หน่วยที่ 1 พื้นฐานการตรวจสอบภายใน

วชิ าตรวจสอบและการควบคุมภายใน (3201 - 2103) โดย ครูกรรณิการ์ ผวิ สะอาด

จุดประสงค์รายวิชา เพ่ือให้ 1. มคี วามรู้และความเข้าใจเกยี่ วกับแนวคิดพืน้ ฐานของการตรวจสอบภายใน การควบคุมภายในและมาตรฐานวชิ าชีพตรวจสอบภายใน 2. มคี วามรู้ความเข้าใจในกระบวนการและเทคนิคการตรวจสอบภายใน 3. มคี ุณลกั ษณะนิสัยท่ีเหมาะสมกบั การประกอบอาชีพ มาตรฐานรายวชิ า 1. รู้แนวคิดพืน้ ฐานของการตรวจสอบภายใน การควบคุม ภายในและมาตรฐานวชิ าชีพตรวจสอบภายใน 2. รู้กระบวนการและเทคนิคการตรวจสอบภายใน 3. ปฏิบัติงานโดยรู้หลักเกณฑ์ มีการตรวจสอบเป็ นระบบ อย่างสมา่ เสมอ

หน่วยท่ี 1 แนวคิดพืน้ ฐานของการตรวจสอบภายใน สาระการเรียนรู้ (Chapter Objective) 1.1 ววิ ฒั นาการของการตรวจสอบภายในในต่างประเทศ 1.2 ววิ ฒั นาการของการตรวจสอบภายในในประเทศไทย 1.3 ความสาคญั ของตรวจสอบภายใน 1.4 ความแตกต่างระหว่างการสอบบัญชีกับการตรวจสอบภายใน 1.5 ประเภทของการตรวจสอบภายในแบ่งตามกลุ่มผู้ตรวจสอบ 1.6 ประเภทการตรวจสอบภายในแบ่งตามวตั ถุประสงค์ 1.7 เส้นทางความก้าวหน้าในการประกอบอาชีพการตรวจสอบภายใน

ผลการเรียนรู้ที่คาดหวงั (Learning Objective) 1. สามารถอธิบายถงึ ววิ ฒั นาการของการตรวจสอบภายในได้ 2. สามารถอธิบายถงึ ความสาคญั ของการตรวจสอบภายในได้ 3. สามารถอธิบายถึงความแตกต่างระหว่างการสอบบัญชีกับการตรวจสอบ ภายในได้ 4. สามารถแบ่งกลุ่มการตรวจสอบภายในในแต่ละประเภทได้ 5. เพื่อเป็ นแนวทางในการประกอบอาชีพ

1.1 ววิ ัฒนาการการตรวจสอบภายในในต่างประเทศ ค.ศ. 1941-1970 ในช่วงน้ันการตรวจสอบภายในเน้นการตรวจสอบด้าน บัญชีและการเงนิ ค.ศ. 1992 เร่ิมมกี รอบงานตามหลกั ของ Committee of Sponsoring Organizations of the Tread way Commission หรือ “COSO” ค.ศ. 2002 ถึงต้นปี ค.ศ. 2004 การตรวจสอบจะเน้นการให้คาปรึกษาต่อ ผู้บริหารองค์กร และผู้มสี ่วนได้เสียเพ่ือเพมิ่ คุณค่าให้กับองค์กรเก่ียวกับ 1) การบริหารความเสี่ยง 2) การควบคุม และ 3) การกากบั ดูแล กลางปี ค.ศ. 2004 “COSO” ได้จดั ทาเอกสารเกีย่ วกับการพฒั นา แนวคิด/กรอบการบริหารความเสี่ยง (COSO Enterprise Risk Management Framework)

1.2 วิวฒั นาการการตรวจสอบภายในในประเทศไทย พ.ศ. 2472 เริ่มมกี ารตรวจสอบบัญชี ตามประมวลกฎหมายแพ่งและ พาณชิ ย์ พ.ศ. 2491 จดั ต้ังสมาคมนักบัญชีและผู้สอบบัญชีรับอนุญาตแห่งประเทศ ไทย และการกาหนดพระราชบัญญตั ิผู้สอบบัญชีในปี พ.ศ.2505 พ.ศ. 2532 จดั ต้ังสมาคมผู้ตรวจสอบภายในแห่งประเทศไทย พ.ศ. 2535 ประกาศของตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย พ.ศ. 2535 กาหนดคุณสมบัติของบริษัทที่ย่ืนขอจดทะเบียนต่อตลาดหลกั ทรัพย์แห่งประเทศ ไทยต้องจดั ให้มีระบบการตรวจสอบภายในและการควบคุมภายในท่ีเหมาะสม

