสื่อในการโฆษณาประชาสัมพันธ ท้ังในระบบ ราชการและในวงการธุรกิจ เทาท่ีผานมาปรากฏวามีหนวยงานของรัฐและเอกชนหลายแหงนําเพลง พื้นบานไปเปน สือ่ ในการโฆษณาประชาสัมพันธ เชน จังหวัดสุพรรณบุรีเชิญ ขวัญจิต ศรีประจันต ไป รองเพลงพ้ืนบานประชาสมั พันธผลงานของจงั หวัด บริษัทท่ีรับทําโฆษณานํ้าปลายี่หอทิพรส ใชเพลง แหลสรางบรรยากาศความเปนไทย อุดม แตพานิช รองเพลงแหลในโฆษณาโครงการ หารสอง รณรงคใหประชาชนประหยดั พลังงาน บญุ โทน คนหนุม รองเพลงแหลโ ฆษณานาํ้ มันเคร่ือง ท็อปกัน 2 T การใชเพลงกลอ มเด็กภาคอีสานในโฆษณาโครงการสํานึกรักบานเกดิ ของ TAC เปน ตน การใชเพลง พื้นบานเปนสื่อในการโฆษณาประชาสัมพันธดังกลาวนับวานาสนใจและควรสงเสริมใหกวางขวาง ย่ิงขน้ึ เพราะทาํ ใหเ พลงพนื้ บานเปน ท่คี ุนหขู องผูฟง และยังคงมีคณุ คา ตอ สังคมไทยไดตลอดไป

97 กจิ กรรมที่ 1. 1.1ใหผ ูเรยี นอธิบายลกั ษณะของดนตรีพื้นบานเปนขอ ๆ ตามทเ่ี รยี นมา 1.2 ใหผูเรียนศึกษาดนตรีพื้นบานในทองถิ่นของผูเรียน แลวจดบันทึกไว จากนั้นนํามาอภิปราย ในชั้นเรียน 1.3 ใหผเู รียนลองหัดเลน ดนตรพี นื้ บา นจากผรู ใู นทองถิน่ แลว นํามาเลนใหช มในชน้ั เรียน 1.4 ผเู รยี นมีแนวความคดิ ในการอนุรักษเ พลงพ้ืนบานในทอ งถิน่ ของผเู รยี นอยา งไรบา ง ใหผเู รยี น บนั ทกึ เปนรายงานและนาํ แสดงแลกเปล่ยี นความคิดเห็นกันในชัน้ เรยี น

98 บทท่ี 3 นาฏศิลปพืน้ บา น สาระสําคัญ 1. นาฏศิลปพ ้ืนบา นและภมู ิปญ ญาทอ งถิน่ 2. คุณคา และการอนุรักษน าฏศิลปพ นื้ บาน วฒั นธรรมประเพณแี ละภมู ิปญ ญาทอ งถ่ิน ผลการเรียนรูท คี่ าดหวงั 1. บอกประวตั คิ วามเปนมาของนาฏศิลปพ้นื บา นแตล ะภาคได 2. บอกความสมั พนั ธร ะหวา งนาฏศิลปพน้ื บานกับวัฒนธรรมประเพณี 3. บอกความสัมพนั ธระหวางนาฏศลิ ปพื้นบานกับภมู ปิ ญญาทอ งถน่ิ ได 4. นํานาฏศลิ ปพ ืน้ บาน ภมู ปิ ญ ญาทองถิ่นมาประยุกตใ ชไ ดอยา งเหมาะสม ขอบขา ยเน้ือหา 1. นาฏศิลปพื้นบานและภูมปิ ญญาทอ งถิ่น 2. นาฏศลิ ปพ ื้นบา นภาคเหนอื 3. นาฏศิลปพ ้ืนบา นภาคกลาง 4. นาฏศิลปพ นื้ บา นภาคอีสาน 5. นาฏศิลปพ น้ื บา นภาคใต

99 เรือ่ งท่ี 1 นาฏศิลปพ ื้นบา นและภูมปิ ญ ญาทองถนิ่ นาฏศิลปพืน้ บาน เปน การแสดงทเี่ กดิ ข้ึนตามทองถิ่นตา ง ๆ มกั เลนเพือ่ ความสนุกสนาน บันเทิง ผอนคลายความเหน็ดเหน่ือย หรือเปนการแสดงท่ีเก่ียวกับการประกอบอาชีพของประชาชนตามภาค นัน้ ๆ นาฏศลิ ปพ ื้นบานเปนการแสดงท่ีสะทอนความเปนเอกลักษณของภูมิภาคตาง ๆ ของประเทศ ไทย ตามลักษณะพื้นที่ วัฒนธรรมทองถ่ิน ประเพณีท่ีมีอยูคูกับสังคมชนบท ซ่ึงสอดแทรกความ สนกุ สนาน ความบันเทงิ ควบคไู ปกับการใชชีวติ ประจําวัน นาฏศิลปพ้นื บานภาคเหนือ การฟอนคือการแสดงนาฏศิลปภาคเหนือที่แสดงการรายรํา เอกลักษณที่ดนตรีประกอบมีแต ทาํ นองจะไมม ีคาํ รอ ง การฟอ นราํ ของภาคเหนือ มี 2 แบบ คือ แบบอยางดังเดิม กับแบบอยางที่ปรับปรุง ขึน้ ใหม การฟอ นรําแบบดั้งเดิม ไดแ ก ฟอ งเมือง ฟอ นมา น และฟอนเงยี้ ว 1. ฟอนเมอื ง หมายถงึ การฟอ นราํ แบบพืน้ เมอื ง เปนการฟอ นรําที่มแี บบแผน ถายทอดสบื ตอกนั มาประกอบดวยการฟอนราํ การฟอ นมแี ตดนตรกี บั ฟอน ไมม กี ารขับรอง เชน ฟอ นเล็บ ฟอ น ดาบ ฟอนเจงิ ฟอนผมี ด ฟอ นแงน เปน ตน การแสดงฟอ นดาบ 2. ฟอ นมาน หมายถงึ การฟอนราํ แบบมอญ หรอื แบบพมา เปน การสบื ทอดรูปแบบทา รํา และ ดนตรี เมือ่ ครั้งท่พี มา เขา มามีอํานาจเหนอื ชนพน้ื เมือง เชน ฟอนพมา ฟอนผีเม็ง ฟอนจา ดหรอื แสดงจา ดหรือลเิ กไทยใหญ การแสดงฟอ นมา นมงคล

100 3. ฟอนเงี้ยว เปนการแสดงของชาวไต หรือไทยใหญ รูปแบบของการแสดงจะเปนการฟอนรํา ประกอบกบั กลองยาว ฉาบ และฆอง เชน ฟอ นไต ฟอนเง้ยี ว ฟอนกงิ กะหลา ฟอ นโต ฟอนกงิ กะหลา การฟอนราํ แบบปรบั ปรุงใหม เปนการปรับปรุงการแสดงที่มีอยูเดิมใหมีระเบียบแบบแผนให ถกู ตอ งตามนาฏยศาสตร ใชทวงทาลลี าท่งี ดงามย่ิงข้นึ อาทิเชน ฟอ นเล็บ ฟอนเทียน ฟองลองนาน ฟอน เงีย้ วแบบปรับปรุงใหม ฟอนมา นมุยเชียงตา ระบาํ ซอ ระบาํ เก็บใบชา ฟอนสาวไหม เปน ตน ฟอ นเลบ็ ประวตั คิ วามเปน มา ฟอนเล็บ เปนการฟอนรําที่สวยงามอีกอยางหน่ึงของชาวไทยภาคเหนือ เรียกช่ือตามลักษณะ ของการฟอ น ผูแสดงจะสวมเลบ็ ทที่ ําดว ยโลหะทกุ นวิ้ ยกเวนน้ิวหัวแมมือ แบบฉบับของการฟอน เปน แบบแผนในคุม เจา หลวงในอดีตจงึ เปนศลิ ปะท่ีไมไดชมกันบอยนัก การฟอนรําชนิดน้ีไดแพรหลายใน กรุงเทพมหานคร เม่อื ครั้งสมโภชนพระเศวตคชเดชดลิ ก ชา งเผือก ในสมัยรชั กาลท่ี 7 เม่อื พ.ศ. 2470 ครูนาฏศิลปข องกรมศลิ ปากร ไดฝก หัดถา ยทอดเอาไว และไดน าํ มาสืบทอดตอ กันมา

101 ภาพการฟอนเล็บ นาฏศลิ ปของภาคเหนือ เครอ่ื งดนตรี เคร่ืองดนตรีทใ่ี ชประกอบการฟอ นเลบ็ ไดแก ปแน กลองแอว ฉาบ โหมง เครือ่ งแตงกาย เคร่อื งแตง กาย สวมเสื้อคอกลมหรือคอปดแขนยาว ผาหนาติดกระดุม หมสไบทับตัวนุงผาซิ่น พ้นื เมอื งลายขวางตอตนี จกหรอื เชงิ ซิ่นเกลามวยสงู ประดับดว ยดอกไมแ ละอบุ ะสวมสรอยคอและตา งหู ทาราํ ทารํา มีช่ือเรียกดังน้ี ทากังหันรอน ทาเรียงหมอน ทาเลียบถํ้า ทาสอดสรอยมาลา ทาพรหมส่ี หนา ทา ยงู ฟอนหาง โอกาสของการแสดง ใชแสดงในโอกาสมงคล งานรื่นเรงิ การตอนรับแขกบานแขกเมอื ง นาฏศิลปพ้นื บานภาคกลาง เปน ศลิ ปะการรา ยรําและการละเลนของชนชาวพ้นื บา นภาคกลาง ซ่ึงสวนใหญมีอาชีพเกี่ยวกับ เกษตรกรรม ศิลปะการแสดงจึงมคี วามสอดคลอ งกับวิถชี ีวติ และเพื่อความบันเทิงสนกุ สนานเปนการผัก ผอ นหยอ นใจจากการทาํ งาน หรอื เม่ือเสร็จจากเทศกาลฤดเู ก็บเกย่ี ว เชน การเลนเพลงเกี่ยวขาว เตนกํารํา เคียว ราํ เถิดเทงิ รําเหยอย เปน ตน มีการแตงกายตามวัฒนธรรมของทองถ่ินและใชเคร่ืองดนตรีพื้นบาน เชน กลองยาว กลองโทน ฉ่งิ ฉาบ กรบั และโหมง

