E-book Scratch

เริม่ ต้นกบั โปรแกรม Scratch แนะนำกำรใชง้ ำนโปรแกรม Scratch แบบออฟไลน์ทีต่ อ้ งติดต้งั ไว้ที่ เครื่องคอมพวิ เตอรห์ ำกนกั เรียนยงั ไม่มี โปรแกรม สำมำรถทำได้โดยเข้ำไปท่ี เวบ็ ไซต์ http://scratch.mit.edu/ แล้วเลือก Offline Editor ซงึ่ จะอยใู่ น ส่วน Support ด้ำนล่ำงของเวบ็ เพจ ดังรปู หลงั จำกนัน้ จะปรำกฎหนำ้ ตำ่ ง ใหด้ ำวนโ์ หลดดงั รูป

ขนั้ ตอนการติดต้งั โปรแกรม ขน้ั ตอนท่ี 1 ตดิ ตงั้ โปรแกรม Adobe AIR โดยคลิก ดำวน์โหลด เลือกให้เหมำะสมกับระบบปฏบิ ตั ิกำรที่ใช้ ซ่งึ จไั ด้ไฟล์ AdobeAIRInstaller.exe หลงั จำกนั้นให้ ดบั เบิลคลกิ ไฟล์เพื่อติดตงั้ โปรแกรม ขน้ั ตอนที่ 2 ตดิ ต้งั โปรแกรม Scratch โดยคลกิ ดำวนโ์ หลด เลอื กให้เหมำะสมกับระบบปฏิบตั ิกำรท่ีใช้ ซ่ึงจะได้ไฟล์ Scratch-456.0.4.exe หลงั จำกน้ันให้ ดบั เบลิ คลิกไฟลเ์ พ่ือติดตั้งโปรแกรม (ชือ่ ไฟล์โปรแกรม Scratch อำจแตกต่ำงกัน เน่ืองจำก Scratch จะถูกปรับปรงุ ใหท้ นั สมัยอยเู่ สมอ) สำหรับส่วนท่ี 3 Support Materials เป็นส่วน ของเอกสำรใหค้ วำมรู้ และตวั อยำ่ งโปรแกรม

สว่ นประกอบหลกั ของหน้าตา่ งโปรแกรม หนำ้ ตำ่ งโปรแกรม Scratch ที่ปรำกฎจะมลี ักษณะคล้ำยโปรแกรมอ่ืนท่ีมี เมนใู หใ้ ชง้ ำน และพน้ื ทใี่ นกำรทำงำน ซง่ึ มีส่วนประกอบหลักในกำรทำงำน 3 ส่วน คอื เวที ตวั ละคร และสคริปต์ ดงั รูป เวที (stage) เป็นพ้ืนท่สี ำหรับแสดงผลลพั ธก์ ำรทำงำน เมื่อต้องกำรรนั โปรแกรม ให้คลิกปุ่มธงเขียว และถำ้ ตอ้ งกำรยกเลกิ ให้คลกิ ปุม่ หยุด

ตัวละคร (sprite) ในโปรแกรม Scratch สำมำรถกำหนดใหม้ ีตวั ละครไดห้ ลำยตัวละคร แต่ละตวั จะ มขี อ้ มูลส่วนตัวที่แตกต่ำงกนั เชน่ ชื่อ ชุดตวั ละคร ทิศทำงกำร เคล่ือนท่ี พิกัดของตำแหนง่ โดย ชุดตัสละครจะหมำยถงึ เคร่ืองแต่ง กำยและท่ำทำง กำรเปลยี่ นชอ่ื ตวั ละคร ทม่ี ุมบนซำ้ ย กำรเปลยี่ นชื่อตัวละครทำไดโ้ ดย คลิก ของตวั ละครแลว้ พิมพ์ช่ือใหมแ่ ทนชือ่ เดิม

