ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ ພາກທີ 2 ເສດຖະສາດ ບດົ ທີ 4 ບດົ ບາດຂອງການຜະລດິ ສງັ ຄມົ ແລະ ບດົ ບາດໃນການພດັ ທະນາສງັ ຄມົ ມະນຸດ 1. ການຜະລດິ ວດັ ຖຸສ່ ງິ ຂອງແມ່ ນພນືູ້ ຖານການດາລງົ ຊວີ ດິ ຂອງມະນຸດ ທຸກໆສງັ ຄມົ ລວູ້ ນແຕ່ ຕອູ້ ງທາການຜະລິດວັດຖຸສ່ ງິ ຂອງຮັບໃຊຊູ້ ີວິດການເປັນຢ່ ູເພ່ ອື ຄງົ ຕົວ ແລະ ຂະຫຍາຍເຊ່ ນັ ຢາກເຄ່ ອື ນໄຫວການເມອື ງ, ຢາກຄໜົູ້ ຄວູ້ າວທິ ະຍາສາດ, ຢາກເຄ່ ອື ນໄຫວສລິ ະປະວນັ ນະຄະດີ ແລະ ອ່ ນື ໆໄດກູ້ ່ ອນອ່ ນື ຄນົ ເຮາົ ຕອູ້ ງມອີ າຫານການກນິ , ເຄ່ ອື ງນ່ ຸງຫ່ ມົ , ຢາປົວພະຍາດ, ເຮອື ນຢ່ ູແລະ ອ່ ນື ໆທ່ ີ ຈາເປັນແກ່ ການເປັນຢ່ ູ ແຕ່ ສ່ ງິ ເຫ່ າົ ນນັູ້ ຄນົ ເຮາົ ໄດມູ້ າແມ່ ນມແີ ຕ່ ຕອູ້ ງໄດດູ້ າເນນີ ການຜະລດິ ດ ຖາູ້ ຫາກວ່ າສງັ ຄມົ ໜ່ ງຶ ໆຢຸດການຜະລດິ ແມ່ ນຄນົ ເຮາົ ຈະບ່ ມຊີ ວີ ດິ ແລະ ສງັ ຄມົ ກ່ ຈະບ່ ຄງົ ຕວົ ໄດດູ້ ສະນນັູ້ , ຈ່ ງຶ ເວາົູ້ ວ່ າການຜະລດິ ວດັ ຖຸສ່ ງິ ຂອງ ແມ່ ນພນືູ້ ຖານຂອງການດາລງົ ຊວີ ດິ ຂອງມະນຸດ. ໃນການຜະລດິ ວດັ ຖຸສ່ ງິ ຂອງ, ຄນົ ເຮາົ ຕອູ້ ງເພ່ ງິ ພາອາໄສເຊ່ ງິ ກນັ ແລະ ກນັ , ບ່ ມໃີ ຜຈະແຍກອອກຈາກ ສງັ ຄມົ ເພ່ ອື ດາເນນີ ການຜະລດິ ແບບໂດດດຽວ, ດວູ້ ຍເຫດນນັູ້ ການຜະລດິ ຢ່ ູໃນສງັ ຄມົ ໃດກຕາມຈງິ ເອນີູ້ ວ່ າການ ຜະລດິ ສງັ ຄມົ , ສງັ ຄມົ ຍ່ ງິ ຂະຫຍາຍຕວົ ສູງເທ່ າົ ໃດ, ການຜະລດິ ກ່ ຍ່ ງິ ມລີ ກັ ສະນະສງັ ຄມົ ສູງເທ່ າົ ນນັູ້ . 1.1.ປັດໄຈຕ່ າງໆຂອງການອອກແຮງງານ ກ. ການອອກແຮງງານ ການອອກແຮງງານແມ່ ນການເຄ່ ອື ນໄຫວທ່ ມີ ຈີ ດປະສງົ ມສີ ະຕຂິ ອງຄນົ ແນ່ ໃສ່ ເພ່ ອື ຜນັ ປ່ ຽນບນັ ດາສ່ ງິ ວດັ ຖຸໃນທາມະຊາດໃຫກູ້ ່ າຍເປັນຜະລດິ ຕະພນັ ຕ່ າງໆຕອບສະໜອງຄວາມຕອູ້ ງການຂອງຄນົ ເຮາົ . ໝາຍຄວາມວ່ າຄນົ ເຮາົ ຕອູ້ ງໃຊແູ້ ຮງງານກະທບົ ໃສ່ ເປົາູ້ ໝາຍການອອກອແຮງງານຕ່ າງໆ, ການອອກແຮງ ງານນນັູ້ ຈ່ ງິ ຜະລດິ ວດັ ຖຸສ່ ງິ ຂອງອອກມາໄດ.ູ້ ທ່ ານ ກາກມາກ ໄດກູ້ ່ າວວ່ າ “ ແຮງງານແມ່ ນພ່ ແມ່ ນແມ່ ຂອງການຜະລດິ ວດັ ຖຸສ່ ງິ ຂອງ” ທ່ ານ ຟ. ອງັ ແກນໄດກູ້ ່ າວວ່ າ “ແຮງງານນນັູ້ ເອງທ່ ສີ າູ້ ງມະນຸດຂນຶູ້ ມາ” ດວູ້ ຍເຫດນນັູ້ ການຜະລດິ ວດັ ຖຸສ່ ງິ ຂອງໜ່ ງຶ ຄຽງຂາູ້ ງກບັ ການອອກແຮງງານຂອງຄນົ ເຮາົ ຈະຕອູ້ ງມວີ ດັ ຖຸ ທາມະຊາດທ່ ພີ ວກເຮາົ ເອນີູ້ ວ່ າ ເປົາູ້ ໝາຍຂອງການອອກແຮງງານ. ຂ. ເປົາູ້ ໝາຍການອອກແຮງງານ ເປົາູ້ ໝາຍການອອກແຮງງານແມ່ ນທຸກສ່ ງິ ທຸກຢ່ າງເຊ່ ງິ ການອອກແຮງງານຂອງຄນົ ໄດກູ້ ະທບົ ໃສ່ ເມ່ ອື ຜນັ ປ່ ຽນໃຫສູ້ າມາດຕອບສະໜອງຄວາມຕອູ້ ງການຂອງສງັ . ເປົ້າູ ໝາຍຂອງການອອກແຮງງານແບ່ ງອອກເປັນສອງ ປະເພດຄ:ື ປະເພດທໜີ ່ ງຶ : ແມ່ ນສ່ ງິ ທ່ ມີ ມີ າແຕ່ ທາມະຊາດເຊ່ ນັ : ແຮ່ ທາດຢ່ ູມຮພນືູ້ ດນິ , ພນືູ້ ນາູ້ …ຄນົ ເຮາົ ພຽງແຕ່ ແຍກກຽູ້ ວພນັ ໂດຍກງົ ຈາກທາມະຊາດມາປ່ ຸງແຕ່ ງໃຫໃູ້ ຊໄູ້ ດ.ູ້ ປະເພດທສີ ອງ: ແມ່ ນວດັ ຖຸທ່ ໄີ ດມູ້ າຈາກການກະທບົ ຂອງການອອກແຮງງານຂອງຄນົ ເຮາົ ແລວູ້ ເຊ່ ນັ : ເສນັູ້ ຝ້າູ ຍສາລບັ ຕ່ າຫູກ, ໝາກຖວົ ດນິ ທ່ ກີ ່ ນັ ເອາົ ນາູ້ ມນັ ແລະອ່ ນື ໆ…ສ່ ງິ ເຫ່ າົ ນເີູ້ ອນີູ້ ວ່ າວດັ ຖຸດບິ . ດ່ ງັ ນນັູ້ , 44
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ ວດັ ຖຸດບິ ທຸກໆຊະນດິ ແມ່ ນເປົາູ້ ໝາຍອອກແຮງງານຢ່ າງໜ່ ງຶ ແຕ່ ທຸກໆເປົາູ້ ໝາຍອອກແຮງງານຈະບ່ ແມ່ ນ ວດັ ຖຸດບິ ທງັ ໝດົ . ຄ. ພາຫະນະການອອກແຮງງານ ພາຫະນະການອອກແຮງງານແມ່ ນວດັ ຖຸທງັ ໝດົ ເຊ່ ງິ ຄນົ ເຮາົ ໃຊເູ້ ພ່ ອື ກະທບົ ໃສ່ ເປົູ້າໝາຍການອອກແຮງ ງານເພ່ ອື ຜະລດິ ວດັ ຖຸສ່ ງິ ຂອງ. ພາຫະນະການອອກແຮງງານແບ່ ງອອກເປັນສອງຊະນດິ ຄ:ື ຊະນດິ ທໜີ ່ ງຶ : ແມ່ ນເຄ່ ອື ງຈກັ , ພາູ້ , ຈກົ , ຊວູ້ ນແລະເຄ່ ອື ງມອື ່ ນື ໆ. ຊະນດິ ທສີ ອງ: ແມ່ ນພາຫະນະເກບັ ມຽູ້ ນ, ພາຫະນະທ່ ຮີ ກັ ສາເປົາູ້ ໝາຍຂອງການອອກແຮງງານເຊ່ ນັ ກວດແກວູ້ ,ກະຖງັ ແລະອ່ ນື ໆ, ພອູ້ ມສາູ້ ງເງ່ອື ນໄຂທ່ ອີ ານວຍຄວາມສະດວກໃນການຮບັ ໃຊກູ້ ານຜະລດິ ນນັູ້ ເຊ່ ນັ : ອາຄານ, ເສນັູ້ ທາງ, ແມ່ ນາູ້ ໃນການສາູ້ ງພາຫະນະການອອກແຮງງານທງັ ໝດົ ແມ່ ນເຄ່ ອື ງມື ແລະ ເຄ່ ອື ງຈກັ ມີ ບດົ ບາດສາຄນັ ກວ່ າໝ່ ູໝດົ . ເພາະວ່ າລະດບັ ການຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງເຄ່ ອື ງມ,ື ເຄ່ ອື ງຈກັ ເປັນໄມຫູ້ າວດັ ແທກ ລະດບັ ການຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງການຜະລດິ ສງັ ຄມົ . ສະນນັູ້ , ທ່ ານ ກາກມາກ ໄດຂູ້ ຽນວ່ າ “ ບນັ ດາຍຸກສະໄໝເສດຖະກດິ ແຕກຕ່ າງກນັ ບ່ ແມ່ ນຢ່ ູບ່ ອນວ່ າ ມນັ ຜະລດິ ຫຍງັ ແຕ່ ຫາກແມ່ ນຢ່ ູບ່ ອນວ່ າ ຜະລດິ ດວູ້ ຍວທິ ໄີ ດູ້ ແລະ ພາຫະນະການອອກແຮງງານອນັ ໃດ” ເ ປົ ູ້າໝາຍ ຂ ອ ງ ການ ອ ອ ກ ແຮ ງ ງ ານ ແ ລ ະພາຫະນ ະການ ອ ອ ກແ ຮ ງ ງ ານ ປ ະ ກອ ບ ເ ປັ ນ ພ າຫະນ ະກາ ນ ຜະລດິ . ພາຫະນະການຜະລດິ ເປັນພນືູ້ ຖານການຜະລດິ ວດັ ຖຸແລະເປັນເງ່ອື ນໄຂວດັ ຖຸເຕກັ ນກິ ອນັ ຈາເປັນໃຫແູ້ ກ່ ການຜະລດິ ຂອງທຸກໆສງັ ຄມົ . ແຜນວາດສະແດງການພວົ ພນັ ກ່ ຽວກບັ ພາຫະນະການຜະລດິ ພາຫະນະການຜະລດິ ເປົາູູ້້ ໝາຍການອອກແຮງງານ ພາຫະນະການອອກແຮງງານ ສ່ ງິ ທາມະຊາດ ວດັ ຖຸດບິ ເຄ່ ອື ງມ,ື ເຄ່ ອື ງຈກັ ສ່ ງິ ເກບັ ມຽູ້ ນວດັ ຖຸ, ຄມົ ມະນະຄມົ ບ່ ມກີ ານອອກແຮງງານ ແມ່ ນບ່ ສາມາດຈະວຂິ ະບວນວວິ ດັ ແຫ່ ງການຜະລດິ ເຖງິ ແມ່ ນວ່ າພາຫະນະ ການຜະລດິ ທນັ ສະໄໝປານໃດກຕາມ, ມນັ ກເປັນພຽງແຕ່ ວດັ ຖຸທ່ ບີ ່ ມກີ ານເຄ່ ອື ນໄຫວນນັູ້ ເອງ. 45
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ ສະນນັູ້ , ພາຫະນະການຜະລດິ ຈງິ ແມ່ ນປັດໄຈພາວະວໄິ ສສ່ ວນການອອກແຮງງານແມ່ ນປັດໄອດັ ຕະ ວໄິ ສການຜະລດິ , ປັດໄຈອດັ ວໄິ ສຍາມໃດກ່ ມບີ ດົ ບາດຕດັ ສນິ ໝາຍຄວາມວ່ າເວລາໃດຄນົ ກມບີ ດົ ບາດຕດັ ສນິ ຕ່ ການຜະລດິ . 1.2. ແບບວທິ ກີ ານຜະລດິ ກ. ກາລງັ ການຜະລດິ ກາລງັ ການຜະລດິ ແມ່ ນການພວົ ພນັ ລະຫວ່ າງຄນົ ກບັ ທາມະຊາດ. ກາລງັ ການຜະລດິ ສະແດງເຖງິ ກາລງັ ແຮງທາງດາູ້ ນວດັ ຖຸແລະເຕກັ ນກິ ຂອງຂະບວນການຜະລດິ . ຄນົ ເຮາົ ໝນູ ໃຊກູ້ າລງັ ແຮງທາງດາູ້ ນມນັ ສະໝອງ, ສະຕປິ ັນຍາ, ຄວາມຮູຄູ້ ວາມສາມາດ, ບດົ ຮຽນຄວາມຊານຊິ ານານໃນການອອກອຮງງານຂອງຕນົ ເພ່ ອື ສາູ້ ງໃຫມູ້ ີ ແລະນາໃຊພູ້ າຫະນະການອອກແຮງງານກະທບົ ໃສ່ ເປົາູ້ ໝາຍການອອກແຮງງານເພ່ ອື ຜະລດິ ວດັ ຖຸສ່ ງິ ຂອງສະໜ ອງຄວາມຕອູ້ ງການຂອງຄນົ . ສະນນັູ້ , ກາລງັ ການຜະລດິ ປະກອບດວູ້ ຍກາລງັ ແຮງງານ, ພາຫະນະການຜະລດິ , ໃນພາຫະນະການ ຜະລດິ ພດັ ມພີ າຫະນະການອອກແຮງງານແລະເປົູ້າໝາຍການອອກແຮງງານ. ໃນປັດຈບຸ ນັ ກາລງັ ການຜະລດິ ມີ ບດົ ບາດຕດັ ສນິ ເຊ່ ນັ : ເຄ່ ອື ງທຮັ ສະໄໝ ແລະ ໃຊລູ້ ະບບົ ອັດຕະໂນມດັ ປານໃດກຕາມ, ແຕ່ ຖາູ້ ບ່ ມຄີ ນົ ບງັ ຄບັ ບນັ ຊາ ແລະ ກະທບົ ໃສ່ ມນັ ກຈະເປັນພຽງແຕ່ ເຫກັ ເສດເທ່ າົ ນນັູ້ . ທ່ ານ ເລນິນ ເວົາູ້ ວ່ າ “ກາລງັ ການຜະລິດອັນດັບໜ່ ງຶ ຂອງມະນຸດແມ່ ນກາມະກອນ, ແມ່ ນຊາວຜູ ູ້ ອອກແຮງງານ”. ແຕ່ ໃນຂະບວຮວວິ ດັ ແຫ່ ງການຜະລດິ , ນອກຈາກສາຍພວົ ພນັ ລະຫວ່ າງຄນົ ກບັ ທາມະຊາດແລວູ້ ຍງັ ມີ ການພວົ ພນັ ລະຫວ່ າງຄນົ ດວູ້ ຍກນັ ເຊ່ ງິ ເອນີິູ້ ວ່ າ ການພວົ ພນັ ການຜະລດິ . ຂ. ການພວົ ພນັ ການຜະລດິ ການພວົ ພນັ ການຜະລດິ ແມ່ ນການພວົ ພນັ ລະຫວ່ າງຄນົ ກບັ ຄນົ ໃນຂະບວນວວິ ດັ ແຫ່ ງການຜະລດິ . ກາກນພວັ ພນັ ລະຫວ່ າງຄນົ ກບັ ຄນົ ໃນການຜະລດິ ກແມ່ ນຄວາມຈາເປັນພາວະວໄິ ສ, ທງັ ນກີູ້ ເພາະວ່ າຍອູ້ ນມີ ການພວົ ພນັ ລະຫວ່ າງຄນົ ກບັ ຄນົ ຈງິ ມກີ ານພວົ ພນັ ລະຫວ່ າງຄນົ ກບັ ທາມະມະຊາດ. ຈາກນນັູ້ ການຜະລດິ ຈ່ ງຶ ເກດີ ຂນຶູ້ , ທ່ ານ ກາກມາກ ເວາົູ້ ວ່ າ ຄນົ ເຮາົ ທາການຜະລດິ ໄດກູ້ ຕ່ ເມ່ ອື ມກີ ານຮ່ ວມມກື ບັ ວທິ ໃີ ດໜ່ ງຶ ແລະແລກປ່ ຽນ ເຄ່ ອື ນໄຫວນາກນັ . ການພວົ ພນັ ສງັ ຄມົ ຢ່ ູໃນໄລຍະການຜະລດິ ມີ 4 ຂອດຄ:ື ຜະລດິ , ແຈກຢາຍ, ແລກປ່ ຽນ ແລະໃຊູ້ ສອູ້ ຍ. ໃນສຂີ ອດນກີູ້ ານຜະລດິ ມບີ ດົ ບາດຕດັ ສນິ . ການພວົ ພນັ ການຜະລດິ ປະດວູ້ ຍສາມດາູ້ ນດ່ ງັ ຕ່ ໄປນ:ີູ້ - ກາມະສດິ ກ່ ຽວກບັ ພາຫະນະການຜະລດິ - ຖານະໃນການຈດັ ຕງັູ້ ແລະ ຄຸມູ້ ຄອງການຜະລດິ - ການແບ່ ງປັນຜະລດິ ຕະພນັ ສະນນັູ້ , ແບບວທິ ກີ ານຜະລດິ ແລະ ກາລງັ ການຜະລດິ ເປັນເກະພາບກນັ ລະຫວ່ າງການພວົ ພນັ ການຜະ ລດິ ແລະ ກາລງັ ການຜະລດິ 46
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ ແຜນວາດສະແດງແບບການຜະລດິ ແບບວທິ ກີ ານຜະລດິ ກາລງັ ການຜະລດິ ການພວົ ພນັ ການຜະລດິ ຄນົ ອອກແຮງງານ ພາຫະນະການຜະລດິ ກາມະສດິ ຖານະການຈດັ ຕງັູ້ ແລະ ກ່ ຽວກບັ ພາ ການຄຸມູ້ ຄອງການ ກະນະການ ຜະລດິ ສງັ ຄມົ ການແບງປັນ ຜະລດິ ຜະລດິ ຕະພນັ -ກາລງັ ແຮງງານຄວາມ ເປົ້າູ ໝາຍການ ພາຫະນະການອອກ -ກາມະສດິ ອກະ -ນາຍທນຶ ເປັນເຈາົູ້ -ບ່ ສະເໝພີ າບ ຊານຊິ ານານ ອອກແຮງງານ ແຮງງານ ຊນົ -ສະເໝພີ າບ ມນັ ສະໝອງ -ມະຫາຊນົ ເປັນ -ເຄ່ ອື ງມ,ື ເຄ່ ອື ງຈກັ -ກາມະສດິ ເຈາົູ້ -ສ່ ງິ ເກບັ ມຽູ້ ນວດັ ຖຸ ສ່ ວນລວມ -ສ່ ງິ ທາມະຊາດ -ວດັ ຖຸດບິ ຄມົ ມະນາຄມົ 2.ສນິ ຄາູ້ ແລະ ກດົ ເກນມູນຄ່ າ 2.1.ສນິ ຄາູ້ ກ.ນຍິ າມສນິ ຄາູ້ ສນິ ຄາູ້ ແມ່ ນຜະລດິ ຕະພນັ ໜ່ ງຶ ເຊ່ ງິ ສາມາດຕອບສະໜອງຄວາມຕອູ້ ງການໃດໜ່ ງຶ ຂອງຄນົ ເຮາົ ແລະມນັ ແມ່ ນຜະລດິ ຕະພນັ ທ່ ຜີ ະລດິ ອອກມາບ່ ແມ່ ນເພ່ ອໃຊສູ້ ອູ້ ຍແຕ່ ຫາກແມ່ ນເພ່ ອື ຂາຍແລະແລກປ່ ຽນກນັ ໄດເູ້ ປັນຕນົູ້ ຕ. ນອກນນັູ້ , ສນິ ຄາູ້ ທຸກຊະນດິ ແລວູ້ ຍງັ ໄດແູ້ ບ່ ງເປັນສນິ ຄາູ້ ອຸປະໂພກ, ບລໂິ ພກ ແລະ ສນິ ຄາູ້ ເພ່ ມີ ມນູ ຄ່ າ. ສນິ ຄາູ້ ອຸປະໂພກ (consumer goods) ແມ່ ນສນິ ຄາູ້ ທ່ ຂີ າຍໃຫຜູ້ ູບູ້ ລໂິ ພກຂນັູ້ ສຸດທາູ້ ຍເຊ່ ນັ ໄປຊຢູ້ ່ ູ ຕະຫາດ, ເພ່ ອື ມາໃຊສູ້ ອູ້ ຍສາລບັ ຄອບຄວົ ຫຊື ສືູ້ ງົ ເສອືູ້ ໄປນຸງ. ສນິ ຄາູ້ ບລໂິ ພກ ແມ່ ນສນິ ຄາູ້ ທ່ ຂີ າຍໃຫຜູ້ ູບູ້ ລໂິ ພກເພ່ ອື ນາໄປປຸງແຕ່ ງເປັນອາຫານສາລບັ ຄອບຄວົ , ຮາູ້ ນ ອາຫານເຊ່ ນັ ຊນີູ້ , ປາ, ເຂາົູ້ , ເຄ່ ອື ງດ່ ມື ແລະ ອ່ ນື ໆ. 47
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ ສນິ ຄາູ້ ເພ່ ີມມູນຄ່ າ( Value added goods) ແມ່ ນສນິ ຄາູ້ ທ່ ຜີ ູຊູ້ ນືູ້ າເອາົ ໄປເພ່ ອສບື ຕ່ ຜະລດິ ເປັນ ສນິ ຄາູ້ ເຊ່ ນັ ບກິ , ສດາ, ເຈຍູ້ ແລະອ່ ນື ໆ. ຂ. ນຍິ າມການຜະລດິ ສນິ ຄາູ້ ການຜະລດິ ສນິ ຄາູ້ ແມ່ ນການຜະລດິ ເພ່ ອື ແລກປ່ ຽນ, ເພ່ ອື ຂາຍ. ການຜະລດິ ເພ່ ອື ໃຊສູ້ ອຍຕນົ ເອງ, ເສຍພາສ,ີ ເສຍຄ່ າເຊ່ າົ ບ່ ແມ່ ນການຜະລດິ ສນິ ຄາູ້ ທ່ ານ ເລນນິ ໄດຊູ້ ແີູ້ ຈງູ້ ວ່ າ ການຜະລດິ ສນິ ຄາູ້ ແມ່ ນການຈດັ ຕງັູ້ ເສດຖະກດິ ອນັ ໜ່ ງຶ ຂອງສງັ ຄົມ ເຊ່ ິງໃນນັນູ້ ຖວື ່ າເປັນຜູຜູ້ ະລດິ ຫາກຜະລິດ, ຜະລດິ ຕະພນັ ພໃຜພລາວແລວູ້ ເມ່ ອື ນນັູ້ ຜູຜູ້ ະລດິ ແຕ່ ລະຄນົ ກຈະຕອູ້ ງຜະລດິ ສນິ ຄາູ້ ປະເພດດຽວ. ດ່ ງັ ນນັູ້ , ເພ່ ອື ຕອບສະໜອງຄວາມຕອງູ້ ການ ຂອງສງັ ຄມົ ຕອູ້ ງມກີ ານຊຂືູ້ າຍຜະລດິ ຕະພນັ ເຊ່ ງິ ເປັນສນິ ຄາູ້ ຢ່ ູຕາມທອງຕະຫາດ. ການຜະລດິ ສນິ ຄາູ້ ແມ່ ນບາດກາູ້ ວຂະຫຍາຍຕວົ ແຫ່ ງການຜະລດິ ສງັ ຄມົ ຖາູ້ ວ່ າທຽບໃສ່ ການຜະລດິ ກຸມູ້ ຕນົ ເອງໃນພນືູ້ ຖານເສດຖະກດິ ທາມະຊາດ ເພາະວ່ າມນັ ຊຸກຍູໃູ້ ຫກູ້ າລງັ ການຜະລດິ ຂະຫຍາຍຕວົ ຢ່ າງໄວວູ້ ່ າ. ຄ. ເງ່ ອື ນໄຂການກາເນດີ ການຜະລດິ ສນິ ຄາູ້ ຕາມການວໄິ ຈຂອງ ທ່ ານ ກາກມາກ ການຜະລດິ ສນິ ຄາູ້ ການກາເນດີ ຂນືຶູ້ ກຕເມ່ ອື ມສີ ອງເງ່ອື ນໄຂຄ:ື - ເງ່ອື ນໄຂທໜີ ່ ງຶ : ແມ່ ນມກີ ານແບ່ ງງານສງັ ຄມົ ໝາຍຄວາມວ່ າຢ່ ູໃນສງັ ຄມົ ມກີ ານຫນັ ການຜະລດິ ເປັນ ວຊິ າສະເພາະ, ຄົນຈານວນໜ່ ງຶ ພຽງແຕ່ ຜະລດິ ວດັ ຖຸຊະນດິ ໜ່ ງຶ ເທ່ າົ ນນັູ້ , ແຕ່ ການດາລງົ ຊີວດິ ຂອງ ເຂາົ ເຈາົູ້ ພດັ ຕອູ້ ງການຢ່ າງຫາຍ, ຈາກນນັູ້ ຈ່ ງຶ ຈາເປັນຕອູ້ ງມກີ ານແລກປ່ ຽນນາກນັ . - ເງ່ອື ນໄຂທສີ ອງ: ແມ່ ນຢ່ ູໃນສງັ ຄມົ ກາເນີດມລີ ະບອບກາມະສດິ ກ່ ຽວກບັ ພາຫະນະການຜະລດິ ເປັນ ສ່ ວນຕວົ , ຜົນການຜະລິດໄດຂູ້ ຶນູ້ ກບັ ຜູເູ້ ປັນເຈົາູ້ ຂອງຂອງພາຫະນະການຜະລິດ, ເຂາົ ເຈາົູ້ ມີສິດ ແລກປ່ ຽນຜະລດິ ຕະພນັ ນາກນັ ໄດ.ູ້ ລວມຄວາມວ່ າ ການຜະລິນສນິ ຄາູ້ ກາເນີນດຂນຶູ້ ຍອູ້ ນສອງເງ່ ອື ນໄຂດ່ ງັ ກ່ າວ ຖາູ້ ຫາກຂາດໜ່ ງຶ ໃນສອງ ເງ່ອື ນໄຂນນັູ້ ການຜະລດິ ສນິ ຄາູ້ ຈະບ່ ເກດີ ຂນຶູ້ . 2.2.ລກັ ສະນະປະຈາຕວົ ຂອງສນິ ຄາູ້ ກ. ມູນຄ່ າໃຊສູ້ ອູ້ ຍ ແມ່ ນຄຸນປະໂຫຍດຂອງສນິ ຄາູ້ ໜ່ ງຶ ເຊ່ ງິ ສາມາດຕອບສະໜອງຄວາມຕອູ້ ງການໃດໜ່ ງຶ ຂອງຄນົ ເຮາົ ອາດ ແມ່ ນຄວາມຕອູ້ ງການທາງດາູ້ ນວດັ ຖຸຊມົ ໃຊເູ້ ຊ່ ນັ : ສງົູ້ , ເສອືູ້ , ເກບີ , ແລະ ອ່ ນື ໆ.ນນັູ້ ເອນີູ້ ວ່ າ ມນູ ຄ່ າໃຊສູ້ ອູ້ ຍຂອງ ສນິ ຄາູ້ ຄຸນປະໂຫຍດຂອງແຕ່ ລະສນິ ຄາູ້ ບ່ ສາມາດປ່ ຽນແທນກນັ ໄດ,ູ້ ມູນຄ່ າໃຊສູ້ ອຍູ້ ກ່ ບ່ ສາມາດປ່ ຽນແທນກນັ ໄດ.ູ້ ຂ. ມູນຄ່ າແລກປ່ ຽນ ກ່ ອນອ່ ນື ໝດົ ມນັ ສະແດງເປັນສາຍພວົ ພນັ ທາງດາູ້ ນປະລມິ ານ, ໂດຍການສນິູ້ ເປືອງແຮງງານເທ່ າົ ໃດ ວດັ ຖຸດບິ ເທ່ າົ ໃດ, ແມ່ ນອດັ ຕາສ່ ວນແລກປ່ ຽນເຊ່ ງິ ກນັ ແລະ ກນັ ລະຫວ່ າງບນັ ດາປະເພດມນູ ຄ່ າໃຊສູ້ ອູ້ ຍທ່ ແີ ຕກ ຕ່ າງ. ສະນນັູ້ , ມນູ ຄ່ າສນິ ຄາູ້ ແມ່ ນແຮງງານຜູຜູ້ ະລດິ ສນິ ຄາູ້ ໄດບູ້ ນັ ຈເຸ ຂາົູ້ ໃນສນິ ຄາູ້ , ມູນຄ່ າຂອງເນອືູ້ ໃນ ແລະ 48
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ ແມ່ ນພນືູ້ ຖານຂອງມູນຄ່ າແລກປ່ ຽນ. ມນູ ຄ່ າແລກປ່ ຽນແມ່ ນມູນຄ່ າພາຍນອກຂອງມູນຄ່ າສນິ ຄາູ້ , ມນູ ຄາູ້ ສະແດງ ເຖງິ ການພວົ ພນັ ການຜະລດິ ລະຫວ່ າງບນັ ດາຜູຜູ້ ະລດິ ສນິ ຄາູ້ . ລວມຄວາມວ່ າສນິ ຄາູ້ ລກັ ສະນະປະຈາຕວົ ສອງຢ່ າງຄ:ື ມູນຄ່ າໃຊສູ້ ອູ້ ຍ ແລະ ມູນຄ່ າແລກປ່ ຽນມູນຄ່ າ ໃຊສູ້ ອູ້ ຍສ່ ອງແສງເຖງິ ປະໂຫຍດຂອງສນິ ຄາູ້ , ມນູ ຄ່ າແລກັ ປ່ ຽນສ່ ອງແສງເຖງິ ແຮງງານທ່ ຜີ ະລດິ ສນິ ຄາູ້ ນນັູ້ . ຄ. ລກັ ສະນະສອງດາູ້ ນຂອງແຮງງານທ່ ຜີ ະລດິ ສນິ ຄາູ້ ການອອກແຮງງານຂອງຜູຜູ້ ະລດິ ສນິ ຄາູ້ ມລີ ກັ ສະນະສອງດາູ້ ນຄື ດາູ້ ນໜ່ ງຶ ແມ່ ນມາຈາກແຮງງານຕວົ ຈງິ ແລະ ດາູ້ ນສອງແມ່ ນມາຈາກແຮງງານສານກຶ . ແຮງງານຕວົ ຈງິ (ຮູບປະທາ) ແມ່ ນການອອກແຮງງານທ່ ມີ ຜີ ນົ ປະໂຫຍດພາຍໃຕຮູ້ ູບການຕວົ ຈງິ ຂອງວຊິ າອາຊບີ ທ່ ແີ ນ່ ນອນ, ແຮງງານຕວົ ຈງິ ມຈີ ດຸ ປະສງົ ສະເພາະ, ວທິ ກີ ານເຄ່ ອື ນໄຫວສະເພາະ, ວທິ ກີ ານອອກແຮງງານສະເພາະ, ເຄ່ ອື ງມກີ ານອອກແຮງ ງານສະເພາະໃຜມນັ ແລະ ຜະລດິ ຜນົ ກ່ ມຜີ ນົ ສະທອູ້ ນຕວົ ຢ່ າງແຮງຕວົ ຈງິ ຂອງນາຍຊ່ າງຕດັ ຫຍບິ ມຈີ ດຸ ປະສງົ ຕດັ ສງົູ້ , ເສອືູ້ … ເພ່ ອື ເຮດັ ໃຫເູ້ ປົາູ້ ໝາຍຂອງການອອກແຮງງານປ່ ຽນແປງກາຍມາເປັນຜະລດິ ຕະພນັ ທ່ ສີ າມາດ ຕອບສະໜອງຕາມຄວາມຕອູ້ ງການຂອງສງັ ຄມົ . ແຮງງານສານກຶ ( ແຮງງານນາມມະທາ) ແມ່ ນແຮງງານຂອງຜູຜູ້ ະລດິ ສນິ ຄາູ້ ພາຍໃນໃຕຮູ້ ູບການລະອຽດຕວົ ຈງິ , ນນັູ້ ແມ່ ນກາລງັ ມນັ ສະໝອງ, ກາ ລງັ ເສນັູ້ ປະສາດ ແລະ ກາລງັ ກາູ້ ມເນອືູ້ ເຊ່ ງິ ບ່ ວ່ າຜູຜູ້ ະລດິ ໃດໆກສນິູ້ ເປືອງ ໃນເມ່ ອື ອອກແຮງງານຜະລດິ . ສະນນັູ້ , ຈ່ ງຶ ມກີ ານແລກປ່ ຽນ ແລະ ມແີ ຮງງານສງັ ຄມົ , ແຮງງານສງັ ຄມົ ປະກດົ ອອກມາແຮງງານສານກຶ ແລະ ແຮງງານສານກຶ ສາູ້ ງເປັນມູນຄ່ າສນິ ຄາູ້ . 2.3. ກດົ ເກນມູນຄ່ າ ກ. ຄວາມໝາຍ ກດົ ເກນມູນຄ່ າແມ່ ນກດົ ເກນເສດຖະກດິ ແຫ່ ງການຜະລດິ ແລະ ການຈລະຈອນສນິ ຄາູ້ ມນັ ຄອບງາການ ຜະລດິ ແລະ ການແລກປ່ ຽນສນິ ຄາູ້ . ຂ. ເນອືູ້ ໃນຂອງກດົ ເກນມູນຄ່ າ ກດົ ເກນມູນຄ່ າມູນຄ່ ານີມູ້ ນັ ຮຽກຮອູ້ ງໃຫກູ້ ານຜະລດິ ແລະ ການແລກປ່ ຽນສນິ ຄາູ້ ຕອູ້ ງດາເນີນບົນ ພນືູ້ ຖານການສນິ ເປືອງແຮງງານຂອງສງັ ຄມົ ທ່ ຈີ າເປັນ. ໝາຍຄວາມວ່ າການແລກປ່ ຽນສນິ ຄາູ້ ຕອູ້ ງອງີ ໃສ່ ມູນຄ່ າ ຂອງມນັ , ມູນຄ່ າສະເພາະຂອງແຕ່ ລະສນິ ຄາູ້ ຕອູ້ ງສອດຄອງກບັ ມູນຄ່ າຂອງສງັ ຄມົ ຂອງມນັ . ຜູຜູ້ ະລດິ ແລະ ຜູ ູ້ ແລກປ່ ຽນສນິ ຄາູ້ ແລະ ເອກະຊນົ ຈະເບ່ ງິ ເຫນັ ການເຄ່ ອື ນໄຫວຂອງກດົ ເກນມູນຄ່ າກຕ່ ເມ່ ອື ການທະວຂີ ນືູ້ ຫື ຫຸດ ລງົ ຂອງລາຄ່ າ. ໝາຍຄວາມວ່ າເຂາົ ປະຕິບັດຄາສງັ ຂອງລາຄ່ າ, ລາຄ່ າຕະຫາດຂນຶູ້ ໆລົງໆນນັູ້ ແມ່ ນຜົນກະທບົ ຂແງ ກດົ ເກນມູນຄ່ າກດົ ເກນສະໜອງ, ກດົ ເກນຄວາມຕອູ້ ງການ, ກດົ ເກນແກແູ້ ຍງູ້ , ກດົ ເກນຈລະຈອນສນິ ຄາູ້ , ເງນິ ຕາແລະກດົ ເກນລາຄ່ າອ່ ນື ໆ. 49