102 รําเหยอย ประวัตคิ วามเปนมา รําเหยอย คอื การรําพน้ื เมืองที่เกา แกชนิดหนึ่ง มีตน กาํ เนดิ ท่จี ังหวัดกาญจนบุรี แถบอําเภอเมอื ง อําเภอพนมทวน ซึ่งยงั มกี ารอนรุ กั ษรปู แบบการละเลนนเี้ อาไว การแสดงราํ เหยอ ย การราํ การรองเพลงเหยอ ย จะเริม่ ดวยการตีกลองยาวโหมโรงเรียกคนกอน วงกลองยาวก็เปน กลองยาวแบบพนื้ เมอื ง ประกอบดวย กลองยาว ฉง่ิ ฉาบ กรับ โหมง มปี ท่เี ปนเครอื่ งดาํ เนินทํานอง ผูเลน รําเหยอยก็จะแบงออกเปนฝายชาย กับฝายหญิง โดยจะมีพอเพลง แมเพลง และลูกคู เม่ือมีผูเลน พอสมควรกลองยาวจะเปลย่ี นเปน จังหวะชาใหพอเพลงกับแมเพลงไดรองเพลง โตตอบกัน คนรอง หรอื คนรําก็จะมผี าคลอ งคอของตนเอง ขณะท่มี ีการรองเพลง กจ็ ะมีการเคล่ือนที่ไปยังฝา ยตรงขาม นําผา ไปคลอ งคอ เพอ่ื ใหอ อกมาราํ ดวยกันสลับกันระหวางฝายชายและฝายหญิง คํารองก็จะเปนบทเกี้ยวพา ราสี จนกระทัง่ ไดเวลาสมควรจึงรองบทลาจาก ทารํา ไมมีแบบแผนท่ีตายตัว ข้ึนอยูกับผูรําแตละคู การเคล่ือนไหวเทาจะใชวิธีสืบเทาไป ขางหนา กรมศิลปากรไดสืบทอดการแสดงรําเหยอยดวยการปรับปรุงคํารอง และทารําใหเหมาะสม สาํ หรบั เปนการแสดงบนเวที หรือกลางแจงในเวลาจาํ กัด จงึ เปนการแสดงพ้ืนเมอื งทส่ี วยงามชุดหน่ึง การแตง กาย ฝายชาย สวมเสอื้ คอกลม นุงโจงกระเบน มีผา คาดเอว ฝา ยหญิง สวมเส้อื แขนกระบอก นุงโจงกระเบน มีผา คลอ งคอ คํารองของเพลงเหยอ ยจะใชฉ นั ทลกั ษณแบบงาย เหมือนกบั เพลงพื้นบา นทั่วไป ท่ีมักจะลงดวย สระเดยี วกัน หรอื เรยี กวา กลอนหวั เตยี ง คํารอ งเพลงเหยอ ยจะจบลงดวยคําวาเหยอย จึงเรียกกันวาเพลง เหยอยราํ พาดผาก็เรียก เพราะผูรํามีการนําผาไปคลองใหกับอีกฝายหนึ่ง ฉันทลักษณของเพลงเหยอยมี เพียงสองวรรค คือ วรรคหนา กับวรรคหลัง มสี ัมผัสเพียงแหงเดียว เม่ือรองจบ 2 วรรค ลูกคูหญิงชายก็ จะรองซาํ้ ดังตัวอยาง คาํ รอ งเพลงเหยอย ฉบับกรมศลิ ปากร ดงั น้ี

103 ชาย มาเถดิ หนาแมมา มาเลน พาดผา กนั เอย พ่ีตัง้ วงไวท า อยา น่งิ รอชาเลยเอย พีต่ ัง้ วงไวค อย อยา ใหวงกรอ ยเลยเอย เขา มาพาดผา เถดิ เอย หญงิ ใหพยี่ ื่นแขนขวา พาดที่องคน อ งเอย ชาย พาดเอยพาดลง ไปรํากบั เขาหนอ ยเอย หญิง มาเถิดพวกเรา รบี รําออกมาเถดิ เอย ชาย สวยเอยแมค ณุ อยา ชา สวยดังหงสทองเอย หญิง ราํ รายกรายวง สวยดงั กนิ นรนางเอย ชาย ราํ เอยราํ รอน นาเอ็นดูจริงเอย หญงิ ราํ เอยรําคู พ่ีรักเจา สาวจริงเอย ชาย เจาเคยี วใบขา ว อยา มาเปน หว งเลยเอย หญิง เจาเคียวใบพวง รักแลวไมท้งิ ไปเลย ชาย รักนอ งจรงิ รักแลวกท็ ิง้ ไปเอย หญงิ รกั นองไมจ รงิ รกั จะตกเสยี แลว เอย ชาย พแ่ี บกรักมาเตม็ อก เชื่อไมไ ดเลยเอย หญิง ผชู ายหลายใจ ชา งไมเมตตาเสยี เลยเอย ชาย พ่แี บกรกั มาเตม็ รา จะใหน อ งรกั อยางไรเอย หญิง เมยี มีอยูเตม็ ตกั เมียพ่มี ีเมอ่ื ไรเอย ชาย สวยเอยคนดี จะทิง้ ทอดทานใหใครเอย หญงิ เมียมีอยูทบี่ า น จะฉกี ใหด ใู จเอย ชาย ถาฉกี ไดเ หมอื นปู รีบไปสูข อนอ งเอย หญงิ รักจริงแลว หนอ สนิ สอดเทา ไรนอ งเอย ชาย ขอกไ็ ด ใหพร่ี บี ไปขอเอย หญงิ หมากลกู พลจู บี เห็นสดุ แรงนองเอย ชาย ขา วยากหมากแพง รีบไปใหถ ึงเถดิ เอย หญิง หมากลูกพลูครง่ึ เห็นจะดีกวา เอย ชาย รกั กนั หนาพากันหนี ไมเ ช่อื คําชายเลยเอย หญงิ แมส อนเอาไว หนตี ามกันไปเถดิ เอย ชาย แมสอนเอาไว ใหก ลับพาราแลว เอย หญงิ พอ สอนไวว า

104 ชาย พอ สอนไววา ใหก ลบั พาราพ่ีเอย หญงิ กาํ เกวยี นกาํ กง จะตองจบวงแลวเอย ชาย กรรมเอยวิบาก วันนีต้ อ งจากแลว เอย หญิง เวลาก็จวน นอ งจะรีบดว นไปกอนเอย ชาย เรารวมอวยพร กอ นจะลาจรไปกอนเอย พรอมกนั ใหห มดทกุ ขโ ศกโรคภยั สวัสดมี ีชัยทุกคนเอย นาฏศิลปพ ้นื บานภาคอสี าน เปน การแสดงศลิ ปะการรําและการเลน พนื้ บา นภาคอีสานหรือภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื ของไทย แบงเปน 2 กลุมวฒั นธรรมใหญ ๆ คอื 1. กลุมอีสานเหนือ มีวัฒนธรรมไทยลาวเรียกการละเลนวา “หมอลํา, เซิ้ง และฟอน” เชน ลํา เตย ลําลอ ง ลํากลอนเกี้ยว เซิ้งบั้งไฟ เซิ้งตังตวาย ฟอนภูไท เปนตน ดนตรีพ้ืนบานที่ใชประกอบไดแก พิณ แคน โปงลาง กลองยาว ซอ โหวด ฉ่งิ ฉาบ ฆอ ง และกรับ ฟอนภูไท ของชาว จงั หวดั สกลนคร 2. กลุมอีสานใต ไดรับอิทธิพลไทยเขมร มีการละเลนท่ีเรียกวา เรือมหรือเร็อม เชน เรอื มอนั เร หรือ รําสาก หรอื กระโดสาก สว นละเลนเพลงโตต อบกนั เชน กันตรึม เจรียง อาไย เปนตน วง ดนตรี ดนตรีที่ใชป ระกอบไดแก วงมโหรีพื้นบา น ประกอบดวย ซอดวง กลองกันตรึม ปออ ปสไล ฉ่ิง และกรับ

105 เรอื มอันเรหรอื รําสาก การแตงกายประกอบการแสดงนาฏศิลปพ้ืนบานอีสานเปนไปตามวัฒนธรรมของพื้นบาน ลักษณะทารําและทวงทาํ นองดนตรีสวนใหญคอ นขา งกระซับ รวดเรว็ และสนุกสนาน เซ้งิ กระตบิ ขา ว ประวัติความเปน มา เซิ้งกระตบิ ขาว เปนการละเลนพื้นเมอื งของชาวภูไท ท่ีตั้งถิ่นฐานอยูแถวจังหวัดสกลนคร และ จงั หวัดใกลเ คียง นิยมเลน ในโอกาสรื่นเรงิ ในวนั นักขัตฤกษ การแสดงจะเรมิ่ ดว ยฝายชายนาํ เคร่อื งดนตรี ไดแ ก แคน กลองยาว ฉิ่ง ฉาบ กรบั โหมง มาบรรเลงเปนวงใชท ํานองและจังหวะที่สนุกสนานแบบเซ้ิง อีสาน สวนฝายหญิงกจ็ ะสะพายกระติบขา ว (ภาชนะสาํ หรับบรรจุขาว เหนียวนึ่ง) ออกมารายรําดวย ทวงทาตา งๆ ซึ่งมีความหมายวา การนาํ อาหารไปใหส ามีและญาติพี่นองท่ีออกไปทํานา การฟอนรําเซิ้ง กระตบิ ไมมคี ํารองประกอบ

106 เคร่ืองแตงกาย ผูหญิงสวมเส้ือแขนกระบอกนุงผาซิ่นตีนจกหมสไบทับเสื้อเกลามวยประดับ ดอกไมต า งหูสรอยคอกาํ ไลขอมือขอ เทาสะพายกระติบขาว ผูชายที่เปนนักดนตรีสวมเสื้อแขนสั้นสีดํา หรือกรมทา นงุ ผาโจงกระเบนสแี ดง หรอื โสรง มผี าคาดเอว โอกาสของการแสดง อาทิ งานบุญประเพณี งานตอนรบั แขกบา นแขกเมือง งานวัฒนธรรม หรอื งานเผยแพรวัฒนธรรมไทยในตางประเทศ เปน ตน นาฏศลิ ปพ ื้นบานภาคใต เปนศิลปะการแสดงและการละเลนของชาวพื้นบานภาคใตอาจแบงตามกลุมวัฒนธรรมได 2 กลุมคือวัฒนธรรมไทยพุทธ ไดแก การแสดงโนรา หนังตะลุง เพลงบอก และวัฒนธรรมไทยมุสลิม ไดแ ก ชาํ เปง ลเิ กซลู ู ซลิ ะ รองเง็ง การแสดงรองเง็ง การแสดงนาฏศิลปพ้ืนบานภาคใตแบงออกเปนหลายแบบคือ แบบด้ังเดิมและแบบที่ไดรับ อิทธิพลจากตา งประเทศ 1. แบบดง้ั เดิมไดรบั แบบแผนมาจากสมัยอยุธยา หรือครั้งท่ีกรุงศรีอยุธยาเสียแกขาศึก บรรดา ศิลปนนักแสดงทั้งหลายก็หนีภัยสงครามลงมาอยูภาคใต ไดนํารูปแบบของการแสดงละครที่เรียกวา ชาตรี เผยแพรส ภู าคใตและการแสดงด้งั เดมิ ของทองถ่ิน เชน การสวดมาลยั เพลงนา เพลงเรอื เปน ตน 2. แบบท่ีไดรับอิทธิพลจากตางประเทศ ภาคใตเปนพ้ืนท่ีติดตอกับประกาศมาเลเซีย ดังนั้น ประชาชนทีอ่ าศยั อยูแ ถบชายแดน กจ็ ะรบั เอาวฒั นธรรมการแสดงของมาเลเซียมาเปนการแสดงทองถิ่น เชน ลเิ กฮูลู สลาเปะ อาแวลูตง คาระ กรอื โตะ ซัมเปง เปน ตน