1.2 วิวัฒนาการการตรวจสอบภายในในประเทศไทย (ต่อ) พ.ศ. 2539 ตลาดหลกั ทรัพย์แห่งประเทศไทยได้จดั ทาคู่มือการตรวจสอบ ภายในโดยองิ คู่มือของ Committee of Sponsoring Organizations of the Tread way Commission หรือ “COSO” มาใช้เป็ นคร้ังแรกในประเทศไทย พ.ศ. 2545 สมาคมผู้ตรวจสอบภายในแห่งประเทศไทย ประกาศใช้ มาตรฐานการปฏิบัติงานวชิ าชีพการตรวจสอบภายในและจรรยาบรรณวชิ าชีพ ใหม่ ปัจจุบัน สมาคมผู้ตรวจสอบภายในได้นาหลกั การตรวจสอบภายในของ “COSO” เกีย่ วกบั การพฒั นาแนวคดิ /กรอบการบริหารความเส่ียง (COSO Enterprise Risk Management Framework) ออกมา เผยแพร่ โดยแนวการตรวจสอบสมัยใหม่จะเน้นการบริหารความ เส่ียงขององค์กรเป็ นสาคญั

1.3 ความสาคญั ของการตรวจสอบภายใน การตรวจสอบภายใน คือ กจิ กรรมเก่ียวกบั การแสดงความเห็นเพื่อให้ความ เช่ือม่นั อย่างอิสระและเท่ียงธรรม เพ่ือการเพมิ่ พูนคุณค่าขององค์กร 1.4 ความแตกต่างระหว่างการสอบบัญชีกบั การตรวจสอบภายใน การสอบบัญชี การสอบบัญชี เป็ นกจิ กรรมของผู้สอบบัญชีรับอนุญาต ซึ่งกฎหมาย กาหนดให้นิติบุคคลต่าง ๆ ต้องมีการสอบบัญชีประจาปี การสอบบัญชีจะเน้นถึง สิ่งที่ผู้บริหารให้การรับรองไว้เกีย่ วกับความถูกต้องและความเช่ือถือได้ของงบ การเงนิ ว่าเป็ นไปตามหลกั การบัญชีที่รับรองท่ัวไปหรือไม่ โดยผู้สอบบัญชีจะ แสดงความเห็นในรูปแบบของรายงานการสอบบัญชี

ส่ิงทผ่ี ้บู ริหารได้รับรองไว้มีดงั ต่อไปนี้ 1) ความมอี ยู่จริง หมายถงึ สินทรัพย์ หรือหนีส้ ิน มอี ยู่จริง ณ วนั ที่ในงบ การเงิน 2) เกดิ ขนึ้ จริง หมายถงึ รายการบัญชีและเหตุการณ์ที่สะท้อนอยู่ในงบ การเงนิ เกดิ ขนึ้ จริงและเกย่ี วข้องกบั กิจการ 3) สิทธิและภาระผูกพนั หมายถึง สินทรัพย์ หรือหนีส้ ิน เป็ นของกิจการ ณ วนั ท่ีในงบการเงนิ 4) ความครบถ้วน หมายถงึ ไม่มรี ายการ สินทรัพย์ หนีส้ ิน และรายการ หรือเหตุการณ์ใด ๆ ที่ได้เกดิ ขนึ้ และเกยี่ วข้องกับกจิ การ แต่มไิ ด้บันทึกไว้หรือ มิได้เปิ ดเผยไว้

ส่ิงที่ผ้บู ริหารได้รับรองไว้มดี งั ต่อไปนี้ (ต่อ) 5) การตีราคา หมายถึง กจิ การบันทึกสินทรัพย์ หรือหนีส้ ินในราคาท่ี เหมาะสมตามข้อกาหนดของมาตรฐานการบัญชีท่ีเก่ียวข้อง 6) การวดั มูลค่า หมายถึง กจิ การบันทึก รายการหรือเหตุการณ์ในจานวน เงินท่ีถูกต้องรายได้ และค่าใช้จ่ายได้รับการบันทึกในงวดบัญชีท่ีถูกต้อง 7) การแสดงรายการและการเปิ ดเผยข้อมูลในงบการเงนิ หมายถงึ รายการ ในงบการเงินได้เปิ ดเผย จัดประเภท และบรรยายลักษณะตามข้อกาหนดของ มาตรฐานการบัญชีท่ีรับรองโดยท่ัวไป