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ ເມ່ ອື ລາຄ່ າສນິ ຄາູ້ ຫື ການບລກິ ານເພ່ ມີ ຂນຶູ້ ຜູຊູ້ ຈືູ້ ະມທີ ່ າອຽງທ່ ຈີ ະຊສືູ້ ນິ ຄາູ້ ຫື ບລກິ ານຊະນດິ ນນັູ້ ໃນ ປະລມິ ານຫຸດລງົ ແລະ ກງົ ກນັ ຂາູ້ ມ. ຄ. ການກະທບົ ຂອງກດົ ເກນມູນຄ່ າ ການກະທບົ ຂອງກດົ ເກນມູນຄ່ າສະແດງອອກຢ່ ູທ່ ລີ າຄ່ າລາຄ່ າທອູ້ ງຕະຫາດຂນຶູ້ ໆລງົ ໆອອມູ້ ຂາູ້ ງມູນຄ່ າ, ສູງກວ່ າມູນຄ່ າແຕ່ ວ່ າລາຄ່ າຕອູ້ ງອງີ ໃສ່ ບນົ ພນືູ້ ຖານມນູ ຄ່ າຂນຶູ້ ໆລງົ ໆອອມູ້ ຂາູ້ ງມູນຄ່ າຂອງມນັ . ອນັ ນີມູ້ ນັ ຂນຶູ້ ກບັ ກດົ ເກນສະໜອງ, ກດົ ເກນຄວາມຕອູ້ ງການສນິ ຄາູ້ ຢ່ ູທອູ້ ງຕະຫາດ. ໃນພືນູ້ ຖານການຜລະດສນິ ຄາູ້ ແບບງ່າຍດາຍແລະການຜະລດິ ສິນຄາູ້ ທນຶ ນຍິ ມົ ກດົ ເກນມູນຄ່ າມຄີ ຸ ນ ປະໂຫຍດດ່ ງັ ລ່ ຸມນ:ີູ້ ດດັ ສມົ ກນຜະລດິ ແລະ ການຈລະຈອນສນິ ຄາູ້ ຊຸກຍູກູ້ ານດດັ ແປງເຕກັ ນກິ ຂະຫຍາຍກາລງັ ການຜະລດິ ຜນັ ແຍກຜູຜູ້ ະລດິ ນອູ້ ຍເອກະເທດເຮດັ ໃຫພູ້ ວົ ພນັ ການຜະລດິ ທນຶ ນມິ ກາເນດີ ຂນຶູ້ ບນັ ຫາທ່ ຄີ ວນເອາົ ໃຈໃສ່ ໃນການນາໃຊກູ້ າດເກນມູນຄ່ າ ໂດຍເຫນັ ແຈງູ້ ກ່ ຽວກບັ ການເຄ່ ອື ນໄຫວແລະຄຸນປະໂຫຍດຂອງກດົ ເກນມູນຄ່ າ. ພກັ ຂອງຊນົ ຊນັູ້ ກາມະອນຈ່ ງິ ເດັດດຽວໃນການນາພາຈດັ ຕງັູ້ ຊາວນາ, ຊາວຄາູ້ ຂາຍ, ນາຍຊ່ າງຫດັ ຖະກາເຂົາູ້ ໃນເສນັູ້ ທາງທາມາຫາກນິ ແບບລວມໝ່ ໂູ ດຍມນູ ໃຊກູ້ ດົ ເກນມນູ ຄ່ າທ່ ມີ ກີ ານຈດັ ຕງັູ້ , ມຄີ ວາມຮບັ ຜດິ ຊອບເປັນເຈາົູ້ ການ ແລະໃຫຖູ້ ກື ຕອູ້ ງ ຕາມລະບຽບກດົ ໝາຍພກັ - ລດັ ວ່ າງອອກ. 3. ການເງນິ , ການທະນາຄານ ແລະ ການຄາູ້ 3.1. ການເງນິ ການເງນິ ແມ່ ນມາດຕະເກນໜ່ ງຶ ຂອງພນືູ້ ຖານເສດຖະກດິ ສນິ ຄາູ້ ບ່ ວ່ າຢ່ ູໃນສງັ ຄມົ ໃດໆໃນເມ່ ອື ມກີ ານ ຜະລດິ ສນິ ຄາູ້ ແລະ ການແລກປ່ ຽນຂະຫຍາຍຕວົ , ໄດຮູ້ ຽກຮອູ້ ງໃຫມູ້ ສີ ນິ ຄາູ້ ຕ່ າງທສ່ ກື າງເພ່ ອື ແລກປ່ ຽນເອກະ ພາບນນັູ້ ຄເື ງນິ . ກ. ຄວາມຈາເປັນຕອູ້ ງມເີ ງນິ ການເງນິ ກາເນດີ ໃນເມ່ ອື ມກີ ານຜະລດິ ສນິ ຄ່ າູ້ ແລະ ມກີ ານຈລະຈອນສນິ ຄາູ້ . ດາູ້ ນໜ່ ງຶ ອກີ ການກາເນດີ ຂອງການເງນິ ຍງັ ມກີ ານຕດິ ພນັ ກ່ ຽວກບັ ການກາເນດີ ຂອງລດັ . ເພາະເກດີ ມລີ ດັ ແລວູ້ ຈາເປັນຕອູ້ ງມກີ ານໃຊຈູ້ ່ າຍ ໃຫແູ້ ກ່ ກງົ ຈກັ ບລຫິ ານ, ທະຫານ, ຕາຫວດ, ສານ ແລະ ອ່ ນື ໆ. ຄວາມຈາເປັນຕອູ້ ງມາການເງນິ ກເພາະວ່ າສງັ ຄມົ ມກີ ານຄງົ ຕວົ ຫາຍພາກສ່ ວນເສດຖະກດິ ຍງັ ມກີ ານຜະລດິ ສນິ ຄາູ້ ແລະ ການຈລະຈອນເງນິ ຕາ. ດ່ ງັ ນນັູ້ , ການແຈກຢາຍຍອດຜະລດິ ຕະພນັ ສງັ ຄມົ ແລະ ລາຍໄດແູ້ ຫ່ ງຊາດຕອູ້ ງປະຕບິ ດັ ພາຍຮູບການ ເງນິ ຕາການພວົ ພນັ ຕ່ າງໆຢ່ ູໃນສງັ ຄມົ ລວູ້ ນແຕ່ ຕອູ້ ງມກີ ານພວົ ພນັ ເງນິ ຕາ. ອກີ ດາູ້ ນໜ່ ງຶ ລດັ ຖະບານມຄີ ວາມຈາເປັນໃນການຄອບຄອງຊບັ ສມົ ບດັ ຈານວນໜ່ ງຶ ຂອງສງັ ຄມົ ເພ່ ອື ສະ ໜອງຄວາມຕອູ້ ງການໃນການເຄ່ ອື ນໄຫວຂອງຕນົ ຕ່ ໜາູ້ ທ່ ບີ ລຫິ ານ ແລະ ວຽກງານປູ້ອງກນັ ຊາດ. ເງນິ ການມີ 50
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ ບດົ ບາດສາຄນັ ທ່ ສີ ຸດເພາະເປັນເຄ່ ອື ງມອື ນັ ສາຄນັ ໃນການແຈກຢາຍວດັ ຖຸສ່ ງິ ຂອງໃນສງັ ຄມົ ແລະ ກວດກາການ ເງ່ອື ນໄຫວທ່ ວົ ພນຶູ້ ຖານເສດຖະກດິ ແກ່ ງຊາດ. ຂ. ຄວາມໝາຍຂອງລະບບົ ການເງນິ ລະບບົ ການເງນິ ເປັນລະບບົ ເອອືູ້ ອານວຍໃຫແູ້ ກ່ ໜ່ ວຍເກນີ ດູນແລະໜ່ ວຍຂາດດູນຕດິ ຕ່ ກນັ ໃນ ການແລກປ່ ຽນທາງດາູ້ ນການເມອື ງແລະເອກະສານສນັ ຍາຫເື ຄ່ ອື ງມທື າງດາູ້ ນການເມອື ງກບັ ເງນິ . ອງົ ປະກອບທ່ ສີ າຄນັ ຂອງລະບບົ ການເງນິ - ໜ່ ວຍເກນີ ດູນແລະໜ່ ວຍຂາດດູນ - ຕະຫາດການເງນິ - ສະຖາບນັ ການເງນິ - ເຄ່ ອື ງມທື າງດາູ້ ນການເງນິ ລະບບົ ການເງນິ ປະກອບດວູ້ ຍ 4 ພາກສ່ ວນຄ:ື - ການເງນິ ຂອງບນັ ດາຫວົ ໜ່ ວຍເສດຖກດິ ຮາກຖານ - ງບົ ປະມານແຫ່ ງລດັ - ບນັ ດາຄງັ ສນິ ເຊ່ ອື - ບນັ ດາຄງັ ປະກນັ ໄພ 3.2. ບດົ ບາດ ແລະ ໜາູ້ ທ່ ຂີ ອງການເງນິ ກ. ບດົ ບາດຕນົູ້ ຕຂອງການເງນິ ເມ່ ອື ການເງນິ ກາເນດີ ມກີ ານຜະລດິ ແລະ ຈລະຈອນສນິ ຄາູ້ . ສະນນັູ້ , ການເງນິ ຈງິ ມບີ ດົ ບາດຕນົູ້ ຕຄ:ື - ການແຈກຢາຍແລະການແຈກຢາຍຄນື ລາຍຮບັ ແຫ່ ງຊາດແມ່ ນຮບັ ປະກນັ ທນຶ ໃຫແູ້ ກ່ ການເຄ່ ອື ນໄຫວ ຂອງໂຮງງານ ແລະ ຂງົ ເຂດອ່ ນື ໆໃນສງັ ຄມົ . ການແຈກຢາຍ ແລະ ການແຈກຢາຍຄນື ໃໝ່ ລາຍຮບັ ແຫ່ ງ ຊາດແມ່ ນງບົ ປະມານຂອງລດັ . - ການຄຸມູ້ ຄອງ ແລະ ກວດການການເຄ່ ອື ນໄຫວຂອງບນັ ກາຫວົ ໜ່ ວຍທຸລະກດິ ການຜະລດິ ແລະການຈ ລະຈອນ. ຂ. ໜາູ້ ທ່ ຂີ ອງການເງນິ - ມໜີ າູ້ ທ່ ຄີ ຸມູ້ ຄອງ ແລະ ຕດິ ຕາມກວດກາການເຄ່ ອື ນໄຫວຂອງບນັ ດາຫວົ ໜ່ ວຍເສດຖະກດິ ຮາກຖານ - ໜາູ້ ທ່ ແີ ຈກຢາຍຍອດຜະລດິ ຕະພນັ ສງັ ຄມົ ແລະ ລາຍໄດແູ້ ຫ່ ງຊາດພາຍໃຕຮູ້ ູບການເງນິ ຕາ. ຮູບ: 10 ສະກຸນເງນິ ກບີ ລາວ 51
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ 3.3. ທະນາຄານ ກ.ຄວາມໝາຍ ທະນາຄານແມ່ ນສະຖາບນັ ການເງນິ ໜ່ ງຶ ຂອງແຕ່ ລະປະເທດ, ແມ່ ນບ່ ແນເກບັ ມຽູ້ ນເງນິ ແລະ ເຮດັ ການຄາູ້ ເງນິ ເຊ່ ງິ ມໜີ າູ້ ເບ່ ງິ ແຍງ ແລະ ຮບັ ປະກນັ ການເຄ່ ອື ນໄຫວຂອງລະບບົ ການເງນິ ເປັນລະບຽບຮຽບຮອູ້ ຍ ແລະ ເໝາະສມົ . ຂ. ໂຄງປະກອບຂອງທະນາຄານ ລະບບົ ທະນາຄານໃນປັດຈບຸ ນັ ມສີ ອງພາກສ່ ວນຄື ທະນາຄານກາງ ແລະ ທະນາຄານທຸລະກດິ ທະນາຄານກາງ ແມ່ ນສະຖາບນັ ການເງນິ ສູງສຸດໃນລະບບົ ການເງນິ ຂອງສປປລາວເເບອືູ້ ງຕນົູ້ ເອນີູ້ ວ່ າ ທະນາຄານກາງ ວ່ າທະນາຄານແຫ່ ງລດັ ແລະ ປັດຈບຸ ນັ ເອນີູ້ ວ່ າ ທະນາຄານແຫ່ ງສປປລາວເຊ່ ງິ ມໜີ າູ້ ທ່ ດີ ່ ງັ ນ:ີູ້ - ການຮກັ ສາເງນິ ສາຮອງທາງການ ແລະ ການພມິ ທະນາບດັ - ເຄ່ ອື ນໄຫວວຽກງານໃນຖະນະເປັນຜູແູ້ ທນການຄງັ ແຫ່ ງຊາດ - ເຄ່ ອື ນໄຫວໃນການເປັນຕວົ ແທນ ແລະ ການພວົ ພນັ ກບັ ຕ່ າງປະເທດ - ການເຄ່ ອື ນໄຫວກ່ ຽວກບັ ກດິ ຈະການທະນາຄານ - ການເຄ່ ອື ນໄຫວສ່ ງົ ເສມີ ການພດັ ທະນາເສດຖະກດິ ທະນາຄານທຸລະກດິ ທະນາຄານທຸລະກດິ ແບ່ ງອອກເປັນສາມລະບບົ ຄ:ື - ທະນາຄານລະບບົ ດຽວ ແມ່ ນທະນາຄານທຸລະກດິ ເຄ່ ອື ນໄຫວເປັດເອກະລາດບ່ ຢູພາຍໃຕກູ້ ານຄວບຄຸມູ້ ຂອງທະນາຄານອ່ ນື , ມສີ ານກັ ງານແຫ່ ງດຽວມທີ ນຶ ແລະພະນກັ ງານເປັນຂອງຕນົ ເອງ. - ທະນາຄານລະບບົ ສາຂາ ແມ່ ນທະນາຄານທ່ ມີ ສີ າຂາຕງັູ້ ແຕ່ 1 ຂນຶູ້ ໄປມທີ ່ ຕີ ງັູ້ ຢ່ ູແລະເຄ່ ອື ນໄຫວທຸລະກດິ ຕາມແຫ່ ງຕ່ າງໆທງັ ພາຍໃນແລະຕ່ າງແທດໂດຍໃຕກູ້ ານຄວບຄຸ ມູ້ ແລະບນັ ຊາຕາມຮູ ບແບບ ແລະ ຈດຸ ປະສງົ ອນັ ດຽວກບັ ທະນາຄານແມ່ . - ທະນາຄານກ່ ຸມ ແມ່ ນລະບບົ ທະນາຄານທ່ ບີ ນັ ດາທະນາຄານດຽວລວມຕວົ ເຂາົູ້ ເພ່ ອື ເຄ່ ອື ນໄຫວ ກດິ ຈະການຮ່ ວມກນັ . ພາຍໃຕກູ້ ານຄວມຄຸມູ້ ຂອງອງົ ການ ຫື ໜ່ ວຍງານທ່ ຈີ ດັ ຕງັູ້ ຂນຶູ້ ຊນີູ້ າສະເພາະ. ຄ. ພາລະບດົ ບາດຂອງທະນາຄານ ທະນາຄານມພີ າລະບດົ ບາດດ່ ງັ ນ:ີູ້ - ຈາໜ່ າຍເງນິ ຕາ - ບລກິ ານສນິ ເຊອື - ສາລະສະສາູ້ ງຢ່ ູພາຍໃນປະເທດ - ຄຸມູ້ ຄອງຄງັ ເງນິ ຂອງງບົ ປະມານແຫ່ ງລດັ ແລະ ການເງນິ ຂອງທະນາຄານທຸລະກດິ - ສາລະສະສາງສາກນົ , ຄຸມູ້ ຄອງເງນິ ຕາຕ່ າງປະເທດ, ຄຸຄູ້ ອງໂລຫະທາດ..ທ່ ມີ ຄີ ່ າ - ຈດັ ຕງັູ້ ລະບບົ ຄງັ ປະຢັດ ແລະ ລະດມົ ຝາກເງນິ ປະຢັດຂອງປະຊາຊນົ 52
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ - ສ່ ງົ ເສມີ ພດັ ມະນາວດັ ທະນາທາສງັ ຄມົ . ຮູບທີ 11 ທະນາຄານການຄາູ້ ແລະ ທະນາຄານພດັ ທະນາລາວ 3.4. ການຄາູ້ ກ. ບດົ ບາດຂອງການຄາູ້ ການຄາູ້ ມີບດົ ບາດສາຄນັ ໃນການຊຸ ກຍູໃູ້ ຫກູ້ ານຜະລດິ ຂະຫຍາຍຕວົ , ຕອບສະໜອງສນິ ຄາູ້ ແລະ ບລກິ ານໃຫແູ້ ກ່ ຕະຫາດພາຍໃນ ແລະ ຕ່ າງປະເທດຊຸກຍູໃູ້ ຫຄູ້ ຸນນະພາບຂອງສນິ ຄາູ້ ປັບປຸງດຂີ ນຶູ້ ແລະ ຖກື ແຈກຢາຍທ່ ວົ ເຖງິ . 3.5. ນະໂຍບາຍການຄາູ້ ສປປ ລາວ ກ. ນະໂຍບາຍການຄາູ້ ພາຍໃນປະເທດ - ສບື ຕ່ ປະຕບິ ດັ ນະໂຍບາຍການຈລະຈອນສນິ ຄາູ້ ເສລຖີ ກື ກດົ ໝາຍຢ່ າງສະເໝຕີ ນົູ້ ສະເໝປີ າຍ, ຕອູ້ ງລບົ ລາູ້ ງສະພາບການຜູກຂາດ ແລະ ທຸກຮູບການເກອື ດຫາູ້ ມການຈລະຈອນທ່ ເີ ປັນການແບ່ ງເຂດແຄວູ້ ນ. - ນາໃຊທູ້ ຸກພາກສ່ ວນເສດຖະກດິ , ດາເນນີ ທຸລະກດິ ຢ່ າງເປີດກວູ້ າງເຊ່ ງິ ໃນນນັູ້ ຈະສ່ ງົ ເສ່ ມີ ຢ່ າງເຂມັູ້ ແຂງການຄາູ້ ເອກະຊນົ ເປັນຕນົູ້ ເຄ່ ອື ງໃຊສູ້ ອູ້ ຍ. ເຄ່ ອື ງມກື ານກະເສດ ແລະ ອ່ ນື ໆໃຫຊູ້ າວກະສກີ ອນ. - ການຄາູ້ ຂອງລດັ ຫື ບລສິ ດັ ຫຸນູ້ ສ່ ວນເຊ່ ງິ ມທີ ນຶ ຂອງລດັ ກວມສ່ ວນໃຫຍ່ ນນັູ້ ພຽງແຕ່ ສຸມໃຊເູ້ ຮດັ ທຸລະ ກດິ ຍາງປະເພດສນິ ຄາູ້ ທ່ ມີ ຄີ ວາມໝາຍຍຸດທະສາດເຮດັ ໜາູ້ ທ່ ຊີ ຍືູ້ ກົ ແລະ ຂາຍຍກົ . ຂ. ນະໂຍບາຍການຄາູ້ ຕ່ າງປະເທດ ຈດຸ ໝາຍຂອງນະໂຍບາຍການຄາູ້ ຕ່ າງປະເທດແມ່ ນເພ່ ມີ ທະວຜີ ະລດິ ສນິ ຄາູ້ ອອກໂດຍຂະຫຍາຍສນິ ຄາູ້ ທ່ ີ ມຄີ ່ າສູງ ແລະ ເປັນທ່ າແຮງຂອງຊາດ, ແກໄູ້ ຂບນັ ຫາຂາດດູນເທ່ ອື ລະກາູ້ ວ. ຈາກຈດຸ ໝາຍດ່ ງັ ກາູ້ ວພກັ ແລະ ລດັ ຖະບານຈງິ ມນີ ະໂຍບາຍດາູ້ ນການຄາູ້ ຕ່ າງປະເທດເຊ່ ງິ ມເີ ນອືູ້ ໃນດ່ ງັ ນ:ີູ້ 53
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ ເນນັູ້ ສ່ ງິ ສາຄນັ ແມ່ ນການຄມົ ມະນາຄມົ , ຊນົ ລະປະທານ, ໄຟຟູ້ານາຕກົ , ວດັ ສະດຸກສາູ້ ງ, ການກ່ ສາູ້ ງ ພນືູ້ ຖານກນົ ຈກັ , ການສອູ້ ມແປງ ແລະ ອ່ ນື ໆ. ດ່ ງັ ນນັູ້ , ລະບບົ ການບລກິ ານແມ່ ນສ່ ວນປະກອບທ່ ຈີ າເປັນໃນໂຄງປະກອບເສດຖະກດິ ເຊ່ ງິ ເປັນໄມງູ້ ດັ ເສດຖະກດິ ແລະ ເຕກັ ນກິ ໃຫແູ້ ຂງແຮງເພ່ ອື ຊຸກຍູວູ້ ວິ ດັ ແຫ່ ງການກະສກີ າປ່ າໄມ,ູ້ ອຸດສາຫະກາ. ຄ. ໂຄງປະກອບເສດຖະກດິ ທ່ ມີ ກີ ານພວົ ພນັ ຮ່ ວມມກື ບັ ຕ່ າງປະເທດ. ການເປີດກວູ້ າງຮ່ ວມມທື າງດາູ້ ນເສດຖະກດິ ແລະການສ່ ງົ ເສ່ ມີ ການລງົ ທນຶ ຂອງຕ່ າງປະເທດ, ແມ່ ນແຜນ ນະໂຍບາຍໃໝ່ ຂອງພກັ , ທ່ ແີ ນ່ ໃສ່ ຍາດແຍ່ ງເອາົ ກາລງັ ແຮງຂອງສາກນົ ທາງດາູ້ ນທນຶ ຮອູ້ ນ, ບດົ ຮຽນ,ເຕກັ ນກິ ວທິ ະຍາສາດ, ເຕກັ ໂນໂລຊສີ ມົ ທບົ ກບັ ກາລງັ ແຮງພາຍໃນເພ່ ອື ພດັ ທະນາປະເທດໃຫຈູ້ ະເລນີ ກາູ້ ວໜາູ້ . ການພວົ ພນັ ຮ່ ວມມທື າງດາູ້ ນເສດຖະກດິ ກບັ ຕ່ າງປະເທດໃນປັດຈບຸ ນັ ໄດດູ້ າເນນີ ໃນຮູບການແບບຮ່ ວມ ມ,ື ຮ່ ວມທນຶ ລະຫວ່ າງລດັ ກບັ ລດັ , ລະຫວ່ າງ ສປປລາວກບັ ອງົ ການຈດັ ຕງັູ້ ສາກນົ ຕ່ າງໆນບັ ທງັ ລດັ ຖະບານແລະ ອງົ ການທ່ ບີ ່ ຂນຶູ້ ກບັ ລດັ ຖະບານ. ງ. ໂຄງປະກອບເຕກັ ນກິ ການສງັ ລວມການນາໃຊຄູ້ ວາມກາູ້ ວໜາູ້ ດາູ້ ນວທິ ະຍາສາດເຕກັ ນກິ ເຂາົູ້ ໃນການຜະລດິ ແມ່ ນສ່ ອງແສງ ເຖງິ ລກັ ສະນະການຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງກາລງັ ການຜະລດິ ຄວາມຊານຊິ ານານໃການອອກແຮງງານການຜະລດິ ແລະ ລະດບັ ຄວາມກາູ້ ວໜາູ້ ຂອງເຄ່ ອື ງມແື ມ່ ນໂຄງປະກອບເຕກັ ນກິ ໃນການຜະລດິ ສງັ ຄມົ . 3.6. ນະໂຍບາຍຂອງພກັ ປະຊາຊນົ ປະຕວິ ດັ ລາວກ່ ຽວກບັ ການກ່ ສາູ້ ງໂຄງປະກອບເສດຖະກດິ ນະໂຍບາຍກ່ ຽວກບັ ໂຄງປະກອບເສດຖະກດິ ແມ່ ນເນອືູ້ ໃນພນຶູ້ ຖານຂອງແນວທາງການດດັ ສາູ້ ງ ແລະ ຂະຫຍາຍເສດຖະກດິ ຂອງພກັ . ນະໂຍບາຍໂຄງປະກອບເສດຖະກດິ ແນ່ ໃສ່ ເຮດັ ໃຫເູ້ ສດຖະກດິ ຂະຫຍາຍຕວົ ຢ່ າງຮອບດາູ້ ນແລະຊຸກຍູ ູ້ ກາລງັ ການຜະລດິ ຂະຫຍາຍຕວົ ແຮງ, ບນັ ລຸເຖງິ ຄຸນນະພາບປະສດິ ທພິ າບສູງ. ນະໂຍບາຍໂຄງປະກອບເສດຖະກດິ ຕພິ ນັ ກບັ ໂຄງປະກອບທາງສງັ ຄມົ . ຖາູ້ ບ່ ມນີ ະໂຍບາຍເສດຖະກດິ ທ່ ຖີ ກື ຕອູ້ ງແລວູ້ ກບ່ ສາມາດສາູ້ ງການພວົ ພນັ ທາງສງັ ຄມົ , ຄວາມສາມກັ ຄປີ ອງດອງຊາດ ແລະຄວາມສາມກັ ຄພີ າຍ ໃນປະຊາຊນົ . ເນອືູ້ ໃນພນຶູ້ ຖານຂອງນະໂຍບາຍເສດຖະກດິ ຂອງພກັ ເຮາົ ແມ່ ນຂະຫຍາຍກາລງັ ການຜະລດິ ຕດິ ພນັ ກບັ ການສາູ້ ງ ແລະ ປັບປຸງ ການພວົ ພັນການຜະລດິ ໃຫສູ້ ອດຄ່ ອງກບັ ລະດບັ ແລະ ລກັ ສະນະຂອງກາລງັ ການ ຜະລດິ ດວູ້ ຍການເສ່ ມີ ຂະຫຍາຍກາລງັ ແຮງ ແລະ ຄຸນປະໂຫຍດຂອງທຸກພາກສ່ ວນເສດຖະກດິ ໄປຄ່ ຽງຄ່ ູກບັ ການ ປັບປຸງ ແລະ ກ່ ສາູ້ ງພາກສ່ ວນເສດຖະກດິ ຂອງລດັ ແລະ ພາກສ່ ວນເສດຖະກດິ ຮ່ ວມມປື ະຊາຊນົ ໃຫເູ້ ຕີບໃຫຍ່ ເຂມັູ້ ແຂງຂນຶູ້ . ໂຄງປະກອບຂອງເສດຖະກດິ ລວມມີ - ໂຄງປະກອບພາກສ່ ວນເສດຖະກດິ ເຊ່ ງິ ລວມມເີ ສດຖະກດິ ພາກເອກະຊນົ - ເອກະເທດ, ເອກະຊນົ - ນາຍທນຶ , ເສດຖະກດິ ຮ່ ວມມື ແລະ ເສດຖະກດິ ຂອງລດັ . 54
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ - ໂຄງປະກອບເສດຖະກດຂະແໜ່ ງການລວມມີຂະແໜ່ ງກະສີກາ - ປ່ າໄມ,ູ້ ອຸດສະຫະກາ, ການ ບລກິ ານ. - ໂຄງປະອບເສດຖະກດິ ເຂດແຄວູ້ ນແມ່ ນບນັ ດາຂະແໜງເສດຖະກດິ ທ່ ີກະແຈກກະຈາຍຢ່ ູແຕ່ ລະ ທອູ້ ງຖ່ ນິ , ທຸກພາກທຸກແຂວງທ່ ວົ ປະເທດ. ກ. ໂຄງປະກອບຂະແໜງການເສດຖະກດິ ຂະແໜງການເສດຖະກດິ ແມ່ ນຈລຸ ະພາກໜ່ ງຶ ຂອງເສດຖະກດິ ແຫງຊາດສງັ ລວມແຕ່ ລະຂະແໜງການ ເສດຖະກດິ . ດ່ ງັ ນນັູ້ , ໂຄງປະກອບເສດຖະກດິ ຂະແໜງງານເສດຖະກດິ ແມ່ ນບນັ ດາຂະແໜງການເສດຖະກດິ ທ່ ີ ເປັນພນຶູ້ ຖານໃນພນຶູ້ ຖານເສດຖະກດິ ແຫ່ ງຊາດເຊ່ ນັ : ຂະແໜງການກະສກີ າ - ປ່ າໄມ,ູ້ ຂະແໜງ ອຸດສາຫະກາ ແລະ ຂະແໜງການບລກິ ານ. ບນັ ດາຂະແໜງການເສດຖະກດິ ເຄ່ ອື ນໄຫວພວົ ພນັ ກນັ ຢ່ າງສະໜດິ ແ ໜນູ້ ແລະ ເປັນເງ່ອື ນໄຂກະຕຸກຊຸກຍູເູ້ ຊ່ ງິ ກນັ ແລະ ກນັ . ຂ. ໂຄງປະກອບພາກສ່ ວນເສດຖະກດິ ພກັ ເຮາົ ສບື ຕ່ ຢືນຢັູ້ນໂຄງປະກອບເສດຖະກດິ ຂອງປະເທດເຮາົ , ແມ່ ນໂຄງປະກອບເສດຖະກດິ ຫາຍ ພາກສ່ ວນທ່ ມີ ຫີ າຍຮູບກາມະສດິ ແລະ ມຫີ າຍຮູບການຈດັ ຕງັູ້ ເສດຖະກດິ ຄງົ ຕວົ ຢ່ ູຮ່ ວມກນັ ,ມຄີ ວາມສະເໝີ ພາບຕ່ ໜາູ້ ກດົ ໝາຍ ແລະ ເຄ່ ອື ນໄຫວຕາມກນົ ໄກຕະຫາດທ່ ມີ ກີ ານຄຸມູ້ ຄອງ ແລະ ການດດັ ສມົ . ຄ. ໂຄງປະກອບເຂດແຄວູ້ ນເສດຖະກດິ ໃນນະໂຍບາຍໂຄງປະກອຍເສດຖະກດິ ເຊ່ ງິ ກອງປະຊຸມໃຫຍ່ ຄງັູ້ ທີ VI ຂອງພກັ ນນັູ້ ໄດຖູ້ ເື ປັນສາຄນັ ແລະ ສບື ຕ່ ຊຸກຍູກູ້ ານພດັ ທະນາເສດຖະກດິ ຕາມເຂດແຄວູ້ ນຢ່ າວງແຂງແຮງ, ແນ່ ໃສ່ ຈດັ ແບ່ ງກາລງັ ການຜະລດິ ໃນຂອບເຂດທ່ ວົ ປະເທດຢ່ າງມປີ ະສດິ ທພິ າບສູງ, ທງັ ມກີ ານປົກປັກຮກັ ສາຊບັ ພະຍາກອນທາມະຊາດຢ່ າງແທຈູ້ ງິ ເພ່ ອື ນາເອາົ ຜນົ ປະໂຫຍອນັ ມະຫາສານ, ເປັນມລະດກົ ອນັ ລາູ້ ຄ່ າຂອງຊາດ, ທດິ ທາງລວມໃນການພດັ ທະນາ ເສດຖະກດິ ເຂດແຄວູ້ ນ ແມ່ ນສຸມໃສ່ ພດັ ທະນາເສດຖະກດິ ເຂດແຄວູ້ ນທ່ ມີ ເີ ງ່ອື ນໄຂ ແລະ ທ່ າແຮງພຽງພໃນ ດາູ້ ນຕ່ າງໆ ເພ່ ອື ສາູ້ ງເປັນພນືູ້ ຖານ, ເປັນກາລງັ ແຮງທາງດາູ້ ນເສດຖະກດິ ແຫ່ ງຊາດ ທງັ ເປັນການຊຸກຍູເູ້ ຂດແຄວູ້ ນ ໃຫຂູ້ ະຫຍາຍຕວົ ນາໄປໂດຍສະເພາະແມ່ ນເຂດພູດອຍ ເຂດທ່ ໝີ ນັູ້ ເກ່ າົ ຂອງການຜະຕວິ ດັ ທ່ ຍີ ງັ ຫາູ້ ຫງັ . ດ່ ງັ ນນັູ້ , ກ່ ອນອ່ ືນໝດົ ຕອູ້ ງດາເນີນການສາຫວດຄົນູ້ ຄວູ້ າຢ່ າງເລິກເຊ່ ງິ ກ່ ຽວກບັ ທ່ າແຮງຂອງແຕ່ ລະ ແຄວູ້ ນບລເິ ວນ ເພ່ ອື ການດົ ໂຄງປະກອບເສດຖະກດິ ແລະ ວາງແຜນພດັ ທະນາເສດຖະກດິ ແຫ່ ງຊາດ. ການພດັ ທະນາເສດຖະກດິ ເຂດແຄວູ້ ນໂດຍມຈີ ດຸ ສຸມດ່ ງັ ນ:ີູ້ - ເຂດຈດຸ ສຸມຜະລດິ ທນັ ຍາຫານ ແມ່ ນເຂດນະຄອນຫວງວຽງຈນັ ດ ສະຫວນັ ນະເຂດ ແລະ ຈາປາສກັ . - ເຂດຈດຸ ສຸມປູກຕນົູ້ ໄມອູ້ ຸດສາຫະກາໃນນນັູ້ ມເີ ຂດປູກກາເຟ 5 ເມອື ງ ເຂດພູພຽງບລເິ ວນເຊ່ ນັ : ເມອື ງ ປາກຊ່ ອງ, ເມອື ງບຽງຈຽງ ແຂວງຈາປາສກັ , ເມອື ງເລ່ າົ ງາມ ແຂວງສາລະວນັ , ເມອື ງລະມາ, ເມອື ງທ່ າ ແຕງ ແຂວງເຊກອງ. ເຂດປູກຍານມີ ເມອື ງນາູ້ ບາກ, ເມອື ງງອຍ, ເມອື ງງາ ແລະ ເມອື ງຂວາ. - ເຂດຈດຸ ສຸມການລຽູ້ ງສດັ ໂດຍສະເພາະແມ່ ນການລຽູ້ ງງວົ ແມ່ ນ ເມອື ງແປກ, ເມອື ງສຸຍູ້ , ພູພຽງນາການ , ເມອື ງປາກຊ່ ອງ. 55
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ - ເຂດຈດຸ ສຸມໃນການຜະລດິ ກະສກີ າປ່ ຸງແຕງແມ່ ນນບັ ແຕ່ ເຂດຫກັ 20 ເມອື ງຄາເກດີ ລງົ ໄປເຖງິ ທ່ າແຂກ. ນອກຈາກນນັູ້ ຍງັ ມເີ ຂດຈດຸ ສຸມຕ່ າງໆ. 4. ຫນັ ພນຶູ້ ຖານເສດຖະກດິ ແຫ່ ງຊາດໄປສ່ ູເສດຖະກດິ ທ່ ຜີ ະລດິ ສນິ ຄາູ້ ຈດຸ ພເິ ສດທາງດາູ້ ນເສດຖະກດິ ຂອງປະເທດເຮາົ ປະເທດເຮາົ ເປັນປະເທດທ່ ມີ ຊີ ບັ ພະຍາກອນອຸດມົ ສມົ ບູນພສມົ ຄວນພນຶູ້ ຖານເສດຖະກດິ ແມ່ ນເສດ ຖະກດິ ກະສກີ າເປັນສ່ ວນໃຫຍ່ . ອຸດສະຫາກາມພີ ຽງແຕ່ ອຸດສາຫະກາເບ່ າົ ທ່ ພີ ວມຂະຫຍາຍຢ່ ູບາງຕວົ ເມອື ງບ່ ທນັ ຂະຫຍາຍຕວົ ກວູ້ າງຂວາງການຜະລດິ ແມ່ ນແບບທາມະຊາດ ແລະ ເຄ່ ງິ ທາມະຊາດເປັນສ່ ວນໃຫຍ່ . 4.1. ເສດຖະກດິ ທາມະຊາດ ແລະ ເສດຖະກດິ ສນິ ຄາູ້ ກ. ເສດຖະກດິ ທາມະຊາດ ເສດຖະກດິ ທາມະຊາດແມ່ ນເສດຖະກດິ ເຊ່ ງິ ການຜະລດິ ມແີ ຕ່ ການກະທບົ ແຮງງານຕວົ ຈງິ ໃສ່ ເປົາູ້ ໝາຍການຜະລດິ ເພ່ ອື ສາູ້ ງຄຸນຄ່ າໃຊສູ້ ອຍຜະລດິ ເພ່ ອື ໃຊສູ້ ອຍພາຍໃນຄອບຄວົ ເປັນຕນົູ້ ຕ, ຖາູ້ ແລກປ່ ຽນ ກແມ່ ນການແລກປ່ ຽນວດັ ຖຸພນັ ນາກນັ ບ່ ມກີ ານແກງູ້ ແຍງແຂ່ ງຂນັ , ເຫນັ ວ່ າໂຕຂາດເຂນີ ອນັ ໃດ, ຢາກໄດກູ້ ເອາົ ໄປປ່ ຽນກບັ ໝ່ ,ູ ບ່ ທນັ ມກີ ານແບ່ ງງານໃນສງັ ຄມົ . ຂ. ເສດຖະກດິ ສນິ ຄາູ້ ເສດຖະກດິ ສນິ ຄາູ້ ແມ່ ນເສດຖະກດິ ເຊ່ ງິ ເປົາູ້ ໝາຍຂອງການຜະລດິ ກ່ ເພ່ ອື ແລກປ່ ຽນ ( ເພ່ ອື ຂາຍ), ເງ່ອື ນໄຂຂອງການກາເນດີ ແລະ ການຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງການຜະລດິ ສນິ ຄາູ້ ແມ່ ນຕອູ້ ງມກີ ານແບ່ ງງານສງັ ຄມົ ແລະ ຮບັ ປະກນັ ໃຫອູ້ ດັ ຖະພາບຂອງຜູຜູ້ ະລດິ ມລີ ກັ ສະນະເອກະລາດທຽບຖານ, ໃນການເລອື ກຮູບກາມະ ສດິ , ຂະແໜງການຜະລດິ ແລະ ດາູ້ ນການເງນິ , ພອູ້ ມນນັູ້ ກມກີ ານຄາູ້ ຂາຍກບັ ຕ່ າງປະເທດ. ຄ. ຄວາມຈາເປັນຕອູ້ ງຫນັ ເສດຖະກດິ ທາມະຊາດໄປສ່ ູເສດຖະກດິ ສນິ ຄາູ້ ຫນັ ເສດຖະກດິ ທາມະຊາດໄປສ່ ູເສດຖະກດິ ສນິ ຄາູ້ ແມ່ ນເນອືູ້ ໃນຕນົູ້ ຕແຫ່ ງການກ່ ສາູ້ ງເສດຖະກດິ ໃນລະບອບປະຊາທປິ ະໄຕປະຊາຊນົ ລາວ. ສາູ້ ງເສດຖະກດິ - ວດັ ທະນະທາໃໝ່ ແມ່ ນໜາູ້ ທ່ ໃີ ຈກາງຂອງພກັ ໃນໄລຍະໃໝ່ ພວກເຮາົ ຮູນູ້ າກນັ ແລວູ້ ວ່ າ ພາຍຫງັ ທ່ ຍີ າດເອາົ ອານາດການປົກຄອງແລວູ້ ການປະຕວິ ດັ ຂອງພວກເຮາົ ໄດູ້ ກາູ້ ວເຂາົ ສູໄູ້ ລຍະໃໝ່ . ໜາູ້ ທ່ ຂີ ອງການປະຕວິ ດັ ໃນໄລຍະນຕີູ້ ນົູ້ ຕແມ່ ນສາູ້ ງເສດຖະກດິ - ວດັ ທະນະທາໃໝ່ . ພດຶ ຕິ ກາຫາຍແຫ່ ງການກ່ ສາູ້ ງ ແລະ ປົກປັກຮກັ ສາປະເທດຊາດຊໃີູ້ ຫພູ້ ວກເຮາົ ເຫນັ ໜາູ້ ທ່ ອີ ນັ ສາຄນັ ທ່ ສີ ຸດ, ມນັ ສບັ ສນົ ຫຍຸງູ້ ຍາກຕງັູ້ ຫາຍເທ່ າົ ເມ່ ອື ປຽບທຽບໃສ່ ການປະຕວິ ດັ ປົດປ່ ອຍຊາດຍາດເອາົ ມາມປື ະຊາຊນົ . ສາລບັ ພກັ ເຮາົ ຍາດເອາົ ອານາດການປົກຄອງມາເປັນເງ່ອື ນໄຂ ສ່ ວນຈດຸ ໝາຍນນັູ້ , ແມ່ ນນາເອາົ ຄວາມຢ່ ູດີ ກນິ ດີ, ຄວາມຜາສຸກໃຫປູ້ ະຊາຊນົ . ທ່ ານ ໂຮ່ ຈ່ ີມນິ ເຄີຍເວາົູ້ ວ່ າ ປະເທດມີເອກະລາດ ແຕ່ ປະຊາຊົນພັດບ່ ມີ ເສລພີ າບ ບ່ ມຄີ ວາມຜາສຸກ, ເອກະລາດດ່ ງັ ກ່ າວຈະບ່ ມຄີ ວາມໝາຍຍງັ ໝດົ . ການກ່ ສາູ້ ງເສດຖະກດິ ບ່ ພຽງແຕ່ ປະຕບິ ດັ ຈດຸ ໝາຍດາູ້ ນເສດຖະກດິ ເທ່ າົ ນນັູ້ ຫາກຍງັ ຕອູ້ ງສາູ້ ງບນັ ດາເງ່ອື ນໄຂດາູ້ ນວດັ ທະນາທາ - ສງັ ຄມົ ອກີ . 56
