ภูมิปัญญาผู้สูงอายุ สวนครัวลอยฟ้า สวนถาด สมุนไพร

ความรู สมนุ ไพร ใกลต วั 9. มะรุม ลกั ษณะ เปน ไมย นื ตน ขนาดกลาง สงู 3 - 4 เมตร ทรงตน โปรง ใบคลา ยกับใบมะขาม ผวิ ใบสีเขยี ว ดา นลา ง สจี ะออ นกวา ดา นบน ดอกออกเปน ชอ สขี าว กลบี ดอกมี 5 กลบี ผลหรอื ฝก มคี วามยาว 20 - 50 เซนตเิ มตร ลักษณะเหมือนไมตีกลอง เปลือกผล หรือฝกเปนสีเขียวมีสวนคอดเปนระยะตามความยาวของฝก ฝก แกผ ิวเปลือกเปน สนี ้ำตาล สวนท่ีใชเปนยา เปลอื กตน ราก ฝก ใบ เน้อื ในเมลด็ ประโยชนท างสมนุ ไพร 1. ใบ มีธาตุเหล็กสูงมาก ควรรับประทานใบสดหรือลวกผานความรอนเพียงเล็กนอย เพื่อปองกัน การสูญเสียธาตุอาหาร หรืออาจใชใบผึ่งลมใหแหงสนิทแลวนำมาปนเปนผงบรรจุแคปซูล พกพาไวชงน้ำด่ืม การเก็บผงมะรุมควรใหพนแสงเพ่ือปองกันคุณสมบัติเสื่อม การรับประทานมะรุมสม่ำเสมอ สามารถปองกัน การติดเช้อื และสรา งภูมิคุม กนั ใหร างกาย 2. ดอก ใชตมทำน้ำชาดืม่ ชว ยใหนอนหลับสบาย 3. ผล รบั ประทานไดท งั้ ฝก ออ นและแก ชว ยควบคมุ โรคเบาหวาน รกั ษาความดนั โลหติ สงู ปอ งกนั มะเรง็ 4. เมล็ด สกัดนำ้ มนั ไวใ ชปรงุ อาหารได จะชว ยรักษาโรคปวดตามขอ โรคเกา ท รูมาติซม่ั โรคผวิ หนังแหง รักษาโรคทเ่ี กิดจากเชื้อรา กากของเมล็ดซง่ึ สกดั นำ้ มันออกแลว สามารถใชกรองทำนำ้ ดมื่ จะมีคุณสมบตั ิเปน ยาฆาเช้ือ 5. เปลอื ก จากลำตน นำมาสบั เปน ชนิ้ เลก็ ๆ ใสผ า หอ ทำเปน ลกู ปะคบนำ้ รอ น บรรเทาอาการปวดหลงั ปวดขอ 46 | สวนครัวลอยฟา สวนถาด สมุนไพร

10. ยา นาง ลักษณะ เปน ไมเ ถาเลอื้ ย ขนาดเลก็ แตเ หนยี ว มสี เี ขยี ว เมอื่ เถาแกจ ะมสี เี ขม มีขอหางๆ เถาออน มีขนออน ปกคลุม เมื่อแกแลว ผิวคอนขางเรียบ สำหรับ ใบ เปนใบเด่ยี ว ออกตดิ กบั ลำตน แบบสลบั ปลายใบเรยี ว ฐานใบมน ผิวใบเปนคล่นื เล็กนอ ย ในภาคใตใ บคอนขา งเรยี วยาว หนาและหลังใบเปน มนั สว นท่ีใชเ ปน ยา ใบ ราก หัว ประโยชนทางสมุนไพร 1. แกไข ใชร ากยา นางแหง 1 กำมอื (ประมาณ 25 กรัม) ตม กับน้ำ 2 แกวคร่ึง เค่ียวใหเหลือ 2 แกว ใหด ม่ื คร้ังละ 1/2 แกว กอนอาหาร 3 เวลา 2. แกปวง (ปวดทองเพราะกินอาหารผิดสำแดง) ใช รากยา นางแดงและรากมะปรางหวาน ฝนกบั นำ้ อนุ แตไมถึง กับขน ดืม่ ครง้ั ละ 1/2-1 แกวตอครง้ั วนั ละ 3-4 คร้ัง หรอื ทุกๆ 2 ชั่วโมง ถาไมมีรากมะปรางหวาน ก็ใชรากยานางแดง อยางเดยี วก็ได หรอื ถาใหดียิ่งข้ึน ใชร ากมะขามฝนรวมดว ย 3. ถอนพิษเบ่ือเมาในอาหาร เชน เห็ด กลอย ใชรากยานาง ตนและใบ 1 กำมอื ตำผสมกับขาวสารเจา 1 หยิบมอื เติมน้ำคั้นใหไ ด 1 แกว กรองดวยผาขาวบาง ใสเกลือและน้ำตาลเล็กนอยพอด่ืมงาย ดื่มให หมดทั้งแกว ทำใหอาเจยี นออกมา จะชวยทำใหด ขี ึน้ 4. ดับพษิ รอ น ถอนพษิ ไข ใชหัวยา นางเคีย่ วกบั น้ำ 3 สว น ใหเ หลือ 1 สวน ด่มื ครัง้ ละครึ่งแกว 5. ใชราก ตมเปน ยาแกอ สี ุกอีใส ตมุ ผ่นื 6. ใชร ากยา นางผสมรากหมอนอย ตมแกไขม าเลเรยี 7. ใชราก ตมขบั พษิ ตา งๆ สมนุ ไพรใกลต วั | 47

