mart 2021

ENEGNEGLSEİLZSİZ ÇOCUÇOK-CYUAKŞ-AYMAŞ-SAAMĞ-LSIAKĞLIK IILLKKAADDIIMMMARETY- L2Ü0L2-12-0S1A9Y-I S- A1Y1I - 3 ÜCRETSİÖZDİRZEÖL ZEEĞLİTEİMĞİTDİMERDGEİSRİGİSİ NEDEN ENGELSİZ DERGİ KORKUNÇ GERÇEK Dr. David Perlmutter OTİZM SPEKTRUM TABLET - BİLGİSAYAR FİZYOTERAPİ



tebastefenni.com [email protected] tebastefenni 0 248 491 22 66 Fatih Mah. Atatürk Cad. No: 81 Tefenni / BURDUR

ENGELSİZ ILK ADIM BURDUR KUZEY MEDYA ÜCRETSİZ YAYINI GENEL YAYIN YÖNETMENİ Ümit Morsümbül (Sorumlu) 0 507 570 37 17 YAZI İŞLERİ Ümit Morsümbül [email protected] DİZGİ-TASARIM Burdur kuzeymedya [email protected] DAĞITIM Qartol Media KATKIDA BULUNANLAR BURDUR BELEDİYESİ BABAHAN DENEME KULÜBÜ-(BURDUR) TEFENNİ BELEDİYESİ ( TEBAŞ) NEO PSİKOLOJİ- (BURDUR) PROF.DR. CEYDA EREL KIRIŞOĞLU İNTERNATİONAL MEDİKAL LONDON ACIBADEM AS CİMENTO A.Ş ADRES VE HABER AKIŞI www.qartolmedia.com Facebook @burdurkuzeymedya Twitter @MedyaKuzey Instagram burdurkuzeymedya

Dünya Down Sendromu Günü olarak yedi yıldır kabul gören 21 Mart günü, Birleşmiş Milletler tarafından da res- mi kabul görmüştür. Bu sayede Down sendromunun sık rastlanan bir kromozomal sendrom olduğuna daha fazla dikkat çekilebile- cek; yaşayan Down sendromluların dışlanması, görmezden gelinmesi yerine birer birey olarak ihtiyaçlarının belirlenmesi hususunda daha fazla farkındalık yaratılması mümkün olabilecektir. Gelişen tekniklerle birlikte doğum öncesi tanının yaygınlaşmasına paralel olarak Down sendromlu gebelikleri hedefe kilitlenmiş gibi tespit edip doğmadan önce alternatifsiz bir şekilde kaderlerini belirlemek yerine; top- lumsal bilincin artırılması, gebelikte seçilecek tanı ve tarama testlerinin doğru belirlenmesi, ailelerin eksiksiz bir şekilde bilgilendirilmesi, uygun genetik danışma hizmetini alabilmelerinin sağlanması ve nihayetinde kendi kararlarını kendilerinin verebilmelerine yardımcı olunması çok daha uygun olacaktır. Bununla birlikte yaşayan Down sendromlu bireylere yaklaşım sadece tıbbi tedaviler şeklinde değil; eğitim, sosyal yaşam, iletişim konu- larında da şekillendirilmelidir. Dileriz ki; bugün ve bundan sonra biz de bunların farkında olalım…