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ ຂະຫຍາຍກາລງັ ການຜະລດິ ແມ່ ນໜາູ້ ອນັ ສາຄນັ ອນັ ດບັ ໜ່ ງຶ ໃນຂະບວນວວິ ດັ ແຫ່ ງການຂະຫຍາຍເສດຖະກດິ ພວກເຮາົ ຕອູ້ ງເອາົ ໃຈໃສ່ ວ່ າແມ່ ນອນັ ໃດສາຄນັ ຕດັ ສນິ ກວ່ າໝ່ ູ? ມັນແມ່ ນການກ່ ສາູ້ ງກາລັງການຜະລິດແມ່ ນສາຄັນກວ່ າເພ່ ິນໝົດ. ທັງນັນູ້ ກເພາະວ່ າມີການ ຂະຫຍາຍຕວົ ກາລງັ ການຜະລດິ ເທ່ າົ ນນັູ້ ຈ່ ງຶ ສາມາດຕອບສະໜອງຄວາມຕອູ້ ງການອນັ ນັບມສື ູງຂອງສງັ ຄມົ . ບດົ ຮຽນຂອງບນັ ດາປະເທດສງັ ຄມົ ນຍິ ມົ ຢ່ ູເອຣີ ບົ ຕາເວນັ ອອກໄດຊູ້ ບີູ້ ອກວ່ າມຫີ າຍນະໂຍບາຍດາູ້ ນເສດຖະກດິ - ສັງຄົມທ່ ີດີ. ສະນັນູ້ , ການຂະຫຍາຍກາລງັ ການຜະລິດຂອງສງັ ຄົມຢ່ າງບ່ ຢຸ ດຢັູ້ງ ຈ່ ຶງເປັນທງັ ບັນຫາດາູ້ ນ ເສດຖະກິດ ແລະ ການເມືອງ ໂດຍເຫັນແຈງູ້ ບນັ ຫາດ່ ັງກາູ້ ວ ພັກເຮົາຈ່ ງຶ ຖືວ່ າໜາູ້ ທ່ ແີ ຫ່ ງການພັດທະນາ ເສດຖະກດິ ເປັນໃຈກາງ, ໃນນໜັູ້ ບນັ ຫາຂະຫຍາຍກາລງັ ການຜະລດິ ເປັນໜາູ້ ທ່ ຍີ ຸດທະສາດ. ສາູ້ ງເສດຖະກດິ ສນິ ຄາູ້ ໂດຍເລ່ ມີ ຈາກການຫນັ ເສດຖະກດິ ທາມະຊາດແມ່ ນເສນັູ້ ທາງແຫ່ ງການພດັ ທະນາ ເສດຖະກດິ ຢ່ ູລາວ. ເສນັູ້ ທາງແຫ່ ງການພດັ ທະນາເສດຖະກດິ ຂອງປະເທດເຮາົ ແມ່ ນການສາູ້ ງເສດຖະກດິ ສນິ ຄາູ້ ແຕ່ ບນັ ຫາ ທ່ ຕີ ງັູ້ ຂນຶູ້ ກມຢີ ່ ູວ່ າ ພວກເຮາົ ກາູ້ ວຂນຶູ້ ຈາກພນືູ້ ຖານເສດຖະກດິ ອນັ ໃດ?. ກ່ ອນອ່ ນື ໝດົ ພວກເຮາົ ຕອູ້ ງການຈະແຈງູ້ ວ່ າພນືູ້ ຖານເສດຖະກດິ ຂອງປະເທດເຮາົ ແມ່ ນເສດຖະກດິ ທາ ມະຊາດ ແລະ ເຄ່ ງິ ທາມະຊາດ ມລີ ກັ ສະນະກຸມູ້ ຕນົ ເອງພໃຜພລາວ ແຜ່ ລາມທ່ ວົ ໄປສ່ ູເສດຖະກດິ ສນິ ຄາູ້ ເພ່ ອື ຢາກພສິ ູດ ໃຫພູ້ ວກເຮາົ ເຫນັ ວ່ າແມ່ ນເສດຖະກດິ ທາມະຊາດ ແລງ ເຄ່ ງິ ທາມະຊາດນນັູ້ ພວກເຮາົ ລອງມາເບ່ ງິ ດາູ້ ນຄວາມຮູ,ູ້ ຄວາມຊານຊິ ານານງານຂອງຊາວກະສກີ ອນ, ກາມະກອນ ແລະ ລດັ ຖະກອນຂອງພວກເຮາົ ຍງັ ເຫນັ ວ່ າຢ່ ູລະດບັ ຕ່ າທ່ ສີ ຸດ, ພາຫະນະການຜະລດິ ຍງັ ປະຖມົ ປະຖານຫາຍເຖງິ ວ່ າຍງັ ຢ່ ູບນັ ດາຕວົ ເມອື ງໃຫຍ່ ແລະ ພນືູ້ ທ່ ບີ າງກດິ ຈະການ ແລະ ບາງສານກັ ງານທ່ ມີ ຄີ ວາມສະດວກ ແລະ ຈາເປັນນາໃຊພູ້ າຫະນະການຜະລດິ ເຄ່ ອື ງ ກນົ ຈກັ ແລະ ເຄ່ ອື ງຈກັ ທນັ ສະໄໝແດ່ ແລວູ້ ກຕາມ. 5. ນະໂຍບາຍຂອງພກັ ສປປ ລາວຕ່ ກບັ ການສາູ້ ງພນຶູ້ ຖານເສດຖະກດິ ສນິ ຄາູ້ 5.1. ທດັ ສະນະ ຈດຸ ໝາຍການຂະຫຍາຍເສດຖະກດິ ຕະຫາດແມ່ ນເພ່ ອື ປົດປ່ ອຍ ແລະ ຂະຫຍາຍກາລງັ ການຜະລດິ ຢ່ າງແຂງແຮງ. ແນ່ ໃສ່ ຫນັ ເສດຖະກດິ ທາມະຊາດໄປສ່ ູເສດຖະກດິ ສນິ ຄາູ້ ປັບປຸງຊວີ ດິ ການເປັນຢ່ ູຂອງປະຊາຊນົ ໃຫດູ້ ຂີ ນຶູ້ ຢ່ າງບ່ ຢຸດຢັງູ້ , ສາູ້ ງປະເທດເຮາົ ໃຫມູ້ ່ ງັ ຄ່ ງັ ເຂມັູ້ ແຂງ. ປະຊາຊນົ ຮ່ ງັ ມຜີ າສຸກ, ສງັ ຄມົ ຍຸຕທິ າ ແລະ ສີວໄິ ລ ເພ່ ອື ຮບັ ປະກນັ ຕອູ້ ງກາແໜນູ້ ທດັ ສະນະດ່ ງັ ນ:ີູ້ - ຕອູ້ ງຮບັ ປະກນັ ການນາພາຂອງພກັ ແລະ ການຄຸມູ້ ຄອງຂອງລດັ ປະສານສມົ ທບົ ລະຫວ່ າງແຜນການ ແລະ ຕະຫອດຢ່ າງຄອງຕວົ . - ທດິ ການຂະຫຍາຍແມ່ ນຕອູ້ ງຮບັ ປະກນັ ການກ່ າວຂນຶູ້ ສ່ ູສງັ ຄມົ ນຍິ ມົ , ແຕ່ ບ່ ກບັ ໄປສ່ ູກນົ ໄກເກ່ າົ ແບບ ເກອືູ້ ກູນ. - ຊຸກຍູສູ້ ່ ງົ ເສ່ ມີ ເສດຖະກດິ ຂອງລດັ ແລະເສດຖະກດິ ຮ່ ວມມຂື ອງປະຊາຊນົ ໃຫຂູ້ ະຫຍາຍຕວົ ຂນຶູ້ ເປັນ ພນຶູ້ ຖານຂອງເສດຖະກດິ ແຫ່ ງຊາດ. 57
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ - ຂະຫຍາຍເສດຖະກດິ ຕອູ້ ງຂະຫຍາຍພອູ້ ມກບັ ການຂະຫຍາຍວດັ ທະນະທາ ແລະ ແກໄູ້ ຂບນັ ຫາສງັ ຄມົ , ບ່ ໃຫເູ້ ກດີ ມສີ ອງຂວົູ້ ທຸກ - ຮ່ ງັ ຫຸດໂຕນກນັ ຫາຍຮບັ ປະກນັ ການປົກປັກຮກັ ສາຊບັ ພະຍາກອນ ແລະສ່ ງິ ແວດລອູ້ ມ, ທງັ ຮບັ ປະກນັ ໃຫປູ້ ະເທດຊາດພດັ ທະນາໄປຕາມທດິ ກາູ້ ວຂນຶູ້ ສງັ ຄມົ ນຍິ ມົ . - ການດດັ ສມົ ຕະຫາດຢ່ ູປະເທດເຮາົ ດາູ້ ນໜ່ ງຶ ຕອູ້ ງດດັ ສມົ ບນັ ດາກດົ ເກນຂອງເສດຖະກດິ ຕະຫາດ ແລະ ອກີ ດາູ້ ນໜ່ ງຶ ແມ່ ນອງີ ໃສ່ ການຄຸມູ້ ຄອງຢ່ າງມຜີ ນົ ສກັ ສດິ ຂອງລດັ , ລດັ ຕອູ້ ງມແີ ຜນການເພ່ ອື ກາ ນດົ ທດິ ທາງ. 5.2. ທດິ ທາງ ເພ່ ອື ຫນັ ປ່ ຽນເສດຖະກດິ ທາມະຊາດໄປສ່ ູການຂະຫຍາຍການຜະລດິ ສນິ ຄາູ້ ແລະ ການພດັ ທະນາພນຶູ້ ຖານເສດຖະກດິ ແຫ່ ງຊາດຕາມທດິ ສບື ຕ່ ສາູ້ ງ ແລະ ຂະຫຍາຍລະບອບປະຊາທປິ ະໄຕປະຊາຊນົ , ສາູ້ ງບນັ ດາ ປະຖົມປັດໄຈເພ່ ືອກາູ້ ວຂຶນູ້ ສັງຄົມນິຍົມເທ່ ອື ລະກາູ້ ວ, ໃນຕ່ ໜາູ້ ຕອູ້ ງສົງເສ່ ີມເສດຖະກດິ ຕະຫາດໃຫູ້ ຂະຫຍາຍຕວົ ຢ່ າງແຂງແຮງຕາມທດິ ທາງຕນົູ້ ຕດ່ ງັ ນ:ີູ້ - ສາູ້ ງລະບອບຫວົ ໜ່ ວຍການຜະລດິ ທຸລະກດິ ເຊ່ ງິ ປະກອບດວູ້ ຍຫາຍຮູ ບການກາມະສດິ , ຫາຍຮູ ບ ການຈດັ ຕງັູ້ ມຄີ ວາມເປັນເຈາົູ້ ຕນົ ເອງ, ສະເໝພີ າບຕ່ ໜາູ້ ກດົ ໝາຍ, ພນົ ລະເມອື ງທຸກຄນົ ມສີ ດິ ດາເນນີ ທຸລະກດິ - ຂະຫຍາຍຕະຫາດໃຫເູ້ ປັນເອກະພາບມຫີ ວົ ໜ່ ວຍບລກິ ານທ່ ສີ າມາດດາລງົ ບດົ ບາດເຊ່ ອື ມຕ່ ລະຫວ່ າງ ຫວົ ໜ່ ວຍເສດຖະກດິ ດວູ້ ຍກນັ , ລະຫວ່ າງບຸກຄນົ ກບັ ວສິ າຫະກດິ . - ສາູ້ ງລະບບົ ຄຸມູ້ ຄອງມະຫາພາກທ່ ມີ ປີ ະສດິ ທພິ າບໃຫກູ້ ະທດັ ລດັ ມລີ ະບບົ ລະບຽບ ແລະ ມກີ ານປະສານ ສມົ ທບົ ຢ່ າງກມົ ກ່ ຽວ, ໃນນນັູ້ ອງົ ການສດິ ອານາດຂອງບດັ ຕອູ້ ງກະທດັ ລດັ ມປີ ະສດິ ທພິ າບແລະ ມຜີ ນົ ສກັ ສດິ ໃນການຄຸມູ້ ຄອງ. 6. ເສມີ ຂະຫຍາຍບນັ ດາຫວົ ໜ່ ວຍເສດຖະກດິ 6.1. ພາກສ່ ວນເສດຖະກດິ ຢ່ ູໃນ ສປປ ລາວໃນປັດຈບຸ ນັ ມຫີ າຍພາກສ່ ວນເສດຖະກດິ ທ່ ສີ ະແດງຢ່ ູໃນບນັ ດາຮູບການກາມະສດິ ຕ່ າງໆທ່ ມີ ກີ ານຈດັ ຕງັູ້ ແລະ ການເຄ່ ອື ນໄຫວຢ່ ູຮ່ ວມກນັ , ບນົ ພນືູ້ ຖານຄວາມສະເໝພີ າບຕ່ ໜາູ້ ກດົ ໝາຍພາຍໃຕູ້ ການຄຸ ້ມູ ຄອງຂອງລັດຕາມກົນໄກຕະຫາດທ່ ີມີການຮ່ ວມື ແລະ ແຂ່ ງຂັນກນັ ແຕ່ ມີພັນທະຮ່ ວມກັນຄື ປະກອບສ່ ວນເຂາົູ້ ໃນການພດັ ທະນາເສດຖະກດິ - ສງັ ຄມົ ຂອງ ສປປລາວໃຫມູ້ ຄີ ວາມເຂມົູ້ ແຂງເທ່ ອື ລະກາູ້ ວ. ກ. ພາກສ່ ວນເສດຖະກດິ ພາກສ່ ວນເສດຖະກດຂອງລດັ ໃນລະບບົ ເສດຖະກດິ ຕະຫາດທ່ ຫີ າຍພາກສ່ ວນເສດຖະກດິ ຫາຍຮູບກາມະສດິ ດຈດັ ຕງັູ້ ແລະ ເຄ່ ອື ນ ໄຫວຢ່ ູຮ່ ວມກນັ ຂອງປະເທດ, ເສດຖະກດິ ລດັ ແມ່ ນພາກສ່ ວນເສດຖະກດິ ທ່ ສີ າຄນັ ເຊ່ ງິ ກວມເອາົ ບນັ ດາຂະ ແໜງການຜະລດິ ທ່ ເີ ປັນຍຸດທະສາດໃນພນືູ້ ຖານເສດຖະກດິ ແຫ່ ງຊາດຄ:ື ທະນາຄານ, ການເງນິ , ຄມົ ມະນາຄມົ , ໄຟຟູ້ າູ້ , ໄປສະນ,ີ ການບນິ ແລະ ອ່ ນື ໆ. 58
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ ຮູບທີ 13 ພາກສ່ ວນເສດຖະກດິ ຂອງລດັ ພາກສ່ ວນເສດຖະກດິ ເອກະຊນົ - ເອກະເທດ ເສດຖະກດິ ເອກະຊນົ - ເອກະເທດມພີ າກສ່ ວນເສດຖະກດິ ຂອງເຈາົູ້ ຊບັ ນອູ້ ຍ ຜູຜູ້ ະລດິ ສນິ ຄາູ້ ທ່ ເີ ຄ່ ອື ນໄຫວ ທຸລະກດິ ຕ່ າງໆເຊ່ ງິ ໝນູ ໃຊທູ້ ນຶ ສ່ ວນຕວົ ຫື ລວມໝ່ ບູ ນັ ດາເຈາົູ້ ຊບັ ນອູ້ ຍ, ໃນເງ່ອື ນໄຂຂອງປະເທດເຮາົ ພາກສ່ ວນ ນຍີູ້ ງັ ຄມົ ຕວົ ຍາວນານ ແລະ ມບີ ດົ ບາດຊຸກຍູກູ້ ານຫນັ ປ່ ຽນເສດຖະກດິ ທາມະຊາດ ແລະ ເຄ່ ງິ ທາມະຊາດໄປສ່ ູ ເສດຖະກດິ ສນິ ຄາູ້ . ພາກສ່ ວນເສດຖະກດິ ນາຍທນຶ ເອກະຊນົ ກວມເອາົ ຂງົ ເຂດເສດຖະກດິ ການຜະລດິ - ທຸລະກດິ ສ່ ວນຫາຍມຂີ ະໜາດໃຫຍ່ ຂອງພວກນາຍທນຶ ເອກະ ຊນົ ຮ່ ວມທນຶ ລະຫວ່ າງນາຍທນຶ ກບັ ນາຍທນຶ ແລະ ຮ່ ວມມສື າພນັ ກບັ ລດັ ກບັ ນາຍທນຶ ເອກະຊົນການຫນັ ເອາົ ພາກສ່ ວນນໃີູ້ ຫກູ້ າຍເປັນທນຶ ນຍິ ມົ ແຫ່ ງລດັ ແມ່ ນນະໂຍບາຍຂອງພກັ ແລະ ລດັ ເຮາົ ໃນໄລຍະກ່ ສາູ້ ງແລະ ເສ່ ີມ ຂະຫຍາຍລະບອບປະຊາທປິ ະໄຕປະຊາຊນົ . ພາກສ່ ວນເສດຖະກດິ ຄອບຄວົ ກ່ ອນອ່ ນື ໝດົ ແມ່ ນຄອບຄົວຊາວກະສີກອນ ເຊ່ ິງກວມເອາົ 80% ຂອງຈານວນຄວບຄວົ ທງັ ໝດົ ທ່ ວົ ປະເທດ, ນອກນນັູ້ ຍງັ ມເີ ສດຖະກດິ ຄອບຄວົ ຂອງພະນກັ ງານລດັ ຖະກອນ, ກາມະກອນ ແລະ ເຈາົູ້ ຊບັ ນອູ້ ຍ. ໃນຂະບວນວວິ ດັ ແຫ່ ງການຫນັ ເສດຖະກດິ ທາມະຊາດ - ເຄ່ ງິ ທາມະຊາດໄປສ່ ູເສດຖະກດິ ສນິ ຄາູ້ ນນັູ້ , ພາກສ່ ວນ ເສດຖະກດິ ຄອບຄົວຍັງມບີ ົດບາດສາຄັນໃນການປະກອບທນຶ ຮອູ້ ນເຂົາູ້ ໃນການຜະລດິ - ທຸລະກດິ , ນາໃຊູ້ ຄວາມຊານຊິ ານານ ແລະ ຫວົ ຄດິ ປະດດິ ສາູ້ ງທ່ ເີ ປັນມນູ ເຊອືູ້ , ປະຕບິ ດັ ການແບ່ ງງານ ແລະ ການຈດັ ຕງັູ້ ອອກແຮງ ງານ, ສະສມົ ທນຶ ຮອນ ແລະ ຂະຫຍາຍກດິ ຈະການໃຫເູ້ ຕບີ ໃຫຍ່ ຂະຫຍາຍຕວົ ຂນຶູ້ ເລອືູ້ ຍໆ. ລວມທງັ ເສດຖະກດິ ຄອບຄວົ ຊາວກະສກີ ອນ, ຄອບຄວົ ພະນກັ ງານລດັ ຖະກອນ, ກາມະກອນ ແລະ ເຈາົູ້ ຊບັ ນອູ້ ຍ. 59
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ ເສດຖະກດິ ຄອບຄົວມບີ ດົ ບາດສາຄນັ ສາູ້ ງຄວາມຮ່ ງັ ມເີ ຂມັູ້ ແຂງໃຫແູ້ ກ່ ສັງຄມົ ປະກອບສ່ ວນແກໄູ້ ຂ ຄວາມທຸກຍາກເທ່ ອື ລະກາູ້ ວ ພາກສ່ ວນເສດຖະກດິ ຮ່ ວມສາພນັ ກບັ ຕ່ າງປະເທດ ເສດຖະກດິ ຮ່ ວມສາພນັ ກບັ ຕ່ າງປະເທດແມ່ ນຂງົ ເຂດເສດຖະກດິ ຮ່ ວມມ,ື ຮ່ ວມທນຶ ລະຫວ່ າງລດັ ສ ປ ປ ລາວກບັ ລດັ ອ່ ນື , ອງົ ການຈດັ ຕງັູ້ ສາກນົ , ອງົ ການຈດັ ຕງັູ້ ທ່ ບີ ່ ຂນຶູ້ ກບັ ລດັ ຖະບານນບັ ທງັ ປະເທດເພ່ ອື ນມດິ ແລະ ປະເທດຕ່ າງໆໃນການເຄ່ ືອນໄຫວການຜະລດິ ທຸລະກດິ ໃຫຍ່ ໆໃນຂງົ ເຂດກະສີກາ - ປ່ າໄມ,ູ້ ຂຸ ດຄນົູ້ ບ່ ແຮ່ , ທະນາຄານ, ຄມົ ມະນາຄມົ ແລະ ອ່ ນື ໆບນົ ພນຶູ້ ຖານຫກັ ການເຄາົ ລບົ ອານາດອະທປິ ະໄຕເຊ່ ງິ ກນັ ແລະກນັ ຕ່ າງ ຝ່ າຍຕ່ າງໄດຮູ້ ບັ ຜນົ ປະໂຫຍດ. 60
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ ພາກທີ 3 ສງັ ຄມົ ສາດ ບດົ ທີ 5 ລະບອບການເມອື ງ ແລະ ແນວທາງນະໂຍບາຍຂອງ ສາທາລະນະລດັ ປະຊາທປິ ະໄຕ ປະຊາຊນົ ລາວ(ສປປລາວ) 1.ລະບອບປະຊາທປິ ະໄຕປະຊາຊນົ 1.1. ຄວາມໝາຍ ປະຊາທປິ ະໄຕແມ່ ນຮູບແບບໜ່ ງຶ ຂອງລດັ ເຊ່ ງິ ອານາດຂນຶູ້ ກບັ ປະຊາຊນົ ຫື ເວາົູ້ ອີກຢ່ າງໜ່ ງຶ ປະຊາທປິ ະ ໄຕ ແມ່ ນຮູບການພວົ ພນັ ທາງດາູ້ ນການເມອື ງ ເຊ່ ງິ ອານາດທງັ ໝດົ ເປັນຂອງປະຊາຊນົ , ຂນຶູ້ ກບັ ປະຊາຊນົ ໂດຍ ປະຊາຊນົ . ເນອືູ້ ໃນແທປູ້ ະຊາທປິ ະໄຕ ມນັ ແມ່ ນຜະລດິ ຕະພນັ ແຫ່ ງການພວົ ພນັ ຊນົ ຊນັູ້ , ແມ່ ນການຈດັ ຕງັູ້ ສດິ ອານາດການເມອື ງຂອງຊນົ ຊນັູ້ ປົກຄອງຕ່ ສງັ ຄມົ . ປະຊາທປິ ະໄຕແມ່ ນການຖສື ຽງສ່ ວນຫາຍເປັນໃຫຍ່ , ລະບອບການປົກຄອງທ່ ປີ ະຊາຊນົ ເປັນໃຫຍ່ ພາຍ ໃຕລູ້ ະບອບລວມສູນປະຊາທປິ ະໄຕນບັ ຖື ແລະ ປະຕບິ ດັ ສດິ ທຸກຄນົ ເຂາົູ້ ຮ່ ວມມຄີ ວາມຄດິ ເຫນັ ແລະຕດັ ສນິ ບນັ ຫາວຽກລວມ ຫື ເວາົູ້ ອກີ ຢ່ າງໜ່ ງຶ ວ່ າແມ່ ນຮູບການພວົ ພັນທາງດາູ້ ນການເມອື ງເຊ່ ງິ ສດິ ອານາດເປັນຂອງ ປະຊາຊນົ ຂນຶູ້ ກບັ ປະຊາຊນົ ໂດຍປະຊາຊນົ . 1.2.ລະບບົ ປະຊາທປິ ະໄຕ ປະຊາທປິ ະໄຕມີ 2 ລະບບົ ຄ:ື - ປະຊາທປິ ະໄຕປະຊາຊນົ ແມ່ ນປະຊາທປິ ະໄຕຂອງຄນົ ສ່ ວນຫາຍໃນພນົ ລະເມອື ງທ່ ວົ ປະເທດສດິ ອານາດ ທງັ ໝດົ ເປັນຂອງປະຊາຊນົ ໂດຍປະຊາຊນົ ແລະ ເພ່ ອື ຜນົ ປະໂຫຍດຂອງປະຊາຊນົ .ປະຊາຊນົ ມສີ ດິ ທາ ການຜະລດິ , ແກໄູ້ ຂຊວີ ດິ ການເປັນຢ່ ູໃຫດູ້ ີຂນຶູ້ , ມສີ ດິ ສກຶ ສາຮ່ າຮຽນ, ມສີ ດິ ປະກອບຄວາມຄດິ ເຫນັ ເຂາົູ້ ໃນການບລຫິ ານບາູ້ ນເມອື ງ ຕາມແນວທາງຂອງພກັ ແລະ ກດົ ໝາຍຂອງລດັ . - ປະຊາທປິ ະໄຕນາຍທນຶ ແມ່ ນປະຊາທປິ ະໄຕຂອງຄນົ ສ່ ວນໜອູ້ ຍ ແມ່ ນປະຊາທປິ ະໄຕສະເພາະຊນົ ຊນັູ້ ນາຍທນຶ ເຂາົ ເນນັູ້ ໜກັ ປະຊາທປິ ະໄຕຜ່ ານແບບລວມໆມລີ ກັ ສະນະຮູບການແນ່ ໃສ່ ປົກປອູ້ ງສດິ ຜນົ ຜະ ໂຫຍ ແລະ ອານາດຂອງນາຍທນຶ . ສ່ ວນປະຊາທປິ ະໄຕໂດຍກງົ ຂອງຄນົ ສ່ ວນຫາຍຜູອູ້ ອກແຮງງານ ແມ່ ນຖກື ຈາກດັ . ຂະບວນວວິ ດັ ແຫ່ ງການກາເນດີ ແລະ ການຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງປະຊາທປິ ະໄຕແມ່ ນຂະບວນວວິ ດັ ແຫ່ ງການ ນາເອາົ ສດິ ອານາດຕວົ ຈງິ , ຄບົ ຖວູ້ ນມາໃຫປູ້ ະຊາຊນົ ມາປະກອບສ່ ວນເຂາົູ້ ໃນການຄຸມູ້ ຄອງລດັ ,ຄຸມູ້ ຄອງເສດຖະ ກດິ ແລະ ຄຸມູ້ ຄອງສງັ ຄມົ ຢ່ າງກວູ້ າງຂວາງ, ນບັ ມນືູ້ ບັ ໜກັ ແໜນູ້ . 1.3. ຕນົູ້ ກາເນດີ ຂອງປະຊາທປິ ະໄຕ ກ. ຕນົູ້ ກາເນດີ ຂອງປະຊາທປິ ະໄຕ ປະຊາທປິ ະໄຕບ່ ແມ່ ນຢ່ ູຫາກເກດີ ຂນຶູ້ ເອງແມ່ ນໝາກຜນົ ຂອງການຕ່ ສູອູ້ ນັ ຍາວນານຂອງປະຊາຊນົ ຜູ ູ້ ອອກແຮງງານ, ບນັ ດາກາລງັ ທ່ ກີ າູ້ ວໜາູ້ ຂອງມວນມະນຸດຜ່ ານຫາຍຍຸ ກຫາຍສະໄໝໃນສງັ ຄມົ ທ່ ມີ ີຊນົ ຊນັູ້ , 61
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ ປະຊາທປິ ະໄຕແມ່ ນໝາກຜນົ ຂອງການຕ່ ສູຊູ້ ນົ ຊນັູ້ , ຕ່ ສູເູ້ ພ່ ອື ປະຊາທປິ ະໄຕຂອງຊນົ ຊນັູ້ ຫື ເພ່ ອື ສດິ ທພິ ນຶູ້ ຖານ ຂອງຄວາມເປັນມະນຸດ. ພນືູ້ ຖານປະຊ່ ທປິ ະໄຕ ແມ່ ນບນັ ດາສດິ ພນືູ້ ຖານຂອງຄວາມເປັນມະນຸດຄື ສດິ ໃນການດາລງົ ຊີວດິ , ສດິ ໄດເູ້ ຄ່ ອື ນໄຫວການເມອື ງ, ວດັ ທະນະທາ - ສງັ ຄມົ , ສດິ ໃນການຊມົ ໃຊຜູ້ ະລດິ ຕະພນັ ຂອງທາມະຊາດ ແລະ ສງັ ຄມົ ...ບນັ ດາສດິ ເຫ່ າົ ນນັູ້ ແມ່ ນຜະລດິ ຕະພນັ , ແມ່ ນຜນົ ສາເລດັ ຂອງຂະບວນວວິ ດັ ແຫ່ ງການຂະຫຍາຍຕວົ ອນັ ຍາວນານຂອງປະຫວດັ ສາດ, ມນັ ສບື ທອດບດົ ຮຽນອນຍອດຍ່ ງິ ຂອງແຕ່ ຍຸກສະໄໝ ແລະ ໄດຮູ້ ບັ ການເສີມ ຂະຫຍາຍໃນເງ່ອື ນໄຂປະຫວດັ ສາດອນັ ລະອຽດຕວົ ຈງິ . ສາລບັ ພກັ ປະຊາຊນົ ປະຕວິ ດັ ລາວຖວື ່ າປະຊາທປິ ະໄຕແມ່ ນຈດຸ ໝາຍທງັ ແມ່ ນກາລງັ ດນັ ຂອງພາລະກດິ ປະຕວິ ດັ ແຕ່ ລະໄລຍະໂດຍສະເພາະແມ່ ນພາລະກດິ ປ່ ຽນແປງໃໝ່ ຮອບດາູ້ ນຂອງປະເທດຊາດເຊງິ ມນັ ຮຽກຮອູ້ ງ ໃຫເູ້ ສມີ ຂະຫຍາຍປະຊາທປິ ະໄຕຢ່ າງສຸດຂີດ, ເປັນຕນົູ້ ແມ່ ນການເສີມຂະຫຍາຍການປະຕບິ ດັ ບນັ ດາສດິ ແລະ ພນັ ທະຂອງພນົ ລະເມອື ງທ່ ລີ ດັ ຖະທາມະນູນໄດກູ້ ານດົ ໄວຢູ້ ່ າງຖກື ຕອູ້ ງ ແລະ ປະດດິ ສາູ້ ງ, ກໝາຍຄວາມວ່ າ ປະຕບິ ດັ ປະຊາທປິ ະໄຕຢ່ າງເຕມັ ສ່ ວນ. ການເສມີ ຂະຫຍາຍປະຊາທປິ ະໄຕ ແມ່ ນຂະບວນວວິ ດັ ໜ່ ງຶ ທ່ ຕີ ດິ ພນັ ກບັ ຈງັ ຫວະການຂະຫຍາຍຕວົ ໃນທຸກດາູ້ ນຂອງປະເທດຊາດ, ຕດິ ພນັ ກບັ ລະດັບຄວາມຮູ,ູ້ ຄວາມຕ່ ືນຕວົ ຂອງ ພນົ ລະເມອື ງ ແລະ ຕດິ ພນັ ກບັ ຈດຸ ພເິ ສດທາງດາູ້ ນປະຫວດັ ສາດ ແລະ ມູນເຊອືູ້ ຂອງຊາດ. ການເສມີ ຂະຫຍາຍປະຊາທປິ ະໄຕໃນພາລະກດິ ປ່ ຽນແປງໃໝ່ ແມ່ ນເສມີ ຂະຫຍາຍສດິ ປະຊາທປິ ະໄຕ ຂອງປະຊາຊນົ ລາວບນັ ດາເຜ່ າົ . ສະນນັູ້ , ການເສີມຂະຫຍາຍປະຊາທປິ ະໄຕ ຕອູ້ ງໄປຄຽງຄ່ ູກບັ ການເພ່ ີມທະວີ ລະບອບນຕິ ບິ ນັ ຍດັ , ປະຕບິ ດັ ສດິ ຄຽງຄ່ ູກບັ ການປະຕບິ ດັ ພນັ ທະຂອງພນົ ລະເມອື ງ, ທຸກການເຄ່ ອື ນໄຫວຂອງ ພນົ ລະເມອື ງຈະຕອູ້ ງສອດຄ່ ອງກບັ ລດັ ຖະທາມະນນູ ແລະ ກດົ ໝາຍ. ຂ. ທາດແທຂູ້ ອງປະຊາທປິ ະໄຕປະຊາຊນົ ທາດແທຂູ້ ອງປະຊາທປິ ະໄຕປະຊາຊນົ ແມ່ ນປະຊາທປິ ະໄຕຕ່ ປະຊາຊນົ ຈານວນຫາພາຍໃນປະເທດເຊ່ ງິ ມນັ ລວມມຊີ າວຜູອູ້ ອກແຮງງານທງັ ໝດົ ( ກາມະກອນ, ຊາວກະສກີ ອນ, ນກັ ຮຽນຮູປູ້ ັນຍາຊນົ ແລະ ຊນັູ້ ຄນົ ທ່ ີ ຮກັ ຊາດ), ຜະເດດັ ການຕ່ ກ່ ຸມຄນົ ຈາໜອູ້ ຍທ່ ມີ ກີ ນົ ອຸບາຍມາູ້ ງເພທູ້ າລາຍພາລະກດິ ສາູ້ ງສາພດັ ທະນາຊີວດິ ໃໝ່ ຂອງປະຊາຊນົ ຄນົ ຈານວນຫາຍແລະປະເທດຊາດ. ລະບອບປະຊາທປິ ະໄຕປະຊາຊນົ ເນອືູ້ ໃນແທແູ້ ມ່ ນສດິ ອານາດເປັນຂອງປະຊາຊນົ , ຂນຶູ້ ກບັ ປະຊາຊນົ ບນັ ດາຊນົ ຊນັູ້ ຄນົ ບນັ ດາເຜ່ າົ ໃນນນັູ້ ກາມະກອນ, ຊາວກະສີກອນ, ນກັ ຮຽນຮູປູ້ ັນຍາຊນົ ເປັນຫກັ ແຫງພາຍໃຕູ້ ການນາພາຂອງພກັ ປະຊາຊນົ ປະຕວິ ດັ ລາວ. ຍອູ້ ນແນວນນັູ້ ມນັ ຈ່ ງຶ ມີຄວາມແຕກຕ່ າງກນັ ກບັ ປະຊາທປິ ະໄຕ ນາຍທນຶ ເຊ່ ງິ ລະບອບປະຊາທປິ ະໄຕປະຊາຊນົ ມນັ ແມ່ ນສດິ ອານາດເປັນຂອງປະຊາຊນົ ຈານວນຫວງຫາຍຢ່ ູໃນ ສງັ ຄມົ . ກງົ ກນັ ຂາູ້ ມກບັ ປະຊາທປິ ະໄຕນາຍທນຶ ມນັ ແມ່ ນສດິ ອານາດຂອງກ່ ຸມຄນົ ຈານວນໜອູ້ ຍທ່ ຮີ ່ ງັ ມມີ ອີ ານາດ ໃນສງັ ຄມົ . ສ່ ວນປະຊາຊນົ ພນົ ລະເມອື ງຜູອູ້ ອກແຮງງານສ່ ວນຫາຍນນັູ້ ແມ່ ນຖກື ຈາກດັ ສດິ ປະຊາທປິ ະໄຕໝາຍ ຄວາມວ່ າສ່ ງິ ທ່ ຖີ ກື ຕອູ້ ງເປັນທາແຕ່ ເມ່ ອື ຂດັ ກບັ ຜນົ ປະໂຫຍດຂອງກ່ ຸມຄນົ ກາອານາດ ແລວູ້ ປະຊາຊນົ ກ່ ຈະບ່ ມີ ສດິ ສະແດງຄວາມຄດິ ເຫນັ ອອກມາ. 62