ความรู สมนุ ไพร ใกลตัว 11. ชะพลู ลกั ษณะ ใบมีลักษณะคลายรูปหัวใจรูปทรงคลาย กับใบพลู แตม ีขนาดใบเลก็ กวา มีสเี ขียวเขมเปน ใบเดี่ยว รสชาติเผ็ดออนๆ ดอกออกบริเวณปลาย ยอด มีสีขาวอัดแนนกันเปนทรงกระบอกขนาดเล็ก ลักษณะคลา ยดปี ลีแตส นั้ กวา สวนท่ีใชเปน ยา ดอก ราก ใบ ตน ประโยชนท างสมนุ ไพร 1. ดอก ชวยใหเ สมหะแหง ชวยขับลมในลำไส 2. ราก ชวยขับเสมหะใหออกมาทางระบบขับถาย ใชราก 1 กำมือ ตมกับน้ำ 2 ถวย เค่ียวให เหลือ 1 1/2 ถวย แกทองอืดเฟอ ขับลม หากใชรากคร่ึงกำมือ ผล 2-3 หยิบมือ ตมกับน้ำ 2 ถวย เคีย่ วใหเหลือ 1 ถวย ดม่ื ครง้ั ละ 1/4 ถว ย แกอ าการโรคบดิ 3. ตน รกั ษาอาการโรคเบาหวาน ใช 7 ตน ลา งนำ้ แลว ตม กบั นำ้ พอทว ม เมอ่ื เดอื ดแลว ปลอ ยใหอ นุ ดืม่ แบบชา ตม ทุกครัง้ ใหเ ปล่ียนตน ชะพลูใหมท ุกวัน 4. ใช ใชใบสด 1-7 ใบ โขลกพอแหลกผสมเหลา โรงพอควร แชท ้งิ ไวระยะหนึง่ แลวนำมาทาบรเิ วณ ผ่ืนคัน ปจจุบันมีเจลสำเร็จรูปพรอมใชจำหนาย ใชใบรับประทานสดก็ชวยขับเสมหะ และเจริญอาหาร ในใบชะพลูมีสารเบตาแคโรทนี สูงมาก 48 | สวนครวั ลอยฟา สวนถาด สมุนไพร