Pandemi sürecinde zamanımızın çoğunu evde geçirmemiz sonucu gün ışığından yoksun kalmak, yeterince hareket edememek, özel ve sosyal hayatımızda yaşadığımız gerilimler, yaptığımız zamansız şekerlemeler, yeme içme saatlerinin değişmesi gibi pek çok faktör de uyku düzenimizi bozuyor. Televizyon, tablet veya akıllı telefonlar ile led ampulün yaydığı mavi ışığa fazla maruz kalmamız, pandemide adını sıkça duydu- ğumuz bir hormon olan 'melatonin' salınımda baskılanma veya gecikmeye neden olarak uykuya geçiş süresini uzatıyor. ÇOK ÖNEMLİ OLAN HORMON Göğüs Hastalıkları ve Uyku Uzmanı Prof. Dr. Ceyda Erel Kırışoğ- lu, tüm bu etkenler nedeniyle pandemi sürecinde uykuya dal- mak ve sürdürmek gibi uyku bozukluklarının daha sık görüldü- ğünü belirterek, Covid-19 virüsünden korunmak için 'maske, el yıkama ve sosyal mesafe' gibi aldığımız önlemler kadar, uyku- uyanıklık döngüsünü sağlayan melatonin hormonunun düzenli salgılanmasının da çok önemli olduğuna işaret ediyor. AKCİĞERLERDE SERTLEŞME HASTANEDE KALIŞ SÜRESİNİ BİLE KISALTIYOR Yapılan çalışmalara göre; melatonin hormonu, uyku uyanıklık Örneğin, İspanya' da yoğun bakım hastalarında uygulanan düzenini sağlamasının yanı sıra bağışıklık sistemini güçlendiri- melatonin tedavisiyle hastanede kalış süresinin yüzde 40 kı- ci, hücre savaşını, solunum yetmezliğine yol açan sitokin fırtı- saldığı ve ölümün gözlenmediğini gösteren çalışmalar mev- nasını baskılayıcı ve akciğerde sertleşme, yani fibrozis gelişimi- cut. Dolayısıyla melatonin hormonunun düzenli salgılanması ni engelleyici rolü nedeniyle Covid-19 virüsüne karşı savaşma- için yeterli ve kaliteli uyumamız, büyük önem taşıyor. Göğüs mızda kilit role sahip. Hastalıkları ve Uyku Uzmanı Prof. Dr. Ceyda Erel Kırışoğlu, melatonin hormonunu artıran 5 etkili kuralı anlattı; önemli ENGELSİZ öneriler ve uyarılarda bulundu. 6 ILK ADIM

KURAL 3 Hava karardığında abartılı parlak ışığa maruz kalmayın. \"Yatmadan 3-4 saat öncesinde mavi ışık kaynağı olan televiz- yon, tablet ve akıllı telefonların ışığından kaçınmanız önem- li.\" uyarısında bulunan Göğüs Hastalıkları ve Uyku Uzmanı Prof. Dr. Ceyda Erel Kırışoğlu, şöyle devam ediyor: \"Mavi ışık biyolojik saatimizi yanlış uyararak bedenimize hala gündüz vakti olduğunu söyleyip, melatonin salınımını geciktiriyor. Eğer mavi ışık içeren cihazları kullanmak zorundaysanız bu durumda mavi ışığı bloke eden gözlüklerden faydalanabilir veya gece moduna geçerek sorunu hafifletebilirsiniz.\" KURAL 1 Melatonin hormonunun etkisinden maksimum düzeyde yarar- KURAL 4 lanmak için 23:00-05:00 saatleri arasında uykuda olmaya özen gösterin. Prof. Dr. Ceyda Erel Kırışoğlu uyku için hazırlığa gün- Uykuya dalmakta güçlük çekiyorsanız, kahve, sigara ve alkol düz başlamanız gerektiğini belirterek, şöyle devam ediyor: üçlüsünden kaçınmanız şart. Prof. Dr. Ceyda Erel Kırışoğlu ka- \"İdeal olarak sabah uyanır uyanmaz güneşe maruz kalmaya, feinin melatonin düzeyini düşürdüğünü vurgulayarak, mümkünse her gün 20 dakika veya haftada 3 gün 45'er daki- \"Uykuya dalmada sorun yaşıyorsanız kafein içeren kahve gibi ka yürüyüş yapmaya özen gösterin. Bedenimiz ne zaman so- içecekleri saat 14:00'ten sonra tüketmemelisiniz. Aynı şekil- ğursa, uykuya dalmak daha kolaylaşıyor. Ancak akşam geç de sigara gibi tütün ürünleri de en az kahve kadar uyku kaçı- saatte yapılan egzersizler vücut ısısını artırarak uykuya geçişi ran etkiye sahip. Toplumdaki yaygın inanışın aksine alkol tü- geciktirdiği için egzersizi mümkün olduğunca gün ışığında ketimi de uyku kalitesini olumsuz etkiler ve uykunun sık bö- yapmaya, ev içi egzersizleri uyku saatinden 3-4 saat öncesin- lünmesine neden olur\" diyor. de tamamlamaya dikkat edin.\" SON KURAL KURAL 2 Melatonin içeren besinleri sofranızda düzenli olarak bulundu- run. Vişne, nar, yumurta, süt ürünleri, somon ve sardalya balı- Melatonin salınımı gün ışığının azalmasıyla birlikte başlıyor, ğı, Antep veya Siirt fıstığı, badem, ceviz, kaju, ay çekirdeği, hin- karanlıkta artıyor ve sabaha karşı duruyor. Melatonin düzeyini di, kuşkonmaz, domates, tatlı patates, zeytin, keten tohumu, artırmak için karanlıkta uyumanız çok önemli. Gece lambası yulaf, muz ve beyaz pirinç, melatoninden zengin besinler ara- kullanmayın, eğer gerekiyorsa mümkün olduğunca az ışığa ma- sında yer alıyorlar. Bunların yanı sıra hardal tohumu, zerdeçal, ruz kalın. kakule, haşhaş, kişniş tohumu ve zencefil gibi baharatlar da melatonin içeriyorlar. Ancak besinleri aşırı miktarda ve uyuma- ENGELSİZ dan hemen öncesinde tüketmemeye özen gösterin 7 ILK ADIM

