บทที่ 1 การบัญชีร่วมค้า

การบัญชชี นั้ สูง 1 (Advanced accounting I) โดยครกู รรณกิ าร์ ผิวสะอาด

จดุ ประสงคร์ ายวิชา เพ่อื ให้  มคี วามรู้ความเขา้ ใจในหลักการบญั ชีของกิจการรว่ มค้า การฝากขายการขายผ่อนชาระและการเชา่ ซ้อื และการ บันทึกบัญชีทไ่ี ม่สมบูรณ์  มีทกั ษะในการบันทึกบัญชขี องกจิ การรว่ มคา้ การฝาก ขาย การขายผ่อนชาระและการเช่าซือ้ และการบนั ทึก บญั ชีทไ่ี ม่สมบรู ณ์  มคี ุณลกั ษณะนิสยั ทเ่ี หมาะสมกบั การประกอบอาชีพ

มาตรฐานรายวชิ า  รู้หลักการบญั ชีของกจิ การร่วมค้า การฝากขาย การ ขายผ่อนชาระและการเช่าซ้ือและการบันทกึ บัญชีท่ี ไม่สมบรู ณ์  บันทกึ บัญชขี องกิจการรว่ มคา้ การฝากขาย การขาย ผอ่ นชาระและการเชา่ ซือ้ และการบนั ทึกบญั ชีท่ีไม่ สมบรู ณ์  มีความรับผิดชอบ ตรงตอ่ เวลา ทางานสะอาด เรียบร้อย ซื่อสัตย์ และขยนั อดทน

คาอธิบายรายวิชา ศึกษาและปฏบิ ตั ิเก่ยี วกับการบญั ชกี จิ การรว่ มคา้ การฝากขาย การขายผ่อนชาระและการเชา่ ซ้อื และการ บันทึกบัญชีท่ีไมส่ มบูรณ์

หนว่ ยที่ 1 การร่วมคา้ (Joint venture)

สาระการเรยี นรู้ 1. ความหมายของการร่วมคา้ 2. ลักษณะสาคญั ของการรว่ มค้า 3. รูปแบบของกจิ การรว่ มคา้ 4. หลักการบนั ทกึ บญั ชเี กย่ี วกบั การรว่ มค้า 5. การบนั ทึกบัญชรี ว่ มคา้ กรณไี ม่เปดิ สมุดกจิ การรว่ มคา้ แยกต่างหากจาก สมุดผู้รว่ มค้า 6. การบันทกึ บัญชรี ่วมคา้ กรณเี ปดิ สมุดกิจการรว่ มค้าแยกต่างหากจาก สมดุ ผรู้ ว่ มค้า 7. การแสดงสิทธิส่วนได้เสยี จากกิจการร่วมค้าในงบการเงนิ ของผู้รว่ มค้า

ความหมายของการร่วมค้า การรว่ มค้าเปน็ ร่วมลงทุนกันระหว่างบุคคลหรือ กจิ การตงั้ แตส่ องกจิ การขึน้ ไปมอี านาจในการ กาหนดกิจกรรมดาเนินงานและนโยบายทางการเงิน เพื่อใหเ้ กิดประโยชน์เชงิ เศรษฐกจิ รว่ มกัน บคุ คล หรือกจิ การทีร่ ่วมลงทนุ เรยี กว่า ผู้ร่วมคา้ (Venture)

ลกั ษณะสาคัญของการรว่ มค้า 1.ประกอบด้วยบุคคลตัง้ แต่สองราย หรือกจิ การตั้งแต่ สองกิจการข้นึ ไปทาการรว่ มคา้ กันโดยมีขอ้ ตกลง เป็นสญั ญา (Joint venture agreement) และ สัญญาร่วมคา้ ตอ้ งจดั ทาเป็นลายลกั ษณอ์ กั ษร 2.ในสญั ญาร่วมค้าตอ้ งกาหนดให้ผรู้ ่วมค้าแต่ละรายมี อานาจในการควบคมุ ร่วมกัน

รปู แบบของการรว่ มค้า รปู แบบการรว่ มค้ามี 3 ประเภท 1. สินการดาเนนิ งานท่ีควบคุมร่วมกนั (Jointly controlled operations) 2. ทรพั ย์ท่ีควบคมุ ร่วมกัน (Jointly controlled assets) 3. กจิ การที่ควบคุมรว่ มกนั (Jointly controlled entities)