12. ฟา ทะลายโจร ลกั ษณะ เปนไมลมลุก สูง 30 - 70 เซนติเมตร ทุกสวนมีรสขม ใบเดี่ยว แผนใบสีเขียวเขมเปนมัน ดอกชอ ออกที่ปลายกิ่งและซอกใบ กลีบดอกสีขาว ผลเปนฝก เมื่อแกเปนสีน้ำตาล แตกได ภายในมีเมล็ด จำนวนมาก สว นท่ีใชเ ปน ยา ตน ใบสด ใบแหง ใบจะเกบ็ มาใชเ มือ่ ตน มีอายุได 3 - 5 เดือน ประโยชนท างสมนุ ไพร 1. ตน ใชท้ังตนผึ่งลมใหแหง หั่นเปนช้ินเล็กๆ ประมาณ 1 กำมือ ตมเอาน้ำด่ืมครั้งละ 1 แกว วันละ 4 คร้ัง กอนอาหาร หรือกอนนอน หรือจะใชใบสด 5-7 ใบ ใสแกวเติมน้ำเดือด เกือบเต็ม ปดฝาทิ้งไว ยาอุนจึงด่ืม แกอาการทองเสีย ทองเดิน เปน บิด มีไข 2. ใบและกงิ่ แกไ ขห วดั ปวดหวั ตวั รอ น ใชใ บและกง่ิ 1 กำมอื (แหงหนัก 3 กรมั สด 25 กรมั ) ตมนำ้ ด่ืมกอนอาหารเชา-เยน็ และ เมอ่ื มอี าการ 3. ใบและกิ่ง ตำหรอื สบั ใชพอกฝหรือแผล ทำใหห นองยุบ สมนุ ไพรใกลตวั | 49

ความรู สมนุ ไพร ใกลต ัว 13. ตะไคร ลกั ษณะ เปนพืชลม ลุก มีความสูงประมาณ 4 - 6 ฟตุ ใบยาวเรียว ปลายใบมีขนหนาม ลำตน รวมกนั เปน กอ มกี ล่นิ หอม ดอกออกเปน ชอ ยาวมีดอกเลก็ ฝอยเปนจำนวนมาก สว นที่ใชเ ปนยา หัว ใบ ราก และตน ประโยชนทางสมุนไพร 1. ตน ใชเปนยารักษาโรคหืด แกปวดทอง ขับปสสาวะ แกอหิวาตกโรค เปนยาบำรุงธาตุไฟให เจรญิ อาหาร ขับเหง่ือ ถา ใชผสมกบั สมนุ ไพรชนดิ อื่นจะรกั ษาโรคหนองใน 2. หวั เปนยารักษาเกลื้อน แกท องอดื ทองเฟอ รักษาอาการขัดเบาและนวิ่ ผสมสมุนไพรชนิดอื่น จะแกอาเจยี น เปนซาง ทำใหหลบั สบาย แกกษยั เสน อัมพาต 3. ใบ ใบสดชว ยลดความดันโลหติ สงู แกไข 4. ราก ใชเ ปนยาแกไขเ หนอื ลม แกป วดทอง และแกท อ งเสยี 50 | สวนครัวลอยฟา สวนถาด สมุนไพร

14. มะกรดู ลกั ษณะ เปนไมยืนตนขนาดเล็ก ลักษณะไมเนื้อแข็ง ลำตนและก่ิงมี หนามยาวเลก็ นอ ย ใบเปน ใบประกอบ มีลกั ษณะคลายกับใบไม 2 ใบ ตอกันเปน 2 ตอน ใบสีเขียวแกพื้นผิวใบเรียบเกลี้ยง เปนมัน คอนขางหนา มีกลิ่นหอมมากเพราะมตี อ มน้ำมนั สว นท่ีใชเปน ยา ผล ผิวของผล น้ำของผล ใบ และราก ประโยชนทางสมุนไพร 1. ผล ใชเปนสวนผสมของยา เชน น้ำในผลแกอาการ ทอ งอดื ชว ยใหเ จรญิ อาหาร ใชด องยาเพ่ือใชฟอกเลือด และบำรุง โลหติ สตรี ผลมะกรดู ทค่ี วา นไสอ อก นำมหาหงิ สใ สแ ทน ใชเ ปน ยาขบั ลม แกปวดทองในเด็กออน นอกจากน้ี ผลและใบมะกรูดยังใชในอุตสาหกรรม เครื่องหอมและเคร่อื งสำอางคตา งๆ 2. เนือ้ ของผล ใชเปน ยาแกอาการปวดศีรษะ 3. น้ำมันจากผิวมะกรูด ใชสระผม จะชวยขจัดคราบสบู (ดาง) ที่หลงเหลืออยู เนื่องจากมีกรด Citric ทำใหผมหวีงาย ดกดำ เปนเงางาม 4. ใบ ใชเปนยาขับลมในลำไส แกจกุ เสยี ด สมุนไพรใกลต วั | 51

