Week - 16

USAID-funded Pakistan Reading Project‫سارنگ جو خاموش دوست‬

‫ُشڪريه َادائي‬AcknowledgementThe USAID-funded Pakistan Reading Project (PRP) extends its heart-felt ‫ُيو ايس ايڊ جي مالي سهڪار سان عمل ۾ ايندڙ پاڪستان ريڊنگ پراجيڪٽ (پي آر پي) ڊاڪٽر فضل الله‬gratitude and thanks to Dr. Fazlullah Pechuho, Secretary, Education and Literacy ،‫اسپيشلسيڪريٽري‬،‫سنڌ ۽ محترمهعاليهشاهد‬،‫ايجوڪيشنائنڊلٽريسيڊپارٽمينٽ‬،‫سيڪريٽري‬،‫پي ُچوهو‬Department, Sindh and Ms Alia Shahid, Special Secretary of Education-I, Sindh ‫ جو ُپرخلوص شڪريو ادا ڪري ٿو جن شاگردن جي ‘پڙهڻ’ جي مهارتن ۾ بهتري آڻڻ جي‬،‫ايجوڪيشن‬for their support and guidance towards furthering PRP initiatives in improvingstudents’ reading skills. .‫ڪوششن ۾ پاڪستان ريڊنگ پراجيڪٽ جي ڀرپور مدد ۽ رهنمائي ڪئي‬ ‫ جن‬،‫ ُانهن قومي ۽ بين الاقوامي تعليمي ماهرن جو پڻ ٿورائتو آهي‬،‫پاڪستان ريڊنگ پراجيڪٽ‬The project also extends its gratitude to all the national and international :‫ هن تدريسي مواد‬،‫ جديد تحقيق ۽ تجربي جي بنياد تي‬،‫پنهنجي فني ۽ ٽيڪنيڪي مهارتن ذريعي‬education experts who gave technical input based on their research and ‫ ليولڊ ريڊرز ۽ بگ ُبڪس جي تياري ۽ تڪميل ۾ اهم‬،‫ فليش ڪارڊز‬،‫ ورڪ ُبڪ‬،‫سبقي منصوبا‬experience on these teaching and learning materials (TLMs); including lessonsplans, workbooks, flash cards, levelled readers and big books. .‫ڪردار ادا ڪيو‬Provincial and regional Material Development Committees, Material ‫ مٽيريئل ِرويو ڪاميٽي ۽ مٽيريئل ڊِويلپمنٽ ٽيم هن‬،‫صوبائي مٽيريئل ڊِويلپمنٽ ڪاميٽي‬Review Committees and the Material Development Team contributed ‫تدريسي مواد جي تياريَء ۾ اهم ڪردار ادا ڪيو جن هن مواد جو نه صرف ٽيڪنيڪي ۽ تنقيدي‬further in reviewing the developed materials and provided their valuable ‫ انهن ميمبرن جو تعليمي‬.‫جائزو ورتو پر مواد جي بهتري لاِء ڪارائتا مشورا ۽ قيمتي رايا ڏنا‬recommendations and revisions to improve the quality of the teaching and ‫ پراجيڪٽ‬.‫ميدان ۾ تجربو ۽ انهن جو سهڪار هن مواد جي بهتريَء لاِء فائديمند ۽ مددگار ثابت ٿيو‬learning materials. Their contribution, based on their experience in the field ofeducation, was a great resource to improve the material. PRP anticipates that .