1. การดาเนนิ งานท่ีควบคุมรว่ มกัน (Jointly controlled operations)  ดำเนินงำนโดยไม่ต้องกจิ กำรประเภทขนึ้ ใหม่ผู้ร่วมค้ำนำ สินทรัพย์ส่วนตวั มำใช้ดำเนินงำนในกจิ กำรร่วมค้ำ  ควำมชำนำญของตนมำใช้ดำเนินงำนในกจิ กำรร่วมค้ำ  รับผดิ ชอบค่ำใช้จ่ำยภำระหนีส้ ินรวมทงั้ จดั หำเงินทนน เอง  กำรจดั สรรรำยได้และปันส่วนค่ำใช้จ่ำยให้เป็ นไปตำม ข้ อตกลงในสัญญำร่ วมค้ ำ  ผู้ร่วมค้ำแต่ละรำยไม่ต้องบันทกึ บัญชีจดั ทำงบกำรเงนิ แยกต่ ำงหำกสำหรับกำรร่ วมค้ ำ

2. สนิ ทรัพยท์ ีค่ วบคุมรว่ มกนั (Jointly controlled assets)  ดาเนินงานโดยไม่ตอ้ งจัดตั้งกิจการขน้ึ ใหม่  ผู้รว่ มคา้ เป็นเจ้าของสนิ ทรัพย์ร่วมกัน  ผู้ร่วมค้ามีสิทธิได้รับสว่ นแบง่ ของผลประโยชนท์ ีเ่ กิดจากการใช้ สินทรพั ย์  ผู้รว่ มค้ารว่ มรบั ภาระค่าใช้จา่ ยท่ีเกิดขน้ึ ตามอตั ราส่วนท่ีตกลงกนั  ผรู้ ว่ มค้ารับรูส้ ว่ นได้เสยี ในสินทรพั ยท์ ีค่ วบคมุ ร่วมกนั เฉพาะสว่ น ของตน  ผรู้ ่วมค้าไมต่ อ้ งปรับปรุงบัญชตี ามขน้ั ตอนการจดั ทางบการเงนิ รวม

3. กิจการทค่ี วบคมุ รว่ มกัน (Jointly controlled entities)  ดาเนนิ งานโดยจัดตง้ั กจิ การข้นึ ใหม่แยกต่างหาก  ผู้รว่ มคา้ แต่ละรายมีอานาจในการควบคุมรว่ มกนั  ผรู้ ว่ มคา้ แตล่ ะรายมีสทิ ธิได้รบั สว่ นแบง่ กาไรจากการร่วมค้าตาม ข้อตกลง  บนั ทึกบัญชี จดั ทาและนาเสนองบการเงินตามมาตรฐานการ รายงานทางการเงิน

หลกั การบันทึกบัญชีของกิจการรว่ มค้า หลกั การบันทึกบัญชีของกิจการร่วมคา้ ทาได้ 2 วธิ ี 1. กรณีไมเ่ ปิดสมุดบัญชแี ยกตา่ งหากจากสมุดบัญชี ของผู้ร่วมค้า 2. กรณเี ปดิ สมุดบัญชีแยกต่างหากจากสมดุ บญั ชี ของผรู้ ่วมค้า

กรณีไม่เปิดสมุดบญั ชีแยกต่างหากจากสมุดบัญชขี องผู้รว่ มค้า - เหมาะกบั การร่วมคา้ ที่มิไดจ้ ัดต้งั กิจการแยกต่างหากจากกจิ การ ของผรู้ ่วมคา้ - ระยะเวลาดาเนนิ งานสัน้ รายการคา้ มไี มม่ าก - ผ้รู ว่ มค้าแต่ละรายบันทกึ บญั ชที ุกรายการตรงกัน - ผู้ร่วมคา้ แตล่ ะรายเปิดบัญชรี ่วมคา้ (Joint venture account)และบญั ชีผู้รว่ มค้าอนื่ (Venture account)เพิม่ ใหม่ - บัญชรี ่วมคา้ มีลักษณะเปน็ บญั ชีกาไรขาดทนุ ใชบ้ นั ทึกรายการ เกี่ยวกบั รายไดแ้ ละค่าใช้จา่ ยของกจิ การรว่ มค้า