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ ລະບອບປະຊາທປິ ະໄຕປະຊາຊນົ ຕດິ ພນັ ກບັ ການລວມສູນເປັນເກະພາບຂອງພກັ ແລະການຄຸມູ້ ຄອງ ຂອງລດັ , ອນັ ເປັນເງ່ອື ນໄຂເພ່ ອື ເສ່ ມີ ຂະຫຍາຍກາຍເປັນກາລງັ ສງັ ລວມໃຫແູ້ ກ່ ການປົກປັກຮກັ ສາ ແລະ ສາູ້ ງສາ ປະເທດຊາດ. ໜາູ້ ທ່ ພີ ນືູ້ ຖານຂອງ ລະບອບປະຊາທປິ ະໄຕປະຊາຊນົ ແມ່ ນສງົ ເສມີ ຂະຫຍາຍສດິ ເປັນເຈາົູ້ , ຄວາມ ສະເໝີພາບ ແລະ ຄວາມາມກັ ຄີປອງດອງຂອງປະຊາຊົນບັນດາເຜ່ ົາ, ບນັ ດາຊັນູ້ ຄົນທງັ ຊາດ. ກງົ ກນັ ຂາູ້ ມ ປະຊາທປິ ະໄຕນາຍທນຶ ແມ່ ນຍຸຍງົ ສງົ ເສມີ ລດັ ທບິ ູຊາຄນົ , ແບ່ ງແຍກເປັນຫາຍ, ພກັ ພວກ, ປັນປ່ ຸ ນຈດິ ໃຈຊາດ ຄບັ ແຄບຂອງແຕ່ ລະເຜ່ າົ ເຮດັ ໃຫພູ້ າຍໃນຊາດເກດີ ມຄີ ວາມອາດຄາດບາດໝາງ ແລະ ຂດັ ແຍ່ ງກນັ . 1.4.ເນອືູ້ ໃນການເສມີ ຂະຫຍາຍປະຊາທປິ ະໄຕໃນຂງົ ເຂດຊວີ ດິ ສງັ ຄມົ ກ. ການເສີມຂະຫຍາຍປະຊາທປິ ະໄຕໃນຂງົ ເຂດເສດຖະກດິ - ປະຊາທປິ ະໄຕທາງດາູ້ ນເສດຖະກດິ ແມ່ ນພນົ ລະເມອື ງລາວທຸກຄນົ ລວູ້ ນແຕ່ ມສີ ດິ ເສລີພາບໃນການ ດາເນີນການຜະລດິ ທຸລະກດິ ໃນຂອບເຂດຂອງກດົ ໝາຍ, ປະຕບິ ດັ ສດິ ເປັນເຈາົູ້ ໂດຍກງົ ໃນຂະບວນ ວວິ ດັ ການອອກແຮງງານເຮດັ ການຜະລດິ , ມສີ ດິ ແບ່ ງຜນົ ຜະລດິ ຢ່ າງຍຸດຕທິ າ ແລະ ສມົ ເຫດສມົ ຜນົ ຕາມກດົ ໝາຍ. - ປະຊາທປິ ະໄຕທາງດາູ້ ນເສດຖະກດິ ແມ່ ນການປະຕບິ ດັ ຫກັ ການຮບັ ປະກນັ ສດິ ຜນົ ປະໂຫຍດເຊ່ ງິ ລວມ ມສີ າມສດິ ຜນົ ປະໂຫຍດຄື ຜນົ ປະໂຫຍດຂອງບຸກຄໄນອອກແຮງງານ, ຜນົ ປະໂຫຍດລວມໝ່ ພູ າກສ່ ວນ ເສດຖະກດິ ແລະ ຜນົ ປະໂຫຍດຂອງລດັ ຫື ປວງຊນົ . ເຊ່ ງິ ໃນນນັູ້ ຜນົ ປະໂຫຍດສ່ ວນບຸກຄນົ ແລະ ຄອບຄວົ ເປັນຈດຸ ເລ່ ີມຕົນູ້ ເປັນກາລງັ ດນັ ຕ່ ກບັ ການຂະຫຍາຍຕວົ ການຜະລິດ. ຜນົ ປະໂຫຍດສ່ ວນ ບຸກຄນົ ແລະ ຄອບຄວົ ຂອງຜູອູ້ ອກແຮງງານມຄີ ວາມສາຄນັ ແຕ່ ຜນົ ປະໂຫຍຈະໄດຮູ້ ບັ ປະກນັ ຈາກລດັ ກຕ່ ເມ່ ອື ໄດປູ້ ະຕບິ ດັ ພນັ ທະຕ່ ລດັ ຢ່ າງຄບົ ຖວູ້ ນ. ເພ່ ອື ຮບັ ປະກນັ ປະຊາທປິ ະໄຕໃນຂງົ ເຂດເສດຖະກດິ ພວກເຮາົ ຕອູ້ ງສາູ້ ງຂກູ້ ານດົ ກດົ ໝາຍໃຫແູ້ ທດເໝາະ ແລະ ນາໃຊຢູ້ ່ າງເປັນເອກະພາບໃນທ່ ວົ ປະເທດ, ແນ່ ໃສ່ ເຮດັ ໃຫບູ້ ນັ ດານະໂຍບາຍຕ່ ພາກສ່ ວນເສດຖະກດິ ຕ່ າງໆ ຄບົ ຊຸດ ແລະ ເປັນສ່ ງິ ຊຸກຍູໃູ້ ຫບູ້ ນັ ດາພາກສ່ ວນເສດຖະກດິ ຂະຫຍາຍຕວົ . ໂດຍອງີ ໃສ່ ຂກູ້ ານດົ ກດົ ໝາຍທ່ ມີ ແີ ລວູ້ ສບື ຕ່ ຄນົູ້ ຄວູ້ າວາງນະໂຍບາຍກະຕຸກຊຸກຍູກູ້ ານຜະລດິ ທຸລະກດິ , ເຮດັ ໃຫກູ້ ານຜະລະດທຸລະກດິ ຂະຫຍາຍຕົວ, ດຶງດູດນາຍພາຍໃນ ແລະ ຕ່ າງປະເທດລົງທນຶ ເພ່ ືອຂະຫຍາຍ ເສດຖະກດິ ຢ່ າງແຂງແຮງ. ຂ. ປະຊາທປິ ະໄຕໃນຂງົ ເຂດການເມອື ງ - ສດິ ປະຊາທປິ ະໄຕຂອງພນົ ລະເມອື ງລາວໄດຮູ້ ບັ ການປະຕບິ ດັ ໂດຍກງົ ຄື ສດິ ຮບັ ສະມກັ ເລອື ກຕງັູ້ , ສດິ ປ່ ອນບດັ ເລອື ກຕງັູ້ , ສດິ ໃນການປະກອບຄວາມຄາຄດິ ຄາເຫນັ ເຂົາູ້ ໃນການລງົ ປະຊາມະຕ,ິ ເຂາົູ້ ໃນ ການສາູ້ ງລດັ ຖະທາມະນນູ , ກດົ ໝາຍ, ດາລດັ ຕ່ າງໆ ແລະ ບນັ ຫາສາຄນັ ຂອງປະເທດຊາດອ່ ນື ໆ. - ສດິ ປະຊາທປິ ະໄຕທາງດາູ້ ນການເມອື ງຂອງພນົ ລະເມອື ງ ຍງັ ໄດຮູ້ ບັ ການປະຕບິ ດັ ໂດຍຜ່ ານຕວົ ແທນ ເຊ່ ງິ ປະຊາຊນົ ໃຊສູ້ ດິ ຂອງຕນົ ປ່ ອນບດັ ເລອື ກຕງັູ້ ເອາົ ສະມາຊກິ ສະພາແຫ່ ງຊາດ ເພ່ ອື ເປັນຕວົ ແທນສດິ ອານາດຂອງຕົນໃນອົງການລັດ. ດ່ ັງນັນູ້ , ການປະຕິບັດສິດຈ່ ຶງຈາເປັນຕອູ້ ງສາູ້ ງ ແລະ ປັ ບປຸ ງ 63
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ ປະຊາທິປ ະໄ ຕ ຂອ ງປ ະຊ າຊົນໃຫູ້ກາຍເ ປັ ນ ລັດຂ ອງ ປະຊາຊົນ ໂດ ຍປ ະຊ າຊົນ ແລະ ເ ພ່ ືອ ສດິ ຜນົ ປະໂຫຍດຂອງປະຊາຊນົ ຢ່ າງແທຈູ້ ງິ . - ລດັ ຂອງປະຊາຊນົ ມີຄວາມໝາຍວ່ າ ປະຊາຊນົ ເປັນຜູສູ້ າູ້ ງຕງັູ້ ລດັ , ລັດປະຊາທປິ ະໄຕປະຊາຊນົ ລາວ ແມ່ ນໝານກຜນົ ຂອງການຕ່ ສູປູ້ ົດປ່ ອຍຊາດ ຂອງປະຊາຊນົ ບນັ ດາເຜ່ າົ ແລະ ຊນັູ້ ຄນົ ທ່ ຮີ ກັ ຊາດພາຍໃຕູ້ ການນາພາຂອງພກັ ປະຊາຊນົ ປະຕວິ ດັ ລາວ. - ລດັ ໂດຍປະຊາຊນົ ໝາຍຄວາມວ່ າ ລດັ ເຄ່ ອື ນໄຫວປະຕບິ ດັ ໜາູ້ ທ່ ວີ ຽກງານ ໂດຍໃຕກູ້ ານຕດິ ຕາມເບ່ ງິ ແຍ່ ງ, ກວດກາຂອງປະຊາຊນົ ຫື ຂອງຜູເູ້ ປັນຕວົ ແທນຂອງເຂາົ ເຈາົູ້ , ປະຊາຊນົ ມອບສດິ ອານາດໃຫູ້ ອານາດການປົກຄອງຂນັູ້ ຕ່ າງໆບລຫິ ານວຽກງານ, ຖາູ້ ຜູໃູ້ ດ, ອງົ ການໃດຫາກມກີ ານກະທາລະເມດີ ສດິ ແລະ ຜນົ ປະໂຫຍດຂອງປະຊາຊນົ , ປະຊາຊົນມີສດິ ຮອູ້ ງຟູ້ອງຕ່ ບຸກຄນົ ຫື ອົງການດ່ ງັ ກ່ າວ. ລວມ ຄວາມວ່ າ ປະຊາຊນົ ມສີ ດິ , ໜາູ້ ທ່ ີ ແລະ ພນັ ທະປະກອບສ່ ວນໃນການຄຸມູ້ ຄອງລດັ ແລະ ປັບປຸງກ່ ສາູ້ ງ ລດັ ໃຫເູ້ ຂມັູ້ ແຂງ. - ລດັ ເພ່ ອື ປະຊາຊນົ ໝາວຄວາມວ່ າ ອານາດລດັ ເປັນຜູຮູ້ ບັ ໃຊທູ້ ່ ຊີ ່ ສື ດັ ບລສິ ຸດຕ່ ກບັ ປະຊາຊນົ ຢ່ າງສຸ ດກກົ ສຸດປາຍ. ລດັ ຂອງພວກເຮາົ ຖເື ອາົ ສດິ ແລະ ຜນົ ປະໂຫຍດຂອງປະຊາຊນົ ເປັນຈດຸ ປະສງົ ແລະ ເປົາູ້ ໝ າຍສູງສຸດໃນການຮບັ ໃຊຂູ້ ອງຕນົ ເພ່ ອື ຄວາມຢ່ ູດກີ ນິ ດີ, ຄວາມຮ່ ງັ ມຜີ ່ າສູກຂອງປະຊາຊນົ ບນັ ດາເຜ່ າົ . ການຮບັ ໃຊຂູ້ ອງລດັ ພວກເຮາົ ແມ່ ນການວາງແຜນນະໂຍບາຍ ແລະ ຂກູ້ ານດົ ກດົ ໝາຍຕ່ າງໆອອກຕອູ້ ງ ຮບັ ປະກນັ ແລະ ປົກປອງູ້ ຜນົ ປະໂຫຍດຂອງປະຊາຊນົ . ເພ່ ອື ປັບປຸງກສາູ້ ງລດັ ໃຫກູ້ າຍເປັນລດັ ຂອງປະຊາຊນົ ໂດຍປະຊາຊນົ ແລະ ເພ່ ອື ຜນົ ປະໂຍຫດຂອງປະຊາຊນົ ຢ່ າງແທຈູ້ ່ ງິ ຕອູ້ ງແກໄູ້ ຂພະຍາດອາດຍາສດິ , ການສລູ້ າດບງັ ຫວງດ ຖາູ້ ບ່ ດ່ ງັ ນນັູ້ ຈະເຮດັ ໃຫລູ້ ດັ ກາຍເປັນລດັ ຫ່ າງ ເຫນີ ຈາກປະຊາຊນົ , ສດິ ເປັນເຈາົູ້ ຂອງປະຊາຊນົ ກ່ ຈະຖກື ຈາກດັ ຮດັ ແຄບ ແລະ ສດິ ປະຊາທປິ ະໄຕປະຊາຊນົ ກ່ ບ່ ໄດຮູ້ ບັ ການປະຕບິ ດັ . ສະນນັູ້ , ຢາກເພ່ ມີ ທະວບີ ດົ ບາດການນາພາຂອງພກັ ແລະ ພວກເຮາົ ຕອູ້ ງກສາູ້ ງປັບປຸງພກັ ໃຫມູ້ ຄີ ວາມ ໜກັ ແໜນູ້ ທາງດາູ້ ນການເມອື ງ, ແນວຄດິ ແລະ ເຂມັູ້ ແຂງດາູ້ ນການຈດັ ຕງັູ້ . ຄ. ປະຊາທປິ ະໄຕໃນຂງົ ເຂດວດັ ທະນະທາ - ສງັ ຄມົ ປະຊາຊນົ ພນົ ລະເມອື ງມສີ ດິ ໄດຮູ້ ບັ ການສກຶ ສາຮ່ າຮຽນຍກົ ລະດບັ ຄວາມຮູ,ູ້ ສດິ ໃນການຂດີ ຂຽນປະດດິ ສາູ້ ງສລີ ະປະ, ວນັ ນະຄະດ,ີ ມສີ ດິ ເຄ່ ອື ນໄຫວ ແລະ ຊມົ ໃຊຜູ້ ະລດິ ຕະພນັ ວດັ ທະນະທາ, ມສີ ດິ ໃນການຄນົູ້ ຄວູ້ າ ແລະ ນາໃຊຄູ້ ວາມກາູ້ ວໜາູ້ ທາງດາູ້ ນວທິ ະຍາສາດ, ເຕກັ ນກິ ແລະ ເຕກັ ໂນໂລຢີ ເຊ່ ງິ ກດົ ໝາຍລດັ ຖະທາມະນູນ ໄດກູ້ ານດົ ໄວ.ູ້ ການເສມີ ຂະຫຍາຍປະຊາທປິ ະໄຕໃນຂງົ ເຂດວດັ ທະນະທາ - ສງັ ຄມົ ,ມຈີ ດຸ ໝາຍເລ່ ງັ ໃສ່ ຈດັ ຕງັູ້ ນາພາໃຫປູ້ ະຊາຊນົ ລາວບນັ ດາເຜ່ າົ ບນັ ດາຊນັູ້ ຄນົ ປະຕບິ ດັ ສດິ ເຫ່ າົ ນນັູ້ ຢ່ າງຄບົ ຖວູ້ ນ ແລະ ປະຕບິ ດັ ສດິ . ວດັ ທະນະທາເປັນຮາກຖານຂອງສງັ ຄມົ ທ່ ຄີ າູ້ ຊູໃຫຊູ້ າດຢືນຍງົ ຄງົ ຕວົ , ຂະຫຍາຍຕວົ , ທງັ ເງ່ອື ນໄຂເປັນ ກາລງັ ຊຸກຍູ ູ້ ແລະ ທງັ ເປັນຈດຸ ໝາຍຂອງການພດັ ທະນາເສດຖະກດິ - ສງັ ຄມົ . ພກັ ເຮາົ ເຫນັ ຄວາມສາຄັນ ດ່ ງັ ນັນູ້ , ພກັ ແລະ ລັດເຮົາໄດມູ້ ີແຜນການນະໂຍບາຍ ແລະ ສ່ ົງເສີມ ກດິ ຈະກາວດັ ທະນະທາຢ່ ູໃນສງັ ຄມົ ຢ່ າງກວູ້ າງຂວາງເປັນຕນົູ້ ແມ່ ນຢ່ ູບນັ ດາໂຮງຮຽນ, ສາູ້ ງບາູ້ ນວັດທະນະທາ 64
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ ແລະ ຄອບຄວົ ວດັ ທະນະທາດ ສ່ ງົ ເສມີ ສລີ ະປະວນັ ນະຄະດໃີ ຫກູ້ າຍເປັນການເຄ່ ອື ນໄຫວຂອງມະຫາຊນົ , ຊຸ ກຍູ ູ້ ການປະດດິ ແຕ່ ງທ່ ມີ ຄີ ຸນະພາບ, ເອາົ ໃຈໃສ່ ປະຕບິ ດັ ນະໂຍບາຍສ່ ງົ ເສມີ ດວູ້ ຍຫາຍຮູບການ ຕ່ ຜູທູ້ ່ ມີ ຜີ ນົ ງານດີເດ່ ນັ ໃນການປະດດິ ແຕ່ ງ, ການສະແດງກຄກື ານເຄ່ ອື ນໄຫວໃນຂງົ ເຂດວດັ ທະນະທາ ແລະ ສລີ ະປະວັນນະຄະດີ, ເສມີ ຂະຫຍາຍວດັ ທະນະທາທ່ ເີ ປັນມນູ ເຊອືູ້ ອນັ ດງີ າມຂອງຊາດ ສມົ ທບົ ກບັ ການຮບັ ເອາົ ວດັ ທະນະທາອນັ ກາູ້ ວ ໜາູ້ ຂອງໂລກ. ຈາກດັ ທຸກປະກດົ ການທ່ ຫີ ຍທູ້ ເູ້ ສອື ມຊາມທາງວດັ ທະນະທາ. ເພ່ ອື ເສີມຂະຫຍາຍປະຊາທປິ ະໄຕທາງດາູ້ ນວັດທະນະທາ ຕອູ້ ງເພ່ ີມທະວວີ ຽກງານການສກຶ ສາຍົກ ລະດບັ ສະຕປິ ັນຍາຂອງປະຊາຊນົ ເຮດັ ໃຫປູ້ ະຊາຊນົ ມລີ ະດບັ ການສກຶ ສາແຕ່ ຊນັູ້ ປະຖມົ ຂນຶູ້ ໄປ, ສກຶ ສາອບົ ຮມົ ບນັ ດາຂກູ້ ານົດກົດໝາຍ ແລະ ລະບຽບການຕ່ າງໆກ່ ຽວກັບວຽກງານ ວດັ ທະນະທາ ແນ່ ໃສ່ ເຮັດໃຫທູ້ ຸກ ການເຄ່ ອື ນໄຫວວດັ ທະນະທາເປັນໄປຕາມລະບຽບກດົ ໝາຍ ແລະ ຕາມແນວທາງນະໂຍບາຍຂອງພກັ - ລດັ ວາງ ອອກ. 2. ນະໂຍບາຍສງັ ຄມົ - ວດັ ທະນະທາ ສປປລາວ ນະໂຍບາຍສັງຄມົ - ວດັ ທະນະທາ ແມ່ ນສ່ ວນປະກອບອນັ ໜ່ ງຶ ໃນລະບບົ ນະໂຍບາຍຂອງພກັ ແລະ ລດັ ຖະບານ, ແມ່ ນບນັ ດາວທິ ກີ ານ ມາດຕະການກ່ ຽວກບັ ການແກໄູ້ ຂບນັ ຫາສງັ ຄມົ ຢ່ າງແທກເໝາະກບັ ຈດຸ ໝາຍ ແລະ ທາດແທຂູ້ ອງຊນົ ຊນັູ້ ກາອານາດ, ລະບອບສງັ ຄມົ ແຕກຕ່ າງກນັ ຈດຸ ປະສງົ ເປົາູ້ ໝາຍຂອງນະໂຍບາຍສງັ ຄມົ ກ ແຕກຕ່ າງກນັ ເພ່ ອື ແນ່ ໃສ່ ປົກປ້ອູ ງຜນົ ປະໂຫຍດຊນົ ຊນັູ້ ກາອານາດ. 2.1. ນາໂຍບາຍດາູ້ ນສງັ ຄມົ ກ. ນະໂຍບາຍດາູ້ ນການສກຶ ສາ ຕອູ້ ງພດັ ທະນາລະບບົ ການສກຶ ສາແຫ່ ງຊາດໃຫມູ້ ຄີ ຸນະພາບ ແລະ ມກີ ານປ່ ຽນແປງອນັ ຕງັູ້ ໜາູ້ ສ່ ູຄວາມ ທນັ ສະໄໝທງັ ສອງດາູ້ ນໄປພອູ້ ມໆກນັ ຄ:ື ດາູ້ ນທໜີ ່ ງຶ : ເອາົ ໃຈໃສ່ ທາງດາູ້ ນການເມອື ງ, ແນວຄດິ ແລະ ອຸດມົ ຄະຕສິ ງັ ຄມົ ນຍິ ມົ , ສາູ້ ງສະຕກິ ດົ ໝາຍ ແລະ ລະບຽບວໄິ ນ. ດາູ້ ນທສີ ອງ: ສາູ້ ງໃຫເູ້ ກ່ ງັ ດາູ້ ນວຊິ າສະເພາະ, ວຊິ າການໃຫເູ້ ທ່ າົ ທຽມກບັ ນາໆຊາດເປັນກາູ້ ວໆ ປັນຍາສກຶ ສາ, ຄຸນສມົ ບດັ ສກຶ ສາ, ສີລະປະສກຶ ສາ, ກາຍະສກຶ ສາ ແລະ ອອກແຮງງານສກຶ ສາ, ສບົ ທບົ ກບັ ການ ສກຶ ສາໃນຄອບຄວົ ແລະ ສງັ ຄມົ . ເພ່ ອື ຮບັ ປະກນັ ໃຫໄູ້ ດບູ້ ນັ ດາດາູ້ ນຕ່ າງໆກ່ ອນອ່ ນື ຕອູ້ ງເອາົ ໃຈໃສ່ ດ່ ງັ ນ:ີູ້ - ຕອູ້ ງສຸມໃສປັບປຸງວຽກງານການສກຶ ສາໃຫມູ້ ກີ ານຫນັ ປ່ ຽນໃນພາກຕວົ ຈງິ , ຮບັ ປະກນັ ການສກຶ ສາໃນ ທຸກຂນັູ້ ແຕ່ ຂນັູ້ ອະນຸບານຮອດມະຫາວທິ ະຍາໄລ ເຊ່ ນັ ປັບປຸງຫກັ ສູດການຮຽນ - ການສອນ, ຄນົູ້ ຄວູ້ າ , ນາໃຊບູ້ ດົ ຮຽນການຮຽນ - ການສອນດ່ ງັ ກ່ າວ. - ອອກແຮງງານຂະຫຍາຍການສກຶ ສາຂນັູ້ ພນືູ້ ຖານຢ່ າງກວູ້ າງຂວາງ ໂດຍສະເພາະປະຕບິ ດັ ການສກຶ ສາຊນັູ້ ປະຖມົ ແບບບງັ ຄບັ , ສາູ້ ງເງ່ອື ນໄຂໃຫລູ້ ູກຫານພະນັກງານ, ປະຊາຊນົ ຜູທູ້ ຸກຍາກຂາດເຂນີ , ເພດຍງິ , ຊນົ ເຜ່ າົ ໃຫໄູ້ ດຮູ້ ຽນຫາຍຂນຶູ້ . 65
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ - ລງົ ທນຶ ກ່ ສາູ້ ງພນືູ້ ລ່ າງການສກຶ ສາ ເຊ່ ນັ ສູນເຝິກງານ, ຫອູ້ ງທດົ ລອງ, ອຸປະກອນເຕັກນກິ , ອາຄານ ສະຖານທ່ ີ ແລະ ອ່ ນື ໆ, ສາູ້ ງເງ່ອື ນໄຂຂອງການສກຶ ສາໃຫຄູ້ ບົ ຊຸດ ເຊ່ ນັ ຫສະໝຸດ, ການສະໜອງຂມູ້ ູນ ຂ່ າວສານ, ປຶນູ້ ຫກັ ສູດການຮຽນ - ການສອນ. - ຂະຫຍາຍໂຮງຮຽນເອກະຊນົ ຖເື ປັນພາກສ່ ວນໜ່ ງຶ ອນັ ສາຄນັ ຂອງລະບບົ ການສກຶ ສາແຫ່ ງຊາດ, ຊຸ ກຍູ ູ້ ພາກສ່ ວນເອກະຊນົ , ພ່ ແມ່ ນກັ ຮຽນ ແລະ ບຸກຄນົ ໃຫມູ້ ສີ ່ ວນຮ່ ວມໃນການພດັ ທະນາການສກຶ ສານບັ ມືູ້ ນບັ ຫາຍຂນຶູ້ . ປະຕບິ ດັ ນະໂຍບາຍສ່ ງົ ເສ່ ມີ ໃຫທູ້ ່ ວົ ສງັ ຄມົ ເຂາົູ້ ຮ່ ວມໃນວຽກງານການສກຶ ສານບັ ມນືູ້ ບັ ກວາູ້ ງຂວາງຂນຶູ້ ຕ່ ມື ອກີ , ສາູ້ ງເງ່ອື ນໄຂ ແລະ ຊຸກຍູພູ້ າກສ່ ວນເອກະຊນົ , ພ່ ແມ່ ນກັ ຮຽນ ແລະ ບຸກຄນົ ມສີ ່ ວນຮ່ ວມໃນການພດັ ທະນະການສກຶ ສານບັ ມນືູ້ ບັ ຫາຍຂນຶູ້ , ຂະຫຍາຍໂຮງຮຽນພາກເອກະຊນົ ແລະ ປັບປຸງການສກຶ ສາສງົ , ຖື ໂຮງຮຽນເປັນສ່ ວນໜ່ ງຶ ທ່ ສີ າຄນັ ຂອງລະບບົ ການສກຶ ສາແຫ່ ງຊາດໄປພອູ້ ມກບັ ການເອາົ ໃຈໃສ່ ຊຸກຍູຍູ້ ກົ ຄຸນນະພາ ບການບລຫິ ານ, ການຄຸມູ້ ຄອງ, ການກວດກາ ແລະ ການສກຶ ສາໃຫດູ້ ກີ ວ່ າເກ່ າົ . ຮູບທີ 14 ອາຈານກາລງັ ສອນ ວຊິ າ ການເມອື ງ ຂ. ນະໂຍບາຍດາູ້ ນວຽກງານສາທາລະນາສຸກ ສກຶ ສາອບົ ຮມົ ໃຫແູ້ ກ່ ປະຊາຊນົ ຮູຈູ້ ກັ ຮກັ ສາສຸຂະພາບ ແລະ ກນັ ພະຍາດຕນົູ້ ຕ, ສມົ ທບົ ກບັ ການປ່ ິນປົວ ຢາຫວງແລະຢາພນຶູ້ ເມອື ງ. ສະນັນູ້ , ຕອູ້ ງຂະຫຍາຍວຽກງານສາທາລະນາສຸ ກຂນັູ້ ພນຶູ້ ຖານໄປສ່ ູຮາກຖານ ປະຊາຊນົ ໃຫທູ້ ່ ວົ ເຖິງ, ປຸ ກລະດົມຂະບວນການອະນາໄມສາມສະອາດຢ່ າງຕງັູ້ ໜາູ້ ຄວບຄຸມູ້ ພະຍາດທ່ ເີ ປັນ ອນັ ຕະລາຍເຖງິ ຊີວດິ ທ່ ລີ ະບາດຕາມລະດູການ ແລະ ພນຶູ້ ທ່ ຕີ ່ າງໆ. ເອາົ ໃຈໃສ່ ກນັ ພະຍາດເອສ ແລະ ການ ເຈບັ ເປັນທ່ ີເກດີ ຈາກການອຸ ບດັ ຕິເຫດ, ເປີດກວູ້ າງການໂຄສະນາຮກັ ສາສຸຂະພາບແມ່ ແລະເດກັ , ໂຄງການ ສຸ ຂະພາບໄວຈະເລີນພນັ ແລະ ວຽກງານໂພສະນາການ. ສາູ້ ງ ແລະ ປັບປຸງການເຄ່ ອື ນໄຫວຂອງຄງັ ປະກນັ ສຸ ຂະພາບໃຫສູ້ າມາດຮບັ ປະກນັ ການປະຕບິ ດັ ນະໂຍບາຍການປ່ ິນປົວໃຫແູ້ ກ່ ພະນກັ ງານ, ທະຫານ, ຕາຫວດ ປະຕບິ ດັ ນະໂຍບາຍດາູ້ ນສາທາລະນາສຸ ກແບບບ່ ເສຍຄ່ າສາລບັ ຜູທູ້ ່ ທີ ຸກຍາກຂາດເຂີນ ແລະ ເດກັ ກາພາູ້ , ຍກົ ລະດບັ ຄວາມທນັ ສະໄໝ, ເອາົ ໃຈໃສ່ ຕ່ ການສາູ້ ງ ແລະ ບາລຸງລະດບັ ແພດໝໃຫທູ້ ຽບທນັ ກບັ ຄວາມກາູ້ ວໜາູ້ ຂອງ ວທິ ະຍາສາດດາູ້ ນສາທາລະນາສຸກ ແລະ ຄວາມຊານຊິ ານານ ໃນການປ່ ິນປົວຄຽງຄ່ ູກບັ ການຍກົ ລະດບັ ຈນັ ຍາທາ 66
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ ຂອງເຂາົ ເຈາົູ້ . ເພ່ ມີ ທະວວີ ຽກງານຄຸມູ້ ຄອງອາຫານ, ຢາ ແລະ ສະຖານບລກິ ານຕ່ າງໆດາູ້ ນສຸຂະພາບ, ປຸກລະດມົ ການປະກອບສ່ ວນຈາກປະຊາຊນົ ແລະ ການຊ່ ວຍເຫອື ຈາກຕ່ າງປະເທດເຂົາູ້ ໃນການພດັ ທະນາຂະແໜ່ ງ ສາທາລະນະສຸກຢ່ າງຕງັູ້ ໜາູ້ . ເພ່ ອື ເຮດັ ໃຫປູ້ ຊາຊນຢົ ່ ູດກີ ນິ ດ,ີ ມສີ ຸຂະພາບອະນາໄມທ່ ດີ ີ ພວກເຮາົ ຕອູ້ ງເອາົ ໃຈໃສ່ ບາງບນັ ຫາດ່ ງັ ນ:ີູ້ - ຂະຫຍາຍວຽກງານພນືູ້ ຖານສາທາລະນະສຸກໄປສ່ ູຮາກຖານປະຊາຊນົ ໃຫທູ້ ່ ວົ ເຖງິ , ກສາູ້ ງ ແລະ ປັບປຸ ງ ບັນດາໂຮງໝ ແລະ ສຸ ກສາລາຕາມທອູ້ ງຖ່ ິນຕ່ າງໆທ່ ີມີແລວູ້ ໃຫສູ້ າມາດບລິການເປັນປົກກະຕິ, ປຸ ກລະດົມຂະບວນການອະນາໄມຄວາມສະອາດຢ່ າງຕັງູ້ ໜາູ້ ດ ຮູ ຮູ້ ັກສາສຸ ຂະພາບ, ສົມທົບ ການປ່ ິນປົວສຸຂະພາບດວູ້ ຍຢາຫວງ ແລະ ຢາພນືູ້ ເມອື ງ. - ປະຕິບດັ ນະໂຍບາຍການປ່ ິນປົວສຸ ຂະພາບຂອງພະນກັ ງານ, ທະຫານ, ຕາຫວດດວູ້ ຍຄງັ ທ່ ສີ າູ້ ງຂນຶູ້ . ນະໂຍບາຍບລຫິ ານສາທາລະນະສຸກແບບບ່ ເສຍຄ່ າສາລບັ ຜູທູ້ ຸກຍາກຂາດເຂນີ , ເດກັ ກາພາອານາຖາໃຫູ້ ເປັນຈງິ . - ຍກົ ລະດບັ ຄວາມທນັ ສະໄໝ ແລະ ຄຸນະພາບທາງດາູ້ ນການບລກິ ານໂຮງໝ, ເອາົ ໃຈໃສ່ ກສາູ້ ງບາລຸ ງ ລະດັບແພດໝ ໃຫທູ້ ນັ ກບັ ຄວາມກາູ້ ວໜາູ້ ຂອງວິທະຍາສາດ, ດາູ້ ນສາທາລະນະສຸ ກ, ຍົກລະດັບ ຈນັ ຍາທາຂອງແພດໃຫສູ້ ູງຂນຶູ້ , ຍາດແຍ່ ງເອາົ ການຊ່ ວຍເຫອື ຈາກຕ່ າງປະເທດເຂາົູ້ ໃນການພດັ ທະນາ ສາທາລະນະສຸກໃຫຫູ້ ານຂນຶູ້ ກວ່ າເກ່ າົ . - ເອາົ ໃຈໃສ່ ສງົ ເສມີ ຂະບວນການກລິ າກາຍະກາຂອງມະຫາຊນົ , ສູຊູ້ ນົ ເຮດັ ໃຫແູ້ ຕ່ ລະໂຮງຮຽນ ແລະ ຊຸ ມ ຊນົ ມບີ ່ ອນຫນິູ້ ກລິ າ, ສ່ ງົ ເສມີ ໃຫເູ້ ປັນວຊິ າອາຊບີ ເພ່ ອື ຍກົ ລະດບັ ຄວາມສາມາດຂອງນກັ ກລິ າໃຫສູ້ ູງຂນຶູ້ . ຄ.ປະຕບິ ດັ ນະໂຍບາຍສງັ ຄມົ ຢ່ າງເໝາະສມົ - ຈດັ ຕງັູ້ ລະບບົ ນະໂຍບາຍ ແລະ ວຽກງານສງັ ຄມົ ສງົ ເຄາະໃຫຄູ້ ບົ ຖວູ້ ນສອດຄ່ ອງກບັ ສະພາບເສດຖະກດິ ສງັ ຄມົ , ສກຶ ສາອບົ ຮມົ ພນັ ລະເມອື ງ, ຮູບູ້ ຸນຄຸນຕ່ ຜູມູ້ ຄີ ຸນງາມຄວາມດີຕ່ ການປະຕວິ ດັ , ວລິ ະຊນົ ແຫ່ ງ ຊາດ, ພະນກັ ງານບານານ ແລະ ຜູສູ້ ຍອງົ ຄະ. - ສາູ້ ງໂອກາດການມວີ ຽກເຮດັ ງານທາໃນສງັ ຄມົ ໃຫຫູ້ າຍຂນຶູ້ , ສງົ ເສມີ ທຸກພາກສ່ ວນເສດຖະກດິ ລງົ ເຂາົູ້ ໃນ ກາພດັ ທະນາສມີ ແື ຮງງານ ແລະ ເຝິກອບົ ຮມົ ວຊິ າອາຊີບໃຫແູ້ ກ່ ຜູອູ້ ອກແຮງງານໂດຍສະເພາະແມ່ ຊາວ ໜ່ ຸມ. - ປັບປຸງກດົ ໝາຍຂກູ້ ານດົ ແລະ ລະບຽບການຕ່ າງໆກ່ ຽວກບັ ການຄຸມູ້ ຄອງ, ນາໃຊແູ້ ຮງງານພາຍໃນ ແລະ ຕ່ າງປະເທດໃຫສູ້ ອດຄອ່ ງ ແລະ ເໝາະສມົ . ຄ. ປະຕບິ ດັ ນະໂຍບາຍ - ຈດັ ຕງັູ້ ລະບບົ ນະໂຍບາຍ ແລະ ວຽກງານສງັ ຄມົ ສງົ ເຄາະໃຫຄູ້ ບົ ຖວູ້ ນສອດຄອງກບັ ສະພາບເສດຖະກດິ ສງັ ຄມົ , ສກຶ ສາອບົ ຮມົ ພນົ ລະເມອື ງ ແລະ ຮູບູ້ ຸນຄຸນູ້ ຜູທູ້ ່ ມີ ຄີ ຸນງາມຄວາມດກີ ານປະຕວິ ດັ . - ສາູ້ ງໂອກາດໃຫມູ້ ວີ ຽກເຮດັ ງານທາໃນສງັ ຄມົ ໃຫຫູ້ າຍຂນຶູ້ , ສງົ ເສ່ ມີ ທຸກພາກສ່ ວນເສດຖະກດິ ລງົ ທນຶ ເຂາົູ້ ມາໃນການພດັ ທະນາສມີ ແື ຮງງານ ແລະ ເຝີກອບົ ຮມົ . 67