‫کي اها اميد آهي ته هي مواد ٻارن جي ‘پڙهڻ’ جي صلاحيتن کي بهتر بنائڻ ۾ ڀرپور مدد ڪندو‬the material will play an important role in improving students’ reading skills. ،‫ تنقيدي جائزووٺڻ ۽ ڪارائتن مشورن لاِء هيٺ ڏنل تعليمي ماهرن‬،‫هِن تدريسي مواد کي بهتر بنائڻ‬PRP is thankful to the following educational experts, contributors and ‫ شاعرن ۽ ٻوليَء جي ماهرن حصو پڻ ورتو پاڪستان ريڊنگ پراجيڪٽ انهن مڙني مهربانن‬،‫ليکڪن‬stakeholders for improving the quality of the TLMs, while appreciating andacknowledging their contribution. .‫جو ٿورائتو آهي‬1. Mr. Muhammad Idrees Jatoi, Deputy Director, Bureau of Curriculum, ‫ سنڌ‬،‫ بيورو آف ڪريڪ ُيولم ڄامشورو‬،‫ ڊپٽي ڊاريڪٽر‬،‫ محترم محمد ادريس جتوئي‬. 1 Jamshoro, Sindh ‫ گورنمنٽ ايليمينٽري ڪاليج آف ايجوڪيشن فار‬،‫ ليڪچرار‬،‫ محترمه عصمت فاطمه ِويسر‬. 22. Ms. Ismat Fatima Veesar, Lecturer, Government Elementary Collage of ‫ سنڌ‬،‫ ٺٽو‬،‫ُوومين‬ Education for Woman, Thatta, Sindh ،‫ گورنمنٽ ايليمينٽري ڪاليج آف ايجوڪيشن‬،‫ ليڪچرار‬،‫ محترم امداد علي لاکو‬. 33. Mr. Imdad Ali Lakho, Lecturer, Government Elementary Collage of ‫ سنڌ‬،‫ ڪراچي‬،‫قاسم آباد‬ Education, Qasimabad, Karachi, Sindh ،‫ پراونشل انسٽيٽيوٽ آف ٽيچر ايجوڪيشن‬،‫ اسسٽنٽ پروفيسر‬،‫ محترم رب ڏنو شاهاڻي‬.44. Mr. Rab Dino Shahani, Assistant Professor, Provincial Institute of Teacher ‫ سنڌ‬،‫نوابشاھ‬ Education, Nawabshah, Sindh ‫ سنڌ‬،‫ خيرپور‬،‫ شاهه عبدالطيف يونيورسٽي‬،‫ سنڌي ڊپارٽمينٽ‬،‫ چيئرمين‬،‫ محترم اياز گل‬.55. Mr. Ayaz Gul, Chairman, Sindhi Department, Shah Abdul Latif University, ،‫ شاهه عبدالطيف يونيورسٽي‬،‫ سنڌي ڊپارٽمينٽ‬،‫ رٽائرڊ چيئرمين‬،‫ ڊڪٽر ادل سومرو‬.6 Khairpur Mir’s, Sindh ‫ سنڌ‬،‫خيرپور‬6. Dr. Adal Soomro, former Chairman, Sindhi Department, Shah Abdul Latif ‫ سنڌ‬،‫ ڪنڊيارو‬،‫ غلام رباني آگرو ڊگري ڪاليج‬،‫ اسسٽنٽ پروفيسر‬،‫ ڊاڪٽر الطاف جوکيو‬. 7 University, Khairpur Mir’s, Sindh ‫ سنڌ‬،‫ حيدرآباد‬،‫ سنڌي ٻوليَء جو بااختيار ادارو‬،‫ ڊاريڪٽر ٻاراڻو ادب‬،‫ محترم خالد آزاد‬.87. Dr. Altaf Jokhio, Assistant Professor, Ghulam Rabani Agro Degree Collage, 2016-‫ تجرباتي ايڊيشن‬.‫© سمورا حق ۽ واسطا محفوظ آهن‬ Kandiaro, Sindh ‫ گورنمنٽ پرائمري اسڪولن لاِء‬،‫هي مواد پاڪستان ريڊنگ پراجيڪٽ طرفان ڇپائي پڌرو ڪري‬8. Mr. Khalid Azad, Director, Children Literature, Sindhi Language Authority, .‫مهيا ڪيو ويو آهي‬ Hyderabad, Sindh© Copyright: Experimented Edition - 2016Printed for provincial and regional public primary schools by the USAID-funded Pakistan Reading Project