‘’Otizmli ÇocuklarIn Beyni, Anne Sesine Farklı Tepki Gösteriyor,, OTİZM’LE YENİ TANIŞAN ANNELERER SAĞLI- Elde edilen bu sonuçlar, sosyal etkileşimin; doğası gereği otizmli çocuklarda, otizmli olmayanlara kıyasla daha az ilgi çekici olduğunu öne süren otizmin sos- yal motivasyon teorisine destek sunuyor... Otizm, her 59 çocuktan birinde görülen; sosyal ve iletişim zorluklarının yanı sıra sınırlı ilgi ve tekrarlı davranışlarla karakterize edilen gelişimsel bir bozuk- luktur. Bir spektrum şeklinde tanımlanan bozukluk, bazı çocuklarda diğerlerine kıyasla seviye olarak daha ileridir. Otizmli çocuklar, etraflarındaki seslere dair sıklıkla tepkisiz kalırlar ve bu duru- mun nedenini tam olarak belirleyebilmiş değiliz. Bu durumun otizmli çocukların sosyal iletişimde yaşadığı zorluklara ne düzeyde katkıda bulunduğu sorusu ise ucu açık bir soru olarak araştırmalara konu olmaya devam ediyor. Anne Sesi, Çoğu Çocuk İçin Önemli Bir Sosyal İşarettir. Örneğin, geçmişte yapılan çalışmalar; küçük bebeklerin annelerinin sesini tanı- yabildiklerini ve bu sesi duyduklarında sakinleştiklerini ortaya koymuştu. Bu- nunla birlikte alandaki araştırmalar, kü- çük çocukların, anneleri tarafından söyle- nen rahatlatıcı sözcükleri duyduklarında, bu sözcükleri yazılı mesaj olarak okuduk- ları anlara kıyasla daha fazla rahatladıkla- rını gösteriyor. 2016 yılında yayımlanan bir başka çalışmada da, otizm spektrum bozukluğu bulunmayan çocuklarda; anne sesine verilen tepkinin, belirgin bir beyin aktivasyonu işaretine sahip olduğu göste- rildi. ENGELSİZ 8 ILK ADIM

