บทที่ 3 การบัญชีขายผ่อนชำระและการเช่าซื้อ

การขายผ่อนชาระและการเช่าซื้อ การขายผอ่ นชาระ คือ การท่ีผขู้ ายส่งมอบสินคา้ หรือ บริการแก่ผซู้ ้ือโดยยนิ ยอมใหผ้ ซู้ ้ือจ่ายชาระค่าสินคา้ หรือบริการบางส่วนก่อน ซ่ึงเรียกวา่ เงินดาวน์ ( Down Payment ) ส่วนท่ีเหลือจ่ายชาระเป็นงวด ๆ ภายในเวลาที่กาหนด

การขายผ่อนชาระและการเช่าซื้อ การเช่าซ้ือ คือ การท่ีเจา้ ของ (ผใู้ หเ้ ช่าซ้ือ) นา สินทรัพยอ์ อกใหเ้ ช่าและใหส้ ญั ญาวา่ จะขายสินทรัพย์ น้นั หรือจะโอนกรรมสิทธ์ิในสินทรัพยน์ ้นั เป็นของผู้ เช่าซ้ือ โดยมีเงื่อนไขที่ผเู้ ช่าจะตอ้ งจ่ายชาระเงินค่าเช่า ซ้ือครบตามกาหนดไว้ ซ่ึงสญั ญาเช่าซ้ือตอ้ งทาเป็น ลายลกั ษณ์อกั ษรจึงจะมีผลบงั คบั ตามกฏหมาย

การขายผ่อนชาระและการเช่าซื้อ สัญญาการขายผ่อนชาระและการเช่าซื้อ มคี วาม แตกต่างกนั ทางด้านกฎหมาย คือ การได้กรรมสิทธ์ิในการ ครอบครองสินทรัพย์ และการยดึ คืนสินทรัพย์ แต่เนื้อหา ของสัญญาเหมือนกนั ดงั น้ัน ทางบญั ชีสัญญาการขายผ่อน ชาระ และการเช่าซื้อจึงไม่แตกต่างกนั ให้ใช้หลักการบนั ทกึ บัญชีเหมือนกนั เน่ืองจากตามแม่บทการบญั ชีให้ยดึ หลกั เนื้อหาสาคญั กว่ารูปแบบ โดยเนื้อหาสาระไม่แตกต่าง

การขายผ่อนชาระ ข้นั ตอนการขายผ่อนชาระ 1. ผซู้ ้ือและผขู้ ายตกลงขายผอ่ นชาระ ผขู้ ายจะส่ง มอบสินคา้ ใหแ้ ก่ผซู้ ้ือเมื่อมีการวางเงินดาวน์ 2. ผซู้ ้ือทาการชาระค่างวดใหแ้ ก่ผขู้ าย ตามจานวน และเวลาที่กาหนด

การบญั ชีสาหรับการขายผ่อนชาระ การบญั ชีสาหรับการขายผ่อนชาระ มวี ธิ ีการบนั ทกึ บญั ชี 2 วธิ ี คือ 1. การรับรู้กาไรข้นั ต้นเป็ นรายได้ท้งั จานวนในงวด ทมี่ กี ารขาย 2. การรับรู้กาไรข้นั ต้นเป็ นรายได้ตามสัดส่วนของ เงนิ ที่เรียกเกบ็ ได้

การบญั ชีสาหรับการขายผ่อนชาระ การรับรู้กาไรข้นั ต้นเป็ นรายได้ท้งั จานวนในงวดทีม่ กี ารขาย สาหรับกิจการท่ีสามารถประมาณการเกบ็ เงินตามสญั ญา ไดค้ ่อนขา้ งแน่นอน และสามารถประมาณค่าใชจ้ ่ายที่เก่ียวขอ้ ง ท้งั หมดไดอ้ ยา่ งน่าเชื่อถือ ในรอบบญั ชีท่ีทาการขายผอ่ นชาระ หรือเช่าซ้ือ เม่ือส่งมอบสินทรัพยไ์ ปแลว้ ให้ถือว่ารายได้ เกดิ ขนึ้ ท้งั จานวน