107 การแสดงซัมเปง มโนราห ประวัติความเปนมา โนรา หรือ มโนราห เปนการแสดงท่ียิ่งใหญ และเปนวิถีชีวิตของชาวใตเกือบทุกจังหวัด และ นบั วาเปน การแสดงที่คูกับหนังตะลงุ มาชา นาน ความเปน มาของโนราน้ัน มีตาํ นานกลา วไวห ลายกระแส มีตาํ นานหนงึ่ กลาววา ตวั ครโู นราคนหนึ่งซงึ่ ถือวา เปนคนแรกนนั้ มาจากอยธุ ยา ชอื่ ขุนศรัทธา ซงึ่ สมเดจ็ พระเจา บรมวงศเธอกรมพระยาดาํ รงราชานภุ าพ ทรงสนั นิษฐานวา คงเปนครูละครที่มีช่ือเสียงของกรุง ศรีอยธุ ยา ชวงปลาย ๆ มีคดีจนตองถูกลอยแพไปติดอยเู กาะสีชงั ชาวเรือชวยพามายังนครศรธี รรมราชได ใชความสามารถสง่ั สอนการแสดงละครตามแบบแผนของ กรงุ ศรีอยุธยา การแสดงโนราหรอื มโนราหใ นภาคใต

108 และตามคําบอกเลา ของขนุ อุปถัมภน รากร (พุม เทวา) ก็กลาวในนางนวลทองสําลี พระธดิ าของ ทา นพระยาสายฟา ฟาด ตอ งโทษดว ยการเสวยเกสรดอกบัวแลวเกดิ ตั้งครรภ จงึ ถกู ลอยแพกบั นางสนมไป ติดอยูท่เี กาะสชี ัง และประสตู ิโอรส ซ่ึงเจาชายนอย ไดรับการส่ังสอนการรายรํา 12 ทา จากพระมารดา ซ่ึงเคยฝนวา มนี างฟามาสอนใหจดจาํ ไว 12 ทา นางก็พยายามจําอยา งขึน้ ใจ แลวยงั ไดส ่ังสอนใหน างสนม กํานัลอีกดวย เจาชายนอยไดเขาไปรําถวายใหพระยาสายฟาฟาดทอดพระเนตร มีการซักถามถึงบิดา มารดาก็รวู าเปน หลานขวัญ จงึ สงคนไปรับกลบั เขาเมอื ง นางศรี คงคา ไมยอมกลับตองมัดเอาตัวข้ึนเรือ เม่ือเรอื เขามาสูปากนํา้ ก็มีจระเขขวางเรือพวกลูกเรือชวยกันแทงจระเข จึงบังเกิดทารําของโนราขึ้นอีก กระบวนทาหนง่ึ แสดงถึงการราํ แทงจระเข การเก่ียวเน่ืองระหวางโนรากับละครชาตรีของภาคกลางก็ อาจจะซบั ซอนเปนอนั มาก คําวา ชาตรี ตรงกับคําวา ฉัตริยะของอินเดียใต แปลวา กษัตริย หรือนักรบผูกลาหาญ และ เนอื่ งจากการแสดงตา ง ๆ มักมีตัวเอกเปน กษตั ริย จึงเรียกวา ฉัตรยิ ะ ซง่ึ ตอ มากไ็ ดเพ้ยี นมาเปน ชาตรี หรือ ละครชาตรี เพราะเห็นวา เปนการแสดงอยางละคร มีผูรูกลาววาท้ังโนราและชาตรีนาจะเขามาพรอม ๆ กนั ท้งั ภาคใต และภาคกลาง เหตทุ ่โี นราและชาตรีมคี วามแตกตางกันออกไปบางก็คงเปนไปตามสภาพ ของวถิ ชี ีวติ วฒั นธรรมประเพณีของแตล ะภาค ความนยิ มทแ่ี ตกตา งกัน แตอยา งไรก็ตาม ส่ิงทย่ี งั คงเปน เอกลกั ษณของการแสดงโนรา และชาตรี คือเครื่องดนตรีท่ีใชโทน (ทน) ฆอง และป เปนเครื่องยืนพ้ืน ในภาคกลางมกี ารใชระนาดเขามาบรรเลงเมือ่ ครั้งสมยั รัชกาลพระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎเกลาเจาอยูหัวน้ี เอง ในสมยั เดมิ นัน้ คาํ วา โนรา ยงั ไมไ ดมีการเรียกจะใชคําวา ชาตรี แมใ นสมยั รตั นโกสนิ ทรก ็ยังใชคําวา ชาตรีอยู ดังคําประพันธของกรมหมนื่ ศรีสเุ รนทรว า “ชาตรตี ลบุ ตลุบทง้ิ กลองโทน ราํ สะบัดวัดสะเอวโอน ออนแปล คนกรบั รบั ขยับโยน เสยี งเยิน่ รอ งเรอ่ื งรถเสนแห หอขยุม ยาโรย” ตอเมอ่ื ไดนําเอาเร่ืองพระสุธนมาแสดงกับชาตรี จึงเรียกติดปากวา มโนราหชาตรี ตามชื่อของนางเอก เรือ่ งสธุ น ตัวบทละครกเ็ กิดขน้ึ ในภาคใต หาไดนําเอามาจากอยุธยาไม ในที่สุดการแสดงโนราจึงกลาย จากเรือ่ งพระสุธน ในสมัยตอมาก็มกี ารนําเอาวรรณคดีพน้ื บา นเรอ่ื งอนื่ มาแสดง แตก ย็ ังเรียกการแสดงนี้ วา มโนราห เม่ือนานเขา เกดิ การกรอนของภาษา ซึ่งเปนลกั ษณะทางภาษาของภาคใตท่จี ะพูดถอยคําหวน ๆ จงึ เรียกการแสดงน้ีวา “โนรา”

109 การแสดงโนรานัน้ มีทาราํ สําคญั 12 ทา แตละคณะก็แตกตางกนั ออกไปบาง โดยมีการสอนทา รํา โนรา คอื โดยใชบทประพนั ธที่แสดงวธิ กี ารรายราํ ดว ยลีลาตาง ๆ การเชื่อมทา การขยับหรอื เขยิบเทา การ กลอมตัวต้ังวง และการเคลื่อนไหวที่คอ นขางรวดเร็ว ในบทราํ ทา ครูสอนมีคํากลอนกลาวถึงการแตงตัว และลีลาตาง ๆ ดงั นี้ “ครูเอยครสู อน เสดอื้ งกรตอ งา ครูสอนใหผผู า สอนขา ใหทรงกาํ ไล สอนครอบเทรดิ นอ ย แลว จบั สรอยพวงมาลยั สอนทรงกําไล สอนใสซายขวา เสด้ืองเยอ้ื งขา งซาย ตีคาไดหาพารา เสดอื้ งเย้อื งขางขวา ตคี า ไดหา ตาํ ลึงทอง ตีนถีบพนัก สวนมือชักเอาแสงทอง หาไหนมิไดเ สมอื นนอ ง ทาํ นองพระเทวดา” นอกจากบทรําทาครูสอนแลว ยังมีการประดิษฐทารําเพิ่มเติมขึ้นอีกมากมาย จนถึง การประดิษฐทารําสวนตัว และทารําเฉพาะ ไดแก การรําไหวครู รําโรงครู รําแกบท รําบทครูสอน รํา ปฐมบท รําแทงจระเข รําเพลงโค รําเพลงทับเพลงโทน รําคลอ งหงส เปน ตน การแตง กายของโนรา แตเดิมสวมเทรดิ (เครอ่ื งสวมหัวคลา ยชฏา) นงุ สนับเพลา คาดเจียรบาด มีหอ ยหนา ประดบั หางอยางมโนราห มีสายคลอ งวาลประดับทบั ทรง กรองคอ และสวมเลบ็ ยาว เครอ่ื งดนตรี คอื กลอง ทบั คู ฆองคู โหมง ฉ่งิ และป โดยการเร่มิ บรรเลงโหมโรง จากนัน้ เชิญครู รองหนา มาน หรอื กลาวหนา มา น เรื่องทแี่ สดงเรยี กเปน ภาษาถนิ่ วา “กําพรัดหนามาน” จากนั้นจึงเร่ิมทํา การแสดง โนราแตละคณะจะประกอบดว ยผูแสดงประมาณ 15 – 20 คน แตเดิมผูแสดงสวนใหญจะเปน ผชู ายแตก ็มผี ูหญงิ ผสมอยูดว ย

110 โอกาสของการแสดงโนรา กแ็ สดงในงานทัว่ ไป กิจกรรมการเรียนรู 1 ความ ผลการเรียนรทู ีค่ าดหวงั 1. บอกประวัติความเปน มาของนาฏศิลปพื้นบา นแตละภาคได 2. แสดงนาฏศิลปพ ้นื บา นไดอยางถูกตอ งและเหมาะสม 3. รคู ณุ คาและอนุรักษนาฏศิลปพ ื้นฐานและภูมปิ ญญาทองถิน่ คําชีแ้ จง 1. จงอธบิ ายความรูเกี่ยวกบั นาฏศิลปพ นื้ บา นของไทยมาพอสังเขป 2. ใหผ เู รียนศึกษาการแสดงนาฏศิลปพ้ืนบานของทองถิ่นตนเอง โดยศึกษาประวัติ เปน มา รปู แบบการแสดง วิธีการแสดงและฝก หัดการแสดงอยา งนอ ย 1 ชดุ กจิ กรรมการเรยี นรู 2 ผลการเรียนรูท ค่ี าดหวัง - บอกความสัมพนั ธร ะหวา งนาฏศลิ ปพ น้ื บา นกับวฒั นธรรมประเพณีและภมู ิปญญาทองถ่นิ ได คาํ ชี้แจง ใหผเู รียนศึกษานาฏศิลปพ ้ืนบานในทอ งถน่ิ หรอื ท่ีตนเองสนใจอยางลกึ ซึง้ - อทิ ธิพลใดมผี ลตอ การเกดิ นาฏศลิ ปพื้นบาน - แนวทางอนุรกั ษนาฏศลิ ปพ ้นื บา น