Otizm Spektrum Bozukluğunda Tablet Bilgisayarların Önemi Otizmde çocukların algılamaların- da belli sınırlamalar mevcuttur. Bu nedenle özel bir eğitimden geç- meleri gerekmektedir. Otizm sahibi bir bireye ne kadar erken müdahale edilir ve eğitimi başlanırsa öğrenme Farklı oldukları için bu bireylerin hem teknoloji çağına ayak uydu- genel sosyal yaşama adapte ola- rabilmekte hem de sosyal yaşan- bilmeleri için çaba harcanması tıya adapte olabilmek için gerekli gerekmektedir. Bu konuda deği- eğitimi alabilmektedirler. şik çalışmalar vardır. Günümüzde Otizmli bir bireyin topluma katıl- ması için verilen çabada amaç teknolojinin gelişmesi ile otizm bireyi toplumdaki diğer insanlar sahibi bireylerin gelişimi de ol- gibi yapmaya çalışmak olmamalı- dukça kolaylaştırılmıştır. Örneğin dır. Çünkü bu yanlış bir yol olur. tablet bilgisayarlara kurulan bazı uygulamalar ile otizmli bireyler Asıl amaçlanan otizm sahibi liştirilmiştir. Bu uygula- bireyin farklı olduğunu kabul ma sayesinde çocuklar edip toplum içerisinde yaşa- dikkatlerini toplayabil- mını rahat sürdürebileceği- ne olanak sağlayacak bir or- meyi öğrenmektedirler. tam yaratmaktır. Aileler de çocuklarının tepkilerinin nasıl olaca- En çok gözlenen otizm ğını bu uygulama saye- spektrum bozukluğu be- sinde inceleme şansına lirtisi dikkat bozukluğu- sahip olmaktadırlar. dur. Bunun için tablet bilgisayarlara yüklene- bilen bir uygulama ge- ENGELSİZ 9 ILK ADIM

Bilim insanları, yeni tip korona virüs (Kovid-19) testi sonucunda bebeklerde aktif virüsün bulunmadığını, an- tikorun anneden plasenta yoluyla transfer edildiğini açıkladılar. Science Daily sitesinin haberine göre, Weill Cornell Tıp Bilim- leri Enstitüsünden bilim insanlarının yaptığı araştırmada, New York’ta Kovid-19 hastalarının yoğun olarak görüldüğü hastane- lerin birinde doğum yapan 88 kadına ait kan örnekleri incelen- di. Araştırmada, doğan bebeklerin yüzde 78’inin göbek kordo- nundan alınan kan örneklerinde antikor tespit edildi. Çalışmaya katılan kadınlarda, daha önce Kovid-19 ile enfekte olduklarını gösteren antikorlara rastlandığı ve bunların yüzde 58’inin asemptomatik olduğu bildirildi. ANTİKOR ANNEDEN PLASENTA YOLUYLA TRANSFER EDİLDİ Uzmanlar, Kovid-19 testi sonucunda bebeklerde aktif virüsün bulunmadığına, antikorun anneden plasenta yoluyla transfer edildiğine işaret etti. Çalışmada, Kovid-19 ile semptomatik enfeksiyonu olan anne- lerin, asemptomatik olanlara göre daha yüksek antikor sevi- yelerine sahip olduğu kaydedildi. Araştırmanın ayrıntıları, \"Amerikan Kadın Hastalıkları ve Do- ğum (American Journal of Obstetrics and Gynecology) dergi- sinde yayımlandı. ENGELSİZ 10 ILK ADIM



