บทที่1 ระบบบัญชีต้นทุน

หน่วยที่ 1 ระบบบญั ชีต้นทุน เนือ้ หา 1. ความหมายและวตั ถุประสงค์ของการบญั ชีต้นทนุ 2. การจาํ แนกประเภทต้นทนุ 3. ระบบบญั ชีต้นทุน

สมรรถนะประจาํ หน่วย • แสดงความรู้เก่ียวกบั ระบบบญั ชีต้นทนุ • สมรรถนะการเรียนรู้ • แสดงความรู้เก่ียวกบั ความหมายและวตั ถปุ ระสงค์ของการบญั ชีต้นทนุ ได้ • แสดงความรู้เก่ียวกบั ต้นทนุ แตล่ ะประเภทได้ • แสดงความรู้เกี่ยวกบั ปัจจยั สาํ คญั ท่ีใช้พิจารณาในการวางระบบบญั ชีได้ • จําแนกประเภทของต้นทนุ ได้

การบญั ชีต้นทุน (Cost accounting) ความหมายของบญั ชีต้นทุน บญั ชีต้นทุน เป็ นการบัญชีส่วนหน่ึง ของกจิ การซ่งึ แยกจากบญั ชกี ารเงนิ เพ่อื จด บนั ทกึ รวบรวมข้อมูลและรายงานข้อมูล เก่ยี วกบั ต้นทนุ ท่เี กดิ ขนึ้ ในการประกอบ กจิ การหน่ึง ๆ

ต้นทนุ ต้นทนุ หมายถงึ มลู ค่าท่ี วัดได้เป็ นจาํ นวนเงนิ ของสนิ ทรัพย์หรือ ความเสียสละท่กี จิ การได้ลงทุนไป เพ่อื ให้ได้มาซ่งึ สินค้าหรือบริการต่าง ๆ ซ่งึ กจิ การคาดว่าจะนําไปใช้เพ่ือให้เกดิ ประโยชน์ในภายหลัง

ต้นทนุ หมายถงึ จาํ นวนเงนิ ท่จี ่าย ไปเพ่อื ให้ได้สินค้าหรือ บริการ ไม่ว่าจะโดยตรง หรือโดยอ้อมเพ่อื ให้ได้ สินทรัพย์มา

ต้นทนุ หมายถงึ เงนิ หรือ ผลประโยชน์ ท่ตี ้องเสียไปเพ่อื ให้ได้มาซ่งึ สินค้าหรือ บริการ

วตั ถุประสงค์ของบญั ชีต้นทุน ใช้เป็ นเคร่ืองมอื ใช้ในการวางแผน ในการตดั สินใจ และควบคุมต้นทุน สะสมและรวบรวมข้อมูลต้นทุนทเี่ กยี่ วกบั สินค้า • คาํ นวณหาต้นทุนสินค้าทขี่ ายประจํางวด • ใช้ในการตรี าคาสินค้าคงเหลอื เพอ่ื นําไปแสดงในงบดุล • ใช้ในการคาํ นวณราคาขาย

การจาํ แนกประเภทต้นทนุ  จาํ แนกตามส่วนประกอบของสนิ ค้า  จาํ แนกตามความสมั พนั ธ์ท่มี ีต่อการผลติ  จาํ แนกตามความสัมพนั ธ์กับปริมาณกจิ กรรม  จาํ แนกตามแผนกท่ตี ้นทนุ เกดิ ขนึ้  จาํ แนกตามงวดบัญชี  จาํ แนกตามความประสงค์ในการควบคุม ต้นทนุ  จาํ แนกตามความประสงค์ในการวางแผน และการตดั สนิ ใจ

การจาํ แนกประเภทต้นทนุ ตามส่วนประกอบของสินค้า วัตถุดบิ ค่าแรงงาน (Material) (Labor) ค่าใช้จ่ายการผลิต (Factory Overhead)

วตั ถุดบิ (Material) วัตถุดบิ ทางตรง วัตถุดบิ ทางอ้อม (Direct material) (Indirect material)  ส่ิงของท่ีใช้ในการผลิตสินค้า • สิง่ ของที่ใชใ้ นการผลิต • จํานวนนอ้ ย มีมูลค่านอ้ ย โดยตรง • แปรสภาพ/ไม่แปรสภาพ  แปรสภาพเข้าไปอยู่ในสินค้า เขา้ ไปอยู่ในสินคา้ ทีผ่ ลิต ท่ีผลติ  คาํ นวณปริมาณและต้นทนุ วัตถุดบิ ท่ีใช้ในการผลติ ต่อหน่ึงหน่วยได้โดยง่าย

ปัจจยั ท่ใี ช้ในการพจิ ารณา  ต้องเป็ นส่วนประกอบท่สี าํ คัญ ของสนิ ค้าท่ที าํ การผลติ  สามารถคาํ นวณปริมาณและต้นทุน ในการผลติ ต่อหน่ึงหน่วยได้โดยง่าย

ค่าแรงงาน (Labor) ค่าแรงงานทางตรง ค่าแรงงานทางอ้อม (Direct Labor) (Indirect Labor) • ค่าแรงงานของคนงานท่ที าํ • ค่าแรงงานของคนงาน การแปรสภาพ / ประกอบ ท่มี ไิ ด้ทาํ การผลติ สนิ ค้า วัตถดุ บิ ให้เป็ นสนิ ค้า โดยตรง