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ - ປັບປຸງກດົ ໝາຍ, ຂກູ້ ານດົ ແລະ ລະບຽບການຕ່ າງໆກ່ ຽວກບັ ການຄຸມູ້ ຄອງ, ການນາໃຊແູ້ ຮງງານພາຍ ໃນແລະຕ່ າງແທດໃຫສູ້ ອດຄອງ ແລະ ເໝາະສມົ . 2.2.ນະໂຍບາຍວດັ ທະນະທາໃໝ່ ຂອງພກັ ວດັ ທະນະທາແມ່ ນຄຸນຄ່ າລວມຍອດທ່ ມີ ະນຸດເຮາົ ຄນົູ້ ຄດິ ປະດດິ ສາູ້ ງຂນຶູ້ ມາໃນແຕ່ ລະຍຸກ, ແຕລະສະ ໄໝ, ລວມທງັ ດາູ້ ນວດັ ຖຸ ແລະ ດາູ້ ນຈດິ ໃຈ ຫື ເວາົູ້ ອກີ ຢ່ າງໜ່ ງຶ ວ່ າວດັ ທະນາທາແມ່ ນສ່ ງິ ທດີ ງີ າມທ່ ມີ ະນຸດຄນົູ້ ຄດິ ຂນຶູ້ ມາ, ລວມທງັ ທາງດາູ້ ນການຮບັ ຮູທູ້ າງດາູ້ ນຈດິ ໃຈຢ່ າງຖກື ຕອູ້ ງ ແລະ ປະດດິ ສາູ້ ງທາງວດັ ຖຸທ່ ຕີ ອບສະໜອງ ຄວາມຮຽກຮອູ້ ງຕອູ້ ງການຂອງສງັ ຄມົ ໝາຍຄວາມວ່ າວດັ ທະນາທາເປັນພນຶູ້ ຖານແຫ່ ງການຄົງຕວົ ແລະ ການ ຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງສງັ ຄມົ . ທງັ ເປັນຈດຸ ໝາຍຂອງການພດັ ທະນາສງັ ຄມົ . ໃນເງ່ອື ນໄຂການກສາູ້ ງແລະ ເສ່ ີມ ຂະຫຍາຍລະບອບປະຊາທໄິ ຕປະຊາຊນົ ຂອງປະເທດເຮາົ ການພດັ ທະນາວດັ ທະນາທາຕອູ້ ງຮບັ ປະກນັ ໃຫມູ້ ກີ ານ ປົກປັກຮກັ ສາທງັ ສາູ້ ງ ແລະ ເສ່ ມີ ຂະຫຍາຍມູນມລະດກົ ແລະ ຄຸນຄ່ າທາງດາູ້ ນວດັ ທະນາທາແຫ່ ງຊາດທງັ ສະກດັ ກນັູ້ ກະແສວດັ ທະນາທາສງັ ຄມົ ທ່ ສີ າູ້ ງຄວາມເສ່ ອື ມເສຍແກ່ ວດັ ທະນາທາຂອງຊາດລາວຂອງຊາດເຮາົ . ກ. ລກັ ສະນະພເິ ສດຂອງພນຶູ້ ຖານວດັ ທະນາທາໃໝ່ - ລກັ ສະນະສງັ ຄມົ ນຍິ ມົ : ຮາກຖານອນັ ໜ່ ງຶ ອນັ ດ່ ຽວຂອວພນຶູ້ ຖານວດັ ທະນະທາໃໝ່ ສງັ ຄມົ ນຍິ ມົ ແມ່ ນ ສ່ ອງແສງເຖງິ ຜນົ ປະໂຫຍດລວມ ແລະ ຄວາມມຸງູ້ ມາດປາດຖະນາຂອງຊນົ ຊນັູ້ ກາມະກອນ, ຊາວຜູ ູ້ ອອກແຮງງານບນົ ພນຶູ້ ຖານແນວຄດິ ທດິ ສະດມີ າກ - ເລນນິ . - ລກັ ສະນະຊາດ: ແມານການສກຶ ສາອບົ ຮມົ , ເສ່ ມີ ສາູ້ ງນາູ້ ໃຈຮກັ ຊາດ, ຮກັ ລະບອບໃໝ່ , ປົກປັກຮກັ ສາ, ສບື ທອດ ແລະ ເສ່ ມີ ຂະຫຍາຍມູນເຊອືູ້ ວດັ ທະນາທາອນັ ດງີ າມຂອງຊາດ. - ລກັ ສະນະພກັ : ການເຄ່ ອື ນໄຫວທາງດາູ້ ນວດັ ທະນະທາໃໝ່ ເວລາໃດພາຍໃຕຢູ້ ່ ູພາຍໃຕກູ້ ານນາພາຂອງ ພກັ ເລ່ ມີ ຈາກແນວທາງນະໂຍບາຍຂອງພກັ , ສ່ ອງແສງເຖງິ ເຈດຈານງົ ຂອງພກັ . - ລກັ ສະນະມະຫາຊນົ : ຄຸນຄ່ າທງັ ໝດັ ຂອງວດັ ທະນາທາແມ່ ນມະຫາຊນົ ເປັນຜູສູ້ າູ້ ງຕງັູ້ ຂນຶູ້ ພາລະກດິ ການ ພດັ ທະນາວັດທະນາທາແມ່ ນໜາູ້ ທ່ ຂີ ອງໝດົ ທຸກຄນົ ແລະ ກ່ ແມ່ ນໝດົ ທຸກຄນົ ເປັນຜູຊູ້ ມົ ໃຊຕູ້ າມ ແນວທາງນະໂຍບາຍຂອງພກັ . - ລກັ ສະນະສາກນົ : ນອກຈາກສາູ້ ງໃຫມູ້ ລີ ກັ ສະນະສງັ ຄມົ ນຍິ ມ, ລກັ ສະນະຊາດ, ລກັ ສະນະພກັ ແລະ ລກັ ສະນະມະຫາຊນົ ແລວູ້ , ການພດັ ທະນາວດັ ທະນາທາຍງັ ຕອູ້ ງເລອື ກເຟັນູ້ ເອາົ ຄຸນຄ່ າ ວດັ ທະນາທາທ່ ກີ າູ້ ວໜາູ້ . 68
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ ຮູບທີ 12: ຟອູ້ ນບດົ ເພງເຜ່ າົ ລາວເອຍີ ຂ. ນະໂຍບາຍຊນົ ເຜ່ າົ ຄວາມສານກຶ ່ ຽວກບັ ຊນົ ເຜ່ າົ ຊນົ ເຜ່ າົ ແມ່ ນກ່ ຸມຄນົ ໃດໜ່ ງຶ ທ່ ມີ ພີ າສາປາກເວາົູ້ ລວມກນັ , ມກີ ກົ ເຄາົູ້ ປະຫວດັ ສາດອນັ ດຽວກນັ , ມພີ ນືູ້ ຖານ ວດັ ທະນະທາລວມກນັ ແລະ ສບື ທອດມາຈາກເຊອືູ້ ສາຍບນັ ພະບູລຸດອນັ ດຽວກນັ . ນະໂຍບາຍດາູ້ ນຊນົ ເຜ່ າົ ສກຶ ສາອບົ ຮມົ ດາູ້ ນການເມອື ງ - ແນວຄດິ ໃຫບູ້ ນັ ດາເຜ່ າົ , ບນັ ດາຊນົ ຊນັູ້ ຄນົ ທ່ ມີ ຄີ ວາມຕ່ ນື ຕວົ ຮກັ ຊາດ, ນາ ໃຊຄູ້ ວາມຮູຄູ້ ວາມສາມດ ທນຶ ຮອູ້ ນຂອງຕນົ ເຊາົູ້ ໃນການປົກປັກຮກັ ສາ ແລະ ສາູ້ ງສາພດັ ທະນາປະເທດຊາດ, ປະຕບິ ດັ ຄວາມສະເໝພີ າບລະຫວ່ າງເຜ່ າົ . ສາູ້ ງເງ່ອື ນໄຂໃຫທູ້ ຸກຊົນເຜ່ າົ ໄດເູ້ ສມີ ຂະຫຍາຍເອກະລັກຂອງຕນົ ຢ່ າງຄບົ ຖວູ້ ນ ເພ່ ອື ສບື ທອດ ແລະ ເສີມຂະຫຍາຍວັດທະນະທາອນັ ເປັນມູນເຊືອູ້ ທ່ ບີ ັນພະບູລຸດໄດປູ້ ະດດິ ສາູ້ ງຂຶນູ້ ເພ່ ືອບ່ ງົ ບອກເຖິງຈດິ ໃຈ, ຮດີ ຄອງປະເພນີ ແລະ ອະລຍິ ະທາຂອງເຜ່ າົ ຕນົ ລບົ ລາູ້ ງການຜດິ ໂຕນກນັ ກ່ ຽວກບັ ການຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງຊນົ ເຜ່ າົ ຕ່ າງໆໃຫເູ້ ປັນກວູ້ າງໆ. ສາູ້ ງເງ່ອື ນໄຂໃຫລູ້ ູກຫານຂອງເຂາົ ເຈາົູ້ ໄດຮູ້ ບັ ການສກຶ ສາຮ່ າຮຽນ, ມພີ ະນກັ ງານ ແລະ ປັນຍາຊນົ ຂອງຕນົ ເຮດັ ໃຫຊູ້ ີວດິ ຂອງເຂາົ ເຈາົູ້ ມຄີ ວາມເບກີ ບາູ້ ນມ່ ວນຊ່ ນື , ສາູ້ ງແບບແຜນການດາລວົ ຊວີ ດິ ທ່ ີ ງ່າຍດາຍ, ສວີ ໄິ ລ, ກາູ້ ວໜາູ້ , ຄ່ ອຍໆລບົ ລາູ້ ງຮດີ ຄອງປະເພນອີ ນັ ຫາູ້ ຫງັ , ເຊ່ ງິ ສ່ ງົ ຜນົ ສະທອູ້ ນເຖງິ ການຜະລດິ , ຊວີ ດິ ການເປັນຢ່ ູ ແລະ ຄວາມສາມກັ ຄລີ ະຫວ່ າງເຜ່ າົ ຕ່ າງໆ, ສາູ້ ງເງ່ອື ນໄຂໃຫເູ້ ຂາົ ເຈາົູ້ ກນິ ຢ່ ູດີຢ່ ູຖກື ຫກັ ອະນາໄມ ສາມສະອາດ. ສກຶ ສາອບົ ຮມົ ໃຫປູ້ ະຊາຊນົ ບນັ ດາເຜ່ າົ ຕ່ າງໆ ພະຍາຍາມລບົ ລາູ້ ງແນວຄດິ ເຜ່ າົ ຄບັ ແຄບ, ແນວຄດິ ໝ່ ນິ ປະໝາດເຜ່ າົ ອ່ ນື ຫື ການຖຕື ວົ ຕ່ າ, ບ່ ຕງັູ້ ໜາູ້ ບຸກບນື ຂນຶູ້ ທຽມທນັ ກບັ ເຜ່ າົ ອ່ ນື ດ ເຮດັ ໃຫ່ ທູ້ ຸກຊນົ ເຜ່ າົ , ທຸກຊນັູ້ ຄນົ ປຸູມ້ ລຸມູ້ ກນັ ຢ່ ູໃນພນືູ້ ແຜນດນິ ອນັ ດ່ ຽວກນັ , ລບົ ລາູ້ ງຄວາມອາຄາດບາດໝາງກນັ ໃນແຕ່ ລະເຜ່ າົ , ສາມກັ ຄີ ແລະ ຈງິ ໃຈຮບັ ຕອູ້ ນພນິ ອູ້ ງຮ່ ວມຊາດຢ່ ູຕ່ າງປະເທດທ່ ວີ ່ າຍໜາູ້ ມາປິຕພິ ູມອນັ ແສນຮກັ ຂອງຕນົ . ການປະຕບິ ດັ ນະໂຍບາຍຊນົ ເຜ່ າົ ອນັ ໃໝ່ ກ່ ອນອ່ ນື ຕອູ້ ງສກຶ ສາອບົ ຮມົ ຈດິ ໃຈຮກັ ຊາດ ເອກະພາບ, ນາູ້ ໃຈສາມກັ ຄຮີ ກັ ຫອມຕອມຕຸມູ້ ກນັ ລະຫວ່ າງ ເຜ່ າົ , ດ່ ງັ ອາູ້ ນເອອືູ້ ຍນອູ້ ງຮ່ ມອຸທອນໃນຄອບຄວົ ດຽວກນັ , ປະຕບິ ດັ ສດິ ສະເໝພີ າບ, ສາູ້ ງເງ່ອື ນໄຂໃຫເູ້ ຜ່ າົ ຕ່ າງໆໄດູ້ 69
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ ຮບັ ການພດັ ທະນາຊວີ ດິ ໃຫຢູ້ ່ ູດກີ ນິ ດເີ ລອືູ້ ຍໆ. ພອູ້ ມກນັ ນນັູ້ ກມຄີ ວາມສະດຸງູ້ ໄວ ແລະ ເດດັ ດຽວສະກດັ ກນັູ້ ການ ສາູ້ ງຄວາມແຕກແຍກ, ຄວາມອາຄາດບາດໝາງລະຫວ່ າຊນົ ເຜ່ າົ . ງ. ນະໂຍບາຍດາູ້ ນສາສະໜາ ສາສະໜາ ແລະ ຄວາມເຊ່ ອື ຖື ສາມສະໜາແມ່ ນຮູບຖານໜ່ ງຶ ຂອງສະຕສິ ງັ ຄມົ ທ່ ສີ ່ ອງແສງໂລກດາູ້ ນຈດິ ສານກຶ , ສາສະໜາປະກດົ ຕວົ ຂນຶູ້ ແມ່ ນຍອູ້ ນມະນຸດເຮາົ ໃນສະໄໝກ່ ອນ ຂາດຄວາມຮູຄູ້ ວາມສາມາດໃນການອະທບິ າຍໄຈແູ້ ຍກປະກດົ ການຂອງທາ ມະຊາດ ແລະ ສງັ ຄມົ . ຈາກສະພາບດ່ ງັ ກ່ າວເຮດັ ໃຫເູ້ ຂາົ ເຈາົູ້ ເກດີ ມຄີ ວາມເຊ່ ອື ຖຜື ີຟູ້າ, ຜແີ ຖນ, ອນິ ພມົ ແລະ ອ່ ນື ໆ... ຈາກນນັູ້ ກໄດເູ້ ຮດັ ໃຫເູ້ ຂາົ ເຈາົູ້ ເກດີ ຈດິ ສານກຶ ວ່ າມສີ ະຫວນັ ຊໜັູ້ ຟູາ້ ແລະ ອ່ ນື ໆ. ຄວາມເຊ່ ອື ແມ່ ນການ ນບັ ຖ,ື ເຫນັ ຈງິ ນາ, ຟັງ, ໄວໃູ້ ຈ ແລະ ຍອມປະຕບິ ດັ ນາ. ສະນນັູ້ , ຄວາມເຊ່ ອື ດຖແື ມ່ ນຄວາມເຊ່ ອື ໝນັູ້ ຂອງຄນົ ເຮາົ , ການເຊ່ ອື ຖສື າສະໜາໜ່ ງຶ ໆ, ປະກດົ ການ ໜ່ ງຶ ໆ ລື ການເຊ່ ອື ຖຄື ນົ ໃດຄນົ ໜ່ ງຶ ໃນສງັ ຄມົ ກແມ່ ນຄວາມເຊ່ ອື ໝນັູ້ , ໄວໃູ້ ຈ ແລະ ຍອມປະຕບິ ດັ ນາ. ນະໂຍບາຍຂອງພກັ ຕ່ ກບັ ສາສະໜໃນ ສປປ ລາວ ການເຊ່ ອື ຖສື າສະໜາແມ່ ນສດິ ຂອງພນົ ລະເມອື ງລາວແຕ່ ລະຄນົ ເຊ່ ງິ ໄດລູ້ ະບຸໄວໃູ້ ນມາດຕາ 30 ຂອງລດັ ຖະ ທາມະນນູ ແຫ່ ງ ສປປ ລາວໄດຂູ້ ຽນແຈງູ້ ໄວວູ້ ່ າ “ພນົ ລະເມອື ງລາວມສີ ດິ ເສລີພາບໃນການເຊ່ ອື ຖື ແລະ ບ່ ເຊ່ ອື ຖື ສາສະໜາ” ແຕ່ ການເຊ່ ອື ຖື ແລະ ການເຄ່ ືອນໄຫວສາສະໜານັນູ້ ບ່ ຄວນສວຍໃຊສູ້ າສະໜາຕາູ້ ນລະບອບ ການເມອື ງ, ສາູ້ ງຄວາມເສຍຫາຍໃຫແູ້ ກ່ ປະຊາຊນົ ລາວບັນດາເຜ່ າົ . ສະນນັູ້ ,ການເຄ່ ອື ນໄຫວສາສະໜາຕອູ້ ງ ຖກື ຕອູ້ ງຕາມຫກັ ສນິ ທາ, ຖກື ຕອູ້ ງຕາມລະບຽບກດົ ໝາຍບາູ້ ນເມອື ງມາດຕາ 34 ຂອງລດັ ຖະທາມະນູນໄດູ້ ການດົ ໄວວູ້ ່ າ “ພນົ ລະເມອື ງລາວມພີ ນັ ທະເຄາົ ລບົ ລດັ ຖະທາມະນູນ ແລະ ກດົ ໝາຍ, ປະຕບິ ັດລະບຽບການ ອອກແຮງງານ, ລະບຽບການດາລງົ ຊວີ ຂິ ອງສງັ ຄມົ ແລະ ຄວາມເປັນລະບຽບຮຽບຮອູ້ ຍຂອງບາູ້ ນເມອື ງ.” ຄາຖາມ 1. ນະໂຍບາຍການສກຶ ສາສະແດງອອກຄແື ນວໃດ? 2. ນະໂຍບາຍດາູ້ ນສາທາລະນະສຸກ ແລະ ການປະຕບິ ດັ ນະໂຍບາຍສງັ ຄມົ ມຫີ ຍງັ ແດ່ ? 3. ນະໂຍບາຍວດັ ທະນະທາໃໝ່ ຂອງພກັ ມີຈດຸ ໝາຍ, ທດິ ທາງ ແລະ ລກັ ສະນະພເິ ສດຖ່ ນິ ຖານຂອງ ວດັ ທະນະທາໃໝ່ ມດີ າູ້ ນໃດແດ່ ? 4. ຄວາມໝາຍຂອງຊນົ ເຜ່ າົ ແລະ ການປະຕບິ ດັ ນະໂຍບາຍຊນົ ເຜ່ າົ ໃນໄລຍະໃໝ່ ມຄີ ແື ນວໃດ? 5. ຄວາມໝາຍຂອງສາສະໜາ ແລະ ຄວາມເຊ່ ອື ຖແື ມ່ ນຫຍງັ ?ນະໂຍບາຍຂອງພກັ ຕ່ ກບັ ສາສະໜາໃນ ສປປລາວ ມຄີ ແື ນວໃດ? 3. ວຽກງານປູອ້ ງກນັ ຊາດ - ປູ້ອງກນັ ຄວາມສະຫງບົ 3.1. ເງ່ອື ນໄຂການວາງນະໂຍບາຍ ກ. ດາູ້ ນການເມອື ງ - ແນວຄດິ ເພ່ ອື ໂຄສະນາທບັ ຖມົ ໂຈມຕລີ ດັ ທສິ ງັ ຄມົ ນຍິ ມົ ແລະ ລດັ ທກິ ອມມນູ ດິ ໂຄສະນາບເິ ບ່ ອື ນ, ໃສ່ ຮາູ້ ຍປາູ້ ຍ ສແີ ນວທາງນະໂຍບາຍຂອງພກັ ແລະ ລດັ ເຮາົ , ໂຄສະນາທບັ ຖມົ ຜນົ ງານ, ຜນົ ສາເລດັ ຂອງການປະຕວິ ດັ ປະເທດ 70
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ ເຮາົ , ພວກເຂາົ ສວຍໃຊຈູ້ ດຸ ອ່ ອນດຄວາມຜດິ ພາດ ແລະ ປະກດົ ການຫຍທູ້ ຕູ້ ່ າງໆຂອງພະນກັ ງານ, ທະຫານ, ຕາຫວດຂອງພວກເຮາົ ໃນການຈດັ ຕງັູ້ ປະຕບິ ດັ ແລະ ໃນການຄຸມູ້ ຄອງລດັ , ໃນແບບແຜນການດາລງົ ຊວີ ດິ ເພ່ ອື ແບ່ ງແຍກລະຫວ່ າງປະຊາຊນົ ກບັ ພກັ ແລະ ລດັ , ຕດັ ແຍກປະຊາຊນົ ອອກຈາກການປະຕວິ ດັ , ແກ່ ດງຶ ປະຊາຊນົ ໃຫຫູ້ ບົ ຫກີ ການປະຕບິ ດັ ພນັ ທະຂອງພນົ ລະເມອື ງ ຕ່ ກບັ ວຽກງານປູ້ອງການຊາດປູອ້ ງກນັ ຄວາມສະຫງບົ . ຂ. ດາູ້ ນເສດຖະກດິ ພວກເຂົາສ່ ວຍໃຊນູ້ ະໂຍບາຍການເປີ ດກວູ້ າງການພວົ ພັນ ແລະ ຮ່ ວມມດື າູ້ ນເສດຖະກດິ ກັບ ຕ່ າງປະເທດຂອງພວກເຮາົ ເພ່ ອື ແຊກຊ່ ມື ເຂາົູ້ ມາພາຍໃນຂອງພວກເຮົາ, ກດົ ໜ່ ວງ, ຈ່ ອງດຶງຂດັ ຂວາງການ ຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງເສດຖະກດິ ດວູ້ ຍຫາຍຮູບການ, ເຄ່ ອື ນໄຫວທຸລະກດິ ທ່ ຜີ ດິ ກດົ ໝາຍ, ອນັ ສາຄນັ ພວກເຂາົ ໃຊູ້ ວດັ ຖຸ, ເງນິ ຄາຊຈືູ້ າູ້ ງຈອບອອູ້ ຍພະນກັ ງານ, ທະຫານ ແລະ ປະຊາຊນົ ເຮາົ , ເຮດັ ໃຫພູ້ ະນກັ ງານ, ທະຫານ, ຕາ ຫວດ ແລະ ປະຊາຊນົ ພວກເຮາົ ຈານວນໜ່ ງຶ ເສຍທາດຂາດຄຸນ. ຄ. ດາູ້ ນວດັ ທະນາທາ - ສງັ ຄມົ ພວກເຂາົ ຊຸກຍູສູ້ ່ ງົ ເສມີ ແບບແຜນການດາລງົ ຊວີ ດິ ວດັ ທະນາທາທ່ ເີ ຊ່ ອື ມຊາມ: ລາມກົ ຂອງຕາເວນັ ຕກົ , ດງຶ ດູດ, ຈດັ ຕງັູ້ ສດິ ສອນຊາວໜ່ ຸມໃຫກູ້ າຍເປັນນກັ ເລອດັ ຕະພານ, ປຸ້ນູ ຈ,ີູ້ ງດັ ແງະ, ຂ່ ມົ ຂນື ທາສາເລາົ ແລະ ກ່ ຄວາມບ່ ສະຫງບົ ໃນສງັ ຄມົ , ປຸກປັນມະຫາຊນົ ໃຫຮູ້ ຟືູ້ ືນູ້ ຮດີ ຄອງປະເພນອີ ນັ ຫາູ້ ຫງັ , ເປັນຕນົູ້ ແມ່ ນການເຊ່ ອື ຖື ງມົ ງວາຍ, ແບ່ ງແຍກເຜ່ າົ ນກີູ້ ບັ ເຜ່ າົ ອ່ ນື , ສ່ ງິ ທ່ ອີ ນັ ຕະລາຍທ່ ສີ ຸດແມ່ ນພວກເຂາົ ອອກປຮງເຮດັ ໃຫວູ້ ດັ ທະນະທາອນັ ເປັນເອກະລກັ ຂອງຊາດເສ່ ອື ມເສຍຢ່ າງບ່ ຮູຕູ້ ວົ . ງ. ດາູ້ ນການທະຫານ ພວກເຂາົ ປັບປຸງແລະນາສ່ ງົ ກາລງັ ການປະຕວິ ດັ ພດັ ຖ່ ນິ ເຂາົູ້ ມາເຄ່ ອື ນໄຫວ, ໂຄສະນາປ່ ັນປ່ ວນ, ສະກດັ , ລດັ ຕ,ີ ນາບຂ່ ູແນວຄດິ ຈດິ ໃຈຂອງປະຊາຊນົ ແລະ ກ່ ຄວາມຍຸງູ້ ຍາກໃນການທາມາຫາກນິ , ເຕາົູ້ ໂຮມກາລງັ ໃຕດູ້ ນິ ໃຫເູ້ ຄ່ ອື ນໄຫວກາສະພາບການຕ່ າງໆ. 3.2. ຄວາມສາຄຂັ ອງວຽກງານປູ້ອງກນັ ຊາດ - ປູ້ອງກນັ ຄວາມສະຫງບົ ວຽກງານປູ້ອງກນັ ຊາດ - ປູ້ອງກນັ ຄວາມສະຫງບົ ຍາມໃດກເປັນວຽກງານທ່ ສີ າຄນັ ທ່ ຕີ ອູ້ ງໄດຮູ້ ບັ ການ ປັບປຸງຢ່ າງຕງັູ້ ໜາູ້ , ບດົ ຮຽນປະຫວດັ ສາດຂອງມະນຸດວ່ າປະເທດໜ່ ງຶ ຈະຢືນຍງົ ຄງົ ຕວົ ໄດກູ້ ເມ່ ອື ປະເທດນນັູ້ ມີ ຄວາມເຂມັູ້ ທາງດາູ້ ນການປ້ອູ ງກນັ ຊາດ - ປອູ້ ງກນັ ຄວາມສະຫງບົ , ດາູ້ ນເສດຖະກດິ , ການເມອື ງ, ວດັ ທະນະທາ ສງັ ຄມົ ເຊ່ ງິ ໃນນນັູ້ ເຂມັູ້ ແຂງດາູ້ ນປອູ້ ງກນັ ຊາດ - ປ້ອູ ງກນັ ຄວາມສະຫງບົ ແມ່ ນປັດໄຈພນຶູ້ ຖານຕດັ ສນິ ຄວາມໝນັູ້ ຄງົ ຂອງຊາດ. ດວູ້ ຍເຫດນນັູ້ ວຽກງານປູ້ອງກນັ ຊາດ - ປູ້ອງກນັ ຄວາມສະຫງບົ ຈງິ ແມ່ ນວຽກງານສາຄນັ ແລະ ເປັນວຽກງານຍຸດທະສາດຕະຫອດໄລຍະປະຫວດັ ສາດ. 3.3. ການພວົ ພນັ ວຽກງານປູ້ອງກນັ ຊາດ - ປູ້ອງກນັ ຄວາມສະຫງບົ ກບັ ວຽກງານການຕ່ າງປະເທດ ວຽກງານປູ້ອງກນັ ຊາດ - ປູ້ອງກນັ ຄວາມສະຫງບົ ໄດມູ້ ກີ ານພວັ ພນັ ກບັ ວຽກງານການຕ່ າງປະເທດ, ບດົ ຮຽນປະຫວດັ ສາດໃຫຮູ້ ູວູ້ ່ າໄຊຊະນະຂອງສະໜາມຮບົ ດາູ້ ນປູ້ອງກນັ ຊາດ - ປູ້ອງກນັ ຄວາມສະຫງບົ ເປັປະ ຖມົ ປັດໄຈແກ່ ໄຊຊະນະ. ການທ່ ປີ ະເທດເຮາົ ເປີດກວູ້ າງການພວົ ພນັ ກບັ ຕ່ າງປະເທດບນົ ພນືູ້ ຖານການເຄາົ ລບົ ເອກະລາດ ແລະ ອະທປິ ະໄຕຂອງກນັ ແລະ ກນັ ສະເໝພີ າບ, ຕ່ າງຝ່ າຍຕ່ າງໄດຮູ້ ບັ ຜນົ ປະໂຫຍດ. 71
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ ໜາູ້ ທ່ ອີ ນັ ສາຄນັ ຂອງວຽກງານການຕ່ າງປະເທດແມ່ ນສາູ້ ງເງ່ອື ນໄຂສາກນົ ອນັ ເອອືູ້ ອານວຍໃຫແູ້ ກ່ ການ ປົກປັກຮກັ ສາ ແລະ ສາູ້ ງສາປະເທດຊາດ, ວຽກງານດ່ ັງກ່ າວບ່ ໄດໝູ້ າຍຄວາມວ່ າແມ່ ນໜາູ້ ທ່ ສີ ະເພາະຂອງ ກະຊວງທ່ ກີ ່ ຽວຂອູ້ ງເທ່ າົ ນນັູ້ ຫາກຍງັ ແມ່ ນໜາູ້ ທ່ ຂີ ອງທຸກຂະແໜງການ, ທຸກທອູ້ ງຖ່ ນິ . ດ່ ງັ ນນັູ້ , ການປະສານ ສມົ ທບົ ຂອງທຸກຂະແໜ່ ງການ, ທອູ້ ງຖ່ ນິ ກບັ ສູນກາງ ເພ່ ອື ສາູ້ ງຄວາມເປັນເອກະພາບໃນວຽກງງານ ຕ່ າງປະເທດຈ່ ງຶ ແມ່ ນບນັ ຫາອນັ ຈາເປັນທ່ ພີ ວົ ພນັ ກບັ ວຽກງານປູ້ອງກນັ ຊາດ - ປອູ້ ງກນັ ຄວາມສະຫງບົ . 4. ນະໂຍບາຍການຕ່ າງປະເທດຂອງສປປລາວ 4.1. ສະພາບຄວາມເປັນຈງິ ໃນປັດຈບຸ ນັ ກ. ດາູ້ ນວທິ ະຍາສາດ - ເຕກັ ນກິ ນບັ ແຕ່ ສະຕະວດັ ທີ 20 ເປັນຕນົູ້ ມາ, ການປະຕວິ ດັ ວທິ ະຍາສາດ-ເຕກັ ໂນໂລຊໄີ ດຂູ້ ະຫຍາຍຕວົ ຢ່ າງ ແຂງແຮງ, ກາລງັ ການຜະລດິ ຂອງໂລກໄດຫູ້ ນັ ປ່ ຽນຢ່ າງໄວວ່ າທ່ ສີ ຸດໂດຍສະເພາະການຂະຫຍາຍຕວົ ຢ່ າງແຂງແຮງ ຂອງເຕກັ ໂນໂລຊຂີ ່ າວສານເຊ່ ງິ ເຮດັ ໃຫບູ້ ນັ ດາພາຫະນະໃໝ່ ປະກດົ ຕວົ ຂນຶູ້ ເຊ່ ນັ : ເງນິ ຕາເອເລກັ ໂຕຣນກິ , ການຄາູ້ ເອເລກັ ໂຕຣນ,ິ ການບລກິ ານເອເລກັ ໂຕຣນກິ .. ເຊ່ ງິ ເຮດັ ໃຫຕູ້ ນົູ້ ທນຶ ຂອງການຜະລດິ ຫຸດລງົ , ປະຢັດເວລາ, ຍກົ ປະສດິ ທພິ າບຂອງງານຫາຍຂນຶູ້ ກວ່ າເກ່ າົ . ຂ. ການພວົ ພນັ ຮ່ ວມມສື າກນົ ສປປລາວຍງັ ເປັນປະເທດທ່ ດີ ອູ້ ຍພດັ ທະນາ, ການຜະລດິ ສ່ ວນຫາຍເລ່ ີມຈາກຫນັ ປ່ ຽນການຜະລດິ ນອູ້ ຍກຸມູ້ ຕນົ ເອງແບບກະແຈກກະຈາຍກາູ້ ວສ່ ູການຜະລດິ ສນິ ຄາູ້ ໃນຂນັູ້ ຕນົູ້ , ພນຶູ້ ຖານເສດຖະກດິ ແຫ່ ງຊາດຍງັ ບ່ ທນັ ໜາູ້ ແໜນູ້ , ການສະສມົ ພາຍໃນຍງັ ຕ່ າ, ຜະລດິ ຕະພາບຂອງງານຕ່ າດເສດຖະກດິ ສນິ ຄາູ້ ແລະ ຕະຫາດໄດູ້ ເລ່ ມີ ຕນົູ້ ຂະຫຍາຍຕວົ , ວທິ ະຍາສາດ - ເຕກັ ນກິ , ລະດບັ ການສກຶ ສາ, ສາທາລະນາສຸກຍງັ ຫາູ້ ຫງັ ແລະ ຄວາມຮູ ູ້ ກ່ ຽວກບັ ການພັດທະນາ ແລະ ລະບົບກດົ ໝາຍຕ່ າງໆທ່ ໄີ ດຮູ້ ັບປະກນັ ທ່ ໄີ ດໃູ້ ຫກູ້ ານປະຕບິ ັດລະບອບ ປະຊາທປິ ະໄຕປະຊາຊນົ . 4.2. ວຽກງານການຕ່ າງປະເທດ ແລະ ຮ່ ວມມສື າກນົ ຂອງພກັ - ລດັ ກ. ຄວາມຈາເປັນ: - ໂລກປັດຈບຸ ນັ ມທີ ່ າອ່ ຽງຫນັ ຈາກການຂະຫຍາຍຕວົ ລວງກວູ້ າງໄປສ່ ູລວງເລກິ ,ຄວາມຕອູ້ ງການທາງດາູ້ ນ ເຕກັ ໂນໂລຊສີ ູງ, ການຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງກາລງັ ການຜະລດິ ໄດຊູ້ ຸກຍູໃູ້ ຫມູ້ ກີ ານແບ່ ງງານສາກນຢົ ່ າງວອງ ໄວອນັ ເປັນເງ່ອື ນໄຂໃຫມູ້ ສີ ່ ວນຮ່ ວມຫາຍຂນຶູ້ . - ເສດຖະກດິ ຂອງໂລກມີລກັ ສະນະກວມລວມກວ່ າເກ່ າົ , ຕ່ ການພວົ ພນັ ກນັ ແລະ ທ່ າອຽງປະສົມ ປະສານສມົ ທບົ ກ່ ເພ່ ມີ ຂນຶູ້ . - ຕະຫາດໂລກກາລງັ ກ່ າຍເປັນລະບົບໜ່ ງຶ ເຊ່ ິງມກີ ານເຂາົູ້ ຮ່ ວມຂອງຫາຍປະເທດໂດຍບ່ ຈາລະບອບ ການເມອື ງ ແລະ ສງັ ຄມົ ທ່ ແີ ຕກຕ່ າງກນັ . ຈດຸ ພເິ ສດຕ່ າງໆທາງດາູ້ ນເສດຖະກດິ ໂລກທ່ ດີ ່ າວມາຂາູ້ ງເທ່ ງິ ນນັູ້ , ໄດຮູ້ ຽກຮອູ້ ງທຸກປະເທດຕອູ້ ງວາງຍຸດ ທະສາດພດັ ທະນາເສດຖະກດິ ໃຫສູ້ ອດຄ່ ອງກບັ ເງ່ອື ນໄຂຕວົ ຈງິ ຂອງຕນົ . 72
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ ຂ. ທດັ ສະນະພນຶູ້ ຖານ ພກັ - ລດັ ເຮາົ ຢຶດໝນັູ້ ແນວທາງການຕ່ າງປະເທດສນັ ຕພິ າບ, ເອກະລາດ, ມດິ ຕະພາບ ແລະ ການຮ່ ວມມື ກບັ ນາໆຊາດບນົ ພນຶູ້ ຖານຫກັ ການເຄາົ ລວົ ເອກະລາດ ແລະ ບ່ ແຊກແຊງເຂາົູ້ ວຽກງານພາຍໃນຂອງກນັ ແລະກນັ ສະເໝພີ າບຕ່ າງຝ່ າຍຕ່ າງໄດຮູ້ ບັ ຜນົ ປະໂຫຍດ ແລະ ຢ່ ູຮ່ ວມກນັ ໂດຍສນັ ຕ.ິ ທດັ ສະນະພືນູ້ ຖານດ່ ັງກ່ າວສະແດງເຈຕະນາຄະຕິ ແລະ ຈງິ ໃຈຕ່ ກບັ ທຸກໆປະເທດໃນໂລກໂດຍບ່ ຈາແນກລະບອບການເມອື ງທ່ ແີ ຕກຕ່ າງກນັ . ນະໂຍບາຍເປີດກວູ້ າງການພວົ ພນັ ເສດຖະກດິ ກບັ ຕ່ າງປະເທດ ໂດຍອງີ ຕາມສະພາວະຄວາມເປັນຈງິ ຂອງປະເທດເຮາົ , ພກັ - ລດັ ຖະບານ ສປປ ລາວຈ່ ງຶ ໄດວູ້ າງນະໂຍບາຍ ນະໂຍບາຍເປີດກວາູ້ ງການພວົ ພນັ ຮ່ ວມມເື ສດຖະກດິ ກບັ ຕ່ າງປະເທດມດີ ່ ງັ ນ:ີູ້ - ຮ່ ວມມແີ ບບຫາຍທດິ ແມ່ ນຮ່ ວມມກື ບັ ທຸກປະເທດບ່ ຈາແນກລະບອບການເມອື ງສງັ ຄມົ ທ່ ແີ ຕກຕ່ າງກນັ ຈະແມ່ ນປະເທດທນຶ ນິຍມົ , ສງັ ຄມົ ນຍິ ົມ, ປະເທບ່ ເຂາົ ຮ່ ວມກ່ ຸມ, ປະເທດພດັ ທະນາແລວູ້ , ພວມ ພດັ ທະນາກລວູ້ ນແຕ່ ມຄີ ວາມສາມາດເຂາົູ້ ມາລງົ ທນຶ ໄດຢູ້ ່ ູສປປລາວ. - ການຮ່ ວມມຫື າຍຮູບແບບແມ່ ນແບບການລງົ ທນຶ ລະຫວ່ າງລດັ ກບັ ລດັ , ລດັ ແລະເອກະຊນົ , ເອກະຊນົ ກບັ ເອກະຊນົ ເປັນຕນົູ້ . - ການຮ່ ວມມຫື າຍລະດບັ ໂຄງການລະດບັ ຊາດ, ລະດບັ ທອູ້ ງຖ່ ນິ , ໂຄງການເຫ່ າົ ນີມູ້ ຄີ ວາມແຕກຕ່ າງກນັ ທາງດາູ້ ນທນຶ ຮອູ້ ນ ເຊ່ ນັ ທນຶ ຮອນຫາຍ ຫື ໜອູ້ ນຍ. ນະໂຍບາຍດ່ ງັ ກ່ າວແມ່ ນ ເພ່ ອື ດງຶ ດູດການລງົ ທນຶ ໂດຍກງົ ຈາກຕ່ າງປະເທດດວູ້ ຍຫາຍຮູ ບຫາຍສີ, ບົນ ຫກັ ການສະເໝພີ າບຕ່ າງຝ່ າຍຕ່ າງໄດຮູ້ ັບຜນົ ປະໂຫຍດ, ເຄ່ າົ ລົບເອກະລາດ, ອະທປິ ະໄຕ ແລະ ກດົ ໝາຍ ຂອງສປປລາວ. ລດັ ຖະບານແຫ່ ງ ສປປ ລາວ ເປັນເຈາົູ້ ການໃນການເລອື ກເຟັນູ້ ນກັ ລງົ ທນຶ , ປະເທດລງົ ທນຶ , ອງົ ການ ລງົ ທນຶ ທ່ ເີ ໝາະສມົ ກບັ ທນຶ ຮອນໃນປະເທດເຮາົ , ໃນນນັູ້ , ພກັ - ລດັ ເຮາົ ສ່ ງົ ເສມີ ການລງົ ທນຶ ຂອງຕ່ າງປະເທດເຂາົູ້ ໃສ່ ຂະແໜ່ ງການທ່ ເີ ປັນຈດຸ ສຸມ. 73