Otizmin Tek Tedavisi Ekmeksiz Bir Hayat! Araştırmalar otizmin sağlıksız bağırsak bakterilerinden kaynaklandığını gösteriyor. Kitapları tüm dünyada satış rekorları kıran Nörolog ve Beslenme Uzmanı Dr. David Perlmutter ise ezberleri bozuyor. Otizmin, sağlıksız bağırsak bakterileri- nin beyne verdiği zarardan kaynaklandığını söylüyor. Şu bilgileri veriyor: TEREYAĞI İYİLEŞTİRİR malliğe sahip. Bağırsaklarındaki bakte- riler bu çocukların hem sindirimini Otizm hastalığının belirtileri çocukluk hem de beyin sağlığını tüketiyor. İşin döneminin ilk yılında ortaya çıkıyor. Bu acı veren yanı, aileler bunu fark etmi- hastalık erkeklerde kız çocuklarına yor. Ve bu çocuklara kimi zaman Çöl- oranla 5 kat daha fazla görülür. Araştır- yak hastalığı tanısı konuluyor. Otizmin malar, yıllarca aşılardan kaynaklandığı en etkili tedavisini, sağlıklı beslenmek söylenen otizmin, aslında bağırsakları- oluşturuyor. Yapılan bilimsel araştırma- mızda yaşayan bakteri ve mikrobiyom- lara göre otizm teşhisi konulan çocuk- lardan kaynaklandığını gösteriyor. lar, faydalı yağların tüketimi ve ekmek Otizmli çocukların bağırsak bakterileri, gibi karbonhidrat içeren besinlerin normal çocuklara göre pek çok anor- azaltılması ise iyileşebiliyor.. KUŞKONMAZ ETKİSİ EGZERSİZ HAYAT KURTARIR Bağırsakların sağlıklı çalış- cevizi unu tercih edin. İşlen- Günlük hayatta hareketli ve aktif bir yaşam sür- masında tüketilen besinlerin miş bitkisel yağları bırakarak mek, hem bedeni hem de organları korur. Hare- içeriği önem taşır. Ana ye- tereyağı ve sızma zeytinyağı ketli yaşam, bağırsakların çalışma düzenini hız- mekler kadar gün içerisinde- tüketin. Beslenmenize fer- landırır. Her gün en az 30 dakika spor yapmak ki ara öğünler de sindirimi mente gıdaları ekleyin. Kuş- hem sindirimi hızlandırır hem de beyin sağlığı destekler. Bu öğünlerde kar- konmaz, pırasa, dolmalık bi- için oldukça faydalıdır. Bağırsak bakterilerinin bonhidrat ve şeker alımının ber, brokoli ve kuru yemişler egzersize ihtiyacı vardır. Ayrıca gece uykunuza azalması gerekir. Normal un- ise hem bağırsakların çalış- dikkat edin. Her gün aynı saatte yatmaya ve lu besinlerin yerine Hindis- masında hem de beynin güç- kalkmaya çalışın.. tan lenmesinde etkili olur.. ENGELSİZ VÜCUDUN İKİNCİ BEYNİ BAĞIRSAK- DR. DAVİD PERLMUTTER HAZIRLAYAN : Ümit MORSÜMBÜL 12 ILK ADIM

KIZILKAYA BELDESİ, AVDAN +90 248 331 30 00 MAHALLESİ MALTAŞI MEVKİİ +90 533 765 95 64 (Küme Evler) No:1/0 Bucak- [email protected] BURDUR / TÜRKİYE