ความรู สมนุ ไพร ใกลตัว 15. หอมแดง ลักษณะ เปนพืชที่มีลำตนสั้นและฝงอยูใตดิน ขนาดสูงประมาณ 30 เซนติเมตร กาบใบพองออกเพ่ือสะสม อาหาร ดอก ลักษณะเปนชอคลายรม ประกอบดวยดอกยอยจำนวนมาก กลีบดอกสีขาวอมมวง มีกลบี ดอก 6 กลบี ออกดอกในชว งฤดูหนาว สวนท่ีใชเ ปนยา หวั ใบ เมลด็ ประโยชนทางสมุนไพร 1. หวั หอม มกี ลน่ิ ฉนุ ชว ยขบั ลม แกท อ งอดื ชว ยยอ ยและทำใหเ จรญิ อาหาร เปนยาขับลมขับพยาธิ ชวยใหรางกายอบอุน ใชลดไข ชวยรักษาแผล อกั เสบได โดยเอาหวั หอมแดงมาซอยเปน แวนๆ ผสมกบั น้ำมันมะพราว และเกลือ ตมใหเดือด อุนแลวจึงนำมาพอกแผล หอมแดงชวยลด ระดบั นำ้ ตาลในเลือด ยบั ย้ังอาการเสนเลอื ดอดุ ตันโดยบรโิ ภคสด หรอื ใชประกอบอาหาร หรือจะทานชนดิ ผงก็ได 2. หอมแดงมีสารเคอรซิตินและฟลาโวนอยด Quercetin และ Flavonoid glyeosides) อาจปอ งกันโรคมะเร็งได 52 | สวนครวั ลอยฟา สวนถาด สมนุ ไพร

16. พญายอ ลกั ษณะ เปนไมพุมก่ึงเลื้อยเถา ใบมีสีเขียวใบไม ไมมีหนาม ใบยาวเรียวปลาย แหลม ออกตรงขามเปนคู ดอกออกเปนชอ อยูทปี่ ลายก่งิ แตละชอมี 3 - 6 ดอก กลบี ดอก เปน หลอดสแี ดงสม กลีบรองดอกมสี เี ขยี ว เหมอื นหวั งูกำลังอา ปาก สวนท่ีใชเ ปน ยา ใบ ตน ราก ประโยชนทางสมนุ ไพร 1. ใบ มีสารสำคญั ที่ออกฤทธิเ์ ปนสารประกอบฟลาโวนอยด ชว ยบรรเทาอาการแพหรืออกั เสบจาก แมลงกัดตอย สารสกัดของใบพญายอมีฤทธิ์ทำลายเช้ือไวรัส Herpes Simplex type-2 ออกฤทธ์ิ ฆา เชอ้ื ไวรสั Vanrieella Zoster จงึ ใชร กั ษาโรคเรมิ งสู วดั และโรคอสี กุ อใี สได โดยใชใ บสด 10-15 ใบ ลาง ตำใหล ะเอยี ด เตมิ เหลา ขาวพอชุม ใชทาพอกบริเวณทีเ่ จ็บหรือแผล 2. ตน โบราณใชตนตำกับดินปะสิวเล็กนอย ผสมสุราค้ันน้ำ ใชกากพอก แกพิษงู แมลงพิษสัตว กัดตอ ย แกส วิ ผดผน่ื คัน แกบิด และถอนพษิ ไข 3. ราก ใชฝ นทาแกพ ษิ งู ตะขาบ หรอื แมลงปอ ง ผึง้ ตอ แตน สมุนไพรใกลตัว | 53