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ ບດົ ທີ 6 ລດັ ແລະ ກດົ ໝາຍແຫ່ ງສປປລາວ 1. ລດັ 1.1. ຄວາມສານກຶ ກ່ ຽວກບັ ລດັ ລດັ ແມ່ ນມາດຕະເກນປະຫວດັ ສາດ ແມ່ ນຜະລດິ ຕະພນັ ຂອງສງັ ຄມົ ມະນຸດທ່ ປີ ະກດົ ຕວົ ໃນໄລຍະ ປະຫວດັ ສາດອນັ ແນ່ ນອນຂອງການຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງສງັ ຄມົ . ລດັ ໄດປະກດົ ຕວົ ຂນຶູ້ ໃນເມ່ ອື ຂຂູ້ ດັ ແຍງູ້ ລະຫວ່ າງ ຊນົ ຊນັູ້ ທ່ ບີ ່ ສາມາດລ່ ອງລອຍກນັ , ລດັ ຈະສູນຫາຍ ແລະ ໝດົ ໄປໃນເມ່ ອື ສງັ ຄມົ ບ່ ມຊີ ນົ ຊນັູ້ . ລດັ ບ່ ໄດກູ້ າເນດີ ຂນຶູ້ ພອູ້ ມກບັ ສງັ ຄມົ ມະນຸດ. ໃນລະບອບສະຫະຊບີ ປະຖມົ ບູຮານບ່ ມລີ ດັ ແລະ ບ່ ມອີ ານາດລດັ . ການຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງກາລງັ ການຜະລດິ , ການແບ່ ງງານ ແລະ ການແລກປ່ ຽນສນິ ຄາູ້ ເປີດກວາູ້ ງອອກ, ກາມະສດິ ເອກະຊນົ ກບັ ພະ ຫະນະການຜະລດິ ໄດປູ້ ະກດົ ຕົວຂຶນູ້ , ຈ່ ງຶ ເກີດມຂີ ຂູ້ ດັ ແຍງູ້ ທາງຊົນຊນັູ້ , ຄວາມຂັດແຍ່ ງລະຫວ່ າງຊົນຊັນູ້ ຂະຫຍາຍຕວົ ຮຸ ນແຮງຂນຶູ້ ເລອືູ້ ຍໆຈນົ ບ່ ສາມາກມົ ກຽູ້ ວກນັ ໃດຊນົ ຊນັູ້ ທ່ ມີ ກີ າມະສດິ ກ່ ຽວກບັ ພາຫະນະການ ຜະລດິ ເປັນເຈາົູ້ ຄອງຄອບງາທາງດາູ້ ນເສດຖະກດິ ກາຍເປັນຊນົ ຊນັູ້ ປົກຄອງກ່ ໄດສູ້ າູ້ ງເຄ່ ອື ງມກື ານຄອບງາທາງ ດາູ້ ນການເມອື ງຂອງຕນົ ຂນຶູ້ ເພ່ ອື ປົກປັກຮກັ ສາສດິ ຜນົ ປະໂຫຍດຂອງຊນົ ຊນັູ້ ຕນົ ຂນຶູ້ ຄື ລດັ ແລະ ກງົ ຈກັ ຂອງລດັ ນນັູ້ . ຈາກບນັ ຫາທ່ ກີ ່ າວມາຂາູ້ ງເທ່ ງິ ນນັູ້ - ມທີ ດັ ສະນະຖວື ່ າລດັ ແມ່ ນຊຸມຊນົ ໜ່ ງຶ ທ່ ຢີ ່ ູໃຕອູ້ ານາດລວມຂອງສງັ ຄມົ ນຍິ ມົ ທ່ ມີ ກີ ານຈດັ ຕງັູ້ ເປັນປະຈາ ຢ່ ູບນົ ແຜນດນິ ອນັ ແນ່ ນອນ ແລະ ມກີ ດົ ລະບຽບການເມອື ງສະເພາະຮບັ ຮູໂູ້ ດຍກດົ ໝາຍລະຫວ່ າງຊາດ - ທ່ ານ ເລນນິ ໄດໃູ້ ຫທູ້ ດັ ສະນະວ່ າ ລດັ ແມ່ ນການຈດັ ຕງັູ້ ການເມອື ງທ່ ມີ ລີ ກັ ສະນະພເິ ສດຂອງສງັ ຄມົ ທ່ ມີ ີ ຊນົ ຊນັູ້ , ມກີ ງົ ຈກັ ບງັ ຄບັ ສະແດງອອກໂດຍເຈດຈານງົ ຂອງຊນົ ຊນັູ້ ປົກຄອງໃນສງັ ຄມົ ທ່ ມີ ຂີ ຂູ້ ດັ ແຍ່ ງ. 1.2. ທາດແທູ້ ແລະ ອງົ ປະກອບຂອງລດັ ລດັ ແມ່ ນເຄ່ ອື ງມ,ື ແມ່ ນກງົ ຈກັ ຜະເດດັ ການຂອງຊນົ ຊນັູ້ , ແມ່ ນການຈດັ ຕງັູ້ ພເິ ສດທາງດາູ້ ນການເມອື ງ ເພ່ ອື ປາບປາມຊນົ ຊນັູ້ ທ່ ຖີ ກື ປົກຄອງ. ທາດແທຂູ້ ອງລດັ ຕດິ ພນັ ກບັ ທາດແທຕູ້ ນົູ້ ກາເນດີ ຂອງມນັ ນນັູ້ ແມ່ ນຊນົ ຊນັູ້ , ມນັ ຮບັ ໃຊເູ້ ຈດຈານງົ ຂອງ ຊນົ ຊນັູ້ ແລະປົກຄອງສດິ ຜນົ ປະໂຫຍດຂອງຊນົ ຊນັູ້ ປົກຄອງ, ລດັ ຄງົ ຕວົ ແລະ ຖກື ສູນຫາຍໄປພອູ້ ມໆກບັ ຕນົູ້ ກາເນດີ ຂອງມນັ ເອງ. ລດັ ປະກອບດວູ້ ຍ 3 ປັດໄຈພນຶູ້ ຖານດ່ ງັ ນ:ີູ້ - ປັດໄຈຄນົ ເຊ່ ງິ ແມ່ ນປະຊາຊນົ ( ພນົ ລະເມອື ງ) - ປັດໄຈເທສະ ຫື ສະຖານທ່ ເີ ຊ່ ງິ ປະກອບດວູ້ ຍເຂດແດນທາງດນິ , ນາູ້ ແລະ ອາກາດ - ປັດໄຈສງັ ຄມົ ແລະ ກດົ ໝາຍ ເຊ່ ງິ ແມ່ ນອານາດການເມອື ງຂອງລດັ . 1.3.ສດິ ແລະ ພນັ ທະຂອງລດັ ລດັ ແມ່ ນເຄ່ ອື ງມຕື ນົູ້ ຕຂອງອານາດການເມອື ງຢ່ ູໃນສງັ ຄຢມທ່ ມີ ຊີ ນົ ຊນັູ້ ແລະ ກງົ ຈກັ ພເິ ສດບງັ ຄບັ ເຊ່ ນັ 74
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ ທະຫານຕາຫວດ, ສານ, ໄອຍະການ ແລະ ຄຸກ. ກງົ ຈກັ ລດັ ປະກອບດວູ້ ຍອງົ ການຂນັູ້ ສູງ ແລະ ທອູ້ ງຖ່ ນິ . ມສີ ດິ ອານາດທ່ ວົ ໄປ ຫື ສພເພາະເຊ່ ັນ: ປະມຸກລັດ, ລັດຖະສະພາ, ລດັ ຖະບານ ເຊ່ ິງປະຕິບດັ ອານາດສູງສຸ ດຕ່ ພນົ ລະເມອື ງຂອງຕນົ ບນົ ພນືູ້ ແຜນດນິ ຂອງລດັ , ຂອບເຂດສດິ ອານາດຂອງອງົ ການຈດັ ຕງັູ້ ລດັ ຕ່ າງໆ. ສດິ ຕ່ າງໆຂອງລດັ . - ລດັ ແມ່ ນນຕິ ບິ ຸກຄນົ ມສີ ດິ ແລະ ພນັ ທະ ແຕ່ ສດິ ແລະ ພນັ ທະຂອງລດັ ແຕກຕ່ າງກບັ ຂອງບຸກຄນົ ເພາະ ລດັ ມໜີ າູ້ ທ່ ຮີ ບັ ຜດິ ຊອບປົກປ້ອູ ງລວມຜນົ ປະໂຫຍດທ່ ວົ ສງັ ຄມົ . - ລດັ ມສີ ດິ ພເິ ສດທ່ ບີ ຸກຄນົ ມບີ ່ ໄດເູ້ ຊ່ ນັ ເປັນເປັນເຈາົູ້ ຂອງກາມະສດິ ກ່ ຽວກບັ ທ່ ດີ ນິ , ຊບັ ພະຍາກອນທາ ມະຊາດ, ແມ່ ນາູ້ ລາເຊ, ຫວູ້ ຍໜອງຄອງບງຶ , ເສນັູ້ ທາງ ແລະ ອ່ ນື ໆ. - ລດັ ມສີ ດິ ເອາົ ກາມະສດິ ຂອງບຸກຄນົ ມາເປັນຂອງລດັ ເພ່ ອື ຜນົ ປະໂຫຍດສ່ ວນລວມຂອງຊາດແຕ່ ກວາງ ລະບຽບກດົ ໝາຍສາລບັ ປະຕບິ ດັ ສດິ ດ່ ງັ ກ່ າວ ເພ່ ອື ບ່ ໃຫເູ້ ປັນການແຕະຕອູ້ ງ ຫື ລະເມດີ ສດິ ຂອງບຸກຄນົ ຢ່ າງຜດິ ກດົ ໝາຍ. 1.4. ລດັ ແຫ່ ງ ສ. ປ. ປ. ລາວ ແມ່ ນລດັ ປະຊາທປິ ະໄຕປະຊາຊນົ , ເປັນອງົ ການແຫ່ ງອານາດການເມອື ງ, ອານາດທງັ ໝດົ ເປັນຂອງ ປະຊາຊນົ ໂດຍປະຊາຊນົ ແລະ ເພ່ ອື ຜນົ ປະໂຫຍດຂອງປະຊາຊນົ . ການກາເນດີ ຂອງລດັ ສ.ປ.ປ.ລາວ ແມ່ ນໝາກຜນົ ແຫ່ ງການຕ່ ສູປູ້ ະຕວິ ດັ ອນັ ຍດື ເຍອືູ້ ຍາວນານ, ເຕມັ ໄປ ດວູ້ ຍຄວາມຫຍຸງູ້ ຍາກ ແລະ ຄວາມເສຍສະຫະຂອງກອງທບັ ແລະ ປະຊາຊນົ ບນັ ດາເຜ່ າົ , ແມ່ ລດັ ປະຊາທປິ ະໄຕ ປະຊາຊນົ ລດັ ທາອດິ ໃນປະຫວດັ ສາດແຫ່ ງການຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງຊາດລາວ. ໜາູ້ ທ່ ຂີ ອງລດັ ສ. ປ. ປ. ລາວມີ 2 ໜາູ້ ທ່ :ີ - ປົກປັກຮກັ ສາປະເທດຊາດ ສບື ຕປະຕບິ ດັ ແນວທາງປູ້ອງກນັ ຊາດ, ປອູ້ ງກນັ ຄວາມສະຫງບົ ທ່ ວົ ປວງຊນົ , ແນ່ ໃສ່ ເພ່ ອື ປົກປັກຮກັ ສາ ຄວາມເປັນເອກະລາດ, ອະທປິ ະໄຕ ແລະ ຜນື ແຜນດນິ ອນັ ຄບົ ຖວູ້ ນ, ປົກປັກຮກັ ສາພກັ ດ ຮບັ ປະກນັ ຄວາມ ສະຫງບົ ແລະ ຄວາມເປັນລະບຽບຮຽບຮອູ້ ຍຂອງສງັ ຄມົ . - ສາູ້ ງສາປະເທດຊາດ ພດັ ທະນາເວດຖະກດິ ສງັ ຄມົ ຢ່ າງມປີ ະສດິ ທພິ ນົ , ຕ່ ເນ່ ອື ງ ແລະ ໝນັູ້ ທ່ ຽງ, ຮບັ ປະກນັ ໃຫມູ້ ກີ ານເຕບີ ໂຕທາງດາູ້ ນເສດຖະກດິ ກບັ ການພດັ ທະນາທາງດາູ້ ນວດັ ທະນະທາສງັ ຄມົ , ເພ່ ອື ເຮດັ ໃຫປູ້ ະເທດຊາດຫຸດພນົູ້ ອອກຈາກປະເທດດອູ້ ຍພດັ ທະນາດ ນາເອາົ ຄວາມຢ່ ູດກີ ນິ ດໃີ ຫແູ້ ກ່ ປະຊາຊນົ ບນັ ດາເຜ່ າົ ເຮດັ ໃຫມູ້ ຄີ ວາມມ່ ງັ ຄ່ ງັ , ເຂມັູ້ ແຂງ ແລະ ມຄີ ວາມຍຸຕທິ າ ແລະ ຄວາມສວິ ໄິ ລ. 1.5.ລກັ ສະນະຂອງລດັ ແຫ່ ງ ສປປ ປະກອບມີ 1. ລກັ ສະນະຊນົ ຊນັູ້ ຂອງ ສປປລາວ ແມ່ ນໄດຮູ້ ບັ ການສາູ້ ງຕງັູ້ ຂນຶູ້ ບນົ ພນືູ້ ຖານ ພນັ ທະພາບກາມະກອນ, ຊາວກະສກິ ອນ, ນກັ ຮຽນຮູປູ້ ັນຍາຊນົ ປະຕວິ ດັ ແລະ ປະຊາຊນົ ບນັ ດາຊນັູ້ ຄນົ ທ່ ຮີ ກັ ຊາດພາຍໃຕກູ້ ານ ນາພາຂອງພກັ ປປລາວ, ການເຄ່ ອື ນໄຫວຂອງລດັ ແມ່ ນປະຕບິ ດັ ແນວທາງແຜນນະໂຍບາຍຂອງພກັ ໃຫປູ້ ິກດົ ຕວົ ເປັນຈງິ . 75
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ 2. ລກັ ສະນະຊາດຂອງລດັ ສປປລາວ ແມ່ ນລດັ ເອກະພາບທ່ ວົ ປວງຊນົ ລາວ ປະກອບດວູ້ ຍຫາຍເຜ່ າົ ທ່ ມີ ີ ຄວາມສາມກັ ຄປີ ອງດອງເປັນອນັ ໜ່ ງຶ ອນັ ດຽວກນັ ໂດຍຕດັ ແຍກອອກຈາກກນັ ບ່ ໄດ.ູ້ ປະຊາຊນົ ເຜ່ າົ ຕ່ າງໆມສີ ດິ ສເິ ໝພີ າບ, ມເີ ອກະລກັ ທາງດາູ້ ນວດັ ທະນະທາ ແລະ ມຄີ ວາມຮກັ ຫອມຕອມຕຸນູ້ ເອອືູ້ ເຟືອູ້ ເພ່ ອື ແຜ່ ຊ່ ວຍເຫອື ເຊ່ ງິ ກນັ ແລະ ກນັ ເປັນຄອບຄວົ ໃຫຍ່ ຂອງຊາດລາວເອກະພາບ. 3. ລດັ ສະນະປະຊາຊນົ ຂອງລດັ ສປປລາວ ແມ່ ນລດັ ທ່ ມີ ຄີ ວາມເປັນເອກະລາດຢ່ າງສມົ ບູນ ແມ່ ນລດັ ທ່ ີ ປະຊາຊນົ ເປັນເຈາົູ້ ຂອງປະເທດຊາດ ແລະ ຊາຕາກາຊຂອງຕນົ ເອງຢ່ າງເຕມັ ສ່ ວນເຊ່ ງິ ອານາດທງັ ໝດົ ເປັນຂອງປະຊາຊນໂດຍປະຊາຊນົ ແລະ ເພ່ ອື ຜນົ ປະໂຫຍດຂອງປະຊາຊນົ . 4. ລກັ ສະນະປະຊາທປິ ະໄຈຂອງສປປລາວ ແມ່ ນລດັ ດາເນນີ ການປົກຄອງ ແລະ ຄຸມູ້ ຄອງຕາມລດັ ຖະທາ ມະນນູ ແລະ ກດົ ໝາຍ. ລດັ ດາເນນີ ມາດຕະການ ແລະ ນະໂຍບາຍເພ່ ອື ຂຸ ດຄນົູ້ ເສີມຂະຫຍາຍກາລງັ ແຮງສງັ ລວມພາຍໃນຊາດສມົ ທບົ ກາການຍາດແຍ່ ງກາລງັ ແຮງຈາກສາກນົ ເພ່ ອື ສາູ້ ງສາພດັ ທະນາປະເທດ ຊາດ ຕາມທດິ ກາູ້ ວຂນຶູ້ ສູສູ້ ງັ ຄມົ ນຍິ ມົ . 1.6. ທາດແທຂູ້ ອງລດັ ປະຊາທປິ ະໄຕປະຊາຊນົ ລາວ ແມ່ ນລດັ ຂອງປະຊາຊນົ ໂດຍປະຊາຊນົ ແລະ ເພ່ ອື ຜນົ ປະໄຫຍດຂອງປະຊາຊນົ ທງັ ນກີູ້ ່ ຍອູ້ ນວ່ າລດັ ເຮາົ ມທີ າດແທຊູ້ ນົ ຊນັູ້ ກາມະກອນທ່ ເີ ປັນຊນົ ຊນັູ້ ນາພາອນັ ມພີ ກັ ປປລາວ ເປັນແກນນາ. ກ. ລດັ ຂອງປະຊາຊນົ ໝາຍຄວາມວ່ າປະຊາຊນົ ເປັນຜູສູ້ າູ້ ງຕງັູ້ ລດັ ພາຍຫງັ ທ່ ປີ ະຊາຊນົ ເຮາົ ຍາດເອາົ ໄຊຊະນະໃນການຕ່ ສູປູ້ ົດ ປ່ ອຍຊາດທ່ ເີ ຕມັູ້ ໄປດວູ້ ຍຄວາມຫຍຸງູ້ ຍາກລາບາກນາໆປະການ ແລະ ເຕມັູ້ ໄປດວູ້ ຍຄວາມເສຍສະຫະອນັ ໃຫຍ່ ຫວງດ ພາຍໃຕກູ້ ານນາພາຂອງ ປປລາວ ປະຊາຊນົ ລາວບນັ ດາເຜ່ າົ ໄດໃູ້ ຊສູ້ ດິ ຂອງຕນົ ບ່ ອນບດັ ເລອື ກເອາົ ສະມາຊກິ ສະພາຂອງຕນົ . ຂ. ໂດຍປະຊາຊນົ ມຄີ ວາມໝາຍວ່ າລດັ ຂອງພວກເຮາົ ໃນການເຄ່ ອື ນໄຫວປະຕບິ ດັ ໜາູ້ ທ່ ວີ ຽກງານພາຍໃຕກູ້ ານນາຂອງພກັ ປປລາວ , ມປີ ະຊາຊນົ ລາວບນັ ດາເຜ່ າົ ທ່ ເີ ປັນຕວົ ແທນຂອງເຂາົູ້ ເຈາົູ້ ເປັນຜູຕູ້ ດິ ຕາມດູແລ ແລະ ກວດກາ, ປະຊາຊນົ ມອດສດິ ອານາດໃຫອູ້ ານາດການປົກຄອງຂນັູ້ ຕ່ າງໆບລຫິ ານວຽກງານຂອງບາູ້ ນເມອື ງ. ຖາູ້ ວ່ າຜູໃູ້ ດ ຫື ອງົ ການໃດລະເມດີ ສດິ ແລະ ຜນົ ປະໂຫຍດຂອງປະຊາຊນົ ບນັ ດາເຜ່ າົ , ປະຊາຊນົ ມສີ ດິ ຮອູ້ ງຟູອ້ ງຕ່ ບຸກຄນົ ຫື ອງົ ການດ່ ງັ ກ່ າວ. ຄ. ລດັ ເພ່ ອື ປະຊາຊນົ ໝາຍຄວາມວ່ າລດັ ເປັນຜູຮູ້ ບັ ໃຊປູ້ ະຊາຊນົ , ອານາດລດັ ທງັ ໝດົ ນບັ ແຕ່ ສູນກາງຈນົ ຮອດທອູ້ ງຖ່ ນິ ຮາກ ຖານບາູ້ ນເປັນຜູຮູ້ ບັ ໃຊທູ້ ່ ຊີ ່ ສື ດັ ບ່ ລສິ ຸດຕ່ ປະຊາຊນົ ແລະ ສຸດກກົ ສຸດປາຍຕວົ ຢ່ າງ ວ່ າລດັ ພວກເຮາົ ພວມຊອກຫາ ທຸກວທິ ເີ ພ່ ອື ຊ່ ວຍປະຊາຊນົ ແກໄູ້ ຂຄວາມທຸກຈນົ . ລດັ ຖເື ອາົ ສິດ ແລະ ຜນົ ປະໂຫຍດຂອງປະຊາຊນົ ເປັນ ຈດຸ ປະສງົ ແລະ ເປົາູ້ ໝາຍສູງສຸດໃນການຮບັ ໃຊຂູ້ ອງຕນົ .ຊອກຫາທຸກວທິ ເີ ພ່ ອື ຊວຍເຫອື ໃຫປູ້ ະຊາຊນົ ພດັ ທະນາ ຊວີ ດິ ຂອງຕນົ ໃຫມູ້ ຢີ ່ ູມກີ ນິ ແລະ ກາູ້ ວຂນຶູ້ ສາູ້ ງຄວາມຮ່ ງັ ມໃີ ນແຕ່ ລະຄອບຄວົ , ແຕ່ ລະບາູ້ ນຂອງປະຊາຊນົ ບນັ ດາ ເຜ່ າົ . 76
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ 1.7. ພາລະບດົ ບາດຂອງລດັ ແຫ່ ງ ສປປ ລາວ ກ. ບນັ ດາອງົ ການສດິ ອານາດຂອງລດັ ແຫ່ ງ ສປປລາວ ມດີ ່ ງັ ນ:ີູ້ ສະພາແຫ່ ງຊາດ ເປັນອງົ ການນຕິ ບິ ນັ ຍດັ ເຊ່ ງິ ລດັ ຖະທາມະນນູ ໄດກູ້ ານດົ ໄວວູ້ ່ າ ສະພາແຫ່ ງຊາດແມ່ ນ ອງົ ການທ່ ເີ ປັນຕວົ ແທນແຫ່ ງສດິ ອານາດ ແລະ ຜໄນປະໂຫຍດຂອງປະຊາຊນົ ບນັ ດາເຜ່ າົ , ເປັນອງົ ການ ອານາດແຫ່ ງລດັ ແລະ ທງັ ເປັນອງົ ການນຕິ ບິ ນັ ຍດັ ທ່ ມີ ີສດິ ຕກົ ລງົ ບັນຫາພນືູ້ ຖານຂອງປະເທດຊາດ, ຕດິ ຕາມການເຄ່ ອື ນໄຫວ ຂອງອງົ ການບລຫິ ານ, ສານປະຊາຊນົ ແລະ ອງົ ການໄອຍະການປະຊາຊນົ . ອງົ ການບລຫິ ານ ລວມມປີ ະທານປະເທດ, ລດັ ຖະບານ ແລະ ອານາດການປົກຄອງທອູ້ ງຖ່ ນິ ຕ່ າງໆ ມາດຕາ 69 ຂອງລດັ ຖະທາມະນນູ ແຫ່ ງສປປລາວ ໄດກູ້ ານດົ ໄວວູ້ ່ າ ລດັ ຖະບານແມ່ ນອງົ ການບລຫິ ານ ແຫ່ ງລັດ. ລັດຖະບານຄຸ ມູ້ ຄອງເປັນເອກະພາບ ການປະຕີິບດັ ໜາູ້ ທ່ ີຂອງລດັ ໃນທຸກດາູ້ ນຄື ດາູ້ ນ ການເມອື ງ, ວດັ ທະນະທາ - ສງັ ຄມົ , ປູ້ອງກນັ ຊາດ - ປ້ອູ ງກນັ ຄວາມສະຫງບົ ແລະ ການຕ່ າງປະເທດ. ອງົ ການຕຸ ລາການ ອນັ ປະກອບມີ ສານ ແລະ ໄອຍະການປະຊາຊນົ . ມາດຕາ 79 ຂອງລດັ ຖະທາ ມະນນູ ແຫ່ ງ ສປປລາວ ໄດກູ້ ານດົ ໄວວູ້ ່ າ ສານປະຊາຊນົ ແມ່ ນອງົ ການພພິ າກສາຂອງບດັ , ເຊ່ ງິ ປະກອບ ດວູ້ ຍ: - ສານປະຊາຊນົ ສູງສຸດ - ສານປະຊາຊນົ ແຂວງ, ນະຄອນຫວງ - ສານປະຊາຊນົ ເມງື ຫື ເຂດ - ສານທະຫານ ໄອຍະການປະຊາຊນົ ແມ່ ນອງົ ການຕດິ ຕາມກວດການການປະຕບິ ດັ ກດົ ໝາຍ ເຊ່ ງິ ປະກອບມ:ີ - ອງົ ການໄອຍະການປະຊາຊນົ ສູງສຸດ - ອງົ ການໄອຍະການປະຊາຊນົ ຂນັູ້ ອຸທອນ - ອງົ ການໄອຍະການປະຊາຊນົ ແຂວງ, ນະຄອນຫວງ - ອງົ ການໄອຍະການປະຊາຊນົ ເມອື ງ ຫື ເຂດ - ອງົ ການໄອຍະການທະຫານ. ຂ. ພາລະບດົ ບາດຂອງລດັ ແຫ່ ງ ສປປລາວ ລດັ ປະຊາທປິ ະໄຕປະຊາຊນົ ລາວເຮາົ ແມ່ ນລດັ ປະຊາຊນົ ໂດຍປະຊາຊນົ ແລະ ເພ່ ອື ຜນົ ປະໂຫຍດຂອງ ປະຊາຊນົ . ສະນນັູ້ , ພາລະບດົ ບາດຂອງລດັ ແຫ່ ງ ສປປລາວ ຂນັູ້ ສູນກາງແມ່ ນປະຕບິ ດັ ພາລະບດົ ບາດຄຸມູ້ ຄອງ ມະຫາພາກເປັນຕນົູ້ ຕຕາມສອງໜາູ້ ທ່ ຍີ ຸດທະສາດຄື ປົກປັກຮກັ ສາ ແລະ ສາູ້ ງສາປະເທດຊາດ ເຊ່ ງິ ໜາູ້ ປົກປັກ ຮັກສາແມ່ ນສືບຕ່ ປະຕິບດັ ການປູ້ອງກນັ ຊາດ - ປູ້ອງກນັ ຄວາມສະຫງບົ ທ່ ວົ ປວງຊົນ ໂດຍເສີມຂະຫຍາຍ ບດົ ຮຽນ ແບະ ມນູ ເຊອືູ້ ສງົ ຄາມປະຊາຊນົ ເພ່ ອື ແນ່ ໃສ່ ປົກປັກຮກັ ສາຄວາມເປັນເອກະລາດ, ອະທປິ ະໄຕ ແລະ ຜນື ແຜ່ ນດນິ ອນັ ຄບົ ຖວູ້ ນຂອງຊາດ, ຮບັ ປະກນັ ຄວາມໝນັູ້ ຄງົ ແລະ ຄວາມເປັນລະບຽບຮຽບຮອູ້ ຍຂອງສງັ ຄມົ . ໜາູ້ ທ່ ສີ າູ້ ງສາປະເທດຊາດ ແມ່ ນພດັ ທະນາເສດຖະກດິ - ສງັ ຄມົ ໃຫມູ້ ປີ ະສດິ ທຜິ ນົ ແລະ ໝນັູ້ ທ່ ຽງ, ຮບັ ປະກນັ ການຈດັ ຕງັູ້ ຊຸກຍູປູ້ ະຊາຊນົ ດາເນີນການຜະລດິ ເຮດັ ໃຫເູ້ ສດຖະກດິ ມກີ ານເຕີບໂຕຢ່ າງຕ່ ເນ່ ອື ງຄ່ ຽງຄ່ ູກບັ ການ 77
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ ພດັ ທະນາວດັ ທະນະທາ - ສງັ ຄມົ ເພ່ ອື ເຮດັ ໃຫປູ້ ະເທດຫຸດພນົູ້ ອອກຈາກປະເທດດອູ້ ຍພດັ ທະນາ, ນາເອາົ ຄວາມ ຢ່ ູດກີ ນິ ດ,ີ ຄວາມຮ່ ງັ ມມີ າສ່ ູປະຊາຊນົ ບນັ ດາເຜ່ າົ . ຄ. ບນັ ດາຫກັ ການຄຸມູ້ ຄອງລດັ ການຄຸມູ້ ຄອງລດັ ແຫ່ ງ ສປປລາວ ຕອູ້ ງປະຕບິ ດັ ບນັ ດາຫກັ ການດ່ ງັ ນ:ີູ້ ຫກັ ການພກັ ນາພາ ພກັ ເຮັດບດົ ບາດການນາພາທາງດາູ້ ນການເມອື ງ, ໂດຍການດົ ແນວທາງນະໂຍບາຍ ອອກໃຫລູ້ ດັ ຜນັ ຂະຫຍາຍເປັນແຜນການ, ເປັນຂກູ້ ານດົ ກດົ ໝາຍ ແລະ ເຮດັ ບດົ ບາດຄຸມູ້ ຄອງດວູ້ ຍກດົ ໝາຍໃຫມູ້ ຜີ ນົ ສກັ ສດິ . ຫກັ ການເຂາົູ້ ຮ່ ວມຄຸມູ້ ຄອງຂອງລດັ , ຄຸມູ້ ຄອງສງັ ຄມົ ຂອງປະຊາຊນົ . - ສດິ ເປັນເຈົາູ້ ຂອງປະເທດຂອງປະຊາຊົນບັນດາເຜ່ ົາໄດຮູ້ ັບການປະຕິບັດ ແລະ ຮບັ ປະກນັ ດວູ້ ຍ ການເຄ່ ອື ນໄຫວຂອງລະບບົ ການເມອື ງ. - ສະພາແຫ່ ງຊາດແມ່ ນອງົ ການຕວົ ແທນແຫ່ ງສດິ ອານາດ ແລະ ຜນົ ປະໂຫຍດຂອງປະຊາຊນົ ບນັ ດາເຜ່ າົ , ເຕາົູ້ ໂຮມຜູຕູ້ ່ າງໜາູ້ ປະຊາຊນົ (ຜູແູ້ ທນປະຊາຊນົ ) ປະຊາຊນົ ມສີ ດິ ສະເໝພີ າບປົດຜູແູ້ ທນປະຊາຊນົ ໄດໃູ້ ນ ບາງກລະນີ (ຕາມມາດຕາ 4 ລດັ ຖະທາມະນນູ ) ຫກັ ການລວມສູນປະຊາທປິ ະໄຕ ທຸກອງົ ການລດັ ໄດຮູ້ ບັ ການສາູ້ ງຕງັູ້ ແລະ ເຄ່ ອື ນໄຫວຕາມຫກັ ການລວມສູນປະຊາທປິ ະໄຕ “ ອງົ ການ ລດັ ຂນັູ້ ລ່ ຸມຕອູ້ ງລາຍງານຂນັູ້ ເທ່ ງິ , ຂນັູ້ ເທ່ ງິ ຕອູ້ ງກວດກາຂນັູ້ ລ່ ຸມຕາມຫກັ ການບງັ ຄບັ ບນັ ຊາໂດຍອີງໃສ່ ລດັ ຖະທາ ມະນນູ ແລະ ກດົ ໝາຍເປັນສ່ ງິ ຄາູ້ ປະກນັ ”. ຫກັ ການນຕິ ທິ າ - ແມ່ ນການເຄົາລບົ ກດົ ໝາຍຢ່ າງເຄ່ ງັ ຄດັ ໂດຍອົງການຈດັ ຕງັູ້ ພັກ, ລັດ , ມະຫາຊນົ , ສັງຄົມ, ລດັ ຖະກອນ, ພນົ ລະເມອື ງ. - ເປັນເງ່ອື ນຈາເປັນສາລບັ ການກ່ ສາູ້ ງ ແລະ ຂະຫຍາຍລະບອບປະຊາທປິ ະໄຕປະຊາຊນົ . 2. ກດົ ໝາຍແຫ່ ງ ສປປລາວ 2.1. ນຍິ າມກ່ ຽວກບັ ກດົ ໝາຍ ແມ່ ນບນັ ດາລະບຽບການທ່ ກີ ານດົ ສດິ , ພນັ ທະ, ສາຍພວົ ພນັ ຂອງທຸກຄນົ ແລະ ນຕິ ບິ ຸກຄນົ ຢ່ ູໃນສງັ ຄມົ ຫເື ວາົູ້ ອກີ ຢ່ າງໜ່ ງຶ ແມ່ ນການຫນັ ແນວທາງນະໂຍບາຍຂອງພກັ ແຕ່ ລະດາູ້ ນໃຫລູ້ ະອຽດ. ທາດແທຂູ້ ອງກດົ ໝາຍ ສປປລາວ ແມ່ ນເຈດຈານງົ ຂອງຊນົ ຊນັູ້ ກາມະກອນ, ຊາວກາສກີ ອນ, ນກັ ຮຽນຮູ,ູ້ ປັນຍາຊນົ ແລະ ປະຊາຊນົ ລາວຜູ ູ້ ອອກແຮງງານວ່ າງອອກເປັນກດົ ໝາຍເນອືູ້ ໃນເຈດຈານງົ ດ່ ງັ ກ່ າວຖກື ການດົ ພນຶູ້ ຖານເສດຖະກດິ ຂອງລະບອບປາ ຊາທປິ ະໄຕປະຊາຊນົ ລາວ, ລດັ ຄຸມູ້ ຄອງສງັ ຄມົ ດວູ້ ຍກດົ ໝາຍ. ກດົ ໝາຍຕອູ້ ງປະຕບິ ດັ ໜາູ້ ທ່ ຕີ ນົູ້ ຕດ່ ງັ ນ:ີູ້ 78
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ - ເຮດັ ໜາູ້ ທ່ ດີ ດັ ປັບສາຍພວົ ພນັ ໂດຍການວາງລະບຽບ - ຂກູ້ ານດົ ໃນການພວົ ພນັ ສງັ ຄມົ ແນ່ ໃສ່ ເຮດັ ໃຫທູ້ ່ າອຽງການເຄ່ ອື ນໄຫວຂອງບນັ ດາການຈດັ ຕງັູ້ , ກ່ ຸມຄນົ , ບຸກຄນົ ໃນສງັ ຄມົ ຕອູ້ ງເຄ່ ອື ນໄຫວ ແລະ ດາລງົ ຊວີ ດິ ຕອູ້ ງຖກື ຕາມລະບຽບກດົ ໝາຍ, ປະຕບິ ດັ ສດິ ແລະ ພນັ ທະຕກນັ ແລະ ກນັ . - ເຮດັ ໜາູ້ ທ່ ປີ ົກປູ້ອງສາຍພວົ ພນັ ສັງຄມົ ແມ່ ນການສະກດັ ກນັູ້ ແລະ ຕາູ້ ມທຸກໆການກະທາທ່ ລີ ່ ວງ ລະເມດີ ສາຍພວົ ພນັ ໃນສງັ ຄມົ , ຖາູ້ ຫາກມຜີ ູລູ້ ະເມດີ ຕອູ້ ງປະຕບິ ັ ແລະ ແກໄູ້ ຂຢ່ າງເຂມັູ້ ງວດຕາມ ກດົ ໝາຍ. ແມ່ ນການລະບຸຂກູ້ ານດົ ຕ່ າງໆກ່ ຽວກບັ ການກະທາຜດິ , ການລງົ ໂທດ, ລະດບັ ໂທດ, ການດາເນນີ ຄະດີ ແລະ ການຕດັ ສນິ ຄະດ,ີ ພອູ້ ມກນັ ນນັູ້ ,ກດົ ໝາຍຍງັ ໄດກູ້ ານດົ ບນັ ດາອງົ ການທ່ ມີ ີ ສດິ ອານາດ ແລະ ໃນການປະຕບິ ດັ ໜາູ້ ທ່ ປີ ົກປູ້ອງດ່ ງັ ການ ແມ່ ນ ສານ, ໄອຍະການ ແລະ ເຈາົູ້ ໜາູ້ ທ່ ຕີ າຫວດ. - ປະຕບິ ດັ ໜາູ້ ທ່ ຄີ ຸມູ້ ຄອງສາຍພວົ ພນັ ສງັ ຄມົ ໂດຍຜ່ ານລະບບົ ກດົ ໝາຍ ລດັ ປະຕບິ ດັ ການຄຸມູ້ ຄອງ ວວິ ດັ ທະນາການຕ່ າງໆໃນສງັ ຄມົ , ຄຸມູ້ ຄອງບນັ ດາອງົ ການຈດັ ຕງັູ້ , ຄຸມູ້ ຄອງບຸກຄນົ ຫື ນຕິ ບິ ຸ ກຄນົ ໃຫບູ້ ນັ ລຸຕາມ ຫື ເປັນໄປຕາມຈກຸ ດປະສງົ ທາງການເມອື ງ, ເສດຖະກດິ ແລະ ສງັ ຄມົ ທ່ ລີ ດັ ໄດູ້ ການດົ ໄວ.ູ້ 79