สคริปต์ (script) เป็นพ้นื ที่ทใ่ี ชส้ ำหรบั เขยี นโปรแกรม ดังรูป ซึ่งประกอบด้วย บลอ็ กคำสงั่ แต่ละบลอ็ กถูกจดั อยภู่ ำยในกลุ่มท่ีทำหนำ้ ท่ีท่ีเก่ียวขอ้ งกนั โดยมี ท้งั หมด 10 กลุ่ม และถำ้ คลิกท่ีกลุ่มบลอ็ กใด กจ็ ะปรำกฎบลอ็ กคำสง่ั ภำยในกลุ่ม น้นั

พ้นื ทเี่ ขยี นโปรแกรม ผูใ้ ช้สำมำรถลำกบลอ็ กคำสั่งท่ตี ้องกำรมำวำงเรียงตอ่ กนั ใน พ้นื ทเี่ ขยี นโปรแกรม

สรำ้ งโปรแกรม Scratch ใหต้ วั ละครแมวเดิน มขี ั้นตอนดงั น้ี 1) เปดิ โปรแกรม Scratch จะปรำกฎตวั ละคร Sprite1 ทเ่ี ปน็ รูปแมว 2) คลิกแท็บ Costumes จะปรำกฏชุดตัวละคร 2 ชุด คอื costume1 และ costume2 ให้สงั เกตวำ่ ชุดตัวละครมีลกั ษณะทำ่ ทำงกำรก้ำวเดินของแมวทีแ่ ตกตำ่ ง กัน ดงั รปู 3) คลกิ แท็บ Script แลว้ เขียนโปรแกรม โดยลำกบลอ็ กคำสงั่ วำงในพ้ืนทเ่ี ขียน โปรแกรมดังน้ี

4) รนั โปรแกรม โดยคลกิ ปุม่ สังเกตผลลพั ธ์ทีไ่ ดจ้ ะเห็นว่ำแมวมีลกั ษณะ คล้ำยกำรเดนิ 1 ก้ำวซึ่งเปน็ ผลมำจำกคำสง่ั move 10 steps หมำยถึง สง่ั ให้ ตวั ละครเคลอ่ื นทไ่ี ป 10 หน่วย (กำรเคลื่อนที่ 1 หน่วย จะเท่ำกบั กำรขยับไป 1 จุดบนหน้ำจอ) และคำสั่ง next costume หมำยถึงเปลี่ยนเป็นชุดตวั ละครในลำดับถัดไป 5) ปรับสคริปตใ์ นขอ้ 3) โดยเพ่ิมบลอ็ กคำส่งั forever วำงใหค้ รอบคำสงั่ move 10 steps และ next costume 6) คลิกปุ่มธงเขียว แลว้ สงั เกตผลลัพธ์ทีไ่ ดจ้ ะเหน็ วำ่ แมวเดินชนขอบเวทีซ้ำอย่ำง ไมส่ ิ้นสุด

บล็อกคำสั่ง forever เปน็ คำสั่งทก่ี ำหนดกำรทำงำนแบบวนซำ้ ไมร่ ู้จบ ตัวอย่ำงเชน่ บล็อกคำส่งั repeat เปน็ คำสงั่ ท่กี ำหนดกำรทำงำนแบบวนซ้พตำม จำนวนรอบทีก่ ำหนด ตวั อยำ่ งเชน่