‫سارنگ جو خاموش دوست‬ ‫ليکڪ ‪ :‬ادل‬ ‫مصور ‪ :‬راهده‬

‫سارنگجاڪيترائيدوستآهن‪،‬هوروزانو‬‫ُانهن سان شام جو راند ڪندو آهي‪ .‬جن مان‬ ‫سندس هڪ خاموش دوست به آهي‪.‬‬ ‫‪2‬‬

‫ُاهو خاموش دوست نم جو وڻ آهي‪ .‬جنهن‬‫۾ پکين جا آکيرا ۽ ٻارن جا جهولا به آهن‪.‬‬‫‪3‬‬

‫هڪ ڏينهن سارنگ اسڪول کان گهر واپس‬‫اچي رهيو هو‪ُ .‬هن ڏٺو ته ڪجهه ماڻهو اهو‬ ‫وڻ وڍي رهيا هئا‪.‬‬ ‫‪4‬‬

‫اهو ڏسي سارنگ ڏاڍو پريشان ٿيو ۽ انهن‬‫ماڻهن کي چيائين‪“ :‬چاچا‪ ،‬منهنجي دوست‬‫کي ڇو ٿا ماريو؟” انهن سارنگ جي ڳالهه‬ ‫نه ٻڌي‪.‬‬‫‪5‬‬