การตรวจสอบภายใน การตรวจสอบภายใน เป็ นกจิ กรรมของผู้ตรวจสอบภายใน ซ่ึงอาจเป็ น หน่วยงานภายนอกองค์กร หรือหน่วยงานภายในองค์กร ทาหน้าที่ในการสอบ ทาน และติดตามดูแลการปฏิบัติงานต่าง ๆ แทนฝ่ ายบริหารเพ่ือให้บรรลุใน วตั ถุประสงค์ดงั ต่อไปนี้ 1) ความมีประสิทธิผลและประสิทธิภาพของการดาเนินงาน 2) ความเช่ือถือได้ของรายงานทางการเงิน 3) การปฏิบัติตามกฎ ระเบียบ และนโยบายท่ีใช้บังคับองค์กรน้ัน ๆ

1.5 ประเภทของการตรวจสอบภายในแบ่งตามกลุ่มผ้ตู รวจสอบ 1) ผู้ตรวจสอบภายในภาครัฐ 2) ผู้ตรวจสอบภายในองค์กรรัฐวสิ าหกจิ 3) ผู้ตรวจสอบภายในสถาบันการศึกษา 4) ผู้ตรวจสอบภายในองค์กรธุรกิจภาคเอกชน

1.6 ประเภทการตรวจสอบภายในแบ่งตามวตั ถุประสงค์ 1) การตรวจสอบการเงนิ และการบัญชี 2) การตรวจสอบการปฏิบัติตามกฎหมาย 3) การตรวจสอบการทุจริต 4) การตรวจสอบการดาเนินงาน 5) การตรวจสอบการบริหาร 6) การตรวจสอบเทคโนโลยีสารสนเทศ

1.7 เส้นทางความก้าวหน้าในการประกอบอาชีพการตรวจสอบภายใน หน่วยงานตรวจสอบในปัจจุบันนิยมให้เป็ นฝ่ ายงานอิสระซึ่งขึน้ ตรงต่อ ผู้บริหารระดับสูง หรือบางหน่วยงานขนึ้ ตรงต่อคณะกรรมการบริษัท โดย ผู้บริหารสูงสุดของหน่วยงานตรวจสอบภายในมีตาแหน่งอย่างน้อยระดับ ผู้อานวยการฝ่ ายขนึ้ ไป บางหน่วยงานมีตาแหน่งถึงระดบั รองกรรมการผู้จดั การ ใหญ่

กจิ กรรมเสนอแนะ ให้นักศึกษายกตัวอย่างเก่ียวกับหน่วยงานต่าง ๆ ของรัฐบาล รัฐวิสาหกจิ และบริษทั เอกชนท่ีจาเป็ นต้องมผี ู้ตรวจสอบภายในทาการตรวจสอบ พร้อมท้ัง อธิบายเก่ียวกับข้อดีและข้อเสียของการมีผู้ตรวจสอบภายใน

ใบงาน หน่วยที่ 1 แนวคดิ พืน้ ฐานของการตรวจสอบภายใน กิจกรรมการเรียนรู้ 1. ให้นักศึกษาแบ่งกลุ่ม ๆ ละ 5-7 คน 2. ให้หาข้อมูลหน่วยงานของภาครัฐบาล และบริษทั เอกชนท่ีต้องมีผู้ตรวจ สอบ ภายในมาอย่างละ 5 หน่วยงาน และแต่ละหน่วยงานทาหน้าท่ีเกี่ยวกบั อะไร พร้อมท้ังนาเสนอผลงานอย่างส้ัน ๆ 3. ให้นักศึกษากลุ่มอื่น ๆ ประเมินผลตามแบบประเมนิ

คาถามท้ายหน่วยที่ 1 ตอนท่ี 1 จงเติมคาหรือข้อความในช่องว่างให้ถูกต้อง 1. ความมอี ยู่จริง หมายถึงอะไร ตอบ สินทรัพย์ หรือหนีส้ ิน มอี ยู่จริง ณ วนั ที่ในงบการเงิน 2. เกิดขนึ้ จริง หมายถงึ อะไร ตอบ รายการบัญชีและเหตุการณ์ท่ีสะท้อนอยู่ในงบการเงินเกิดขนึ้ จริงและเกีย่ วข้อง กบั กิจการ 3. สิทธิและภาระผูกพนั หมายถึงอะไร ตอบ สินทรัพย์ หรือหนีส้ ิน เป็ นของกิจการ ณ วนั ที่ในงบการเงนิ