ความรู สมนุ ไพร ใกลตัว 17. มะแวงเครือ ลกั ษณะ เปนไมเลื้อยหรือไมพุม มีหนามตามสวนตางๆ ใบรูปกลมรี ขอบใบหยักเวา 2 - 5 หยัก ผิวใบอาจ เรียบหรือมีหนามเล็กๆ ตามเสนกลาง ดอกออกเปนชอคลายมะเขือสีมวง เกสรสีเหลือง ผลกลมเล็ก ตอนดบิ สีเขยี วมลี ายเลก็ นอ ย ตอนสกุ จะเปน สแี ดงสดใส สวนที่ใชเ ปนยา ราก ตน ใบ ผล ประโยชนท างสมนุ ไพร 1. ราก แกไอขับเสมหะ แกไข บำรุงธาตุ แกน ำ้ ลายเหนยี ว แกอ าการโลหติ ออกทางทวาร หนัก-ทวารเบา แกกระหายน้ำ แกวัณโรค แก ไอและหอบหดื โดยใชผ ลสด 5-6 ผล เคย้ี วกลนื เฉพาะน้ำ คายกากทิ้ง หรือโขลกพอแหลก คั้น นำ้ ใสเ กลือ 2. ตน ขบั เหง่อื แกไอ ขบั ปส สาวะ ขับพษิ ไข 3. ใบ บำรงุ ธาตุ แกไอ 4. ผล รักษาโรคเบาหวาน โดยใชผลมะแวงท่ีโตเต็มท่ี 10-20 ผล รับประทานเปนผักจ้มิ นำ้ พรกิ บำรุงดี และลดน้ำตาล ในเลือด 54 | สวนครัวลอยฟา สวนถาด สมนุ ไพร

18. เสลดพังพอน ลกั ษณะ เปนไมพุมขนาดเล็ก แตกก่ิงกานสาขามาก ลำตนเปนสีน้ำตาลแดง มีหนามตามขอ ใบยาวเรียว ปลายแหลม มีเสนกลางใบสีแดง ดอกสีเหลือง จำปา ออกเปน ชอ สวนที่ใชเปน ยา ใบสด ประโยชนทางสมนุ ไพร ใบ ใชใ บเสลดพังพอนตัวเมยี 10-20 ใบ (สด) เลือกสเี ขียวเขม สดเปนมนั ตำกับเหลาขาวหรือนำ้ มะนาว คนั้ เอานำ้ ดมื่ หรอื ทาแผล เอากากพอกแผลอกั เสบ ถอนพษิ งสู วดั แมลงมพี ษิ กดั ตอ ย รกั ษาแผลในปากรอ นใน หากเปนแผลน้ำรอนลวก ใชใบตำเคี่ยวกับนำ้ มะพราวหรอื นำ้ มนั งา ใชก ากพอกแผลๆ จะหายเรว็ 19. ไพล ลกั ษณะ เปน พืชลงหัว มีเหงาใหญ เนื้อในสีเหลอื ง มกี ลนิ่ หอมใบเรียวยาว ปลายแหลมดอกออกรวมกนั เปน ชออยูบนกานชอดอก สวนที่ใชเปนยา เหงา แกจ ัด ประโยชนทางสมุนไพร 1. ใชเหงาแหงบดเปนผง รับประทาน 1-1/2 ชอนชา ชงน้ำรอน ผสมเกลือดม่ื แกทอ งอดื เฟอ ขบั ลม 2. ใชเหงาไพล 1 หัว ตำคั้นเอาน้ำทาถูนวดบริเวณช้ำบวม ขัดยอกหรือ ขอ แพลง หรอื ตำละเอยี ดผสมเกลอื เลก็ นอ ย คลกุ แลว หอ ประคบองั ไอนำ้ ใหอ นุ จดั นำมา ประคบบริเวณปวดเม่ือย บวม เชา-เยน็ จนทเุ ลา หรือทำเปน น้ำมันไพล โดยใชไ พล 2 กก. ทอดน้ำมนั พชื จนเหลอื ง ตักขนึ้ ทอดกานพลู 4 ชอนชา ดว ยไฟออน 10 นาที กรองเมอ่ื น้ำมันอุนใสก ารบรู 4 ชอ นชา ใสภ าชนะฝาปดมิดชิด รอเย็นจึงเขยาใหการบรู ละลาย จะไดนำ้ มนั ไฟลไวถนู วด แกป วด (นายวบิ ูลย เขม็ เฉลิม) 3. แกบ ดิ ทอ งเสีย โดยใชเ หงาไพลสด 4-5 แวน ตำละเอียด คน้ั น้ำเติมเกลอื ครึง่ ชอนชา ดืม่ 4. รักษาหืด ใชเหงาไพลแหง 5 สวน พริกไทย ดีปลี อยางละ 2 สวน กานพลู พิมเสน อยางละ 1/2 สวน บดผสมรวมกนั ชง 1 ชอ นชากบั น้ำรอ น ดื่มจนกวาอาการจะหาย สมนุ ไพรใกลตวั | 55