การบญั ชีสาหรับการขายผ่อนชาระ การรับรู้กาไรข้นั ต้นเป็ นรายได้ตามสัดส่วนของเงนิ ทเ่ี รียกเกบ็ ได้ วธิ ีการบนั ทึกบญั ชีวธิ ีน้ีจะเหมาะสมกบั กิจการท่ีมีความเสี่ยง ในการเรียกเกบ็ หน้ีสูง หรือไม่สามารถประมาณหน้ีที่คาดวา่ จะ เกบ็ ไม่ไดอ้ ยา่ งน่าเช่ือถือ โดยกิจการจะรับรู้กาไรข้นั ตน้ จากการ ขายผอ่ นชาระเป็นรายไดต้ ามสัดส่วนของเงนิ ที่เรียกเกบ็ จาก ลูกหนีไ้ ด้ในแต่ละงวด

ตัวอย่าง 1-1 บริษทั นาดา จากดั ขายเคร่ืองใชไ้ ฟฟ้าโดยวธิ ีขายผอ่ นชาระ เม่ือวนั ที่ 1 ม.ค. 25x1 ในราคา 500,000 บาท ตน้ ทุนของสินคา้ ที่ขาย 300,000 บาท โดยกิจการไดเ้ รียกเกบ็ เงินวางเริ่มแรกจากลูกคา้ จานวน 50,000 บาท ส่วนท่ีเหลือใหผ้ อ่ นชาระ 5 ปี ๆ ละ 90,000 บาท กาหนดชาระทุกวนั สิ้นปี เริ่มงวดแรก วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 25X1 โดยกิจการไม่ไดค้ ิดดอกเบ้ียจาก ลกู คา้ เนื่องจากเป็นการส่งเสริมการขาย โดยกิจการไดป้ ระมาณการคา่ ใชจ้ ่าย ที่คาดวา่ จะเกิดข้ึนตลอดระยะเวลาผอ่ นชาระ 5 ปี ดงั น้ี ค่าใชจ้ ่ายในการเกบ็ หน้ี 20,000 บาท ค่าใชจ้ ่ายในการซ่อมแซมสินคา้ 20,000 บาท

การรับรู้กาไรข้นั ต้นเป็ นรายได้ท้งั จานวนในงวดท่มี กี ารขาย บริษทั นาดา จากดั จะบนั ทกึ บญั ชี ดงั นี้ 25x1 50,000 ม.ค.1 เงนิ สด ลูกหนีข้ ายผ่อนชาระ 450,000 ขายผ่อนชาระ 500,000 300,000 ต้นทุนขายผ่อนชาระ 300,000 สินค้าคงเหลือ

การรับรู้กาไรข้นั ต้นเป็ นรายได้ท้ังจานวนในงวดท่มี กี ารขาย 25x1 90,000 90,000 ธ.ค.31 เงนิ สด ลูกหนีผ้ ่อนชาระ ค่าใช้จ่ายในการเกบ็ หนี้ 20,000 ค่าใช้จ่ายในการซ่อมแซมสินค้า 20,000 ประมาณการค่าใช้จ่ายในการเกบ็ หนี้ 20,000 ประมาณการค่าใช้จ่ายในการซ่อมแซมสินค้า 20,000

การรับรู้กาไรข้นั ต้นเป็ นรายได้ท้งั จานวนในงวดทมี่ กี ารขาย 25x1 500,000 ธ.ค.31 ขายผ่อนชาระ ต้นทุนขายผ่อนชาระ 300,000 ค่าใช้จ่ายในการเกบ็ หนี้ 20,000 ค่าใช้จ่ายในการซ่อมแซมสินค้า 20,000 กาไรขาดทุน 160,000

การรับรู้กาไรข้นั ต้นเป็ นรายได้ท้งั จานวนในงวดทม่ี กี ารขาย สาหรับในปี ต่อมา ถ้ากจิ การมกี ารจ่ายค่าใช้จ่ายในการเกบ็ หนีก้ ารบนั ทกึ บญั ชีจะเป็ น ประมาณการค่าใช้จ่ายในการเกบ็ หนี้ 5,000 เงนิ สด 5,000

การรับรู้กาไรข้นั ต้นเป็ นรายได้ตามสัดส่วนของเงนิ ทเี่ รียกเกบ็ ได้ ข้นั ตอนการบนั ทกึ บญั ชี  บนั ทกึ การขายสินค้าและคานวณอตั รากาไรข้นั ต้น อตั รากาไรข้นั ต้น = ยอดขาย – ต้นทุนขาย x 100 ยอดขาย  ณ วนั สิ้นงวดปิ ดบญั ชี ขายผ่อนชาระและ ต้นทุนขาย สาหรับการขายในปี ปัจจุบนั และโอนส่วนต่างเข้าบัญชี กาไรข้นั ต้นจากการขายผ่อนชาระรอตัดบญั ชี