111 บทท่ี 4 การผลิตเครอื่ งดนตรี ปจ จัยหลกั ของการประกอบอาชีพ ส่ิงสําคัญของการเริ่มตนประกอบอาชีพอิสระ ตองพิจารณาวาจะประกอบอาชีพอิสระอะไร โอกาสและความสําเร็จมมี ากนอ ยเพยี งไร และตอ งเตรียมตัวอยางไรจึงจะทําใหประสบผลสําเร็จ ดังน้ัน จึงตอ งคํานึงถึงปจจยั หลักของการประกอบอาชพี ไดแ ก 1. ทนุ คือ ส่งิ ที่จําเปนปจ จยั พน้ื ฐานของการประกอบอาชีพ โดยตองวางแผนและแนวทางการ ดําเนินธุรกิจไวลวงหนา เพื่อท่ีจะทราบวาตองใชเงินทุนประมาณเทาไร บางอาชีพใชเงิน ทุนนอย ปญหายอมมีนอย แตถาเปนอาชีพท่ีตองใชเงินทุนมากจะตองพิจารณาวามีทุนเพียงพอหรือไมซ่ึงอาจ เปนปญ หาใหญ ถาไมพอจะหาแหลงเงินทุนจากที่ใด อาจจะไดจากเงินเก็บออม หรือจากการกูยืมจาก ธนาคาร หรือสถาบันการเงินอ่ืน ๆ อยางไรก็ตามในระยะแรกไมควรลงทุนจนหมดเงินเก็บออมหรือ ลงทนุ มากเกนิ ไป 2. ความรู หากไมม คี วามรูเพียงพอ ตองศึกษาหาความรูเพิ่มเติม อาจจะฝกอบรมจากสถาบันที่ ใหความรดู านอาชพี หรอื ทาํ งานเปน ลูกจา งคนอ่นื ๆ หรือทดลองปฏบิ ัตดิ วยตนเองเพ่ือใหม คี วามรู ความ ชํานาญ และมีประสบการณในการประกอบอาชพี น้ัน ๆ 3. การจดั การ เปนเร่ืองของเทคนคิ และวิธกี าร จงึ ตอ งรจู ักการวางแผนการทาํ งานในเร่อื งของ ตัวบุคคลทีจ่ ะรว มคิด รว มทําและรวมทนุ ตลอดจนเครือ่ งมือ เครอ่ื งใชและกระบวนการทํางาน 4. การตลาด เปน ปจจัยที่สําคัญมากที่สุดปจจัยหน่ึง เพราะหากสินคาและบริการท่ีผลิตข้ึนไม เปนท่นี ิยมและไมสามารถสรา งความพอใจใหแกผ บู ริโภคได ก็ถือวากระบวนการท้ังระบบไมประสบ ผลสาํ เร็จ ดังนัน้ การวางแผนการตลาดซ่งึ ปจ จบุ นั มีการแขงขนั สูง จึงควรไดร บั ความสนใจในการพัฒนา รวมท้ังตองรแู ละเขา ใจในเทคนิคการผลติ การบรรจแุ ละการหีบหอ ตลอดจนการประชาสัมพนั ธ เพ่ือให สินคาและบรกิ ารของเราเปน ทนี่ ิยมของลูกคา กลมุ เปา หมายตอไป ขอแนะนาํ ในการเลือกอาชพี กอ นตดั สินใจเลือกประกอบอาชีพใด ๆ กต็ าม ควรพจิ ารณาอยา งรอบคอบ ซ่งึ มขี อแนะนํา ดงั นี้ 1. ควรเลอื กอาชีพทีช่ อบหรอื คดิ วา ถนัด ควรสํารวจตัวเองวาสนใจอาชีพอะไร ชอบหรือถนัด ดานไหน มีความสามารถอะไรบาง ที่สําคัญคือตองการหรืออยากจะประกอบอาชีพอะไร จึงจะ

112 เหมาะสมกับตัวเองและครอบครัว กลาวคือพิจารณาลักษณะงานอาชีพ และพิจารณาตัวเอง พรอมท้ัง บคุ คลในครอบครัวประกอบกนั ไปดว ย 2. พัฒนาความสามารถของตัวเอง คอื ควรศึกษารายละเอียดของอาชีพที่จะเลือกไปประกอบ ถาความรูความเขาใจยังมีนอย มีไมเพียงพอก็ตองทําการศึกษา ฝกอบรม ฝกปฏิบัติเพิ่มเติมจากบุคคล หรือหนวยงานตา ง ๆ ใหม พี ้ืนฐานความรคู วามเขา ใจในการเริม่ ประกอบอาชพี ทถ่ี กู ตอง เพื่อจะไดเ รียนรู จากประสบการณจริงของผูมีประสบการณมากอน จะไดเพิ่มโอกาสความสําเร็จสมหวังในการไป ประกอบอาชีพนน้ั ๆ 3. พิจารณาองคประกอบอ่นื ที่เกี่ยวของ เชน ทําเลที่ต้ังของอาชีพที่จะทําไมวาจะเปน การ ผลิต การจาํ หนาย หรอื การใหบ รกิ ารก็ตาม สภาพ แวดลอมผรู ว มงาน พ้ืนฐานในการเร่มิ ทําธุรกจิ เงนิ ทุน โดยเฉพาะเงนิ ทุนตอ งพิจารณาวามีเพยี งพอหรอื ไมถ าไมพ อจะหาแหลง เงนิ ทนุ จาก ทใ่ี ด อาชพี การผลติ ขลยุ ขลยุ จาํ แนกเปนประเภทตาง ๆ ไดดงั น้ี ขลุยหลบิ หรือขลยุ หลีกหรอื ขลุย กรวด เปน ขลุย ขนาดเลก็ เสยี งสงู กวา ขลุย เพยี งออเปนคูส่ี ใชใ น วงมโหรเี ครอ่ื งคู เครือ่ งใหญ และวงเครื่องสายเครื่องคโู ดยเปน เคร่ืองนําในวงเชน เดียวกบั ระนาดหรือซอ ดว งนอกจากน้ยี งั ใชในวงเครื่องสายปชวาเพราะขลุยหลิบมีเสียงตรงกับเสียงชวาโดยบรรเลงเปนพวก หลังเชน เดยี วกบั ซออู ขลยุ เพียงออ เปนขลุยที่มีระดับเสียงอยูในชวงปานกลาง คนท่ัวไปนิยมเปาเลน ใชใน วง มโหรหี รอื เครื่องสายทว่ั ๆ ไป โดยเปนเครื่องตามหรืออาจใชในวงเคร่ืองสายปชวาก็ไดแตเปายากกวา ขลุย หลบิ เนือ่ งจากเสยี งไมต รงกบั เสียงชวาเชนเดยี วกับนาํ ขลุยหลิบมาเปา ในทางเพียงออตองทดเสียงขึ้น ไปใหเ ปน คู 4 นอกจากน้ยี ังใชใ นวงปพ าทยไ มนวมแทนปอ กี ดว ย โดยบรรเลงเปนพวกหนา ขลยุ อู เปนขลุยขนาดใหญ เสียงต่ํากวาขลุยเพียงออสามเสียง ใชในวงปพาทยดึกดําบรรพ ซ่ึง ตอ งการเครื่องดนตรีทีม่ เี สียงตาํ่ เปนพืน้ นอกจากน้ใี นอดีตยงั ใชในวงมโหรีเครื่องใหญ ปจจุบันไมไดใช เนอื่ งจากหาคนเปา ท่มี คี วามชาํ นาญไดย าก

113 ลักษณะขลยุ ท่ีดี ขลุยโดยทัว่ ไป ทาํ จากไมไผ ซึ่งเปน ไมไผเฉพาะพันธุเทานน้ั ปจ จบุ นั นไ้ี มไผท ีท่ ําขลุยสวนใหญ มาจากสระบุรี และนครราชสมี า นอกจากไมไผแ ลวขลยุ อาจทําจากงาชาง ไมชิงชัน หรือไมเน้ือแข็งอ่ืน ๆ และปจ จุบนั มีผูนาํ พลาสตกิ มาทาํ ขลยุ กนั บางเหมอื นกัน ในเรื่องคุณภาพนั้น ขลุยที่ทําจากไมไผจะดีกวาขลุยท่ีทําจากวัตถุอื่น เนื่องจากไมไผเปน รูกระบอกโดยธรรมชาติมีผิวทั้งดานนอกดานในทําใหลมเดินสะดวก เม่ือถูกนํ้าสามารถขยายตัวได สัมพันธก บั ดากทาํ ใหไ มแตกงา ย นอกจากนีผ้ ิวนอกของไมไ ผส ามารถตกแตง ลายใหสวยงามได เชน ทํา เปนลายผาปูม ลายดอก ลายหิน ลายเกร็ดเตา เปนตน อีกประการหน่ึงที่สําคัญคือ ไมไผมีขอโดย ธรรมชาติ ซงึ่ โดยทวั่ ๆ ไป จะเหน็ วา สวนปลายของขลุยดานทไี่ มใชเปาน้ันมีขอติดอยูดวยแตเจาะเปนรู สําหรับปรบั เสยี งของน้วิ สดุ ทายใหไ ดร ะดบั สวนของขอทเี่ หลอื จะทําหนา ทีอ่ มุ ลมและเสียง ใหเ สยี งขลุย มคี วามกังวานไพเราะมากข้นึ ซึ่งถาเปน ขลุย ทที่ าํ จากวัสดุอ่ืนโดยการกลึง ผูทําอาจไมคํานึงถึงขอนี้อาจ ทาํ ใหข ลุยดอยคณุ ภาพไปได ดงั ที่กลาวมาแลววาขลยุ ทดี่ ีควรทํามาจากไมไ ผ นอกจากนี้ก็ควรพิจารณาส่ิงอื่น ๆ ประกอบไป ดวย 1. เสยี ง ขลยุ ทใี่ ชไดดเี สียงตองไมเ พย้ี นต้ังแตเสียงต่ําสุดไปจนถึงเสียงสูงสุด คือทุกเสียงตอง หางกันหน่ึงเสียงตามระบบของเสียงไทย เสียงคูแปดจะตองเทากันหรือเสียงเลียนเสียงจะตองเทากัน หรอื นิว้ ควงจะตองตรงกนั เสยี งแทเสียงตอ งโปรงใสมีแกวเสยี งไมแหบพราหรือแตก ถานําไปเลน กับเครื่องดนตรีท่ีมีเสียงตายตัว เชน ระนาดหรือฆองวงจะตองเลือกขลุยท่ีมีระดับเสียงเขากับเครื่อง ดนตรเี หลา นน้ั 2. ลม ขลยุ ทด่ี ตี อ งกนิ ลมนอยไมห นกั แรง เวลาเปา ซง่ึ สามารถระบายลมไดงาย 3. ลกั ษณะของไมท ่นี ํามาทํา จะตอ งเปนไมท่ีแกจัดหรือแหงสนิท โดยสังเกตจากเสี้ยนของไม ควรเปน เสยี้ นละเอยี ดทมี่ สี นี ํา้ ตาลแกคอ นขา งดํา ตาไมเลก็ ๆ เน้อื ไมหนาหรือบางจนเกินไป คือตอง เหมาะสมกบั ประเภทของขลยุ วาเปน ขลยุ อะไร ในกรณที เ่ี ปน ไมไผถาไมไมแกจัดหรือไมแหงสนิท เม่ือ นาํ มาทาํ เปน ขลุยแลวตอ ไปอาจแตกราวไดงาย เสยี งจะเปลยี่ นไป และมอดจะกนิ ไดง า ย 4. ดาก ควรทําจากไมสักทอง เพราะไมมีขุยหรือขนแมวขวางทางลม การใสดากตอง ไมชิดหรือหางขอบไมไผจนเกินไปเพราะถาชิดจะทําใหเสียงทึบ ต้ือ ถาใสหางจะทําใหเสียงโวง กินลมมาก 5. รตู า งๆบนเลาขลุย จะตองเจาะอยางประณีตตอ งเหมาะกับขนาดของไมไผไ มกวางเกินไป ขลยุ ในสมัยกอ นรูตาง ๆ ท่ีนิ้วปดจะตองกวานดา นในใหเวา คือผิวดานในรูจะกวางกวาผิวดานนอก แต ปจจุบนั ไมไ ดก วา นภายในรูเหมอื นแตก อนแลว ซึ่งอาจจะเน่ืองมาจากคนทําขลุย ตองผลิตขลุยคราวละ มาก ๆ ทาํ ใหละเลยในสว นน้ีไป