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ ບດົ ທີ 7 ລດັ ຖະທາມະນນູ ແຫ່ ງ ສ ປ ປລາວ 1.ນຍິ າມລດັ ຖະທາມະນນູ ລດັ ຖະທາມະນນູ ແມ່ ນກດົ ໝາຍພນືູ້ ຖານຂອງລດັ ທ່ ສີ ະແດງເຖງິ ເຈດຈານງົ ຂອງຊນົ ຊນັູ້ ປົກຄອງໃນການ ການດົ ລະບອບການເມອື ງ, ເສດຖະກດິ - ສງັ ຄມົ , ສດິ , ພນັ ທະພນືູ້ ຖານຂອງພນົ ລະເມອື ງ, ຫກັ ການຈດັ ຕງັູ້ ແລະ ເຄ່ ອື ນໄຫວຂອງກງົ ຈກັ ລດັ . 2. ທາດແທຂູ້ ອງລດັ ຖະທາມະນນູ ທາດແທຂູ້ ອງລດັ ຖະທາມະນນູ ແມ່ ນທາດແທຂູ້ ອງຊນົ ຊນັູ້ ຂອງມນັ , ມນັ ສ່ ອງແສງເຖງິ ເຈດຈາຂອງຊນົ ຊນັູ້ ປົກຄອງ, ປົກປອູ້ ງສດິ ຜນົ ປະໂຫຍດຂອງຊນົ ຊນັູ້ ປົກຄອງໃນສງັ ຄມົ . 3. ບດົ ບາດ ແລະ ໜາູ້ ທ່ ຂີ ອງລດັ ຖະທາມະນນູ 3.1. ພາລະບດົ ບາດ ລດັ ຖະທາມະນນູ ແຫ່ ງ ສປປລາວ ມພີ າລະບດົ ບາດປົກປັກຮກັ ສາ ແລະ ກ່ ສາູ້ ງປະເທດຊາດເວາົູ້ ລວມ, ປົກປັກຮກັ ສາລະບອບປະຊາທປິ ະໄຕປະຊາຊນົ ແລະ ໝາກຜນົ ຂອງການປະຕວິ ດັ , ປົກປັກຮກັ ສາໃຫມູ້ ສີ ະຖຽນ ລະພາບທາງດາູ້ ນການເມອື ງທງັ ມພີ າລະໜາູ້ ທ່ ກີ ່ ສາູ້ ງພນຶູ້ ຖານເສດຖະກດິ ໃໝ່ , ວດັ ທະນາທາອນັ ດງີ າມ ແລະ ສາູ້ ງ ຄນົ ຮຸ ນູ້ ໃໝ່ ເປັນພນົ ລະເມອື ງດຂີ ອງຊາດ. 3.2. ໜາູ້ ທ່ ີ ລດັ ຖະທາມະນູນມີ 3 ໜາູ້ ທ່ ໃີ ຫຍ່ ຄ:ື ກ. ໜາູ້ ທ່ ທີ າງດາູ້ ນການເມອື ງ ແມ່ ນການດົ ລະບອບການເມອື ງ, ເສກຖະກດິ , ສງັ ຄມົ , ທາດແທຊູ້ ນົ ຊນັູ້ ຂອງລດັ ແລະ ຕ່ າງປະເທດ, ສດິ ແລະ ພນັ ທະພນືູ້ ຖານຂອງພນົ ລະເມອື ງລາວ, ຫກັ ການຈດັ ຕງັູ້ ແລະ ການເຄ່ ອື ນໄຫວຂອງກງົ ຈກັ ລດັ . ຂ. ໜາູ້ ທ່ ທີ າງດາູ້ ນກດົ ໝາຍ ແມ່ ນກດົ ໝາຍພນືູ້ ຖານແມ່ ນໃຈກາງຂອງລະບບົ ກດົ ໝາຍ, ທງັ ແມ່ ນຍຸດທະສາດທາງດາູ້ ນກດົ ໝາຍຂອງ ສ ປ ປ ລາວ. ຄ. ໜາູ້ ທ່ ທີ າງດາູ້ ນແນວຄດິ ລດັ ຖະທາມະນູນມກີ ານກະທບົ ໃສ່ ແນວຄດິ ຕ່ ສງັ ຄມົ , ສກຶ ສາອບົ ຮມົ ປະຊາຊນົ ໃຫມູ້ ນີ າູ້ ໃຈຮກັ ຊາດ, ຮກັ ລະບອບປະຊາທປິ ະໄຕປະຊາຊນົ , ເຊດີ ຊູສະຕເິ ປັນເຈາົູ້ ຂອງປະເທດຊາດ, ສະຕເິ ຄາົ ລບົ ກດົ ໝາຍ. 4. ຫກັ ການ ແລະ ເນອືູ້ ໃນພນືູ້ ຖານຂອງລດັ ຖະທາມະນນູ 4.1. ຫກັ ການຂອງລດັ ຖະທາມະນນູ 80
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ ລດັ ຖະທາມະນນູ ແຫ່ ງ ສປປລາວ ໄດກູ້ ່ ສາູ້ ງຂນຶູ້ ບນົ ພນືູ້ ຖານຫກັ ການດ່ ງັ ນ:ີູ້ - ລກັ ການອານາດເປັນຂອງປະຊາຊນົ - ຫກັ ການນາພາຂອງພກັ - ຫກັ ການອານາດເອກະພາບ - ຫກັ ການລວມສູນປະຊາທປິ ະໄຕ - ຫກັ ການເສລພີ າບ ແລະ ປະຊາທປິ ະໄຕຂອງພນົ ລະເມອື ງ 5.ລະບອບການເມອື ງ ແມ່ ນເວາົູ້ ເຖງິ ຄວາມເປັນເອກະລາດ, ອານາດອະທປິ ະໄຕ, ຜນື ແຜນດນິ ອນັ ຄບົ ຖວູ້ ນ ແລະ ຄວາມເປັນ ເອກະພາບພາຍໃນຊາດເຊ່ ງິ ແມ່ ນບນັ ຫາທ່ ສີ ່ ງິ ຄນັ ກວ່ າໝ່ ູມນັ ແມ່ ນໝາກຜນົ ອນັ ໃຫຍ່ ຫວງຂອງປະຊາຊນົ ລາວ ຍາດມາໄດດູ້ ວູ້ ຍຄວາມເສຍສະຫະ ແລະ ຕ່ ສູຢູ້ ່ າງລາບາກຍາວນານ ແມ່ ນເວາົູ້ ເຖງິ ອງົ ປະກອບຂອງລດັ ໜ່ ງຶ ທ່ ເີ ປັນ ເອກະລາດ. ລກັ ສະນະຂອງລດັ ເຮາົ ແມ່ ນ ລດັ ປະຊາທປິ ະໄຕປະຊາຊນົ . ອານາດທງັ ໝດົ ເປັນຂອງປະຊາຊນົ ແລະ ເພ່ ອື ຜນົ ປະໂຫຍດຂອງປະຊາຊນົ ບນັ ດາເຜ່ າົ ຢ່ າງແທຈູ້ ງິ . ນແີູ້ ມ່ ນລກັ ສະນະຊນົ ຊນັູ້ ຂອງລດັ ທ່ ສີ ອດຄ່ ອງກບັ ໄລຍະ ປະຊາທປິ ະໄຕປະຊາຊນົ ທງັ ສອດຄ່ ອງກບັ ສະພາວະຕວົ ຈງິ ຂອງສງັ ຄມົ ລາວ. ສດິ ເປັນເຈາົູ້ ຄອງປະເທດຊາດຂອງປະຊາຊນົ ບນັ ດາເຜ່ າົ ໄດຮູ້ ບັ ການປະຕບິ ດັ ແລະ ຮບັ ປະກນັ ດວູ້ ຍ ການເຄ່ ອື ນໄຫວລະບົບການເມອື ງອນັ ມີພກັ ປະຊາຊົນປະຕວິ ດັ ລາວເປັນແກນນາ, ໄດກູ້ ານດົ ກນົ ໄກຄຸມູ້ ຄອງ ສງັ ຄມົ ຢ່ ູປະເທດເຮາົ ຄື ບດົ ບາດຕດັ ສນິ ກ່ ອນໝ່ ແູ ມ່ ນການນາພາຂອງພກັ , ບດົ ບາດຂອງການຄຸມູ້ ຄອງສງັ ຄມົ ຂອງ ລດັ ແລະ ສດິ ເປັນເຈາົູ້ ຂອງປະເທດຊາດຂອງປະຊາຊນົ . 6. ລະບອບເສດຖະກດິ - ສງັ ຄມົ ລະບອບເສດຖະກດິ ຢ່ ູໃນ ສປປລາວ ແມ່ ນເສດຖະກດິ ຫາຍພາກສ່ ວນທ່ ມີ ຈີ ດຸ ໝາຍຂະຫຍາຍການ ຜະລດິ ແລະ ເປີດກວູ້ າງການຈລະຈອນ, ຫນັ ເສດຖະກດິ ທາມະຊາດໄປສ່ ູເສດຖະກດິ ສນິ ຄາູ້ ເຮດັ ໃຫພູ້ ນຶູ້ ຖານ ເສດຖະກດິ ແຫ່ ງຊາດຂະຫຍາຍຕົວຂນຶູ້ ແລະ ຍົກລະດບັ ຊວີ ດິ ການເປັນຢ່ ູທາງດາູ້ ນວດັ ຖຸ ແລະ ຈດິ ໃຈຂອງ ປະຊາຊນົ ລາວບນັ ດາເຜ່ າົ ສູງຂນຶູ້ ເລອືູ້ ຍໆ. ລດັ ສ່ ງົ ເສມີ ທຸກພາກສ່ ວນເສດຖະກດິ ແຂງຂນັ ແລະ ຮ່ ວມມກື ນັ ຂະຫຍາຍການຜະລດິ ທຸລະກດິ , ທຸກ ພາກສ່ ວນເສດຖະກດິ ລວູ້ ນແຕ່ ມຄີ ວາມສະເໝພີ າບຕ່ ໜາູ້ ກດົ ໝາຍ. ລດັ ປົກປອູ້ ງສດິ ກ່ ຽວກບັ ກາມະສດິ (ສດິ ຄອບຄອງ, ສດິ ນາໃຊ,ູ້ ສດິ ໂອນ, ສດິ ໄດຮູ້ ບັ ໝາກຜນົ ແລະ ສດິ ສບື ທອດຊບັ ສມົ ບດັ ) ຂອງການຈດັ ຕງັູ້ ແລະ ບຸກຄນົ ຕາມກດົ ໝາຍ. 7. ສດິ ແລະ ພນັ ທະຂອງພນົ ລະເມອື ງລາວ ສດິ ພນືູ້ ຖານຂອງພນົ ລະເມອື ງລາວ - ພນົ ລະເມອື ງແມ່ ນຜູມູ້ ສີ ນັ ຊາດລາວຕາມທ່ ກີ ານດົ ໄວໃູ້ ນກດົ ໝາຍ 81
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ - ສດິ ສະເໝພີ າບໂດຍບ່ ຈາແນກຍງິ - ຊາຍ, ຖານະທາງດາູ້ ນສງັ ຄມົ , ລະດບັ ການສກຶ ສາ, ຄວາມເຊ່ ອື ຖື ແລະ ຊນົ ເຜ່ າົ ຕ່ ກດົ ໝາຍ. - ພນົ ລະເມອື ງລາວຜູທູ້ ່ ມີ ອີ າຍຸ ແຕ່ 18 ຂນຶູ້ ໄປມສີ ດິ ບອນບດັ ເລອື ກຕງັູ້ ແລະ ຜູທູ້ ່ ມີ ອີ າຍຸ 21 ປີຂນຶູ້ ໄປມີ ສດິ ຮບັ ສະໝກັ ເລອື ກຕງັູ້ , ເວນັູ້ ແຕ່ ຜູເູ້ ປັນບາູ້ ເສຍຈດິ ແລະ ຜູທູ້ ່ ຖີ ກື ສານຕດັ ສນິ ປົດສດິ ເລອື ກຕງັູ້ ແລະ ຮບັ ສະໝກັ ເລອື ກຕງັູ້ . - ພນົ ລະເມອື ງມສີ ດິ ເທ່ າົ ທຽມກນັ ທາງດາູ້ ນການເມອື ງ, ເສດຖະກດິ , ວດັ ທະນະທາສງັ ຄມົ ແລະ ຄອບຄວົ . - ພນົ ລະເມອື ງລາວມສີ ດິ ຮບັ ການສກຶ ສາຮ່ າຮຽນ, ຍກົ ສູງຄວາມກາູ້ ວໜາູ້ . - ມສີ ດິ ໃນການເຮດັ ວຽກ ແລະ ປະກອບອາຊບີ ທ່ ບີ ່ ຂດັ ກບັ ກດົ ໝາຍ, ຜູອູ້ ອກແຮງງານມສີ ດິ ໄດຮູ້ ບັ ການ ພກັ ຜ່ ອນ, ໄດຮູ້ ບັ ການປ່ ິນປົວເວລາເຈບັ ເປັນ, ໄດຮູ້ ບັ ການຊ່ ວຍເຫອື ໃນກລະນມີ ດົ ຄວາມສາມາດອອກ ແຮງງານ, ເສຍອງົ ຄະໃນເວລາເຖາົູ້ ແກ່ ແລະ ໃນກລະນອີ ່ ນື ໆຕາມທ່ ກີ ານດົ ໄວໃູ້ ນກດົ ໝາຍ. - ພນົ ລະເມອື ງລາວມສີ ດິ ເສລພິ າບໃນການຕງັູ້ ພູມຖານລາເນາົ ແລະ ໄປຕາມທ່ ກີ ານດົ ໄວໃູ້ ນກດົ ໝາຍ. - ພນົ ລະເມອື ງລາວມສີ ດິ ຮອູ້ ງທຸກ, ຮອູ້ ງຟອູ້ ງ ແລະ ສະເໜຄີ ວາມຄດິ ເຫນັ ຕ່ ອງົ ການທ່ ກີ ່ ຽວຂອູ້ ງກ່ ຽວກບັ ບນັ ຫາທ່ ພີ ວົ ພນັ ເຖ່ ງິ ສດິ ແລະ ຜນົ ປະໂຫຍດລວມ ຫື ສ່ ວນຕວົ ສະເພາະຂອງຕນົ . - ພນົ ລະເມອື ງລາວມສີ ດິ ທ່ ຈີ ະບ່ ມໃີ ຜລ່ ວງລະເມດີ ໄດທູ້ າງດາູ້ ນຮ່ າງກາຍ, ກຽດສດັ ສ,ີ ເຄຫາສະຖານ, ພນົ ລະເມອື ງລາວຈະບ່ ຖກື ກກັ ຕວົ ຫື ກວດເຄຫາສະຖານໂດຍບ່ ມຄີ າສງັ ຂອງໄອຍະການ ຫື ສານ ປະຊາຊນົ ເວນັູ້ ເສຍໃນກລະນທີ ່ ກີ ານດົ ໄວໃູ້ ນກດົ ໝາຍ. - ພນົ ລະເມອື ງລາວມສີ ດິ ໃນການເຊ່ ອື ຖື ຫື ບ່ ເຊ່ ອື ຖສື າສະໜາ. - ພນົ ລະເມອື ງລາວມສີ ດິ ເສລພີ າບໃນການປາກເວາົູ້ , ຂີດຂຽນ, ຮ່ ວມຊຸມນຸມ, ຈດັ ຕງັູ້ ສະມາຄມົ ແລະ ເດນີ ຂະບວນທ່ ບີ ່ ຂດັ ກບັ ລະບຽບກດົ ໝາຍ. - ພົນລະເມອື ງລາວມສີ ິດເສລີພາບໃນການຄົນູ້ ຄວູ້ າ ແລະ ການນາໃຊຄູ້ ວາມກາູ້ ວໜາູ້ ທາງດາູ້ ນ ວທິ ະຍາສາດ, ເຕກັ ນກິ ແລະ ເຕກັ ໂນໂລຊ.ີ ປະດດິ ສາູ້ ງ, ສລີ ະປະວນັ ນະຄະດີ ແລະ ດາເນີນການ ເຄ່ ອື ນໄຫວທ່ ບີ ່ ຂດັ ກບັ ລະບຽບກດົ ໝາຍ. - ລດັ ປົປປອູ້ ງສດິ ແລະ ຜນົ ປະໂຫຍດອນັ ຖກື ກດົ ໝາຍຂອງພນົ ລະເມອື ງລາວທ່ ຢີ ່ ູຕ່ າງປະເທດ. ພນັ ທະຂອງພນົ ລະເມອື ງລາວ - ພນົ ລະເມອື ງລາວມພີ ນັ ທະເຄາົ ລບົ ລດັ ຖະທາມະນູນ ແລະ ກດົ ໝາຍ, ປະຕບິ ດັ ລະບຽບການ ອອກແຮງງານດ ລະບຽບການດາລງົ ຊີວດິ ຂອງສງັ ຄມົ ແລະ ຄວາມເປັນລະບຽບຮຽບຮອູ້ ຍ ຂອງສງັ ຄມົ . - ພນົ ລະເມອື ງມພີ ນັ ທະເສຍພາສີ ແລະ ສ່ ວຍອາກອນຕາມລະບຽບກດົ ໝາຍ. - ພນົ ລະເມອື ງລາວມພີ ນັ ທະປົກປັກຮກັ ສາປະເທດຊາດ ແລະ ປູ້ອງກນັ ຄວາມສະຫງບົ , ປະຕບິ ດັ ພນັ ທະການທະຫານທ່ ກີ ານດົ ໄວຕູ້ າມກດົ ໝາຍ. 82
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ 8. ການການດົ ກງົ ຈກັ ລດັ 8.1. ກງົ ຈກັ ລດັ ແຫ່ ງ ສປປລາວ ກ. ຄວາມຮູທູ້ ່ ວົ ໄປຂອງກງົ ຈກັ ລດັ ລັດໃດກມີກງົ ຈກັ ລັດຂອງຕົນແຕ່ ມັນຂຶນູ້ ກບັ ທາດແທຂູ້ ອງລັດ, ກົງຈກັ ລັດຕອູ້ ງສອດຄ່ ອງກັບ ສດິ ຜນົ ປະໂຫຍດຂອງຊນົ ຊນັູ້ ຄອບຄອງ. ໃນ ສປປລາວ ການຈດັ ຕງັູ້ ກງົ ຈກັ ລດັ ແມ່ ນສອດຄ່ ອງກບັ ໄລຍະການກ່ ສາູ້ ງ ແລະ ຂະຫຍາຍລະບອບ ປະຊາທປິ ະໄຕປະຊາຊນົ ທງັ ສອດຄ່ ອງກບັ ເງ່ອື ນໄຂຕວົ ຈງິ ຂອງປະເທດເຮາົ ປັດຈບຸ ນັ . ລະບບົ ກງົ ຈກັ ລດັ ຂອງ ສ ປ ປ ລາວປະກອບດວູ້ ຍ 3 ອງົ ການຈດັ ຕງັູ້ ຕນົູ້ ຕຄ:ື ອງົ ການນຕິ ບິ ນັ ຍດັ , ອງົ ການບລຫິ ານ ແລະ ອງົ ການຕຸລາການ. ອງົ ການນຕິ ບິ ນັ ຍດັ ແມ່ ນອງົ ການຕວົ ແທນແຫ່ ງສດິ ອານາດ ແລະ ຜນົ ປະໂຫຍດຂອງປະຊາຊນົ ບນັ ດາ ເຜ່ າົ ດ ເປັນອງົ ການອານາດຂອງລດັ ແລະ ທງັ ເປັນອງົ ການນຕິ ບິ ນັ ຍດັ ທ່ ມີ ສີ ດິ ຕກົ ລງົ ບນັ ຫາພນືູ້ ຖານຂອງ ປະເທດຊາດ. ຕດິ ຕາມການເຄ່ ອື ນໄຫວອງົ ການບລຫິ ານ, ສານປະຊາຊນົ ແລະ ອງົ ການໄອຍະການ ປະຊາຊນົ . ຮູບທີ 16 ສະພາແຫ່ ງຊາດລາວ ອງົ ການບລຫິ ານ ລວມມປີ ະທານປະເທດ, ລດັ ຖະບານ ແລະ ອານາດການປົກຄອງທອູ້ ງຖ່ ນິ ມາດຕາ 69 ຂອງລດັ ຖະທາມະນນູ ສປປລາວ ໄດກູ້ ານດົ ໄວວູ້ ່ າ ລດັ ຖະບານແມ່ ນອງົ ການບລຫິ ານແຫ່ ງລດັ . ລດັ ຖະບານຄຸມູ້ ຄອູ້ ງເປັນເອກະພາບ ການປະຕບິ ດັ ໜາູ້ ທ່ ຂີ ອງລດັ ໃນທຸກດາູ້ ນຄ:ື ດາູ້ ນການເມອື ງ, ເສດຖະກດິ , ວດັ ທະນະທາ - ສງັ ຄມົ , ປູ້ອງກນັ ຊາດ - ປູ້ອງກນັ ຄວາມສະຫງບົ ແລະ ການຕ່ າງປະ ເທດ. 83
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ ອງົ ການຕຸລາການ ອນັ ປະກອບມີ ສານ ແລະ ໄອຍະການປະຊາຊນົ ມາດຕາ 79 ຂອງລດັ ຖະທາ ມະນນູ ແຫ່ ງ ສປປລາວ ໄດກູ້ ານດົ ວ່ າ: ສານປະຊາຊນົ ແມ່ ນ ອງົ ການພພິ າກສາຂອງລດັ ເຊ່ ງິ ເຊ່ ງິ ປະກອບ ດວູ້ ຍ: - ສານປະຊາຊນົ ສູງສຸດ - ສານປະຊາຊນົ ແຂວງ , ນະຄອນຫວງ - ປະປະຊາຊນົ ເຂດ - ສານທະຫານ ໄອຍະການປະຊາຊນົ ແມ່ ນອງົ ການຕດິ ຕາມກວດການປະຕບິ ດັ ກດົ ໝາຍ ເຊ່ ງິ ປະກອບມ:ີ - ອງົ ການໄອຍະການປະຊາຊນົ ສູງສຸດ - ອງົ ການໄອຍະການປະຊາຊນົ ຂນັູ້ ອຸທອນ - ອງົ ການໄອຍະການປະຊາຊຮົ ແຂວງ, ນະຄອນຫວງ - ອງົ ການໄອຍະການປະຊາຊນົ ເຂດ - ອງົ ການໄອຍະການທະການ 84
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ ບດົ ທີ 8 ຄວາມຮູພູ້ ນືູ້ ຖານກ່ ຽວກບັ ກດົ ໝາຍແຮງງານ ນຍິ າມ ກດົ ໝາຍແຮງງານແມ່ ນລະບບົ ຂກູ້ ານດົ ທ່ ດີ ດັ ປັບສາຍພວົ ພນັ ສງັ ຄມົ ກ່ ຽວກບັ ການແອອກແຮງງານແລະ ສາຍພວົ ພນັ ສງັ ຄມົ ອ່ ນື ໆທ່ ຕີ ດິ ພນັ ກບັ ການອອກແຮງງານ. 1. ໜາູ້ ທ່ ຂີ ອງກດົ ໝາຍແຮງງານ ແມ່ ນດດັ ປັບສາຍພວົ ພນັ ການອອກແຮງງານ, ເສ່ ີມຂະຫຍາຍທຸກຄວາມສາມາດຂອງແຮງງານຢ່ າງຄບົ ຖວູ້ ນເຂາົູ້ ໃນການພດັ ທະນາເສດຖະກດິ - ສງັ ຄມົ ຂອງຊາດ. ຍກົ ສູງປະສດິ ທພິ າບ ແລະ ຜະລດິ ຄະພນັ ຂອງແຮງ ງານສງັ ຄມົ . 2. ຫກັ ການລວມຂອງກດົ ໝາຍແຮງງານ ຫກັ ການຕ່ າງຝ່ າຍຕ່ າງໄດຮູ້ ບັ ຜນົ ປະໂຫຍດລະຫວ່ າງຜູໃູ້ ຊແູ້ ຮງງານກບັ ຜູອູ້ ອກແຮງງານ.ລດັ ປະຕບິ ັດ ຫກັ ການຮບັ ປະກນັ ໃຫຜູ້ ູໃູ້ ຊແູ້ ຮງງານ ແລະ ຜູອູ້ ອກແຮງງານຕ່ າງຝ່ າຍຕ່ າງໄດຮູ້ ບັ ຜນົ ປະໂຫຍດຜູອູ້ ອກແຮງງານ ຕອູ້ ງເຄາົ ລບົ ລະບຽບຂອງການອອກແຮງງານ ແລະ ປະຕບິ ດັ ຕາມຂກູ້ ານດົ ຂອງການອອກແຮງງານ. 3.ຂອບເຂດການນາໃຊກູ້ ດົ ໝາຍແຮງງານ ຂອບເຂດການນາໃຊກູ້ ດົ ໝາຍແຮງງານ, ກດົ ໝາຍແຮງງານມຜີ ນົ ບງັ ຄບັ ປະຕບິ ັດສາລບັ ກາມະກອນ ແລະ ລດັ ຖະກອນທ່ ເີ ຮດັ ວຽກງນໂຮງງານ, ອງົ ການ, ການຈດັ ຕງັູ້ ຢ່ ູໃນຂງົ ເຂດຂອງລດັ - ເອກະຊນົ ແລະ ເອກະ ຊນົ ເຊ່ ງິ ເອນີູ້ ວ່ າ ກມົ ກອງແຮງງານ. 4. ເນອືູ້ ໃນຂອງກດົ ໝາຍແຮງງານ 4.1. ລະບຽບການຄຸມູ້ ຄອງແຮງງານ ແລະ ສນັ ຍາແຮງງານ ກ. ລະບຽບການຄຸມູ້ ຄອງແຮງງານ ຜູໃູ້ ຊແູ້ ຮງງານອາດຈະມອບສດິ ຄຸມູ້ ຄອງຂອງຕນົ ທງັ ໝດົ ໃຫຜູ້ ູໃູ້ ດຜູໜູ້ ່ ງຶ ບຸກຄນົ ນນັູ້ ຕອູ້ ງຮບັ ຜດິ ຊອບຕ່ ຜູ ູ້ ໃຊແູ້ ຮງງານ. ການຄຸມູ້ ຄອງພາຍໃນການອອກແຮງງານອາດການດົ ໄວວູ້ ່ າໃນກດົ ລະບຽບພາຍໃນກ່ ຽວກບັ ການ ອອກແຮງງານ.ການຄຸມູ້ ຄອງລດັ ຕ່ ຜູອູ້ ອກແຮງງານແມ່ ນອງົ ການຈດັ ຕງັູ້ ລດັ ທ່ ຄີ ຸມູ້ ຄອງແຮງງານ ແລະ ໜາູ້ ທຂີ ອງ ອງົ ການດ່ ງັ ກ່ າວມດີ ່ ງັ ນ:ີູ້ - ຄຸມູ້ ຄອງແຮງງານແລະການນາໃຊແູ້ ຮງງານຢາງຖກື ຕອູ້ ງ, ວ່ າງລະບຽບຄຸມູ້ ຄອງແຮງງານ ແລະ ການນາ ໃຊແູ້ ຮງງານ. ຊີນູ້ າກວດກາການປະຕິບັດຂກູ້ ານົດ ແລະ ບຽບການດ່ ັງກ່ າວດ່ ັງນີ:ູ້ ການຈັດຕັງູ້ ແລະ ການເຄ່ ອື ນໄຫວຕວົ ຈງິ ຂອງອງົ ການລດັ ທ່ ຄີ ຸມູ້ ຄອງແຮງງານນນັູ້ ຈະບ່ ງົ ໄວໃູ້ ນລະບຽບສະເພາະ. - ຜູໃູ້ ຊແູ້ ຮງງານມພີ ນັ ທະປະຕບິ ດັ ທຸກມາດຕະເກນກ່ ຽວກບັ ການຄຸມູ້ ຄອງລດັ ຕ່ ການອອກແຮງງານ ໂດຍແມ່ ນອງົ ການທ່ ມີ ສີ ດິ ອານາດຂອງລດັ ເປັນຜູປູ້ ະກາດໃຊເູ້ ຊ່ ນັ : ຂນຶູ້ ທະບຽນແຮງງານ, ສະຖຕິ ແິ ຮງງານພອູ້ ມ ກບັ ມາດຕາຕະເກນອ່ ນື ໆ. 85
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ ຂ. ສນັ ຍາແຮງງານ - ສນັ ຍາແຮງງານແມ່ ນການຕກົ ລງົ ລະຫວ່ າງຜູອູ້ ອກແຮງງານ ແລະ ຜູໃູ້ ຊແູ້ ຮງງານ ຫື ຕວົ ແທນໃຫບູ້ ຸ ກຄນົ ດ່ ງັ ກ່ າວທຖກໂຮງງານ, ອງົ ການຈດັ ຕງັູ້ ເອນີູ້ ວ່ າຜູໃູ້ ຊແູ້ ຮງງານຕອູ້ ງປະຕບິ ດັ ຂຜູ້ ູກພນັ ແຮງງານເຊ່ ງິ ຝ່ າຍຜູ ູ້ ອອກແຮງງານຕອູ້ ງປະຕບິ ດັ ໜາູ້ ທ່ ຂີ ອງຕນົ ຕາມວຊິ າສະເພາະ ແລະ ຄວາມຊານຊິ ານານທ່ ໄີ ດລູ້ ະບຸ ໄວູ້ ຢ່ າງຄຢບຖວູ້ ນ ສ່ ວນຜູໃູ້ ຊແູ້ ຮງງານຕອູ້ ງຈ່ າຍຄ່ າແຮງງານໂດຍສອດຄອງກບັ ກດົ ໝາຍ ຫື ສນັ ຍາທ່ ໄີ ດູ້ ເຫນັ ດີນາກນັ ການເຊນັ ສນັ ຍາແຮງງານ ແມ່ ນຮູ ບການໜ່ ງຶ ໃນການຮັບເອົາແຮງງານ, ການຮັບເອົາ ລດັ ຖະກອນທ່ ເີ ຂາົູ້ ເຮດັ ວຽກຕາມການແຕ່ ງຕງັູ້ ແມ່ ນບ່ ມກີ ານເຮດັ ສນັ ຍາແຮງງານ. - ຮູບການ ແລະ ອະນຸສນັ ຍາແຮງງານຕອູ້ ງເຮດັ ເປັນລາຍລກັ ອກັ ສອນ ໃນບາງກລະນີອາດຈະເຮດັ ເປັນ ສນັ ຍາແຮງງານປາກເປ່ ົາ ໂດຍອີງໃສ່ ຕາມເງ່ອື ນໄຂ ແລະ ລກັ ສະນະຂອງວຽກງ ເຊ່ ນັ ວຽກຊ່ ວົ ຄາວ, ວຽກງານເປັນແຕ່ ລະອນັ ແລະ ວຽກທ່ ມີ ບີ ລມິ າດໜອູ້ ຍ. 4.2. ລະບຽບການອອກແຮງງານ, ເວລາເຮດັ ວຽກ ແລະ ເວລາພກັ ຜອນ ກ. ລະບຽບການອອກແຮງງານ - ຜູອູ້ ອກແຮງງານຕອູ້ ງປະຕບິ ດັ ພນັ ທະປະຕບິ ດັ ລະບຽບການອອກແຮງງານປະກອບດວູ້ ຍສດິ ແລະ ພນັ ທະຂອງຜູອູ້ ອກແຮງງານການດົ ໄວໃູ້ ນກດົ ໝາຍ, ອງົ ການ, ການຈດັ ຕງັູ້ ແລະ ໃນການສນັ ຍາແຮງງານ ທ່ໄີ ດເູ້ ຊນັ ກບັ ຜູອູ້ ອກແຮງງານແຕ່ ລະຄນົ . - ມາດຕະເກນຜູອູ້ ອກແຮງງານທ່ ຝີ ່ າຝືນລະບຽບການອອກແຮງງານອາດຖກື ຍກົ ຍາຍໄປເຮດັ ວຽກບ່ ອນ ອ່ ນື ຊ່ ວົ ຄາວ ຫື ຢຸດການເຮດັ ວຽກໃນມາດຕາ 15 ແລະ 17 ຂອງກດົ ໝາຍແຮງງານ ສປປລາວ ໃນ ກລະນຜີ ູກູ້ ່ ຽວກ່ ຄວາມເສຍຫາຍທາງດາູ້ ນຊບັ ສມົ ບດັ ແກ່ ໂຮງງານ, ອງົ ການ, ການຈດັ ຕງັູ້ ແມ່ ນໃຫຜູ້ ູກູ້ ່ ຽວ ໃຊແູ້ ທນຄ່ າເສຍຫາຍ. ຂ. ເວລາເຮດັ ວຽກ ເວລາເຮດັ ວຽກຜູອູ້ ອກແຮງງານ, ອງົ ການ, ການຈດັ ຕງັູ້ ແມ່ ນຫາູ້ ວນັ ຕ່ ອາທດິ , ມໜືູ້ ່ ງຶ ບ່ ໃຫເູ້ ກີນ 8 ຊ່ ວົ ໂມງຫອື າທດິ ໜ່ ງຶ 40 ຊ່ ວົ ໂມງໂດຍບ່ ຮາແນກປະເພດຂອງການຮບັ ເງນິ ເດອື ນ ຫື ຄ່ າແຮງງານ. ຜູອູ້ ອກແຮງງານທ່ ເີ ຮດັ ວຽກໃນສະຖານທ່ ທີ ່ ມີ ສີ ານເຄມຫີ ື ເປັນອນັ ຕະລາຍຕ່ ສຸຂະພາບແມ່ ນບ່ ໃຫເູ້ ກນີ 6 ຊ່ ວົ ໂມງຕ່ ມືູ້ ຫື ບ່ ໃຫເູ້ ກດີ 30 ຊ່ ວົ ໂມງຕ່ ອາທດິ ເປັນຕນົູ້ - ເຮດັ ວຽກບ່ ອນມກີ າມນັ ຕະພາບລງັ ສີ - ເຮດັ ວຽກກບັ ວດັ ຖຸລະເບດີ , ສານເຄມຕີ ່ າງໆ - ເຮດັ ວຽກຢ່ ູອຸມງົ , ບ່ ອນຊຸມ, ໃຕດູ້ ນິ ຫື ພນືູ້ ນາູ້ - ເຮດັ ວຽກກບັ ເຄ່ ອື ງສ່ ນັ ສະເທອື ນເປັນປະຈາ - ເຮດັ ວຽກບ່ ອນຮອູ້ ນ ຫື ເຢັນຜດິ ປົກກະຕ.ິ - ເຮດັ ວຽກບ່ ອນມຂີ ວນັ ທ່ ເີ ປັນອນັ ຕລິ າຍຕ່ ສຸຂພາບ, ມກີ ່ ນິ ເໝນັ . ຄ. ເວລາພກັ ຜ່ ອນ - ມພືູ້ ກັ ປະຈາອາທິ ແລະ ມພືູ້ ກັ ທາງລດັ ຖະການໃນແຕ່ ລະອາທດິ ຜູເູ້ ຮດັ ວຽກມສີ ດິ ພກັ ຜ່ ອນ. 86
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ - ຜູທູ້ ່ ເີ ຮດັ ວຽກຕາມລະບອບເງນິ ເດອື ນໃນເມ່ ອື ເຈບັ ເປັນ ຍອູ້ ນພະຍາດຜູກູ້ ່ ຽວໂດຍມໃີ ບຢັູ້ງຢືນຈາກ ແພດສາມາດພກັ ໃດ 30 ວນັ - ການພກັ ປະຈາປີຜູອູ້ ອກແຮງງານເຮດັ ວຽກຕາມສນັ ຍາ ໂດຍບ່ ມກີ ານນດົ ເວລາ ແລະ ສນັ ຍາແຮງງານທ່ ີ ມກີ ານດົ ໜ່ ງຶ ປີຂນຶູ້ ໄປ. ໄດປູ້ ະຕບິ ດັ ວຽກງງານໜ່ ງຶ ປີເຕມັ ກມສີ ດິ ລາພກັ ປະຈາປີ 15 ມ.ືູ້ 4.3. ແຮງງານເພດຍງິ ແລະ ເດກັ ນອູ້ ຍ ກ. ແຮງງານເພດຍງິ - ຫາູ້ ມເພດຍງິ ເຮດັ ວຽກຄື ວຽກສອູ້ ມແປງຄາດຫາູ້ ງ ເຊ່ ງິ ມຄີ ວາມສູງ 5 ແມດັ ຂນຶູ້ ໄປວຽກທ່ ເີ ລອືູ້ ຍຈກັ ໃຫຍ່ ແລະ ມຄີ ວາມໄວສູງ. - ຫາູ້ ມແຮງງານເພດຍງິ ທ່ ພີ ວມຖພື າ ຫື ຢ່ ູໃນໄລຍະລຽູ້ ງລູກນອູ້ ຍ. ຫາູ້ ມແຮງງານເພດຍງິ ທ່ ພີ ວມຖພື າ ຫື ພາຍຫງັ ອອກລູກນອູ້ ຍຕ່ າກວ່ າຫກົ ເດອື ນເຮດັ ວຽກ. - ຫາູ້ ມແຮງງານເພດຍງິ ທ່ ພີ ວມຖພື າ ຫື ຢ່ ູໃນໄລຍະລຽູ້ ງລູກນອູ້ ຍ. ຫາູ້ ມແຮງງານເພດຍງິ ທ່ ພີ ວມຖພື າ ຫື ພາຍຫງັ ອອກລູກນອູ້ ຍຕ່ າກວ່ າສບິ ສອງເດອື ນເຮດັ ວຽກ. - ການພກັ ວຽກຂອງຜູອູ້ ອກແຮງງານເພດຍງິ ກ່ ອນ ຫື ຫງັ ອອກລູກມສີ ດິ ໄດພູ້ ກັ ຢ່ າງໜອູ້ ຍບ່ ຕ່ າກວ່ າ ຫກົ ເດອື ນ ແລະ ໄດຮູ້ ບັ ຄ່ າແຮງງານຕາມປົກກະຕ.ິ ຂ. ການໃຊແູ້ ຮງງານເດກັ ນອູ້ ຍ ຜູໃູ້ ຊແູ້ ຮງງານສາມາດຮບັ ເອາົ ເດກັ ນອູ້ ຍທ່ ມີ ອີ າຍຸ 15 ປີຂນຶູ້ ໄປ ແຕ່ ບ່ ເຖງິ 18 ປີ ເຂາົູ້ ມາເຮດັ ວຽກໄດ,ູ້ ແຕ່ ຊ່ ວົ ໂມງເຮດັ ວຽກແມ່ ນບ່ ໃຫເູ້ ກນີ 6 ຊ ຊ່ ວົ ໂມງຕ່ ມືູ້ ແລະ ອາທດິ ໜ່ ງຶູ້ ບ່ ເກນີ 30 ຊ່ ວົ ໂມງ. 4.4. ເບຍູ້ ບານານ ແລະ ບາເນດັ ການຮບັ ເບຍບານານຜູອູ້ ອກແຮງງານ, ອງົ ການ, ການຈດັ ຕງັູ້ ໃນຂງົ ເຂດເຄ່ ອື ນໄຫວເສດຖະກດິ -ສງັ ຄມົ ຕອູ້ ງມເີ ງ່ອື ນໄຂດ່ ງັ ນ:ີູ້ - ຜູຊູ້ າຍອາຍຸ 60 ປີ, ຜູຍູ້ ງິ 55 ປີ, ອາຍຸການ 25 ປີຂນຶູ້ ໄປ. - ສາລບັ ຜູອູ້ ອກແຮງງານທ່ ເີ ນດັ ວຽກບ່ ອນອນັ ຕະລາຍຕ່ ສຸຂະພາບຜູຊູ້ າຍອາຍຸ 55 ປີ,ຜູຍູ້ ງິ 50 ປີ, ອາຍຸ ການ 20 ປີຂນຶູ້ ໄປ. - ຜູອູ້ ອກແຮງງານໄດຮູ້ ບັ ເງນິ ປະກນັ ໄພສງັ ຄມົ ຄບົ 25 ປີສາລບັ ຜູທູ້ ່ ອີ ອກແຮງງານບ່ ອນອນັ ຕະລາຍຕ່ ສຸຂະພາບແຕ່ 5 ປີຂນຶູ້ ໄປແມ່ ນ 20 ປີ. - ຜູອູ້ ອກແຮງງານເຊ່ ງິ ບ່ ມເີ ງ່ອື ນໄຂຄບົ ຖວູ້ ນຕາມທ່ ກີ ່ າວມາຂາູ້ ງເທງິ ນີແູ້ ມ່ ນຈະໄດຮູ້ ບັ ບາເນດັ ວທິ ຄີ ດິ ໄບ ເບຍູ້ ບານານ ແລະ ບາເນດັ ແມ່ ນສານກັ ງານນາຍກົ ລດັ ຖະມນົ ຕເີ ປັນຜູກູ້ ານດົ ແຕ່ ລະໄລຍະ. 87