การรับรู้กาไรข้นั ต้นเป็ นรายได้ตามสัดส่วนของเงนิ ทเ่ี รียกเกบ็ ได้ ข้นั ตอนการบนั ทกึ บญั ชี(ต่อ)  ณ วนั สิ้นงวด รับรู้กาไรข้นั ต้นจากการขายผ่อนชาระท่ี เกดิ ขนึ้ แล้ว โดย นาจานวนเงนิ ทไี่ ด้รับชาระจากลูกหนีใ้ น งวดปี น้ัน ๆ คูณ อตั รากาไรข้นั ต้นทค่ี านวณจากข้อ 1  ปิ ดปัญชีกาไรข้นั ต้นจากการขายผ่อนชาระทเี่ กิดขนึ้ แล้ว เข้าบญั ชีกาไรขาดทุน

การรับรู้กาไรข้นั ต้นเป็ นรายได้ตามสัดส่วนของเงนิ ทเี่ รียกเกบ็ ได้ ตวั อย่าง 1-2 จากตวั อย่าง 1-1 ถ้ากจิ การใช้วิธีการรับรู้กาไรข้นั ต้นเป็ นรายได ตามสัดส่วนของเงนิ ทีเ่ รียกเกบ็ ได้ การคานวณอตั รากาไรข้ันต้น = ยอดขาย – ต้นทนุ ขาย x 100 ยอดขาย = 500,000 – 300,000 x 100 500,000 = 40%

การรับรู้กาไรข้นั ต้นเป็ นรายได้ตามสัดส่วนของเงนิ ทีเ่ รียกเกบ็ ได้ บริษทั นาดา จากดั จะบนั ทกึ บญั ชี ดงั นี้ 25X1 ม.ค.1 เงนิ สด 50,000 ลูกหนีข้ ายผ่อนชาระ 450,000 ขายผ่อนชาระ 500,000

การรับรู้กาไรข้นั ต้นเป็ นรายได้ตามสัดส่วนของเงนิ ที่เรียกเกบ็ ได้ บริษทั นาดา จากดั จะบนั ทกึ บญั ชี ดงั นี้ 25X1 ม.ค.1 เงนิ สด 50,000 ลูกหนีข้ ายผ่อนชาระ 450,000 ขายผ่อนชาระ 500,000 ต้นทุนขายผ่อนชาระ 300,000 สินค้าคงเหลือ / ซื้อ 300,000

การรับรู้กาไรข้นั ต้นเป็ นรายได้ตามสัดส่วนของเงนิ ทเี่ รียกเกบ็ ได้ บริษทั นาดา จากดั จะบนั ทกึ บญั ชี ดงั นี้ ธ.ค.31 เงนิ สด 90,000 ลูกหนีผ้ ่อนชาระ 90,000 ค่าใช้จ่ายในการเกบ็ หนี้ 20,000 ค่าใช้จ่ายในการซ่อมแซมสินค้า 20,000 ประมาณการค่าใช้จ่ายในการเกบ็ หนี้ 20,000 ประมาณการค่าใช้จ่ายในการซ่อมแซมสินค้า 20,000

การรับรู้กาไรข้นั ต้นเป็ นรายได้ตามสัดส่วนของเงนิ ทเี่ รียกเกบ็ ได้ บริษทั นาดา จากดั จะบนั ทกึ บญั ชี ดงั นี้ ธ.ค.31 ขายผ่อนชาระ 500,000 ต้นทุนขายผ่อนชาระ 300,000 กาไรข้นั ต้นจากการขายผ่อนชาระรอตัดบัญชี ปี 25X1 200,000 กาไรข้นั ต้นจากการขายผ่อนชาระรอตัดบัญชี ปี 25X1 56,000 กาไรข้นั ต้นจากการขายผ่อนชาระที่เกดิ ขนึ้ แล้ว 56,000 ((50,000+90,000) x 40%)

การรับรู้กาไรข้นั ต้นเป็ นรายได้ตามสัดส่วนของเงนิ ทเ่ี รียกเกบ็ ได้ บริษทั นาดา จากดั จะบนั ทกึ บญั ชี ดงั นี้ ธ.ค.31กาไรข้นั ต้นจากการขายผ่อนชาระทเี่ กดิ ขนึ้ แล้ว 56,000 กาไรขาดทุน 56,000 กาไรขาดทุน 40,000 ค่าใช้จ่ายในการเกบ็ หนี้ 20,000 ค่าใช้จ่ายในการซ่อมแซมสินค้า 20,000