114 6. ควรเลือกขลุยทมี่ ีขนาดพอเหมาะกบั นิ้วของผเู ปา กลาวคือ ถา ผเู ปามีนิ้วมือเล็กหรอื บอบบาง ก็ควรเลอื กใชขลยุ เลาเลก็ ถา ผเู ปา มมี ืออวบอวน กค็ วรเลอื กใชขลยุ ขนาดใหญพ อเหมาะ 7. ลกั ษณะประกอบอืน่ ๆ เชน สผี วิ ของไมส วยงาม ไมมีตําหนิ ขดี ขว น เทลายไดสวยละเอียด แต ส่งิ เหลานกี้ ไ็ มไ ดมีผลกระทบกบั เสยี งขลุย แตอ ยา งใด เพยี งพิจารณาเพอ่ื เลือกใหไ ดขลุยที่ถูกใจเทา นั้น ข้ันตอนการทําขลยุ 1. เลือกไมไ ผร วกทม่ี ีลาํ ตรง ไมคดงอ มาตัดเปนปลอ ง ๆ โดยเหลือนิดหน่ึง คัดเลือกขนาดตาม ชนดิ ของขลุย 2. นาํ ไมไผรวกทต่ี ดั แลวไปตากแดด จนไมเปล่ียนจากสีเขยี วมาเปนสีเหลือง ซึ่งแสดงวาไมไผ รวกแหง สนทิ พรอมทจี่ ะนํามาทาํ ขลุย ตากแดดประมาณ 7-10 วนั 3. นาํ กาบมะพรา วชุบน้ําแตะอิฐมอญที่ปนละเอียด ขัดไมรวกใหข้ึนมันเปนเงาวาว อาจจะใช ทรายขดั ผิวไมไผรวก กอนจะขัดดว ยอิฐมอญก็ได 4. ใชน ้ํามันหมู หรอื นาํ้ มันพืช ทาผวิ ไมไผรวกใหทัว่ เพื่อใหต ะกวั่ ท่ีรอ นตดั ผิวไมรวก เวลาเท ตอจากนนั้ เอาไมสอดจับขลุยพาดปากกะทะ ซึ่งในกะทะมีตะก่ัวหลอมละลายบนเตาไฟ ใชตะหลิวตัก ตะกว่ั ทห่ี ลอมเหลวราดบนไมไ ผร วก จะเกิดลวดลายงาม เรยี กวา เทลาย 5. เมื่อไดลวดลายตามตองการแลว นําขลยุ ไปวัดสัดสวน 6. เจาะรูตามสัดสวน โดยเอาสวา นเจาะนาํ รู แลว เอาเหล็กแหลมเผาไฟจนแดง ตามรูท่ีใชสวาน เจาะนาํ ไวแลว และเจาะทะลุปลอ งขอ ไมไ ผร วกดว ย 7. เอามีดตอกแกะดากปากขลุย ไมดาก คือ ไมสัก เพราะวาเปนไมที่เนื้อไมแข็ง งายตอ การ แกะ 8. ทําดากปากขลุย อุดปากขลุย โดยใหม รี ูสําหรบั ลมผานเวลาเปา 9. เลือ่ ยใหด ากเสมอกบั ปลายขลยุ 10. ใชม ดี หรือเหล็กปลายแหลม เจาะปากนกแกว ทาํ ไมไผร วกเปน รูปส่ีเหล่ียมใตดากปากขลุย ประมาณ หนึง่ น้วิ เศษ เราเรียกรนู วี้ า รูปากนกแกว 11. ใชข้ีผึ้งที่หั่นเปนชิ้นเล็ก ๆ กรอกเขาไปทางดานปลอง ท่ีตรงขามกับดากปากขลุย พอประมาณ กะพอวาเมอ่ื ข้ีผงึ้ ละลาย จะสามารถอุดรรู ัว่ ของลมเปาทดี่ ากปากขลุยได 12. ใชเ หล็กเจาะเผาไฟ แทงเขาทางปลอ งไปจนถงึ ดากปากขลุย ความรอนของเหล็ก จะทําให ข้ีผึง้ ทก่ี รอกเขา ไปกอนหนาน้ัน หลอมละลายเขาตามรอยรั่วตาง ๆ 13. เม่อื ข้ีผงึ้ เยน็ ลงและแข็งตัว ใชเ หลก็ แหยข ีผ้ ง้ึ ทอี่ ดุ รูสาํ หรบั ใหล มผาน ตรงดาก

115 ประสบการณท าํ ขลยุ ของชมุ ชนวัดบางไสไ ก ขลยุ บานลาว ( ชุมชนวัดบางไสไก ) ตั้งบานเรือนอยูระหวางริมคลองบางไสไกและ วัด หิรัญรูจี แขวงหริ ญั รูจี กรงุ เทพมหานคร กลาวกันวาชาวลาวท่ีชมุ ชนบางไสไ กน ้นั บรรพบรุ ษุ เดมิ เปน คน เวียงจนั ทร เมือ่ ถกู กวาดตอ นมาเปน เชลยศกึ ของไทย พวกเขาไดน ําความรใู นการทําขลุยและแคน ซ่ึงเปน เครอื่ งดนตรีพืน้ บานมาดว ย เนอ่ื งจากบรเิ วณที่ตั้งรกรากนน้ั อยแู ถววดั บางไสไ ก จงึ เรียกกันจนติดปากวา \"หมบู า นลาว\" คณุ จรินทร กล่ินบุปผา ประธานชุมชน ผูซึ่งเปนชาวลาวรุนท่ี 3 ไดสืบทอดวิชาการทําขลุยตอ จากคุณปูกลาววา \"ไมรวกท่ีใชทําขลุยตองส่ังตัดจากหมูบานทายพิกุล อําเภอพระพุทธบาท จังหวัด สระบุรี เมื่อไดไมมาแลวจะนาํ มาตดั เปน ทอ นตามความยาวของปลองไม และนําไปตากแดด 15 - 20 วัน เพ่ือใหเ น้อื ไมแหงสนิท แลวจึงคัดขนาด เลือกประเภท ขัดเงา แลวจึงเจาะรูขลุยโดยใชแคนเทียบเสียง สว นขนั้ ตอนทําลวดลายน้นั ใชตะกั่วหลอมใหเ หลว แลวใชชอนตักราดลงบนขลุยเปนลวดลายตาง ๆ เชน ลายพิกุล ลายตอก เปนตน จากน้ันจึงแกะปากนกแกวเพื่อตั้งเสียง ทําการดากขลุยโดยการเหลาไมสัก หรอื ไมเ นอ้ื แขง็ อดุ เขาไปในรู เวนชอ งสําหรบั ใหล มเปาผาน ตองทําใหระหวางปากขลุยกับปากนกแกว โคงเปน ทอ งชาง เพอ่ื ใหไ ดเสียงท่ไี พเราะ กงั วาน แลว จึงทดสอบดวู า ไดเ สยี งทม่ี าตรฐานหรือไม\"

116 ปจจุบันมีครอบครัวที่ประกอบอาชีพทําขลุยประมาณ 20 หลังคาเรือน ดวยคุณภาพและ ความมชี อื่ เสยี งมาตงั้ แตใ นอดีตของ \"ขลุยบานลาว\" ลูกคาสวนใหญจึงนิยมมาส่ังทําขลุยถึงในหมูบาน นอกเหนือจากการสง ขายตามรา นจาํ หนายเครือ่ งดนตรไี ทยทม่ี ชี ือ่ เสียง อาชีพการผลติ แคน แคน เปนเคร่ืองดนตรีที่มีความเกาแกมากท่ีสุด เปนเคร่ืองดนตรีท่ีมีความนิยมเปากันมาก โดยเฉพาะชาวจงั หวดั ขอนแกน ถอื เอาแคนเปนเอกลกั ษณชาวขอนแกน รวมทั้งเปนเครื่องดนตรีประจํา ภาคอสี านตลอดไป และในปจ จุบันนช้ี าวบานไดม ีการประดิษฐทาํ แคนเปน อาชีพอยา งมากมาย เชน อําเภอ นาหวา จังหวัดนครพนม จะทาํ แคนเปน อาชพี ทัง้ หมบู า น รวมทง้ั จงั หวัดอื่น ๆ อีกมากมาย และ แคนยังเปน เครือ่ งดนตรีท่ีนํามาเปาประกอบการแสดงตาง ๆ เชน แคนวง วงโปงลาง วงดนตรีพื้นเมือง รวมท้ังมกี ารเปา ประกอบพิธีกรรมของชาวอสี าน เชา ราํ ผีฟา ราํ ภูไท เปนตน รวมท้งั เปา ประกอบหมอลํา กลอน ลําเพลนิ ลําพน้ื รวมทัง้ หมอลําซิง่ ยังขาดแคนไมไ ด