ตัวแปร (variable) เปน็ ช่ือทก่ี ำหนดขน้ึ เพ่ือใช้เกบ็ ข้อมลู และเรยี กใช้ในกำร ทำงำนต่ำง ใน Scratch สำมำรถกำหนดกำรใชง้ ำนตวั แปรไดเ้ ชน่ เดยี วกับภำษำ โปรแกรมอนื่ โดยกำรสรำ้ งตัวแปรทำไดโ้ ดยคลิกบล็อกคำสั่ง ทอี่ ยูใ่ นกลุ่มบล็อก Data ซงึ่ จะปรำกฏหนำ้ ตำ่ ง New Variable ดงั รปู กำรต้งั ชือ่ ตวั แปรควรใช้ช่อื ทมี่ คี วำมหมำยสอดคลอ้ งกบั ข้อมลู เช่น name ใชส้ ำหรบั เกบ็ ชื่อ score ใชส้ ำหรับเกบ็ คะแนน และ price ใชส้ ำหรบั เก็บรำคำ และกำร กำหนดขอบเขตกำรใช้งำนตวั แปร สำมำรถกำหนดได้ 2 แบบ ดังน้ี - For all sprites กำหนดให้ทกุ ตวั ละครสำมำรถใชง้ ำนตวั แปรนี้ได้ - For this sprite only กำหนดให้ใชง้ ำนตัวแปรนีไ้ ด้เฉพำะกบั ตวั ละครที่สรำ้ ง ตวั แปรน้ีเท่ำน้ัน ถำ้ ตวั แปรเสร็จแล้วจะมีบลอ็ กคำส่ังปรำกฏขนึ้ มำอีก 5 บล็อก ในทน่ี ี้จะ ยกตัวอย่ำงเมื่อมกี ำรสร้ำงตวั แปร count ดังตำรำง บลอ็ กคำสง่ั ทเ่ี กีย่ วกบั ตวั แปร count



โปรแกรม Scratch เป็นโปรแกรมเชงิ กรำฟิกท่ใี ช้งำนงำ่ ย สำมำรถเขียนโปรแกรม เพ่ือสงั่ ให้คอมพวิ เตอร์ ทำงำนไดโ้ ดยใชบ้ ลอ็ กคำสง่ั วำงตอ่ กนั เป็นลำดับ กำรเขยี น โปรแกรมท่เี กีย่ วกับกำรคำนวณตำ่ งๆ อำจจำเป็นตอ้ งมกี ำรตรวจสอบเง่อื นไขกำร ทำงำน หรอื กำรกำหนดให้มกี ำรบวชซำ้ ซ่ึง Scratch กม็ บี ลอ็ กคำส่งั ต่ำงๆ ให้ใช้ งำนท่ีครอบคลมุ ทง้ั กำรทำงำนแบบวนซ้ำ และมที ำงเลอื ก รวมถึงมตี ัวดำเนนิ กำร ตำ่ งๆ ให้เลอื กใช้ตำมควำมต้องกำร ไม่ว่ำจะเปน็ ตวั ดำเนินกำรทำงคณติ ศำสตร์ หรือตวั ดำเนินกำรเปรยี บเทียบ โดยถ้ำต้องกำรทำงำนแบบไม่รจู้ บสำมำรถกำหนด ไดโ้ ดยใช้บล็อกคำสงั่ forever หรอื ถำ้ ต้องกำรกำหนดจำนวนรอบในกำรทำงำนจะ ใชบ้ ล็อกคำสงั่ repeat นอกจำกน้ันยงั มีบลอ็ กคำสั่งสำหรบั กำรทำงำนที่ต้องกำร ตรวจสอบเงื่อนไขเพ่ือเลอื กทำงำนอย่ำงใดอย่ำงหน่งึ คอื คำสั่ง if , if else และ บล็อกคำส่ังทใี่ ชส้ ำหรบั งำนท่ีต้อง มกี ำรวนรอบและตรวจสอบไปพรอ้ มกนั ซ่ึงหำก เง่อื นไขเป็นเทจ็ จงึ จะทำงำนตำมท่ีกำหนด นน่ั คอื คำส่งั repeat until แต่ถ้ำ ตอ้ งกำรให้มีกำรวนรอบกำรทำงำนไปจนกวำ่ จะพบวำ่ เงอื่ นไขเป็นจรงิ จะใชบ้ ลอ็ ก คำสงั่ wait until ในกำรตรวจสอบกำรทำงำนได้