ความรู สมุนไพร ใกลตวั 20. บวั บก ลักษณะ เปนพืชสมุนไพรที่เลื้อยไปไดตามพื้นดิน แตกรากฝอยตามขอไหลที่แผไป จะงอกใบจากขอชูข้ึน 3-5 ใบ เปนใบเดี่ยวเรยี งกลบี สูงประมาณ 1 ฝา มือ ใบสเี ขยี ว ขอบหยัก รปู กลมรเี ล็กนอ ย ดอกชอ ออก ทซ่ี อกใบขนาดเล็ก ดอกสีมวงแดงเขม ผลเปน ผลแหง แตกได สว นท่ีใชเ ปน ยา ตนสดและใบสด ประโยชนทางสมนุ ไพร 1. ใบ ตม รบั ประทานเปน ยาขบั ปส สาวะพกิ าร หรอื ใชใ บสด 20-30 ใบ ลา งสะอาดตำพอกแผลสด แผลนำ้ รอ นลวก มฤี ทธฆ์ิ า เชอื้ แบคทเี รยี ฆา เชอื้ รา ชว ยหา มเลอื ด ลดอาการปวดแสบปวดรอ น ทำใหแ ผล หายเรว็ 2. ตน รบั ประทานสด โดยใช 1 กำมอื ตำคน้ั นำ้ เตมิ นำ้ ตาลเลก็ นอ ยหรอิ นำ้ สม สายชู 1-3 ชอ นโตะ จบิ บอ ยๆ แกเ จบ็ คอ รอ นใน ปวดศรี ษะขา งเดยี ว ลดความดนั โลหติ สงู แกช ำ้ ใน และใชเ ปน ยาถอนพษิ 56 | สวนครัวลอยฟา สวนถาด สมุนไพร

21. ทองพนั ช่ัง ลักษณะ เปนไมพุมสูง 1-2 เมตร กิ่งออน ใบเดี่ยวลักษณะรียาว ปลายแหลม ทายแหลม ดอกออกเปนชอสีขาวตามซอกใบ ผลเปน ฝก เล็ก พอแหง แตกออกได สว นที่ใชเปนยา ใบสดหรอื ราก (สดหรอื แหง ) ประโยชนทางสมุนไพร 1. ใบ ราก และทั้งตน แกกลากเกล้ือน คุดทะราด ผื่นคัน รักษาโรคมะเร็ง โรคผิวหนัง ดับพิษไข ถอนพิษงู แกพยาธิวงแหวนตามผวิ หนัง แกน ำ้ เหลอื งเสยี แกปวดฝ ปวดอกั เสบ แกไ สเลอ่ื น ปสสาวะผดิ ปกติ ความดันโลหติ สงู 2. ตน ใชบำรุงรางกาย รักษาโรคผมรวง และอกี 108 ประการ 22. ขม้ิน ลักษณะ เปน พืชลม ลุกทม่ี ีเหงา อยูใตดนิ เน้ือเปนสีเหลอื ง มีกลิ่นหอมเฉพาะตัว ใบรูปเรียวยาว ดอกออกเปนชอ มีกานชอแทงออกมาจากเหงาโดยตรง ดอกสีขาวอมเหลอื ง สว นที่ใชเ ปนยา เหงาสดหรอื แหง ประโยชนท างสมุนไพร มวี ิตามิน เอ ซี อี เมือ่ เขา สูรา งกายจะทำงานพรอ มกันท้งั 3 ตัว มีผล ชวยลดไขมันในตับ ชวยสมานแผลในกระเพาะอาหาร ชวยยอยอาหาร ทำความสะอาดลำไส เปลี่ยนไขมันใหเปนกลามเนื้อ ตานอนุมูลอิสระ ปองกัน การเกดิ มะเรง็ ตบั สรา งภมู ใิ หผ วิ หนงั ชว ยขบั นำ้ นม ซง่ึ ไดผ ลดรี องจากหวั ปลี สรรพคณุ ทางยา สามารถแกพิษในเลือด รักษาโรคกระเพาะ แกปวดทอง ลดอาการอักเสบ ตานการแพยา ลดการปวดเกรง็ ของลำไส ชว ยขบั ลม แกอาเจยี น ทองอืดทองเฟอ ลดจกุ เสยี ด สมุนไพรใกลต วั | 57