117 ประเภทของแคน แคนเปน เครื่องดนตรปี ระเภทใชป ากเปา ดูดลมเขา -ออก ทาํ มาจากไมกูแคนหรือไมซาง ตระกูล ไมไ ผ มีมากในเทือกเขาภพู วน แถบจังหวดั รอยเอด็ จงั หวัดนครพนม ฝง ประเทศลาวและภาคเหนือของ ไทย ลักษณะนามการเรยี กช่อื แคนวา “เตา” แคนแบง ตามรปู รางและลักษณะการบรรเลงสามารถแบงออกไดท้งั หมด 4 ชนดิ คอื 1. แคนหก 2. แคนเจด็ 3. แคนแปด 4. แคนเกา สว นประกอบของแคน 1. ไมกแู คน 2. ไมเตาแคน 3. หลาบโลหะ (ลิน้ แคน) 4. ข้ีสทู 5. เครอื ยา นาง ประสบการณข องชา งฝมือพนื้ บาน \"การทาํ แคน\" นายลา ไพรสน เกิดเมื่อ ป พ.ศ. 2467 อายุ 82 ป อยูบานเลขท่ี 45 หมูที่ 9 บานทุงเศรษฐี ตําบลนครชุม อําเภอเมืองกําแพงเพชร จงั หวัดกําแพงเพชร ไปเทยี่ วท่จี งั หวัดรอยเอ็ด เห็นเขาทําแคน ก็ ซื้อมาขาย ปรากฏวา ขายดี จงึ คดิ ทําเองโดยไปหัดทาํ จากแหลง ผลิตที่จังหวัดรอ ยเอ็ด แลวมาทําเอง นายลา ไพรสน ไดย ึดอาชีพเปนชางทําแคน ซ่ึงเปนหัตกรรมเครื่องไม หรือผลิตภัณฑเคร่ืองดนตรีพื้นบานเปน ผลิตภณั ฑท ีม่ ีคุณคาเปน ภูมปิ ญ ญาทอ งถนิ่ ซง่ึ เปน กรรมวธิ ีในการผลิต ยงั ใชวิธกี ารพืน้ บา น ทาํ ดว ยความ ปราณตี สวยงาม เสียงเพราะ มีใหเลอื กหลายแบบ ผลิตข้นึ เองจนเปนอาชพี หลกั จนถงึ ปจ จบุ ัน บุคคลท่สี ามารถใชสตปิ ญญาของคนสัง่ สมความรู ประสบการณ เพ่ือการดาํ รงชพี และถายทอด จากคนรุนหนง่ึ ไปสคู นอีกรนุ หน่ึง ดว ยวธิ ีการตา ง ๆ ท้งั ทางตรงและทางออ ม โดยรักษาคุณคาดั่งเดิมไว

118 อยางมเี อกลกั ษณ และมีศกั ดศิ์ รี ทุกคนจะมหี ลกั การแบบเดียวกนั คอื การสืบทอดเช่ือมโยงอดีตมาใชใน ปจจุบัน แตจะมีวิธีการแตกตางกัน ไมมีรูปแบบหรือสูตรสําเร็จใด ๆ แตละทองถ่ินมีการเช่ือมโยง หลากหลายแตกตางกันไป ตามสภาพของหมูบาน กอใหเกิดภูมิปญญาทองถิ่น เรียกวา “ปราชญ ชาวบา น” หากมีการสบื ทอด และอนุรักษ สง เสริมอยางเปนระบบ ก็สามารถเพ่ิมคุณคาทางสังคม และ เพ่มิ มูลคาทางเศรษฐกิจเพอื่ เปน การเพิ่มรายไดใ หแ กประชาชนไดอกี ทางหน่ึง แคน เปนผลติ ภัณฑเ ครอื่ งดนตรพี น้ื บา น วสั ดทุ ใี่ ชในการผลิตเปนวัสดุธรรมชาติ หาไดจากปา ใกลบาน จากการปลูกในทองถนิ่ และจากการซ้ือหาในทองถ่ินที่ใกลเคียง เชน ไมรวก ไมซาง ซึ่งเปน พชื ตระกลู ไมไผ ขี้สทุ หรือชนั โรง หลาบโลหะ ไมเ นื้อแขง็ (สาํ หรบั ทําปลองแกนกลาง) ขื่อกลาง (ทํา ดว ยไมไผสีสกุ ), หนิ ฟลอไรท (สําหรบั ทาํ รอบล้นิ ) การถายทอดการเรียนรู 1. สอนบตุ รหลานในครอบครวั 2. เปน วทิ ยากรภายนอก สอนดา นการทาํ แคน และการเปาแคนใหกบั นกั เรยี นในโรงเรียน และ ผูที่สนใจในตําบลนครชุม และตําบลใกลเคียงในเขตอําเภอเมืองกําแพงเพชร จังหวัด กําแพงเพชร ราคาในการจาํ หนาย แคนลูกทุง (แคนเลก็ ) อันละ 1,200 บาท แคนลาว (แคนใหญ) อันละ 1,500 บาท การผลติ จะทาํ ไดอ าทิตยละ 1 อัน รายไดเฉลี่ยตอป ประมาณ 30,000 – 40,000 บาทตอป สถานทีส่ อบถามขอมลู มีจําหนายที่บานลุงลา ไพรสน เลขที่ 45 หมูที่ 9 บานทุงเศรษฐี ตําบลนครชุม อําเภอเมือง กาํ แพงเพชร จังหวดั กําแพงเพชร ตดิ ตอ ไดท ท่ี าํ การกลุมทาํ แคน 78 บา นทาเรอื หมู 1 ตาํ บลทาเรือ อําเภอนาหวา (เจา หนาท่ี นายสุกร ชัยบิน โทร.0-4259-7532, 0-6218-2817 )

119 อาชีพการผลิตกลองแขก กลองแขก เปนเครอ่ื งดนตรปี ระเภทเคร่อื งตี ท่ีมรี ปู รา งยาวเปน รปู ทรงกระบอก ขนึ้ หนงั สองขาง ดว ยหนงั ลูกววั หรือหนงั แพะ หนา ใหญ กวางประมาณ 20 เซนติเมตร เรยี กวา หนา ลุย หรือ \"หนามดั \" สวนหนา เล็กกวางประมาณ 15 เซนติเมตร เรยี กวา หนา ตานหรอื \"หนาตาด\" ตวั กลองหรือหุนกลอง สามารถทําข้นึ ไดจากไมห ลายชนดิ แตโ ดยมากจะนยิ มใชไ มเน้อื แขง็ มาทําเปนหนุ กลอง เชน ไมชิงชนั ไม มะรดิ ไมพยงุ กระพเี้ ขาควาย ขนนุ สะเดา มะคา มะพรา ว ตาล กามปู เปนตน ขอบกลองทาํ มาจากหวาย ผาซกี โยงเรยี งเปนขอบกลองแลวมว นดว ยหนังจะไดข อบกลองพรอมกับหนากลอง และถูกขึงใหต ึงดว ย หนงั เสนเลก็ เรียกวา หนงั เรยี ดเพ่อื ใชใ นการเรงเสียงใหหนา กลองแตล ะหนาไดเ สยี งที่เหมาะสมตาม ความพอใจ กลองแขกสํารบั หนง่ึ มี 2 ลูก ลกู เสียงสงู เรียก ตวั ผู ลูกเสยี งตา่ํ เรยี ก ตวั เมีย ตดี ว ยฝา มอื ทง้ั สองขา งใหส อดสลบั กันทั้งสองลกู ลักษณะเสยี ง กลองแขกตัวผู มีเสียงท่ีสูงกวากลองแขกตัวเมียโดย เสียง \"ติง\" ในหนามัด และเสียง โจะ ใน หนา ตาด กลองแขกตัวเมีย มีเสียงที่ต่ํากวากลองแขกตัวผู โดย เสียง ทั่ม ในหนามัด และเสียง จะ ใน หนาตาด วิธกี ารบรรเลง การบรรเลงน้นั จะใชม ือตีไปท้งั สองหนา ตามแตจ งั หวะหรือหนาทับที่กําหนดไว ในหนาเล็กหรือ หนาตาด จะใชนว้ิ ช้หี รอื นวิ้ นางในการตี เพ่อื ใหเกดิ เสียงท่เี ล็กแหลม ในหนามัดหรือหนาใหญ จะใชฝา

120 มอื ตีลงไปเพอ่ื ใหเ กดิ เสียงที่หนกั และแนน ซึ่งมีวธิ กี ารบรรเลงท่ลี ะเอียดออนลงไปอีกตามแตกลวิธีท่ีครู อาจารยแ ตละทา นจะชี้แนะแนวทางการปฏิบตั ิ บุคคลทป่ี ระสบความสาํ เรจ็ ในการทํากลองแขก ครูเสนห ภักตรผ อง เครอ่ื งดนตรีไทยเปน มรดกทางวัฒนธรรมของชาติ อันแสดงออกถึงภูมิปญญาต้ังแตอดีตของ บรรพบรุ ุษไทยทสี่ ืบทอดมาจนถงึ ปจ จุบัน ตามหลักฐานทางประวัติศาสตรตั้งแตสมัยสุโขทัย ไดมีการ กลาวถงึ การบรรเลงดนตรี และเคร่อื งดนตรีไวในศลิ าจารกึ ใหเ ราทราบไดถ ึงความเจรญิ รงุ เรอื งในอดีต กาลวาการรองรําทําเพลงหรือความเปนคนเจาบทเจากลอน มีสํานวนโวหารท่ีคนไทยซึมซับอยูใน สายเลือด เปนความละเมียดละไม เสนหแหงวิถีชีวิตแบบไทย ที่เปนเอกลักษณซึ่งชาวไทยสามารถ กลา วอา งไดอยางภาคภูมิใจ ครูเสนห ภักตรผอง เปนชางทํากลองแขกที่มีฝมือ ดวยกรรมวิธีแบบโบราณที่เปน เอกลักษณซึ่งตางจากชางคนอ่ืน ๆ กลาวคือ เปนข้ันตอนการทํามือทุกอยาง โดยไมใชเคร่ืองทุนแรง สมยั ใหม อกี ทง้ั รปู ลักษณข องกลอง กส็ วยงามพิถพี ถิ นั ในรปู ทรงสดั สวนและมีเสียงเหมาะสมพอดีทุก เสียง เพราะวัสดุที่นํามาใชลวนเลือกสรรมาจากธรรมชาติ เชนขอบกลองทําจากไมไผขด ตางกับ ปจ จบุ ันทใ่ี ชพ ลาสติก หรอื ไมกลงึ ทาํ ใหมีผลตอคณุ ภาพของเสียง สดั สวนและองคป ระกอบของกลองแขก มดี งั ตอไปนี้ 1. หุนกลอง ทาํ ดว ยไมเ น้ือแขง็ เชน พะยูง ชงิ ชนั ประดู และอ่นื ๆ นาํ มากลงึ และควา น มรี ปู รา งยาวเปนทรงกระบอกความยาว 24 นว้ิ ปากกลองหนาใหญก วา ง 8.5 นว้ิ เรียกวา หนารุย หนา เลก็ กวาง 7.5 นิ้วเรียกวา หนาตาน ความปอ งของกระพุง 10.5 น้วิ โดยนบั จากปากหนา ลุยลงมา 8 นว้ิ อนั เปนเอกลักษณของครู เสนห ภกั ตรผอ ง คอื ไมปอ งมาก เมือ่ ข้นึ หนา กลองแลวจะดสู มสวน 2. ขอบกลอง ทาํ ดวยไมไผขด พันทับดวยหวาย แตปจจุบันเปลี่ยนมาใชเสนพลาสติกแข็ง แทน โดยจักเปน เสน เล็ก ๆ พันหมุ ขอบไมไผที่ขดไว ขอบหนาใหญกวาง 9 น้ิว หนาเล็ก 8 น้ิว พันหุม ขอบดวยหนงั ววั ทั้ง 4 หนา เม่อื หมุ หนงั แลวเรียกวาหนากลองโดยเนนใหขอบกระชับกับปากของหุน กลองไมแ บะอา อันเปน กรรมวิธีที่เปนภูมิปญญาของครู เสนห เพราะขอบกลองที่กอดกระชับกับหุน กลอง จะชวยใหเสยี งกลองดังกังวานขนึ้ 3. หนังเรียด ทําจากหนังควายที่มีความหนาประมาณ 2 – 3 มิลลิเมตร นํามาตัดเปน เสน ความกวาง 4 หุน ความยาว 12 เมตร โดยกรรมวิธีโบราณ คือใชมีดตัดดวยมือ ตางจากการใช เครื่องชกั เรียดทีช่ า งสวนใหญใ ชใ นปจ จุบัน และเอกลกั ษณข องครเู สนหค อื หนงั เรยี ดท่ีเสนไมโตมากทํา ใหสาวเรงเสียงไดงายและรักษาหนากลองไมใหขาดเร็ว โดยเฉพาะหนาตานท่ีใชหนังบาง จะมีอายกุ ารใชงานยาวนานขนึ้