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ ບດົ ທີ 9 ພກັ ປະຊາຊນົ ປະຕວິ ດັ ລາວ (ພປປລາວ) 1. ການກາເນດີ ແລະ ຜນົ ງານ ຂອງພກັ ປະຊາຊນົ ປະຕວິ ດັ ລາວ 1.1. ການກາເນດີ ຂອງ ພປປລາວ ພາຍຫງັ ໄຊຊະນະຂອງມະຫາປະຕວິ ດັ ສງັ ຄມົ ນຍິ ມົ ເດອື ນ ຕຸລາ ປີ 1917 ຢ່ ູປະເທດລດັ ເຊຍໃຕກູ້ ານ ນາພາອນັ ປີຊາສາມາດ ຂອງທ່ ານ ເລນນິ ໄດໄູ້ ຂສງັ ກດັ ໃໝ່ ແຫ່ ງການປົດປ່ ອຍບນັ ດາປະຊາຊາດທ່ ຖີ ກື ກດົ ຂ່ ຈີ າກ ລດັ ທລິ ່ າເມອື ງຂນຶູ້ ສງັ ກດັ ແຫ່ ງການຂາູ້ ມຜ່ ານຂອງມວນມະນຸດຈາກລດັ ທທິ ນຶ ນຍິ ມົ ໄປສ່ ູລດັ ທສິ ງັ ຄມົ ນຍິ ມົ ໂດຍ ກາແໜນູ້ ລກັ ສະນະປະຕວິ ດັ ແລະ ລກັ ສະນະວທິ ະຍາສາດຂອງລດັ ທມິ າກ - ເລນນິ . ທ່ ານ ໂຮ່ ຈມີ ນິ ໄດນູ້ າເອາົ ລດັ ທດິ ່ ງັ ກ່ າວເຂາົູ້ ມາເຜຍີ ແຜ່ ຢ່ ູອນິ ດູຈນີ ແລະ ນາພາສາູ້ ງຕງັູ້ ພກັ ກອມມູນດິ ຂນຶູ້ ວນັ ທ່ ີ 3.2.1930 ພາຍໃຕກູ້ ານ ນາພາຂອງພກັ ກອມມນູ ດິ ອນີ ດູຈນີ ປີ1934 ອງົ ຄະນະພກັ ແຄວູ້ ນລາວໄດຮູ້ ບັ ການສາູ້ ງຕງັູ້ ຂນຶູ້ ຢ່ ູອນຊງີ ຊູ ູ້ ເມອື ງ ວຽງຈນັ ເພ່ ອື ນາພາການຕ່ ສູຂູ້ ອງປະຊາຊນົ ລາວຕາູ້ ນອແກປົກຄອງລ່ າເມອື ງຂນຶູ້ ຝຣ່ ງັ . ພາຍໃຕກູ້ ານນາພາຂອງພກັ ກອມມູນດິ ອນີ ດູຈນີ ອນັ ມອີ ງົ ຄະນະພກັ ແຄວູ້ ນລາວເປັນຜູນູ້ າພາໂດຍກງົ ໄດເູ້ ຮດັ ໃຫຂູ້ ະບວນການຕ່ ສູ ູ້ ເພ່ ອື ຄວາມ ເປັນເອກະລາດ ສາມາດລຸກຮຂືູ້ ນຶູ້ ຢຶດອານາດການປົກຄອງຈາກາມຂື ອງພວກຂຸ ນເສກິ ຢ່ ີປ່ ຸນ ໃນວນັ ທີ 23 ສງິ ກາ ປີ 1945 ຢ່ ູວຽງຈນັ ອນັ ເປັນເງ່ອື ໄນໃຫແູ້ ກ່ ການປະກາດເອກະລາດຂອງຊາດລາວຕ່ ໂລກ ໃນວນັ ທີ 12 ຕຸ ລາ ປີ 1945 ແຕ່ ພບ່ ຮອດເທ່ າົ ໃດ, ຮອດເດອື ນ ມນີ າ ປີ 1946 ພວກລ່ າເມອື ງຂນຶູ້ ຝຣ່ ງັ ກບັ ຄທື ນມາຍດຶ ຄອງລາວ ກຄື ສາມຊາດອນິ ດູຈນີ ອກີ ຄງັູ້ ໃໝ່ . ຕ່ ຈາກນນັູ້ ເພ່ ອື ຕອບສະໜອງຄວາມຮຽກຮອູ້ ງຕອູ້ ງການຂອງການປະຕວິ ດັ ຈ່ ງຶ ໄດສູ້ າູ້ ງຕງັູ້ ພກັ ປະຊາຊນົ ປະຕວິ ດັ ລາວໃນວນັ ທີ 22 ມນີ າ ເຖງິ ວນັ ທີ 6 ເມສາ ປີ 1955 ຢ່ ູແຂວງຫວົ ພນັ . ພກັ ແມ່ ນການຈດັ ຕງັູ້ ຂອງພກັ ການເມອື ງຂອງຊນົ ຊນັູ້ ໃດໜ່ ງຶ , ຊນັູ້ ຄນົ ໃດໜ່ ງຶ ເຊ່ ງິ ປະກອບດວູ້ ຍບນັ ດາ ບຸກຄນົ ທ່ ຕີ ່ ນື ຕວົ , ສະໝກັ ໃຈຮ່ ວມອຸດມົ ການ, ຮ່ ວມຈດຸ ປະສງົ ແລະ ຜນົ ປະໂຫຍດອນັ ດຽວກນັ . ຕວົ ຢ່ າງ ພກັ ຂອງຊນົ ຊນັູ້ ກາມະກອນມທີ າດແທຊູ້ ນົ ຊນັູ້ ກາມະກອນເຄ່ ອື ນໄຫວ, ເພ່ ອື ຜນົ ປະໂຫຍດຂອງຊນົ ຊນັູ້ ກາມະກອນ ແລະ ຊາວຜູອູ້ ອກແຮງງານ. 1.2.ຜນົ ງານ ແລະ ມູນເຊອືູ້ ຂອງ ພປປລາວ ກ.ຜນົ ງານຂອງ ພປປລາວ ນບັ ແຕ່ ມກືູ້ າເນດີ ເກດີ ຂນຶູ້ , ພກັ ປປລາວ ໄດເູ້ ຊດີ ຊູຄວາມຮບັ ຜດິ ຊອບຢ່ າງສູງຕ່ ພາລະກດິ ທ່ ຊີ າດ ແລະ ປະຊາຊນົ ມອບໝາຍໃຫຄູ້ ື ພກັ ໄດວູ້ າງແນວທາງຍຸດທະສາດແຫ່ ງການຕ່ ສູກູ້ ູຊ້ າດຢ່ າງຖກື ຕອູ້ ງ, ໄດນູ້ າພາຕ່ ສູແູ້ ຕ່ ລະໄລຍະຢ່ າງປະດດິ ສາູ້ ງໂດຍໝູນໃຊບູ້ ັນດາວທິ ກີ ານ ແລະ ຮູບການຕ່ ສູຢູ້ ່ າງແທດເໝາະກບັ ຈດຸ ພິເສດຂອງ ສະພາບການສງັ ຄມົ ລາວ, ທງັ ໄດນູ້ າພາຈດັ ຕງັູ້ ຂະບວນການຂອງປະຊາຊນົ , ຈດັ ຕງັູ້ ກາລງັ ປະກອບອາວຸດຂອງ ປະຊາຊນົ ຢ່ ູທອູ້ ງຖ່ ນິ ຕ່ າງໆ, ເຮດັ ໃຫກູ້ າລງັ ປະຕວິ ດັ ນບັ ມນືູ້ ບັ ເຕບີ ໃຫຍ່ ສາມາຍາດເອາົ ໄຊຊະນະແຕ່ ນອູ້ ຍຫາໃຫຍ່ ຂນຶູ້ ເລອືູ້ ຍໆ, ອນັ ພນົູ້ ເດ່ ນັ ແມ່ ນພກັ ສາມາດນາພາສາູ້ ງກາລະໂອກາດ, ກາແໜນູ້ ກາລະໂອກາດ, ນາພາທ່ ວົ ປວງຊນົ 88
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ ລຸກຮຂືູ້ ນຶູ້ ຢຶດອານາດໃນທ່ ວົ ປະເທດແບບ “ບວົ ບ່ ຊາູ້ ນາູ້ ບ່ ຂຸ່ ນ” ດວູ້ ຍ “ສາມບາດຄອູ້ ນຍຸດທະສາດ” ແລະ ກາູ້ ວ ເຖງິ ການສະຖາສາທາລະນະລດັ ປະຊາທປິ ະໄຕ ປະຊາຊນົ ລາວ ໃນວນັ ທີ 2 ທນັ ວາ ປີ 1975 . ຂ. ມູນເຊອືູ້ ຂອງພກັ ປປລາວ ຜ່ ານຂະບວນວິວັດການກາເນີດເຕີບໃຫຍ່ ຂະຫຍາຍຕົວ ແລະ ນາພາຂະບວນການປະຕິວັດຂອງ ປະຊາຊນົ ເປັນເວລາ 50 ປີ ກວ່ າທ່ ຜີ ່ ານມາພກັ ໄດສູ້ ະຫຸບຖອດອນເປັນມູນເຊອືູ້ ແຫ່ ງການນາພາຂອງຕນົ ຄ:ື ມູນເຊອືູ້ ທໜີ ່ ງຶ - ພກັ ປປລາວເປັນຕວົ ແທນແຫ່ ງລດັ ທຮິ ກັ ຊາດຂອງປະຊາຊນົ ຜູອູ້ ອກແຮງງານບນັ ດາເຜ່ າົ ເດດັ ດຽວໜຽວ ແໜນູ້ ຕ່ ສູເູ້ ພ່ ອື ຜນົ ປະໂຫຍດຂອງປະຊາຊນົ ແລະ ຂອງຊາດລາວທງັ ໝດົ . - ພກັ ປປລາວ ໄດສູ້ ບື ທອດ ແລະ ເສມີ ຂະຫຍາຍມູນເຊອືູ້ ຕ່ ສູພູ້ ລິ ະອາດຫານ ບ່ ຍອມຈານນົ ຂອງບນັ ພະບູ ລຸດ ເຂາົູ້ ໃນຂະບວນການຕ່ ສູກູ້ ຊູ້ າດຂອງປະຊາຊນົ ເຮາົ ຢ່ າງສາເລດັ ຜນົ ອນັ ສະຫງ່າງາມ, ສາມາດທບັ ມາູ້ ງ ລດັ ທຂິ ນຶູ້ ແບບເກ່ າົ ແລະ ໃໝ່ ຂອງຈກັ ກະພດັ , ປົດປ່ ອຍປະເທດຊາດຢ່ າງສຢມບູນ. - ພກັ ປປລາວບ່ ມຜີ ນົ ປະໂຫຍດໃດອ່ ນື ນອກຈາກຜນົ ປະໂຫຍດຂອງປະຊາຊນົ ແລະ ຜນົ ປະໂຫຍດຂອງ ຊາດ, ພກັ ຕ່ ສູ ູ້ ເພ່ ອື ຄວາມເປັນເອກະລາດ ອະທປິ ະໄຕຂອງຊາດ, ສດິ ເສລພີ າບ ປະຊາທປິ ະໄຕ ແລະ ຄວາມສມົ ບູນພູນສຸກຂອງປະຊາຊນົ . ມູນເຊອືູ້ ທສີ ອງ - ພກັ ປປລາວ ກາແໜນູ້ ແລະ ມນູ ໃຊທູ້ ດິ ສະດມີ າກ - ເລນນິ ເຂາົູ້ ໃນສະພາບຄວາມເປັນຈງິ ຂອງສງັ ຄມົ ລາວຢ່ າງປະດດິ ສາູ້ ງ, ສາມາດການດົ ແນວທາງຍຸ ດທະສາດຂອງການປະຕວິ ດັ ໄດຢູ້ ່ າງຖກື ຕອູ້ ງ ແລະ ນາພາຈດັ ຕງັູ້ ປະຕບິ ດັ ມໄີ ຊຕະຫອດມາ. - ໂດຍກາແໜນູ້ ສະພາບຄວາມເປັນຈງິ ຂອງປະເທດຊາດ, ຮູຄູ້ ວາມມຸງູ້ ມາດປາຖະນາຂອງປະຊາຊນົ , ພກັ ໄດມູ້ ູນໃຊທູ້ ດິ ສະດີມາກ - ເລນນິ ວາງແຜນການປະຕວິ ດັ ຊາດ ປະຊາທປິ ະໄຕຢ່ າງຖກື ຕອູ້ ງ ເຊ່ ງິ ມນັ ສະແດງອອກໃນການປະຕບິ ດັ ແນວທາງດ່ ງັ ກ່ າວສາມາດປົດປ່ ອຍປະເທດຊາດສາເລດັ ຜນົ . - ພກັ ປປລາວ ຮູ ໝູ້ ນູ ໃຊວູ້ ທິ ີປະຕິວດັ ຢ່ າງຄ່ ອງແຄວູ້ ມພີ ກິ ໄຫວທນັ ການເພ່ ອື ນາພາການປະຕວິ ດັ ຈາກ ໄຊຊະນະໃໝ່ ໃຫຍ່ ຫວງກວ່ າເກ່ າົ . - ພກັ ປປລາວ ເປັນຜູລູ້ ເີ ລ່ ມີ ແລະ ນາພາພາລະກດິ ປ່ ຽນແປງໃໝ່ ຢ່ າງຮອບດາູ້ ນຂອງປະເທດເຮາົ . ມູນເຊອືູ້ ທສີ າມ - ພກັ ປປລາວ ມມີ ູນເຊືອູ້ ສາມກັ ຄີເອກະພາບ ພາບໃຕບູ້ ົນຫກັ ການລວມສູນປະຊາທປິ ະໄຕ ແລະ ແນວທາງນະໂຍບາຍຂອງພກັ . - ພກັ ປປລາວ ຖຄື ວາມສາມກັ ຄເີ ປັນອນັ ໜ່ ງຶ ອນັ ດຽວພາຍໃນພກັ ເປັນຫກັ ການພນືູ້ ຖານອນັ ໜ່ ງຶ ໃນການ ກ່ ສາູ້ ງພກັ ເພ່ ອື ຮບັ ປະກນັ ຄວາມເປັນເອກະພາບທາງດາູ້ ນການເມອື ງ, ດາູ້ ນແນວຄດິ , ການຈດັ ຕງັູ້ ແລະ ການກະທາທ່ ວົ ພກັ , ພາຍໃນພກັ ເຮາົ ຕອູ້ ງຮກັ ສາຄວາມສາມກັ ຄໃີ ຫແູ້ ໜນູ້ ແຟູ້ນ ເປັນຕນົູ້ ແມ່ ນຄວາມ ສາມກັ ຄພີ າຍໃນຄະນະພກັ ຕ່ າງໆ ແລະ ພາຍໃນບນັ ດາຫວົ ໜ່ ວຍພກັ . 89
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ ມູນເຊອືູ້ ທສີ ີ ພກັ ເຮາົ ພວົ ພນັ ຢ່ າງສະໜດິ ແໜນູ້ ກບັ ປະຊາຊນົ - ພກັ ປປລາວ ກາເນດີ ເກດີ ຂນຶູ້ ໃນຂະບວນການຕ່ ສູກູ້ ູ ູ້ ຊາດຂອງປະຊາຊນົ ບນັ ດາເຜ່ າົ ແລະ ຈດັ ຕງັູ້ ນາພາປະຊາຊນົ ເຮດັ ການປະຕວິ ດັ ໂດຍເຊ່ ອື ມຊມຶ ທດັ ສະນະຂອງ ລດັ ທມິ າກ - ເລນນິ ທ່ ວີ ່ າ ການປະຕວິ ດັ ແມ່ ນພາລະກດິ ຂອງມະຫາຊນົ , ມະຫາຊນົ ເປັນຜູສູ້ າູ້ ງປະຫວດັ ສາດ, ພກັ ເຮາົ ນບັ ແຕ່ ມກືູ້ າເນດີ ກແມ່ ນອງີ ໃສ່ ປະຊາຊນົ , ຖປື ະຊາຊນົ ເປັນກກົ , ຮ່ ວມທຸກຮ່ ວມສຸກກບັ ປະຊາຊນົ , ເຊອືູ້ ໝນັູ້ ປະຊາຊົນຖືປະຊາຊນົ ເປັນກກົ ເຫງາົູ້ ພະລັງແຮງທ່ ບີ ່ ບກົ ແຫງູ້ ຂອງພກັ . ດາູ້ ນໜ່ ງຶ ພັກເຮົາກຮູ ດູ້ ວີ ່ າຢາກອງີ ໃສ່ ປະຊາຊນົ ທ່ ເີ ປັນເຫງາົູ້ ພະລງັ ແຮງບ່ ບກົ ແຫງູ້ ຈກັ ເທ່ ອື ນນັູ້ , ພກັ ຕອູ້ ງໄດກູ້ າແໜນູ້ ປະຊາຊນົ ໂດຍການເອາົ ໃຈໃສ່ ໂຄສະໜາປຸກລຸກຂນົ ຂວາຍ ສກຶ ສາອບົ ຮມົ ເຂາົ ເຈາົູ້ ໃຫມູ້ ຄີ ວາມເຂາົູ້ ໃຈຕ່ ນື ຕວົ ເຂາົູ້ ຮ່ ວມເຮດັ ການປະຕວິ ດັ . ພກັ ຍາມໃດກຈງົ ຮກັ ພກັ ດຕີ ່ ຜນົ ປະໂຫຍດຂອງປະຊາຊນົ ຜູອູ້ ອກແຮງງານ ແລະ ຂອງຊາດຢ່ າງບລສິ ຸດ. ຄວາມເປັນຈງິ ຂອງປະຫວດັ ສາດແຫ່ ງການຕ່ ສູຕູ້ າູ້ ນພວກລ່ າເມອື ງຂນຶູ້ ຜູຮູ້ ຸ ກຮານ, ພກັ ໄດອູ້ ງີ ໃສ່ ປະຊາຊນົ ເພ່ ອື ເຄ່ ອື ນໄຫວຈດັ ຕງັູ້ ກາລງັ ປະຊາຊນົ , ນາພາປະຊາຊນົ ດາເນນີ ການຕ່ ສູ,ູ້ ປະຊາຊນົ ເປັນຜູອູ້ ູມູ້ ຊູລຽ້ງູ ດູ ແລະ ປົກ ປູ້ອງພະນກັ ງານຂອງພກັ ໃຫຫູ້ ຸດພນົູ້ ຈາກການປາບປາມຂອງສດັ ຕູ ແລະ ເປັນຜູຕູ້ ດິ ຕ່ ສ່ ງົ ຂ່ າວສະພາບຂອງສດັ ຕູ ໃຫພູ້ ະນກັ ງານຂອງພກັ . ມູນເຊອືູ້ ທຫີ າູ້ ພກັ ເຮາົ ຮູສູ້ ມົ ທບົ ແໜນູ້ ລດັ ທຮິ ດັ ຊາດອນັ ແທຈູ້ ງິ ກບັ ລດັ ທສິ າກນົ ອນັ ຜ່ ອງໃສ່ , ຮູສູ້ ມົ ທບົ ແຮງງານຂອງ ຊາດກບັ ກາລງັ ແຮງຂອງຍຸກສະໄໝ. ພກັ ເຮາົ ຖເື ອາົ ການປະຕວິ ດັ ຂອງປະເທດເປັນພາກສ່ ວນໜ່ ງຶ ຂອງການປະຕວິ ດັ ໂລກ ໂດຍສະເພາະແມ່ ນ ຕພິ ນັ ກບັ ການປະຕວິ ດັ ຂອງບນັ ດາປະເທດອາູ້ ຍນອູ້ ງໃນແຫມອນິ ດູຈນີ ທ່ ຕີ ກົ ຢ່ ູໃນສະຕາກາອນັ ດຽວກນັ ຄື ລວູ້ ນ ແຕ່ ຖລື ດັ ທລິ ່ າເມອື ຂນຶູ້ ຈກັ ກະພດັ ໂຕດຽວຮຸ ກຮານຢຶດຄອງ. ດ່ ງັ ນນັູ້ , ພກັ ຈ່ ງຶ ເຫນັ ວ່ າມຄີ ວາມຈາເປັນຕອູ້ ງພວົ ພນັ ຮ່ ວມມກື ນັ ຕາູ້ ນສດັ ຕູໂຕດຽວກນັ ເພ່ ອື ຄວາມເປັນເອກະລາດຂອງແຕ່ ລະປະເທດໂດຍສມົ ທບົ ແໜາູ້ ນກບັ ລດັ ທິ ຮກັ ຊາດກບັ ລດັ ທສິ າກນົ ອນັ ຜ່ ອງໃສ່ ຂອງຊນົ ຊນັູ້ ກາມະກອນ: ເດດັ ດຽວຕາູ້ ນປະກດົ ການທ່ ເີ ຫນັ ແກ່ ຕວົ ຂອງ ລດັ ທຊິ າດໃຫຍ່ ແລະ ລດັ ທທິ ່ ຄີ ບັ ແຄບ, ຮູສູ້ ມົ ທບົ ແໜນູ້ ລະຫວ່ າງກາລງັ ຂອງຊາດ ແລະ ກບັ ກາລງັ ແຮງຂອງຍຸກ ສະໄໝ. ຖືເອົາໄຊຊະນະ ແລະ ຜນົ ສາເລດັ ຂອງການປະຕິວັດປະເທດເຮົາເປັນການປະກອບສ່ ວນເຂາົ ໃນ ຜນົ ສາເລດັ ຂອງການປະຕວິ ດັ ໂລກ. ຍອູ້ ນແນວນນັູ້ ການປະຕວິ ດັ ຂງປະຊາຊນົ ເຮາົ ຈ່ ງຶ ໄດຮູ້ ບັ ການສະໜບັ ສະ ໜນູ ຊ່ ວຍເຫອື ອນັ ໃຫຍ່ ຫວງ ແລະ ເຕມັ ໃຈຈາກບັນດາປະເທດອາູ້ ຍນອູ້ ງ ເພ່ ືອນມດິ ແລະ ສາກນົ ຢ່ າງກວູ້ າງ ຂວາງ. ໃນໄລຍະໃໝ່ ຂອງການປະຕິວດັ ຕ່ ໜາູ້ ການຜັນແປສະພາບການຂອງໂລກທ່ ມີ ທີ ງັ ກາລະໂອກາດອັນ ອານວຍຄວາມສະດວກ ແລະ ມທີ ງັ ສ່ ງິ ທາູ້ ທາຍທດົ ສອບ, ພດັ ເຮາົ ມນີ ະໂຍບາຍສບື ຕ່ ສາູ້ ງສາຍພວົ ພນັ ມດິ ຕະພາບ ແລະ ເປີດກວາູ້ ງການພວົ ພນັ ຮ່ ວມມກື ບັ ສາກນົ ຢ່ າງບ່ ຢຸດຢັງູ້ ຕາມນະໂຍາບາຍການຕ່ າງປະເທດຂອງພກັ ຢ່ າງສະ ເໝຕີ ນົູ້ ສະເໝປີ າຍ. 90
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ 2.ທາດທແທຊູ້ ນົ ຊນັູ້ ແລະ ອຸດມົ ການຂອວພກັ ປປລາວ ພກັ ປປລາວ ແມ່ ນກອງນາໜາູ້ ທ່ ມີ ກີ ານຈດັ ຕງັູ້ ແໜນູ້ ໜາູ້ , ແມ່ ນການຈດັ ຕງັູ້ ການເມອື ງສູງສຸດຂອງຊນົ ຊນັູ້ ກາມະກອນລາວເປັນຕວົ ແທນ ທ່ ຈີ ່ ງົ ຮກັ ພກັ ດຕີ ່ ຜນົ ປະໂຫຍດຂອງຊນົ ຊນັູ້ ກາມະກອນ, ຊາວຜູອູ້ ອກແຮຮ ງານລາວຜູທູ້ ່ ຮີ ກັ ຊາດບນັ ດາເຜ່ າົ ແລະ ຂອງຊາດລາວ. ວດັ ຖຸປະສງົ ຂອງພກັ ແມ່ ນນາພາປວງຊນົ ລາວທງັ ຊາດດາເນນີ ພາລະກດິ ປ່ ຽນແປງໃໝ່ , ສບື ຕ່ ສາູ້ ງ ແລະ ຂະຫຍາຍລະບອບປະຊາທປິ ະໄຕ, ແນ່ ໃສ່ ສາູ້ ງປິເທດລາວສນັ ຕພິ າບ ເອກະລາດ ປະຊາທປິ ະໄຕ ເອກະພາບ ວດັ ທະນະຖາວອນຕາມຈດຸ ປະສງົ ຂອງສງັ ຄມົ ນຍິ ມົ . ພກັ ປປລາວຢຶດໝນັູ້ ລດັ ທມິ າກ - ເລນນິ ແລະ ມູນເຊອືູ້ ອນັ ດງີ າມຂອງພກັ ເປັນພນືູ້ ຖານແນວຄດິ , ເປັນ ເຂມັ ຊທີູ້ ດິ ແກ່ ການຈດັ ຕງັູ້ ການເຄ່ ອື ນໄຫວຂອງພກັ , ພກັ ເສມີ ຂະຫຍາຍລດັ ທຮິ ກັ ຊາດອນັ ແທຈູ້ ງິ ສມົ ທບົ ກບັ ລດັ ທິ ສາກນົ ອນັ ຜ່ ອງໃສ່ ຂອງຊນົ ຊນັູ້ ກາມະກອນ, ເພ່ ອື ຮບັ ເອາົ ສ່ ງິ ລວມຍອດຍ່ ງິ ທາງດາູ້ ນສະຕປິ ັນຍາທ່ ກີ າູ້ ວໜາູ້ ຂອງ ມວນມະນຸດ ເພ່ ອື ການດົ ແນວທາງນະໂຍບາຍຂອງພກັ , ຍກົ ສູງ ຄວາມສາມາດ ແລະ ຄຸນະພາບການນາພາຂອງ ພກັ , ຕາູ້ ນລະບອບຫາຍເຄາົູ້ , ຫາຍພກັ , ຕາູ້ ນລດັ ທເິ ອກະຊນົ ແລະ ລດັ ທສິ ່ ວຍໂອກາດທຸກຮູບແບບ. ພກັ ປປລາວໄດນູ້ າພາປະຊາຊນົ ລາວບັນດາເຜ່ ົາດາເນີນການປະຕວິ ັດປະຊາທປິ ະໄຕ, ເຮັດສາເລັດ ພາລະກດິ ປົດປ່ ອຍຊາດ, ລບົ ລາູ້ ງລະບອບລ່ າເມອື ງຂນຶູ້ ແບບເກ່ າົ ແລະ ສກັ ດີນາ, ສະຖາປະນາສາທາລະນະລດັ ປະຊາທປິ ະໄຕ ປະຊາຊນົ ລາວຂນຶູ້ , ພກັ ສບື ຕ່ ນາພາປະຊາຊນົ ລາວ ປະຕບິ ດັ ສອງໜາູ້ ທ່ ຍີ ຸດທະສາດຄື ປົກປັກ ຮກັ ສາ ແລະ ສາູ້ ງສາປະເທດຊາດຕາມແນວທາງປ່ ຽນແປງໃໝ່ ຮອບດາູ້ ນທ່ ມີ ຫີ ກັ ການ, ເຮດັ ໃຫປູ້ ະເທດຊາດມີ ບາູ້ ວກາູ້ ວການຂະຫຍາຍຕວົ ໃໝ່ , ສດິ ເປັນເຈາົູ້ ຂອງປະຊາຊນົ ລາວບນັ ດາເຜ່ າົ ໄດຮູ້ ບັ ການເສມີ ຂະຫຍາຍກວູ້ າງ ອອກ, ສາມກັ ຄເີ ອກະພາບຂອງທ່ ວົ ປວງຊນົ ທງັ ຊາດນບັ ມນືູ້ ບັ ໄດຮູ້ ບັ ການປັບປຸງຂນຶູ້ , ທ່ ຕີ ງັູ້ ແລະ ບດົ ບາດຂອງ ປະເທດເຮາົ ບນົ ເວທສີ າກນົ ໄດຮູ້ ບັ ການເຊດີ ຊູສູ້ ູງຂນຶູ້ .. 3.ໜາູ້ ທ່ ຂີ ອງພກັ ປປລາວໃນພາລະກດິ ປ່ ຽນແປງໃໝ່ ແມ່ ນນາພາປູ້ວງຊນົ ລາວທງັ ຊາດສບື ຕ່ ສາູ້ ງ ແລະບູລະນະລະບອບປະຊາທປິ ະໄຕປະຊາຊນົ ຕາມ ເສນັູ້ ທາງສງັ ຄມົ ນຍິ ມົ , ສາູ້ ງສາພດັ ທະນາປະເທດຊາດໃຫຫູ້ ຸດພນົູ້ ອອກຈາກປະເທດດອູ້ ຍພດັ ທະນາ, ປົດປອຍ ປະຊາຊນົ ອອກຈາກຄວາມທຸກຍາກຫາູ້ ຫງັ ແນ່ ໃສ່ ສາູ້ ງປະເທດລາວສນັ ຕພິ າບ ເອກະລາດ ປະຊາທປິ ະໄຕ ເອກະ ພາບ ແລະ ວດັ ທະນະຖາວອນ. 1. ກ່ ສາູ້ ງພກັ ໃຫປູ້ ອດໃສ, ເຂມັູ້ ແຂງໜກັ ແໜນູ້ 2. ກ່ ສາູ້ ງລດັ ປະຊາທປິ ະໄຕປະຊາຊນົ ໃຫກູ້ າຍເປັນລດັ ແຫ່ ງກດົ ໝາຍຢ່ າງໝນັູ້ ຄງົ 3. ປົດປ່ ອຍ ແລະ ຂະຫຍາຍກາລງັ ການຜະລດິ ຢ່ າງແຂງແຮງສາູ້ ງພນືູ້ ຖານວດັ ຖຸເຕກັ ນກິ ທ່ ທີ ນັ ສະໄໝເປັນ ກາູ້ ວໆ ໂດຍປະຕບິ ດັ ຢ່ າງຖກື ຕອູ້ ງຕາມແນວທາງນະໂຍບາຍເສດຖະກດິ ປ່ ຽນແປງໃໝ່ ຂອງພກັ 4. ພດັ ທະນາສງັ ຄມົ ຢ່ າງຕງັູ້ ໜາູ້ ດວູ້ ຍການພດັ ທະນາຊບັ ພະຍາກອນມະນຸດເປັນໃຈກາງ 5. ເພ່ ມີ ທະວຄີ ຸມູ້ ຄອງລດັ , ເສມີ ຂະຫຍາຍດາູ້ ນຕງັູ້ ໜາູ້ ແລະ ກາຈດັ ດາູ້ ນຫຍທູ້ ຂູ້ ອງເສດຖະກດິ ຕະຫາດ, ຮບັ ປະກບັ ໄປຕາມທດິ ສງັ ຄມົ ນຍິ ມົ 91
ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປຕ ພູລໄິ ຊ ດວງມກິ ສະວງົ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ 6. ປັບປຸງ ແລະ ກ່ ສາູ້ ງກດົ ໝາຍໃຫສູ້ ມົ ບູນຄບົ ຖວູ້ ນ, ຮບັ ປະກນັ ຄວາມສກັ ສດິ ຂອງກດົ ໝາຍເພ່ ອື ກາູ້ ວຂນຶູ້ ສາູ້ ງລດັ ເປັນລດັ ແຫ່ ງກດົ ໝາຍ 7. ປົກປັຮກັ ສາ ແລະ ພດັ ທະນາວດັ ທະນາທາຂອງຊາດ 8. ສາູ້ ງກາລງັ ປູ້ອງກນັ ຊາດ - ປູ້ອງກນັ ຄວາມສະຫງບົ ໃຫເູ້ ຂມັູ້ ແຂງ ແລະ ທນັ ສະໄໝ່ ເປັນກາູ້ ວໆ 9. ສາູ້ ງສາຍພວົ ພັນມດິ ຕະພາບ ແລະ ເພ່ ີມທະວີການຮ່ ວມມກື ບັ ເພ່ ອື ນມດິ ສາກນົ , ເຈອື ຈານເຂຮົູ້ ກບັ ບນັ ດາປະເທດໃນພາກພນືູ້ ແລະ ທ່ ວົ ໂລກ. 4. ພກັ ປປປລາວ ກ່ ສາູ້ ງ ແລະ ປັບປຸງຕນົ ເອງຕາມ 5 ຫກັ ການ 1. ພກັ ປປລາວຢຶດໝນັູ້ ລດັ ທມິ າກ - ເລນນິ ແລະ ມນິ ເຊຂືູ້ ອງພກັ ເປັນພນືູ້ ຖານແນວຄດິ , ທດິ ສະດຂີ ອງ ພດັ , ເສມີ ຂະຫຍາຍລກັ ສະນະນາໜາູ້ , ລກັ ສະນະຕ່ ສູຂູ້ ອງຊນົ ຊນັູ້ ກາມະກອນ, ກ່ ສາູ້ ງພກັ ໃຫປູ້ ອດໃສ່ ເຂມັູ້ ແຂງໜກັ ແໜນູ້ . 2. ພກັ ປປລາວ ຈດັ ຕງັູ້ ຕາມຫກັ ການລວມສູນປະຊາທປິ ະໄຕ, ນາພາເປັນໝ່ ູຄະນະ, ບຸກຄນົ ຮບັ ຜດິ ຊອບ, ມລີ ະບຽບວໄິ ນເຂມັູ້ ງວດ. 3. ພກັ ປປລາວ ຖເື ອາົ ຄວາມສາມກັ ຄເີ ປັນອນັ ໜ່ ງຶ ອນັ ດຽວເປັນຫກັ ການພນືູ້ ຖານເພ່ ອື ຮບັ ປະກນັ ຄວາມ ເປັນເອກະພາບທາງດາູ້ ນການເມອື ງ, ແນວຄດິ , ການຈດັ ຕງັູ້ ແລະ ການກະທາຂອງພກັ . 4. ພກັ ປປລາວຖກື ເອາົ ປະຊາຊນົ ເປັນກກົ , ຮບັ ໃຊປູ້ ະຊາຊນົ ດວູ້ ຍຄວາມຊ່ ສື ດັ ບລສິ ຸດ, ເຄ່ ອື ນໄຫວຕາມ ແນວທາງມະຫາຊນົ ຂອງພກັ , ອງີ ໃສ່ ມະຫາຊນົ ແລະ ຜ່ ານຂະບວນການປະຕວິ ດັ ຂອງມະຫາຊນົ ເພ່ ອື ກ່ ສາູ້ ງ ແລະ ຂະຫຍາຍພກັ . 5. ພກັ ປປລາວ ຖເື ອາົ ການຕານຕິ ຊິ ມົ , ຕຊິ ມົ ກນັ ເປັນກດົ ເກນແຫ່ ງການຄງົ ຕວົ ແລະ ຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງ ພກັ . ໄປຄຽງຄ່ ູກບັ ການກ່ ສາູ້ ງປັບປຸງພກັ ຕາມ 5 ຫກັ ການດ່ ງັ ກ່ າວຢ່ າງເຂມັູ້ ງວດແລວູ້ , ພກັ ປປບລາວຍງັ ກ່ ສາູ້ ງ ແລະ ປັບປຸງຕນົ ເອງຕາມ 3 ທດິ ນາດ່ ງັ ນ:ີູ້ 1. ກ່ ສາູ້ ງພັກໃຫປູ້ ອດໃສ່ , ເຂມັູ້ ແຂງ, ໜກັ ແໜນູ້ ທາງດາູ້ ນການເມອື ງ, ແນວຄິດ, ການຈດັ ຕັງູ້ ແລະ ແບບແຜນການນາພາຂອງພກັ . 2. ການກສາູ້ ງປັບປຸງພກັ ກຖເື ອາົ ຄຸນະພາບເປັນກກົ , ຮບັ ເອາົ ຜູດູ້ ເີ ດ່ ນັ ມເີ ງ່ອື ນໄຂ - ມາດຖານຄບົ ຖວູ້ ນເຂາົູ້ ພກັ , ເດດັ ດຽວເອາົ ຜູເູ້ ສ່ ອື ມຄຸນະພາບປ່ ຽນທາດອອກຈາກພກັ , ບູລະນະພດັ ທະນາຕນົ ເອງຢ່ າງບ່ ຢຸ ດຢັູ້ງ ເພ່ ອື ໃຫທູ້ ຽມທນັ ຄວາມຮຽນຮອູ້ ງຕອູ້ ງການການນາພາຂອງພກັ ໃນໄລຍະໃໝ່ . 3. ສມົ ທບົ ລະຫວ່ າງການເພ່ ມີ ທະວກີ ານນາພາກບັ ການເຊດີ ຊູຄວາມສກັ ສດິ ໃນການຄຸມູ້ ຄອງຂອງລດັ , ເສມີ ຂະຫຍາຍບດົ ບາດເປັນເຈາົູ້ ຂອງບນັ ດາອງົ ການຈດັ ຕງັູ້ ມະຫາຊນົ . 92
ເອກກະສານອາ້ ງອງີ - ປືມ້ ແບບຮຽນວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ 1 ສາຍສາ້ ງຄູມດັ ທະຍມົ ຕນົ້ ລະບບົ 3 ປີ , ປີ 1 - ປືມ້ ແບບຮຽນວຊິ າການເມອື ງ ສາຍຄູປະຖມົ ລະບບົ 3 ປີ, ປີ2
Search