‫سارنگ ڊوڙي وڃي پنهنجي پيُء کي‬‫روئي ٻڌايو‪ .‬سارنگ کي سندس پيُء ٻڌايو‬‫ته‪ُ “ :‬اهو وڻ ته منهنجو به دوست آهي ۽ اسان‬ ‫جي وڏڙن جو لڳايل آهي‪”.‬‬ ‫‪6‬‬

‫سارنگ ۽ سندس پيُء گڏجي انهن ماڻهن‬‫وٽ ويا ۽ چيائون‪“ :‬وڻ سڀني جا دوست‬‫آهن‪ ،‬انهن کي نه وڍيو‪ .‬وڻ ڌرتيَء جي‬ ‫سونهن آهن‪”.‬‬‫‪7‬‬

‫اِهو ٻڌي وڻ وڍيندڙ رڪجي ويا ۽ چيائون‪:‬‬‫“اوهان درست چئو ٿا‪ .‬اسان به هن وڻ جي‬‫ڇان َو هيٺان ويهندا آهيون‪ُ ”.‬ان کان پوِء پکي‬‫واپس پنهنجن آکيرن ۾ اچي ويا‪ .‬ٻار جهولن‬‫۾ جهولڻ لڳا‪ .‬سڀئي ماڻهو وڻ جي ڇان َو ۾‬ ‫ويهي رهيا‪.‬‬ ‫‪8‬‬

‫بِگ ُبڪس‬ ‫‪BIG BOOKS‬‬ ‫(پهرئين درجي لاِء)‬‫پاڪستان ريڊنگ پراجيڪٽ (‪ )USAID-funded Pakistan Reading Project‬آمريڪي ترقياتي اداري ُيو ايس ايڊ (‪ )USAID‬جي سهڪار سان‬‫هلندڙ ‪ 5‬سالن جو پروگرام آهي‪ ،‬جنهن جو مقصد پاڪستان ۾ صوبائي ۽ علائقائي تعليم کاتن جي تعاون سان شاگردن ۾ ’پڙهڻ‘‬‫جي صلاحيتن کي بهتر بڻائڻ آهي‪ .‬ان سلسلي ۾ پاڪستان ريڊنگ پراجيڪٽ‪ ،‬شاگردن ۾ سنڌي پڙهڻ جي مهارتن کي هٿي ڏيڻ‬ ‫لاِء استادن ۽ شاگردن لاِء مختلف تعليمي ۽ تدريسي مواد تيار ڪيو آهي ۽ استادن کي سڌيَء ريت ان جي تربيت ڏني وئي آهي‪.‬‬‫بِگ ُبڪس انهيَء تعليمي مواد جو اهم حصو آهن‪ 24 .‬هفتن لاِء ‪ 24‬بِگ ُبڪس لکيا ويا آهن‪ ،‬هر هفتي هڪ بِگ ُبڪ پڙهايو ويندو‪.‬‬‫هي استادن ۽ شاگردن جي لاِء ‘وڏي آواز ۾ پڙهڻ’ (‪ )Read Aloud‬لاِء ترتيب ڏنا ويا آهن‪ .‬هر بِگ ُبڪ جي پٺيان استادن لاِء ُان هفتي‬‫جي پڙهڻ جي مهارتن لاِء سرگرميون ڏنيون ويون آهن‪ .‬استاد هر روز ُاهي سرگرميون ضرور ڪرائن‪ .‬وڏي آواز سان پڙهڻ دوران‬‫ان ڳالهه جو خيال رکڻ گهرجي ته شاگردن کي مڪمل ڪهاڻي پڙهي ٻڌائجي‪ .‬بِگ ُبڪس جون هي ڪهاڻيون لکڻ دوران ڪيترن‬‫ئي اصولن کي نظر ۾ رکيو ويو آهي‪ .‬مثال طور‪ ،‬مخصوص موضوعن جي چونڊ‪ ،‬شاگردن جي عمر ۽ ذهني سطح‪ ،‬مناسب لفظن جو‬ ‫ذخيرو‪ ،‬سادو اسلوب ۽ شاگردن جي دلچسپيَء جي عنصر کي قائم رکڻ لاِء واضح ۽ وڻندڙ تصويرون وغيره‪.‬‬‫هن ڪاوش جي نتيجي ۾ استاد‪ ،‬شاگردن جي ‘پڙهڻ’ جي مهارتن‪َ ‘ :‬ڇپيل تص ُور‪ ،‬صوتي ڄاڻ‪ ،‬صوتيات‪ ،‬لفظن جو ذخيرو‪ ،‬رواني‬‫۽ تفهيم’ جي صلاحيتن ۾ واڌارو آڻي سگهندا‪ .‬هي بِگ ُبڪس‪ ،‬اسڪول لائبريري جو حصو بڻجندا ته جيئن ايندڙ شاگرد پڻ هنن‬ ‫ڪتابن مان لاڀ حاصل ڪري سگهن ۽ سنڌي سکڻ ۾ دلچسپيَء جو هي سلسلو جاري رهي‪.‬‬‫اسان کي اميد آهي ته پاڪستان ريڊنگ پراجيڪٽ جي هيَء ڪاوش سنڌ جي پرائمري اسڪولن ۾ پڙهڻ جي معيار کي بهتر کان‬ ‫بهتر بنائڻ ۾ زبردست ڪردار ڪندي‪ .‬پاڪستان ريڊنگ پراجيڪٽ ۾ هيٺ ڏنل تعليمي ۽ تدريسي مواد شامل آهي‪:‬‬‫• فليش ڪارڊز‬ ‫• سبقي منصوبا ‬ ‫ • ٽي آِء جي ماڊيولس ‬ ‫• بِگ ُبڪس‬ ‫• ورڪ ُبڪ ‬ ‫ • ويڊيوز ‬