121 4. หชู อ ง คือสว นของการผูกปมหนงั ชวงตน และปลายโดยการนาํ หนังเรียดท่ีเหลือมาขดแลว ผูกเขากับหวงเหล็กอันนับเปนเอกลักษณของกลองแขกครูเสนห เพ่ือความสวยงามในการเก็บ หนงั ในขณะทกี่ ลองแขกของชา งอืน่ มักใชก รรมวธิ ีผูกหนังเปนปมแทนการใชหวง การขดวงหนังเขา ในหูชอ งขึ้นอยกู ันหนงั ทเ่ี หลอื จากการสาวกลองแลว แตไ มควรใหยาวจนเกินไป ประมาณไมเกิน 2 ฟุต เม่ือมวนเก็บเปนวงกลมจะดูสวยงาม กรรมวิธใี นการทํากลองแขก มี 5 ขั้นตอนคือ 1. การทาํ ขอบกลองดว ยไมไผ 2. การมวนหนากลอง 3. การตดั หนงั เรียด 4. การขนึ้ กลอง 5. การสาวกลอง ข้ันตอนทีส่ าํ คญั ไดแก การทําขอบและการมว นหนา กลอง เอกลกั ษณข องกลองแขกมีดงั น้ี 1. รูปทรงสวยงามไดสัดสวนพอเหมาะ 2. เสยี งดงั กังวานทุกเสยี งถกู ตอ งตามความนยิ ม 3. ทนทานไมข าดงายมีอายุการใชง านยาวนาน ตอ งการทราบขอ มูลเพมิ่ ไดท ่ี อาจารยภูมิใจ รืน่ เริง โทร.086-3385304 e-mail : [email protected] ตัวอยางราคากลองแขก กวาง 30 เซนตเิ มตร ยาว 30 เซนตเิ มตร สงู 65 เซนตเิ มตร ราคาขายปลกี 1,600 บาท สถานที่จําหนา ย กลมุ อาชีพทาํ กลอง 46 หมู 6 บานปากนํ้า ตาํ บลเอกราช อาํ เภอปา โมก จังหวัดอา งทอง รหสั ไปรษณีย 14130 ติดตอ : คุณเฉลมิ เผา พยัฆ โทร : 035 661914, 035 661309, 08 1734 1406, 08 1899 5077, 08 1587 4841

122 ชางทาํ เครือ่ งดนตรีไทย กรงุ เทพมหานคร มีแหลง ซ้ือขายเครื่องดนตรีไทย อยมู ากมาย มีทั้งรานขายปลีก และรา นขายสง เชน ศกึ ษาภณั ฑพ าณิชย ถนนราชดาํ เนนิ และ ถนนลาดพรา ว รานสยามวาทิต ถนนอรุณอัมรินทร รานดุ ริยบรรณ ถนนสโุ ขทัย หางพัฒนศิลปการดนตรีและละคร ถนนสามเสนบางกระบือ รานภมรรุงโรจน สาขาเซ็นทรัลปนเกลา รานจิหรรษา ดิโอลดสยามพลาซา รานสมชัยการดนตรี ซอยวัดยางสุทธาราม ถนนพรานนก ใกลสามแยกไฟฉาย นอกจากนน้ั จะมีอยทู ีย่ า นเวิง้ นาครเขษม ยา นหลังกระทรวงกลาโหม ถนนอัษฎางค ริมคลองหลอด ยา นสวนจตุจกั ร เปน ตน ท่ีอยูของชา งทําเครอื่ งดนตรใี นเขตกรงุ เทพมหานคร นายสมชัย ขาํ พาลี 795/3 ซอยวัดยางสุทธาราม ใกลสามแยกไฟฉาย ถนนพรานนก แขวงบาน ชา งหลอ เขตบางกอกนอ ย กรงุ เทพมหานคร 10700 โทร 4112528 ทาํ การผลิต เครื่องดนตรีไทยทุกชนิด ขายสง และปลกี มีโรงงานอุตสาหกรรมเครอ่ื งดนตรที ่จี งั หวดั กาญจนบุรี และ เปด กจิ การราน \"สมชัยการ ดนตรี\" ดว ย 1. นายจํารัส (ชางนพ) สุริแสง 30 ซอยชัยวัฒนะ ถนนวุฒากาศ แขวงบางคอ เขตบางขุน เทยี น กรงุ เทพมหานคร โทร 4771359 ทาํ การผลติ ซอดวง รูปสวย คณุ ภาพดี มสี ลักชอื่ \"ชางนพ\" ฝงไว ดวย 2. นายวินิจ (ชา งเลก็ ) พุกสวัสด์ิ 478/1 หมู 10 ซอยเพชรเกษม 67 ถนนเพชรเกษม แขวงบาง แค เขตบางแค กรุงเทพมหานคร 10160 โทรศัพท 4215699 01 - 8277718 ทําการผลิต ขิมตอลายไม จะเข ซอดวง ซออู และ ขลยุ ปรบั เสียง จังหวัดนนทบรุ ี 1. นางองุน บัวเอี่ยม 81/1 ซอยม่ิงขวัญ 5 ถนนติวานนท 2 ตลาดขวัญ อําเภอเมือง จังหวัด นนทบรุ ี โทรศพั ท 5261352 ทําการผลิต องั กะลงุ 2. นายพัฒน บวั ท่ัง 49/2 หมู 5 รานดุริยศัพท ถนนประชาราษฎร ตําบลตลาดขวัญ อําเภอ เมอื ง จงั หวดั นนทบรุ ี 11000 ทําการผลติ องั กะลงุ ขิม ฆอง จงั หวดั พระนครศรอี ยุธยา 1. นายสมบญุ เกิดจนั ทร 34 หมู 7 ต.พระขาว อาํ เภอบางบาล จังหวดั พระนครศรีอยุธยา ทาํ การ ผลิต และ ตกแตง เครื่องปพ าทยม อญ ลงรกั ปด ทอง ปดกระจก และ ขบั รอ ง 2. นายประหยัด (ลุงตอ) อรรถกฤษณ 48/12 หมู 2 ตําบลทาวาสุกรี อําเภอเมือง จังหวัด พระนครศรีอยธุ ยา โทรศัพท 035 - 243552 ทําการผลิต หนังเพอื่ ขายสงตอ ข้นึ หนา กลอง จงั หวดั สุพรรณบุรี 1. นายชวน บญุ ศรี 87 หมู 1 ต.ตะครา อําเภอบางปลามา จงั หวดั สุพรรณบุรี โทรศัพท 035 - 587843 ทาํ การผลติ องั กะลงุ และ ทาํ ผนื ระนาด

123 จงั หวดั เพชรบรุ ี 1. นายลภ ปญ ญาสาร 50 หมู 1 ตาํ บลหวยโรง อําเภอเขายอย จังหวดั เพชรบรุ ี ทาํ การผลิต กลอง ยาว กลองทดั กลองแขก กลองตุก โทน รํามะนา เปง มาง ตะโพน จังหวัดนครปฐม 1. นายสวาท ม่ันศรจี ันทร 26/37 ตําบลบางแขม อําเภอเมือง จงั หวัด นครปฐม 73110 โทรศัพท 034 - 272881 ทําการผลิต ผนื ระนาดเอก ระนาดทุม 2. นายเชาว ชาวนาเปา 23/1 ม 6 ตําบลทาตลาด อําเภอสามพราน จังหวัด นครปฐม 73110 โทรศัพท 034 - 321231 ทาํ การผลิต ซอสามสาย ซอดว ง ซออู ผลติ จากไมและงา จงั หวดั ฉะเชงิ เทรา 1. นายประหยดั จาบกุล 121 หมู 13 ตําบลดงนอย อาํ เภอราชสาสน จ. ฉะเชิงเทรา ทําการผลิต ผนื ระนาดเอก ผืนระนาดทมุ 2. นายทอง อยูสิทธิ 1 หมู 4 ตําบลหัวลําโพง อําเภอแปลงยาว จังหวัดฉะเชิงเทรา โทรศัพท 038- 853326 ทาํ การผลติ ผืนระนาดเอก ผืนระนาดทุม จังหวดั นครนายก 1. นายพิบลู ย (เกง) นิลวิไลพนั ธ 42/1 หมู 8 ตาํ บลศรนี าวา อําเภอเมอื ง จงั หวดั นครนายก 26000 โทรศพั ท 037 - 313261 ทาํ การผลิต หลอลูกฆอ ง ไทย มอญ จําหนา ยรา นฆอ ง จังหวัดพษิ ณโุ ลก 1. นายพลอย อ่าํ คมุ 215 หมู 6 ตําบลหัวรอ อาํ เภอเมอื ง จงั หวดั พิษณโุ ลก 65000 โทรศพั ท 055- 213166 ทําการผลติ ซอดวง ซออู จงั หวัด รอ ยเอด็ 1. นายเคน สมจินดา 39 หมู 5 ตําบลศรีแกว อําเภอเมือง จังหวัดรอยเอ็ด 45000 โทรศัพท 01- 4180241 ทําการผลิต แคน มชี ือ่ เสียงมาก (พอ เคน ทาํ แคน) เคยไปสาธติ ท่ีอเมริกา จังหวัด กาฬสินธุ 1. นายเปล้อื ง ฉายรศั มี (ศิลปนแหงชาติ) 229/4 ถนนเกษตรสมบูรณ ตําบลกาฬสินธุ อําเภอ เมือง จหวัดกาฬสินธุ 46000 โทรศัพท 043 - 820366 ทําการผลิต พิณ โปงลาง พิณเบส หมากกะโลง โปงลางเหล็ก โปงลางไมไผ และ ทาํ การสอนท่วี ทิ ยาลัยนาฎศิลปกาฬสนิ ธุ จังหวัดสงขลา 1. นายอรุณ บันเทิงศิลป 24/1 หมู 1 ตําบลคลองอูตุเภา อําเภอหาดใหญ จังหวัดสงขลา ทําการผลิต โหมง ฟาก และ รางโหมง 2. นายธรรม ทองชุมนุม 695 หมู 2 ถนนรัตภูมิ ตําบลควนเนียง อําเมืองควนเนียง จังหวดั สงขลา ทําการผลิต กลองยาว และ กลอง