การบัญชีสาหรับการขายผ่อนชาระ ตวั อย่าง 1-3

สินทรัพย์รับแลกเปลย่ี น กจิ การบางแห่งมกี ารเสนอการขายสินค้าให้ลูกค้าโดย รับซื้อสินค้าเก่าคืนในราคาทมี่ กั จะสูงกว่าราคาท่ีแท้จริง โดยผลต่างของราคาจะบนั ทึกในบญั ชี “ ส่วนเกนิ ของ สินค้ารับแลกเปลย่ี น “ ซึ่งจะถูกปรับกบั ยอดขายผ่อน ชาระในงบกาไรขาดทุน

สินทรัพย์รับแลกเปลย่ี น ตัวอย่าง 1-4 บริษทั ธนา จากดั ขายเครื่องจกั รโดยวิธีการผอ่ นชาระใหแ้ ก่ ลูกคา้ โดยมีราคาขายเคร่ืองละ 500,000 บาท ตน้ ทุนขาย เคร่ืองละ 336,000 บาท กาหนดระยะเวลาในการผอ่ นชาระ 5 ปี เมื่อวนั ท่ี 2 ม.ค. 25X1 บริษทั คงทน จากดั ไดน้ าเคร่ืองจกั รเก่ามาแลกซ้ือ โดยบริษทั ธนา ตีราคา เครื่องจกั รเก่าใหใ้ นราคา 128,000 บาท และประมาณการวา่ เคร่ืองจกั รเก่า จะตอ้ งนามาซ่อมแซมก่อนจึงจะสามารถขายไดใ้ นราคา 160,000 บาท ค่าใชจ้ ่ายในการซ่อมแซมมีจานวน 20,000 บาท (อตั รากาไรข้นั ตน้ ท่ีบริษทั ตอ้ งการจากการขายเคร่ืองจกั รเก่าท่ีรับแลกเปล่ียนมา คือ 20%)

สินทรัพย์รับแลกเปลย่ี น คานวณส่วนเกนิ ของสินค้ารับแลกเปลย่ี น ราคาเครื่องจกั รเก่าทีบ่ ริษทั ตรี าคาให้ 128,000 ราคาท่แี ท้จริงของเครื่องจักร ราคาขายหลงั ซ่อมแซม 160,000 หัก ค่าซ่อมแซม 20,000 กาไรข้นั ต้น (20%x160,000) 32,000 108,000 ส่วนเกนิ ของสินค้ารับแลกเปลย่ี น 20,000

สินทรัพย์รับแลกเปลยี่ น คานวณอตั รากาไรข้นั ต้น ราคาขายผ่อนชาระ 500,000 หัก ส่วนเกนิ ของสินค้ารับแลกเปลย่ี น 20,000 ยอดขายสุทธิ 480,000 อตั รากาไรข้นั ต้น = 480,000 – 336,000 x 100 = 30% 480,000

สินทรัพย์รับแลกเปลยี่ น 25X1 108,000 372,000 ม.ค. 2 เครื่องจกั รรับแลกเปลย่ี น (ราคาทแ่ี ท้จริง) 20,000 ลูกหนีข้ ายผ่อนชาระ ส่วนเกนิ ของสินค้ารับแลกเปลย่ี น 500,000 ขายผ่อนชาระ ต้นทนุ ขายผ่อนชาระ 336,000 สินค้าคงเหลือ / ซื้อ 336,000

สินทรัพย์รับแลกเปลย่ี น 25X1 50,000 ธ.ค.31 เงนิ สด 50,000 ลูกหนีผ้ ่อนชาระ ขายผ่อนชาระ 500,000 ต้นทุนขายผ่อนชาระ 336,000 20,000 ส่วนเกนิ ของสินค้ารับแลกเปลยี่ น 144,000 กาไรข้นั ต้นจากการขายผ่อนชาระรอตัดบัญชี ปี 25X1

สินทรัพย์รับแลกเปลยี่ น 25X1 ธ.ค.31 กาไรข้นั ต้นจากการขายผ่อนชาระรอตดั บัญชี ปี 25X1 47,400 กาไรข้นั ต้นจากการขายผ่อนชาระทเี่ กดิ ขนึ้ แล้ว 47,400 ((50,000+108,000) x 30%) กาไรข้นั ต้นจากการขายผ่อนชาระท่เี กดิ ขนึ้ แล้ว 47,400 กาไรขาดทุน 47,400