คาถามท้ายหน่วยที่ 1 ตอนท่ี 1 จงเติมคาหรือข้อความในช่องว่างให้ถูกต้อง 4. ความครบถ้วน หมายถงึ อะไร ตอบ ไม่มรี ายการ สินทรัพย์ หนีส้ ิน และรายการหรือเหตุการณ์ใด ๆ ที่ได้เกดิ ขึน้ และเกี่ยวข้องกบั กิจการ แต่มไิ ด้บันทึกไว้หรือมิได้เปิ ดเผยไว้ 5. การตีราคา หมายถงึ อะไร ตอบ กจิ การบันทึกสินทรัพย์ หรือหนีส้ ินในราคาที่เหมาะสมตามข้อกาหนดของ มาตรฐานการบัญชีท่ีเกีย่ วข้อง 6. การวดั มูลค่า หมายถึงอะไร ตอบ กจิ การบันทึก รายการหรือเหตุการณ์ในจานวนเงินที่ถูกต้อง รายได้ และ ค่าใช้จ่ายได้รับการบันทึกในงวดบัญชีที่ถูกต้อง

คาถามท้ายหน่วยท่ี 1 ตอนท่ี 1 จงเติมคาหรือข้อความในช่องว่างให้ถูกต้อง 7. การแสดงรายการและการเปิ ดเผยข้อมลู ในงบการเงนิ หมายถงึ อะไร ตอบ รายการในงบการเงนิ ได้เปิ ดเผย จัดประเภท และบรรยายลกั ษณะตามข้อกาหนดของ มาตรฐานการบญั ชีท่รี ับรองโดยทั่วไป 8. COSO ย่อมาจากอะไร ตอบ Committee of Sponsoring Organizations of the Tread way Commission 9. การตรวจสอบประเภทใดเป็ นการตรวจสอบท่ลี ะเอยี ดและซับซ้อนมากที่สุด ตอบ การตรวจสอบการบริหาร 10. กลางปี ค.ศ. 2004 COSO ได้จดั ทาเอกสารเกย่ี วกบั การตรวจสอบสมยั ใหม่โดยเน้น ใน เร่ืองใด ตอบ การบริหารความเส่ียง

ตอนที่ 2 จงทาเครื่องหมาย (√) ลงหน้าข้อทถ่ี ูกต้อง 1. การตรวจสอบภายในเริ่มคร้ังแรกทป่ี ระเทศอะไร ก. องั กฤษ √ข. สหรัฐอเมริกา ค. ออสเตรเลยี ง. ไทย 2. การตรวจสอบภายในเร่ิมคร้ังแรกปี ค.ศ. อะไร ก. 1941 - 1969 √ข. 1941- 1970 ค. 1941 - 1971 ง. 1941- 1972

3. กรอบในการตรวจสอบภายในของ COSO เร่ิมใน ค.ศ. อะไร ก. 1990 ข. 1991 √ค. 1992 ง. 1993 4. ในปี ค.ศ. 2002 - 2004 การตรวจสอบภายในเน้นการให้คาปรึกษาต่อผู้บริหาร เกี่ยวกับเรื่องดงั ต่อไปนี้ ยกเว้น ก. การบริหารความเส่ียง ข. การควบคุม √ค. ความโปร่งใส ง. การกากบั ดูแล

5. การตรวจสอบภายในในประเทศไทยเริ่มเกดิ ขนึ้ ในปี พ.ศ. อะไร ก. 2470 ข. 2471 √ค. 2472 ง. 2473 6. สมาคมผู้ตรวจสอบภายในแห่งประเทศไทยก่อต้ังเม่ือปี พ.ศ.อะไร ก. 2531 √ข. 2532 ค. 2533 ง. 2534

7. ข้อใดต่อไปนไี้ ม่ใช่สิ่งท่ีผ้บู ริหารให้การรับรองไว้ ก. ความมอี ยู่จริง ข. เกดิ ขนึ้ จริง ค. ควบครบถ้วน √ง. การวดั ราคา 8. ข้อใดต่อไปนไี้ ม่ถูกต้อง ก. สานกั งานตรวจเงนิ แผ่นดนิ เป็ นผ้ตู รวจสอบภาครัฐ √ข. บริษทั มหาชนทจี่ ดทะเบยี นในตลาดหลกั ทรัพย์ไม่จาเป็ นต้องมีผู้ตรวจ สอบภายใน ถ้าองค์กรไม่ใหญ่มาก ค. บริษทั มหาชนทจี่ ดทะเบียนในตลาดหลกั ทรัพย์จะต้องมผี ้ตู รวจสอบ ภายใน ง. สถาบนั การศึกษาขนาดใหญ่จะจัดให้มหี น่วยงานตรวจสอบภายในทา หน้าทแ่ี ทนฝ่ ายบริหาร