124 จงั หวดั เชยี งใหม 1. นายบุญรัตน ทิพยรัตน 108 หมู 10 ซอยชมจันทร ถนนเชียงใหม ฮอด ตําบลปาแดด อ.เภอเมือง จังหวัดเชียงใหม 50100 โทรศัพท 053-281917 ทําการผลิต เคร่ืองสายไทยทุกชนิด เคร่ือง ดนตรีพื้นเมืองเหนือทุกขนิด บัณเฑาะว กระจับป (สัดสวนแบบโบราณ) พิณเปยะ พิณนํ้าเตา ทําซอสาม สายกะลาดัด ขึ้นหนา ซอดว ยหนงั แพะ และรับซอ ม 2. นายวเิ ทพ กันทิมา 106 หมู 20 บานน้าํ โทง ตาํ บลสบแมขา อาํ เภอหางดง จังหวัดเชยี งใหม 50200 หรือ วทิ ยาลัยนาฎศิลปเชียงใหม ถนนสุริยวงศ ตําบลหายยา อําเภอเมือง โทรศัพท 053-271596 ทําการผลติ เครอ่ื งสายไทยทกุ ชนดิ และเครอื่ งดนตรีพ้นื เมอื ง จังหวดั ลําพูน 1. พอหลวงป สิทธิมา 49 หมู 10 หมูบานนํ้าเพอะพะ ตําบลสายหวยกราน-หนองปลาสวาย อาํ เภอบานโฮง จงั หวัดลําพูน 51130 โทรศพั ท 053-591330 ผลิต กลองหลวง กลองสบสัดชัย กลองปูเจ รบั ทําหนา กลอง ฉาบ ฉ่งิ ฆอ ง จงั หวดั ลําปาง 1. นายมานพ ปอนสืบ 833/1 หมู 5 บานแมทะ ตําบลทุงฝาย อําเภอเมือง จังหวัดลําปาง โทรศัพท 054-358483 ผลติ ขมิ สาย กิจกรรมทา ยบท ผลการเรยี นรูท ่คี าดหวัง อธิบายและบอกแนวทางการประกอบอาชีพการผลติ เคร่อื งดนตรีพืน้ บานได คาํ ชี้แจง ใหผเู รียนอธบิ ายคาํ ถามตอ ไปน้ี 1. อธิบายขน้ั ตอนแนวทางการประกอบอาชพี การผลิตขลุย 2. อธบิ ายขนั้ ตอนแนวทางการประกอบอาชีพการผลติ แคน 3. อธิบายขนั้ ตอนแนวทางการประกอบอาชพี การผลติ กลองแขก

125 บรรณานกุ รม จีรพนั ธ สมประสงค. ศิลปะกบั ชีวิต. กรุงเทพฯ, เทเวศรสเตชนั้ เนอร, 2515. ชลิต ดาบแกว . การเขยี นทัศนียภาพ. กรุงเทพฯ, โอเดียนสโตร, 2541. ชน้ิ ศลิ ปะบรรเลง และวเิ ชยี ร กลุ ตัณฑ. ศลิ ปะการดนตรีและละคร. พระนคร, กรมสามัญศกึ ษา, 2515. ทวีศักดิ์ จรงิ กิจและคณะ. พัฒนาทักษะชวี ติ 2. กรุงเทพฯ, วฒั นาพานิช สาํ ราญราษฏร, 2544. ธนติ อยูโพธ.์ิ ศลิ ปะละครรํา. กรุงเทพฯ, ชุมนุมสหกรณ และการเกษตรแหงประเทศไทย, 2531. ประติมากรรมเพือ่ ประโยชนใ ชสอย. สารานุกรมไทยสาํ หรับปวงชน. เลมที่ 14, กรงุ เทพมหานคร. ภูมปิ ญญาทองถนิ่ ไทย กรมทรัพยสนิ ทางปญญา. นนทบุรี. ยศนันท แยม เมือง และคณะ. ทศั นศลิ ป. พิมพค รัง้ ที่ 1, กรงุ เทพมหานคร. ไทยวฒั นาพานชิ , 2546. วชิ าการ, กรม. ทฤษฏีและปฏบิ ตั กิ ารวิจารณศ ลิ ปะ. กรงุ เทพฯ, องคการคาของครุ ุสภา, 2532. สชุ าติ เถาทอง และคณะ. ศิลปะทัศนศลิ ป. กรงุ เทพฯ, อกั ษรเจรญิ ทัศน, 2546 อภศิ ักด์ิ บญุ เลิศ. วาดเขยี น. กรงุ เทพฯ, โอเดยี นสโตร, 2541. อาภรณ อินฟาแสง. ประวตั ิศาสตรศลิ ป. กรงุ เทพฯ, เทเวศรสเตชัน่ เนอรร,่ี 2512 อาภรณ อินฟา แสง. ทฤษฎสี .ี กรงุ เทพฯ, เสริมสนิ , 2510.

126 คณะผจู ดั ทาํ ท่ปี รึกษา 1. นายประเสรฐิ บญุ เรือง เลขาธิการ กศน. รองเลขาธิการ กศน. 2. ดร.ชยั ยศ อมิ่ สุวรรณ รองเลขาธิการ กศน. ทป่ี รกึ ษาดา นการพัฒนาหลักสตู ร กศน. 3. นายวัชรินทร จาํ ป ผูอํานวยการกลมุ พัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรยี น 4. ดร.ทองอยู แกว ไทรฮะ ขาราชการบํานาญ กศน. เฉลมิ พระเกรี ยติ จ.บรุ รี มั ย 5. นางรักขณา ตัณฑวุฑโฒ สถาบนั กศน. ภาคใต สถาบัน กศน. ภาคตะวนั ออก ผเู ขียนและเรียบเรยี ง สถาบัน กศน. ภาคตะวนั ออก กลุม พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรียน 1. นายจาํ นง วนั วชิ ยั คณะเลขานกุ าร 2. นางสรญั ณอร พัฒนไพศาล กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน กลุมพฒั นาการศึกษานอกโรงเรียน 3. นายชยั ยนั ต มณสี ะอาด กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรียน 4. นายสฤษดิช์ ัย ศิริพร กลมุ พัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน กลุมพฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรียน 5. นางชอทพิ ย ศิรพิ ร กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรียน กลุมพฒั นาการศึกษานอกโรงเรียน 6. นายสรุ พงษ มน่ั มะโน 7. นายศุภโชค ศรรี ตั นศลิ ป ผูบรรณาธกิ าร และพฒั นาปรบั ปรงุ 1. นายววิ ฒั นไ ชย จันทนส คุ นธ 2. นายสุรพงษ มั่นมะโน 3. นางจุฑากมล อนิ ทระสันต คณะทํางาน 1. นายสุรพงษ มัน่ มะโน 2. นายศภุ โชค ศรรี ตั นศลิ ป 3. นางสาววรรณพร ปทมานนท 4. นางสาวศรญิ ญา กุลประดษิ ฐ 5. นางสาวเพชรินทร เหลอื งจติ วัฒนา กลมุ พัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน ผูพมิ พต นฉบบั นางสาวเพชรินทร เหลืองจิตวัฒนา กลมุ พฒั นาการศึกษานอกโรงเรียน กลมุ พฒั นาการศึกษานอกโรงเรยี น ผูอ อกแบบปก นายศุภโชค ศรีรตั นศิลป

127 ผูพัฒนาและปรบั ปรุงครัง้ ท่ี 2 คณะทป่ี รึกษา บญุ เรอื ง เลขาธกิ าร กศน. อม่ิ สวุ รรณ รองเลขาธกิ าร กศน. นายประเสริฐ จาํ ป รองเลขาธกิ าร กศน. นายชัยยศ จนั ทรโอกุล ผูเชี่ยวชาญเฉพาะดา นพัฒนาสอื่ การเรียนการสอน นายวชั รนิ ทร ผาตนิ ินนาท ผูเชี่ยวชาญเฉพาะดานการเผยแพรทางการศกึ ษา นางวทั นี ธรรมวธิ กี ลุ หวั หนา หนวยศกึ ษานเิ ทศก นางชลุ พี ร งามเขตต ผอู าํ นวยการศกึ ษานอกโรงเรียน นางอัญชลี นางศุทธินี ผพู ัฒนาและปรบั ปรงุ คร้ังที่ 2 นายสรุ พงษ ม่ันมะโน กลุมพัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรียน กลมุ พัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรยี น นายศภุ โชค ศรรี ตั นศิลป กลุมพฒั นาการศึกษานอกโรงเรยี น กลุมพัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรยี น นายกติ ติพงศ จนั ทวงศ กลุมพัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรยี น นางสาวผณนิ ทร แซอง้ึ นางสาวเพชรนิ ทร เหลืองจิตวัฒนา

128 คณะผปู รบั ปรุงขอ มลู เกย่ี วกับสถาบันพระมหากษตั รยิ ป  พ.ศ. 2560 ทีป่ รกึ ษา จําจด เลขาธกิ าร กศน. หอมดี ผตู รวจราชการกระทรวงศึกษาธิการ 1. นายสรุ พงษ ปฏิบัติหนา ทร่ี องเลขาธิการ กศน. 2. นายประเสริฐ สุขสเุ ดช ผูอาํ นวยการกลมุ พัฒนาการศกึ ษานอกระบบ และการศกึ ษาตามอธั ยาศยั 3. นางตรีนชุ ผูป รบั ปรงุ ขอมลู นายศภุ โชค ศรรี ัตนศิลป กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศยั คณะทาํ งาน 1. นายสรุ พงษ มน่ั มะโน กลุม พฒั นาการศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั กลุมพฒั นาการศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศัย 2. นายศภุ โชค ศรรี ัตนศิลป กลมุ พัฒนาการศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั กลุม พฒั นาการศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัย 3. นางสาวเบ็ญจวรรณ อาํ ไพศรี กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั กลมุ พฒั นาการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศยั 4. นางเยาวรตั น ปนมณีวงศ กลมุ พัฒนาการศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศัย กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศยั 5. นางสาวสลุ าง เพ็ชรสวา ง 6. นางสาวทพิ วรรณ วงคเ รอื น 7. นางสาวนภาพร อมรเดชาวัฒน 8. นางสาวชมพนู ท สังขพ ชิ ัย