การผดิ สัญญาและการยดึ สินค้าคืน ในกรณที ล่ี ูกหนีผ้ ่อนชาระผดิ นัดชาระหนีเ้ ป็ นเวลา 2 งวด ติดต่อกนั กจิ การสามารถบอกเลกิ สัญญา และยดึ สินค้าคืนมา ได้ โดยผู้ขายจะบนั ทกึ สินค้ากลบั คืนมาในบญั ชี “ สินทรัพย์รอการขาย หรือ สินทรัพย์ (สินค้า)ยดึ คืน ”

การผดิ สัญญาและการยดึ สินค้าคืน ในกรณที ล่ี ูกหนีผ้ ่อนชาระผดิ นัดชาระหนีเ้ ป็ นเวลา 2 งวด ตดิ ต่อกนั กจิ การสามารถบอกเลกิ สัญญา และยดึ สินค้าคืนมา ได้ โดยผู้ขายจะบนั ทกึ สินค้ากลบั คืนมาในบญั ชี “ สินทรัพย์รอการขาย หรือ สินทรัพย์ (สินค้า)ยดึ คืน ” ในมูลค่ายุตธิ รรมในขณะน้ัน

การผดิ สัญญาและการยดึ สินค้าคืน ตัวอย่าง 1-5 บริษทั มุ่งการค้า จากดั ขายเครื่องเสียงแบบ ผ่อนชาระในราคา 50,000 บาท ราคาทุน 25,000 บาท โดย ลูกค้าจะต้องวางเงนิ ดาวน์เร่ิมแรก 1,000 บาท และท่ีเหลือ ผ่อนชาระเป็ นเวลา 7 งวดเท่า ๆ กนั บริษทั รุ่งเร่ือง การค้า ได้ซื้อเคร่ืองเสียงดงั กล่าวและผ่อนชาระมาเป็ นเวลา 4 งวดก็ ไม่สามารถชาระหนีต้ ่อไปได้ บริษทั มุ่งการค้า จากดั จงึ ได้ยดึ สินค้าคืนกลบั มา

การผดิ สัญญาและการยดึ สินค้าคืน กรณที ่ี 1 มูลค่ายุตธิ รรมของเครื่องเสียงทย่ี ดึ คืนมามจี านวน 12,000 บาท สินค้ายดึ คืน 12,000 กาไรข้นั ต้นจากการขายผ่อนชาระรอตัดบญั ชี 10,500 ( 21,000 x 50% ) ลูกหนีข้ ายผ่อนชาระ 21,000 กาไรจากการยดึ สินค้าคืน 1,500

การผดิ สัญญาและการยดึ สินค้าคืน อตั รากาไรข้นั ต้น = ( 50,000 – 25,000 ) x 100 = 50% 50,000 ลูกหนีข้ ายผ่อนชาระทย่ี งั คงค้าง คานวณจาก 50,000 – 1,000 = 49,000 49,000 / 7 = 7,000 49,000 – (7,000x4)= 21,000

การผดิ สัญญาและการยดึ สินค้าคืน กรณที ่ี 2 บริษทั ไม่สามารถหามูลค่ายุตธิ รรมของเคร่ืองเสียงทย่ี ดึ คืน มาได้ และสินทรัพย์อยู่ในสภาพทใ่ี ช้งานได้ สินค้ายดึ คืน 10,500 กาไรข้นั ต้นจากการขายผ่อนชาระรอตดั บัญชี 10,500 ( 21,000 x 50% ) ลูกหนีข้ ายผ่อนชาระ 21,000

การผดิ สัญญาและการยดึ สินค้าคืน กรณที ี่ 3 บริษทั ไม่สามารถหามูลค่ายุติธรรมของเครื่องเสียงท่ี ยดึ คืนมาได้ และสินทรัพย์อยู่ในสภาพทไ่ี ม่สามารถใช้งานได้ ขาดทุนจากการยดึ สินค้าคืน 10,500 กาไรข้นั ต้นจากการขายผ่อนชาระรอตดั บญั ชี 10,500 ( 21,000 x 50% ) ลูกหนีข้ ายผ่อนชาระ 21,000

การผดิ สัญญาและการยดึ สินค้าคืน กรณที ี่ 3 บริษทั ไม่สามารถหามูลค่ายุติธรรมของเครื่องเสียงท่ี ยดึ คืนมาได้ และสินทรัพย์อยู่ในสภาพทไ่ี ม่สามารถใช้งานได้ ขาดทุนจากการยดึ สินค้าคืน 10,500 กาไรข้นั ต้นจากการขายผ่อนชาระรอตดั บญั ชี 10,500 ( 21,000 x 50% ) ลูกหนีข้ ายผ่อนชาระ 21,000