ความรู สมุนไพร ใกลตวั 23. กระชาย ลกั ษณะ เปนพืชลมลุก สูงประมาณ 2 ศอกเศษ มีลำตนใตดิน เรียกวาเหงา รูปทรงกระบอกเนื้อสีเหลือง มกี ลิน่ หอมเฉพาะ เน้อื ละเอียด กาบใบสีแดงเร่ือ ใบใหญย าวเรียว ดอกเปนชอสขี าวหรอื ขาวปนชมพู สวนท่ีใชเ ปน ยา เหงา ใตดนิ ประโยชนท างสมนุ ไพร 1. แกทองเดนิ ใชเหงา สด 1-2 เหงา ปง ไฟ นำไปตำหรือฝนกับน้ำปูนใส คั้นใหข น ดื่มครงั้ ละ 1-2 ชอ นโตะ 2. แกทองอืด ทองเฟอ จุก หรืออาการมวนในทอง โดยใชเหงาและรากสดครึ่งกำมือ ตมน้ำด่ืม หรอื ใชป รงุ อาหารทาน 3. ยาบำรุงหัวใจ ใชเหงาและรากปอกเปลือก ลางแลวห่ันตากแดดใหแหง บดเปนผงแหง ใช 1 ชอ นชา ชงกบั นำ้ รอน 1/2 ถวยชา รบั ประทาน 4. ยารักษาริดสีดวงทวาร โดยใชเหงาสด 60 กรัม หรือ 6-8 เหงา ผสมมะขามเปยก 60 กรัม เกลอื แกง 3 ชอ นโตะ ตม กับน้ำ 6 แกว เค่ียวใหเ หลอื 2 แกว ดื่มครง้ั ละ 1/2 แกว กอ นนอน เปนเวลา 1 เดอื น อาการจะทเุ ลาจนหาย 58 | สวนครวั ลอยฟา สวนถาด สมุนไพร

24. กระเจย๊ี บแดง ลกั ษณะ เปนไมลมลุกทรงพุมขนาดเล็ก สูงราว 3 - 6 ศอก ลำตนและกิ่งกานมีสีมวงแดง ใบมีหลายแบบ ขอบใบเรียบ บางคร้ังมีหยักเวา 3 หยกั ดวยกัน ดอกสีชมพู สว นที่ใชเ ปน ยา ใบ ดอก ผล เมล็ด ประโยชนท างสมุนไพร 1. ใชเปนยาละลายเสมหะ แกไอ ขับเมือกในลำไส ทำใหโลหิตไหลเวียนดี ชวยยอยอาหาร ขบั ปส สาวะ เปน ยาระบาย และบำรงุ ธาตุ ตมลางแผลหรือตำพอกฝ แกพยาธิตวั จดี๊ แกนวิ่ ลดไขมนั ในเลือด สมานแผลในกระเพาะ ลดไข โดยใชทั้งใบ ดอก ผล 2. ใชกลีบเล้ียงหรือกลีบรองดอก ตากแหงบดเปนผง ใช 1 ชอนชา ชงกับน้ำเดือด 1 ถวย ดื่มวนั ละ 3 ครั้ง อาการขดั เบาจะคอ ยทุเลาจนหาย 3. เมล็ด ชวยบำรงุ ธาตุ บำรุงกำลงั แกอ อ นเพลีย สมนุ ไพรใกลต วั | 59

อางองิ 1. ไสว สนุ ทร. สรรพคณุ สมนุ ไพรคำกลอน ฉบบั ยอ เอกสารประกอบคำบรรยาย เรอื่ ง ปอ งกนั รกั ษาโรค และบำรุงสุขภาพดว ยพชื ผกั ผลไม อาหาร เคร่อื งดืม่ และยาสมุนไพรที่ปลอดสารพษิ 2. http://health.kapook.com/view2518.html 3. http://ittm.dtam.moph.go.th/product_champion/herb2.html 60 | สวนครวั ลอยฟา สวนถาด สมุนไพร