‫ُاستادن جي لاِء هدايتون‬‫ٻيو ڏينهن‬ ‫پهريون ڏينهن‬‫پڙهڻ جي دوران‬ ‫پڙهڻ کان پهرين‬‫َڇپي َل َتص ُور‪:‬‬ ‫پس منظر‬‫ƒٻارن کي ڪتاب جو اڳيون َء پويون حصو ڏيکاريو ۽ ٽائيٽل تي لکيل‬ ‫ƒ‬ ‫ƒ ƒٻارن کي ٽائيٽل واري تصوير ڏيکاريو ۽ سوال پڇو‪:‬‬‫لف َظ پڙهو ۽ ُان تصوير طرف اشارو ڪريو‪ .‬ٻارن کان پڇو ته اسان ڪٿان‬ ‫ƒ ƒهن ڪتاب جي ٽائٽل تصوير ۾ توهان کي ڇا نظر اچي رهيو آهي؟‬‫کان پڙهڻ شروع ڪنداسين‪ .‬پڙهڻ جي مهارتن جو معياري نمونو (‪Model‬‬ ‫اڳڪٿي‬‫‪ )Reading‬پيش ڪريو‪ .‬صفحي نمبر ‪ 3‬تي لفظ ‘خاموش’ تي ترسو ۽ ٻارن‬ ‫ƒ ƒتوهان کي ڇاٿو لڳي ته هي ڪهاڻي ڪنهن جي باري ۾ هوندي؟‬‫کي ٻڌايو اگر ُهو ڪو لفظ نه ٿا ُسڃاڻن ته ڪهڙي طرح اکر ۽ آواز جي‬‫مدد سان ‘ڪليپ آئوٽ’ ڪري ُهو لفظ ُاچاري سگھن ٿا‪ .‬لفظ ‘خاموش’‬ ‫کي ڪليپ آئوٽ ڪري پڙهو‪.‬‬ ‫سوال‪:‬‬‫ƒهن ڪهاڻي ۾ اسان ڪهڙن وڻن ۽ پکين جي باري ۾ پڙهيو؟‬ ‫ƒ‬ ‫ٽيون ڏينهن‬ ‫ƒهن ڪهاڻي ۾ سارنگ جو دوست ڪير آهي؟‬ ‫ƒ‬ ‫ƒ‬ ‫پڙهڻ جي دوران ‪:‬‬ ‫ƒتوهان جا هن ڪلاس ۾ ڪهڙا ڪهڙا دوست آهن؟‬ ‫ƒ‬ ‫ƒڪير ٻڌائيندو ته گھاٽا وڻ ڪٿي هوندا آهن؟‬ ‫ƒ‬ ‫ƒپڙهڻ جي مهارت جو معياري نمونو (‪ )Model Reading‬پيش ڪريو‪.‬‬ ‫ƒ‬ ‫ƒهن تصوير ۾ ٻار ڇا ڪري رهيا آهن؟‬ ‫ƒ‬ ‫ƒصفحي نمبر ‪ 2‬تي لکيل لفظ ‘دوست’ تي ترسو ۽ ٻارن کان پڇواگر ُهو‬ ‫ƒ‬ ‫ƒهن تصوير ۾ وڻ هيٺان ويٺل ماڻهو ڇا ڪري رهيا آهن؟‬ ‫ڪوئي لفظ نه ٿا ُسڃاڻن ته ڪهڙي طرح اکر ۽ آواز جي مدد سان ‘ڪليپ‬ ‫آئوٽ’ ڪري ُهو آواز ُاچاري سگھن ٿا‪ .‬لفظ ‘دوست’ کي ٽيپ آئوٽ ڪري‬‫چوٿون ڏينهن‬‫پڙهڻ جي دوران ‪:‬‬ ‫پڙهو‪.‬‬ ‫ƒ ƒوڻن ۾ ڪهڙن پکين جا آکيرا هوندا آهن؟‬ ‫سوال‪:‬‬ ‫ƒ ƒتوهان جي ڳوٺ ۾ ڪهڙا ڪهڙا وڻ آهن؟‬ ‫ƒسارنگ اسڪول مان موٽيو ته واٽ تي ڇا ڏٺائين؟‬ ‫ƒ‬ ‫ƒ ƒتوهان جي خيال ۾ ماڻهو وڻ کي ڇو وڍي رهيا هئا؟‬ ‫ƒهن ڪهاڻي ۾ سارنگ وڻ جي مدد ڪيئن ڪئي؟‬ ‫ƒ‬‫ƒسارنگ وڻ کي وڍجندي ڏٺو ته انهن ماڻهن کي ڇا چيائين؟‬ ‫ƒ‬ ‫ƒ ƒهن تصوير ۾ ڳوٺ جا ماڻهو ڇا ڪري رهيا آهن؟‬‫اهم لفظن جو جائزو‪:‬‬ ‫پنجون ڏينهن‬‫ƒ ƒڇا توهان ٻڌائي سگھو ٿا ته لفظ ‘سونهن’ جو مطلب ڇا آهي‪ .‬سونهن جو‬ ‫پڙهڻ جي دوران ‪:‬‬ ‫مطلب آهي خوبصورتي يا سٺو هئڻ‬‫ڇهون ڏينهن‬ ‫سوال‪:‬‬‫ڪهاڻيَء جو ورجاُء ‪:‬‬ ‫ƒ ƒهن صفحي تي ڇا ٿي رهيو آهي؟‬ ‫ƒ ƒتوهان جي خيال ۾ سارنگ وڻ کي ڇو بچايو؟‬ ‫سوال ‪:‬‬ ‫ƒ ƒوڻن جا ڪهڙا ڪهڙا فائدا آهن؟‬ ‫ƒهن ڪهاڻي ۾ ڇا ڇا ٿيو هو؟‬ ‫ƒ‬ ‫ƒهن ڪهاڻي جا ڪهڙا ڪهڙا ڪردار آهن؟‬ ‫ƒ‬ ‫پڙهڻ کانپوِء‬‫ƒهن ڪهاڻي ۾ مومل ۽ سارنگ پنهنجي دوست وڻ جي ڪيئن مدد ڪئي؟‬ ‫ƒ‬ ‫ƒڇا توهان هن ڪهاڻي جي ٽائٽل جي تصوير ٺاهي ڏيکاري سگھو ٿا؟‬ ‫ƒ‬ ‫ƒ ƒٻارن جو ڪهاڻيَء سان تعلق جوڙيو ۽ سوال پڇو‪:‬‬ ‫ƒ ƒجيڪر توهان ڪنهن وڻ کي وڍجندي ڏسندا ته توهان انهي کي ڪيئن‬ ‫بچائيندا؟‬ ‫ƒ ƒڇا توهان ڪڏهن ڪنهن دوست جي مدد ڪئي؟‬‫‪www.pakreading.org‬‬‫‪This publication is made possible by the support of the American people through the United States Agency for International Development (USAID).‬‬‫‪The contents of this publication are the sole responsibility of the USAID-funded Pakistan Reading Project and do not necessarily reflect the views of‬‬ ‫‪USAID or the United States Government.‬‬‫هن اشاعت جي فراهمي آمريڪي عوام جي مدد سان‪ ،‬آمريڪي بين الاقوامي ترقيَء واري اداري (‪ )USAID‬جي مالي مدد ذريعي ڪئي وئي آهي‪ .‬هن اشاعتي مواد جي مڪمل ذميداري‬‫ُيو ايس ايڊ جي مالي سهڪار سان هلندڙ پاڪستان ريڊنگ پراجيڪٽ جي آهي ۽ اهو ضروري ناهي ته هن دستاويز ۾ ليکڪ جا خيال‪ُ ،‬يو ايس ايڊ يا آمريڪي حڪومت جي نظريي جي‬ ‫عڪاسي ڪندا هجن‪.‬‬