9. ข้อใดต่อไปนีไ้ ม่ใช่การแบ่งประเภทการตรวจสอบภายในตามวตั ถุประสงค์ ก. การตรวจสอบการเงนิ และการบญั ชี ข. การตรวจสอบการปฏบิ ัตติ ามกฎหมาย ค. การตรวจสอบการบริหาร √ง. การตรวจสอบภาครัฐบาล 10. การตรวจสอบประเภทใดเน้น 3E ก. การตรวจสอบการเงนิ และการบัญชี ข. การตรวจสอบการปฏิบัตติ ามกฎหมาย ค. การตรวจสอบการบริหาร √ง. การตรวจสอบการดาเนินงาน

ตอนท่ี 3 จงตอบคาถามต่อไปนีใ้ ห้ได้ใจความที่สมบูรณ์ 1. การตรวจสอบภายใน หมายถงึ อะไร ตอบ กจิ กรรมเกย่ี วกับการแสดงความเห็นเพ่ือให้ความเช่ือม่นั อย่างอิสระและ เที่ยงธรรม เพ่ือการเพมิ่ พูนคุณค่าขององค์กร การตรวจสอบภายในจะช่วยให้ บรรลุวตั ถุประสงค์ขององค์กรและให้มกี ารปฏิบัติงานเป็ นไปอย่างประหยดั ประสิทธิภาพ และประสิทธิผล

2. การสอบบัญชี หมายถึงอะไร ตอบ กิจกรรมของผู้สอบบัญชีรับอนุญาต ซ่ึงกฎหมายกาหนดให้นิติบุคคล ต่าง ๆ เช่น บริษทั จากัด บริษัทมหาชนจากัด เป็ นต้น ต้องมผี ู้สอบบัญชีรับ อนุญาตทาการตรวจสอบและรับรองงบการเงิน การสอบบัญชีจะเน้นถงึ สิ่งท่ี ผู้บริหารให้การรับรองไว้ เกย่ี วกับความถูกต้องและความเชื่อถือได้ของงบการเงิน ว่าเป็ นไปตามหลกั การบัญชีท่ีรับรองโดยท่ัวไปหรือไม่

3. จงอธิบายข้อแตกต่างระหว่างการสอบบัญชีกับการตรวจสอบภายใน ตอบ การสอบบัญชี เป็ นกจิ กรรมของผู้สอบบัญชีรับอนุญาต ซ่ึงกฎหมาย กาหนดให้นิติบุคคลต่าง ๆ ต้องมผี ู้สอบบัญชีรับอนุญาตทาการตรวจสอบและ รับรองงบการเงิน การสอบบัญชีจะเน้นถงึ สิ่งท่ีผู้บริหารให้การรับรองไว้ การตรวจสอบภายใน เป็ นกิจกรรมเกี่ยวกบั การแสดงความเห็นเพื่อให้ความ เชื่อมั่นอย่างอิสระและเท่ียงธรรม เพื่อการเพม่ิ พูนคุณค่าขององค์กร การ ตรวจสอบภายในจะช่วยให้บรรลุวตั ถุประสงค์ขององค์กรและให้มีการปฏิบัติงาน เป็ นไปอย่างประหยดั ประสิทธิภาพ และประสิทธิผล

4. ประเภทของการตรวจสอบภายในแบ่งตามกลุ่มผู้ตรวจสอบ ได้แก่อะไรบ้าง ตอบ ผู้ตรวจสอบภายในภาครัฐ ประกอบด้วย 1) ผู้ตรวจสอบสานักงานตรวจเงินแผ่นดนิ (สตง.) 2) ผู้ตรวจสอบภายในของแต่ละกระทรวง ทบวง กรม 3) ผู้ตรวจสอบส่วนราชการประจาจงั หวดั 4) ผู้ตรวจสอบภายในขององค์กรอสิ ระของรัฐ

5. การตรวจสอบเทคโนโลยีสารสนเทศจะตรวจสอบเกี่ยวกบั อะไรบ้าง ตอบ เป็ นการตรวจสอบระบบงานและระบบการควบคุมภายในของระบบ คอมพวิ เตอร์ เพ่ือสอบทาน 3E คือ ประหยดั (Economy) ประสิทธิภาพ (Efficiency) ประสิทธิผล (Effectiveness) และระบบการรักษาความปลอดภัย ทางด้านคอมพวิ เตอร์ THE END