กรณเี ปิดสมุดบัญชแี ยกต่างหากจากสมุดบัญชีของผูร้ ว่ มค้า - เหมาะการร่วมคา้ ท่จี ัดตั้งกจิ การขึ้นใหมแ่ ยกตา่ งหากจากกิจการ ของผูร้ ่วมคา้ - ระยะเวลาดาเนินงานยาวนาน ธุรกิจมีความซบั ซ้อน รายการคา้ มจี านวนมาก - ผรู้ ว่ มค้าบนั ทึกรายการเฉพาะสว่ นท่ีเกย่ี วขอ้ งกบั ตนเทา่ นัน้ - สมดุ บญั ชขี องกิจการร่วมคา้ บันทกึ รายการคา้ ทุกรายการท่ี เกดิ ข้ึน - สมุดบัญชีของผรู้ ่วมค้าบันทึกเฉพาะรายการที่เกย่ี วขอ้ งกับตน

การแสดงสทิ ธสิ ่วนได้เสียจากกจิ การร่วมคา้ ในงบการเงินของผู้รว่ มค้า ผูร้ ่วมคา้ สามารถรบั รู้ส่วนไดเ้ สยี ของในกจิ การร่วมค้า ในงบการเงินของตนได้ 2 วิธคี อื 1. วิธีรวมตามสัดส่วน 2. วิธสี ว่ นได้เสีย

1. วธิ ีรวมตามสดั สว่ น สินทรพั ยห์ นสี้ นิ ทค่ี วบคมุ รว่ มกนั ให้ผรู้ ่วมค้าแสดง เฉพาะสว่ นทีเ่ ป็นของตนในงบแสดงฐานะการเงนิ ส่วนรายได้ และคา่ ใช้จ่ายใหแ้ สดงในงบกาไรขาดทุนของผู้รว่ มค้า การแสดงรายการในงบการเงนิ ของผ้รู ว่ มคา้ ทาได้ 2 รปู แบบ ดังน้ี 1. รวมแตล่ ะบรรทดั (Line-by-line basis) 2. แสดงแยกเป็นแต่ละบรรทัด (Separate line basis)

2. วิธสี ่วนได้เสีย - ผ้รู ว่ มคา้ จะบนั ทึกการลงทุนไวใ้ นบัญชีเงนิ ลงทุนในกิจการร่วมค้า ดว้ ยราคาทุน - มูลคา่ ของบญั ชีเงนิ ลงทนุ ในกจิ การร่วมคา้ ปรบั เพิม่ หรือลดตามสว่ น แบ่งกาไรหรือขาดทุน - ให้รบั รูต้ ามสดั สว่ นทตี่ นมีส่วนได้เสียในกิจการรว่ มค้า - เงนิ ลงทุนในกิจการรว่ มคา้ ให้แสดงเป็นสินทรัพยไ์ ม่หมนุ เวียน (Non- current assets) - กาไรขาดทุนจากการร่วมคา้ ให้แสดงรายการในงบกาไรขาดทุน - ผรู้ ่วมค้าตอ้ งเลกิ ใช้วิธีส่วนได้เสียเมื่อหมดอานาจควบคมุ ร่วมใน กจิ การรว่ มคา้

สรปุ - การร่วมคา้ เปน็ การลงทนุ รว่ มกนั ระหว่างบุคคลหรอื กิจการตง้ั แต่สอง กจิ การขน้ึ ไป - ผูร้ ่วมคา้ รว่ มกาหนดกจิ กรรมการดาเนนิ งานและกาหนดนโยบาย ทางการเงนิ - ผูร้ ว่ มลงทุนเรยี กว่า ผรู้ ่วมคา้ - การร่วมค้า ต้องทาขอ้ ตกลงเป็นสัญญา เรียกวา่ “สญั ญาร่วมค้า” - การดาเนินงานของกิจการร่วมคา้ สามารถทาได้ 3 รปู แบบ หลักปฏิบัตทิ างการบัญชขี องกิจการรว่ มค้า ทาได้ 2 วิธี คือ แสดงสิทธสิ ว่ นได้เสยี จากการรว่ มค้าวธิ รี วมสดั สว่ นและวิธสี ่วนไดเ้ สีย