ปัจจยั สาํ คญั ท่ใี ช้ในการพจิ ารณาค่าแรงงาน  ต้องเป็ นแรงงานท่ใี ช้ในการผลติ สนิ ค้าโดยตรง  สามารถคาํ นวณจาํ นวนช่ัวโมงและต้นทนุ ค่าแรง ในการผลติ สนิ ค้าหน่ึงหน่วยได้โดยง่าย

ค่าใช้จ่ายการผลติ (Factory overhead) ค่าใช้จ่ายใด ๆ ทเ่ี กดิ ขนึ้ ในการผลติ สินค้า นอกเหนือจากวตั ถุดบิ ทางตรงและค่าแรงงานทางตรง วตั ถุดบิ ทางอ้อม ค่าแรงงานทางอ้อม ค่าใช้จ่ายการผลติ อนื่ ๆ

การจาํ แนกประเภทต้นทนุ ตามความสัมพนั ธ์ท่มี ีต่อการผลติ ต้นทุนขนั้ ต้น คอื ต้นทนุ รวมของวตั ถุดบิ ทางตรงและค่าแรงงานทางตรง ต้นทุนแปรสภาพ คือ ต้นทนุ รวมของค่าแรงงานทางตรง และค่าใช้จ่ายการผลติ ซ่งึ เป็ นต้นทนุ ในการแปรสภาพ วตั ถุดบิ ให้เป็ นสินค้าสาํ เร็จรูป

ความสัมพนั ธ์ของ ต้นทนุ การผลิต ต้นทุนการผลติ ต้นทุนข้ันต้น ต้นทุนแปรสภาพ วตั ถุดบิ ค่าแรงงาน ค่าใช้จ่าย ทางตรง ทางตรง การผลิต

การจาํ แนกประเภทต้นทนุ ตามความสัมพนั ธ์ กบั ปริมาณกจิ กรรม ต้นทุนผนั แปร (Variable Cost) ต้นทุนคงท่ี (Fixed Cost) ต้นทุนกงึ่ ผนั แปร (Semivariable Cost)

ต้นทนุ คงท่ี ต้นทุนผันแปร ต้นทนุ ผสม ต้นทนุ ขัน้ กิจกรรม

ต้นทนุ ผันแปร ผนั แปรเป็ นอตั ราสว่ นโดยตรง กบั ปริมาณกิจกรรม ต้นทนุ ตอ่ หนว่ ยจะคงที่ ทราบได้งา่ ยว่าเป็ นต้นทนุ ของแผนกใด การควบคมุ ต้นทนุ เป็ นความรับผิดชอบ ของหวั หน้าแผนกทก่ี ่อให้เกิดต้นทนุ

ต้นทุนคงท่ี คงท่ี ณ ระดบั ปริมาณกจิ กรรมท่กี าํ หนดไว้ ต้นทุนต่อหน่วยเปล่ียนแปลงไปตามปริมาณ กจิ กรรมท่กี าํ หนดไว้ แบ่งต้นทนุ ให้แต่ละแผนกโดยใช้หลกั เกณฑ์/ การตดั สนิ ใจของฝ่ ายจัดการ การควบคุมต้นทุนเป็ นความรับผดิ ชอบของฝ่ ายจัดการ

ต้นทนุ ผสม ตน้ ทุนก่ึงผนั แปร ต้นทนุ ผันแปร ต้นทุนคงท่ี ต้นทนุ ขัน้ กจิ กรรม/ ต้นทนุ จะคงที่ระดบั ต้นทนุ ก่งึ คงท่ี ปริมาณกิจกรรมหนง่ึ ต้นทนุ จะเปลี่ยนเมื่อ ระดบั ปริมาณกิจกรรม เปล่ียนไป

การจาํ แนกประเภทต้นทุนตามแผนกท่ตี ้นทนุ เกดิ ขนึ้ แผนกผลิต (Production Department) แผนกที่ทาํ การแปรสภาพวตั ถุดิบใหเ้ ป็นสินคา้ สาํ เร็จรูป แผนกบริการ (Service Department) แผนกท่ีไมเ่ ก่ียวขอ้ งกบั การผลิตโดยตรง

การจาํ แนกประเภทต้นทนุ ตามงวดบญั ชี ต้นทนุ สินค้า ต้นทุนประจาํ งวด (Product Cost) (Period Cost) ตน้ ทุนที่เกิดจากการผลิตสินคา้ โดยตรง ตน้ ทุนท่ีไม่เก่ียวขอ้ งกบั การผลิต วตั ถุดิบ ค่าใชจ้ ่ายในการบริหาร ค่าแรงงาน ค่าใชจ้ ่ายในการขาย ค่าใชจ้ ่ายการผลิต

การจาํ แนกประเภทต้นทนุ ตามความประสงค์ ในการควบคุมต้นทนุ ต้นทนุ ต้นทุน โดยประมาณ มาตรฐาน Standard Estimated Cost Cost

การจาํ แนกประเภทต้นทนุ ตามความประสงค์ ในการควบคุมต้นทุน ต้นทนุ ต้นทนุ ท่ี ต้นทนุ ส่วน เสียโอกาส หลีกเล่ียงได้ แตกต่าง Avoidable Opportunity Differential Cost Cost Cost

ระบบบญั ชตี ้นทนุ ปัจจยั การจดั สายงานของกจิ การ ท่ใี ช้ ลักษณะของการผลติ พจิ ารณา ในการวาง ลักษณะของข้อมลู ต้นทุนท่ตี ้องการ ระบบบญั ชี ต้นทุน