Pandemide Hamileler Ne Yapmalı? Erken doğum riskini artırabilir Dünyada Covid-19’a yakalanan insan sayısı her ge- Hastalık geçtikten sonraki süreçte gebeliğin nasıl ilerleyeceği de merak edilen konular arasındadır. Bununla ilgili çalışmala- çen gün artıyor, ne yazık ölüm sayıları da yüksek. Co- rın sonuçları ise Eylül ayından sonra yayınlarda yer alırken, açıklanan verilerde Covid-19 enfeksiyonunun erken doğum vid-19, herkeste farklı sonuçlara yol açabiliyor. riskini artırdığı belirlenmektedir. Koronavirüse yakalanan anne adaylarının yüzde 17’sinin, geçirmeyen gebelerin ise yüzde Virüsün hamile kadınlar ve anne karnındaki bebekler 5’nin erken doğum gerçekleştirdiği tespit edilmiştir. Bununla üzerindeki etkisi ile ilgili çalışmalar ise devam ediyor. An- beraber, doğan çocukların yoğun bakım ihtiyacının daha fazla ne adaylarında endişeye yol açan koronavirüs, SARS en- olduğu da ortaya çıkarılan sonuçlar arasında bulunmaktadır. feksiyonu kadar ağır seyretmemekle beraber, erken do- ğum riskini artırabiliyor. Enfeksiyonu geçirmiş olan gebe- Anneden bebeğe geçiş riski çok düşük ler ile bugüne kadar gerçekleştirilen bilimsel çalışmalarda ise bebeklerde gelişimsel problemler ortaya çıkmadığı Şu ana kadar yayınlanan çalışmalarda bu enfeksiyonu geçir- görülüyor. miş annelerin çocuklarının doğum sonrası gelişimi ile ilgili veri- ler bulunmamakla birlikte, zaman içinde bu verilerin ortaya Covid-19’a yakalanan anne adaylarının tedavilerinin doktor çıkması beklenmektedir. Bununla birlikte enfeksiyonu geçirmiş kontrolünde yürütülmesi gerektiğini belirten Memorial Ankara gebelerde yapılan ultrasonografi değerlendirmelerinde bebek- Hastanesi Perinatoloji ile Kadın Hastalıkları ve Doğum Bölü- lerde gelişimsel problemler tespit edilmezken, Covid-19’un mü’nden Doç. Dr. Ertuğrul Karahanoğlu, gebelikte Covid-19’un anneden bebeğe geçiş oranlarının çok düşük olduğu görül- etkileri ve korunma yöntemleri ile ilgili bilgi verdi. mektedir. Covid-19 virüsünün gebelik üzerindeki etkisi ilk ortaya çıktığı günden bu yana tedirginlikle takip edilmektedir. Bunun nedeni daha önce karşılaşılan SARS enfeksiyonunun gebelikte çok ağır seyretmesi ve ölümcül sonuçlar doğurmasından kaynaklan- maktadır. Nisan ayının sonunda elde edilen ilk verilere göre Covid-19 virüsünün gebelerde SARS enfeksiyonunda olduğu gibi çok ağır seyretmediği görülürken, bu gebelerin aynı yaş ve özellikteki gebe olmayan bireylere göre bu hastalığı biraz daha ağır geçirdiği tespit edildi. ENGELSİZ 14 ILK ADIM

İlaçlar doktor önerisi ile kullanılmalı 4. Günlük mutlaka taze sebze ve meyve tüketilmeli, haf- tada iki kez balık yemeye özen gösterilmelidir. Covid-19 enfeksiyonunun tedavisinde kullanılan ilaçların anne 5. Fiziksel yönden aktif olunmalı, yürüyüşler ve hafif eg- karnındaki bebeğe olan etkileri anne adaylarını endişelendir- zersizler ihmal edilmemelidir. mektedir. Tedavide kullanılan ilaçların bir kısmı daha önce ge- beler üzerinde kullanılan ve çoğunlukla kalıcı olumsuz etkisi saptanmamış ilaçlardır. Ancak Covid -19 tedavisinde yeni kulla- nılmaya başlanan bazı ilaçların etkisi ile ilgili zaman içinde so- nuçlar elde edilmeye başlanacak olmakla birlikte, bu konuda çıkan az sayıda çalışmaya göre herhangi bir olumsuz etki sap- tanmadığı rapor edilmektedir. Her durumda bu ilaçların doktor tavsiyesi altında ve önerisi doğrultusunda kullanılması gerekti- ği unutulmamalıdır. Hamileler Covid-19’dan korunmak için gerekli önlemleri almalı Covid-19 pandemi sürecinde yürütülen aşı çalışmaları 6. Bağışıklığı güçlendireceği düşüncesi ile gelişigüzel hızlı bir şekilde ilerlemektedir. Aşıların hazır hale gelmesi takviye ürün ve vitamin alımından uzak durulmalıdır. ve toplumun aşılanması sürecine kadar özellikle hamile- lerin enfeksiyondan korunmak için alması gereken tedbir- ler şu şekildedir: 1. Enfeksiyondan korunmak için en önemli silahlar arasında yer alan maske, sosyal mesafe ve hijyen kurallarına sıkı bir şekilde uyulmalıdır 7. Uyku süresi ve kalitesine özen gösterilmelidir. 8. Doktor kontrolleri aksatılmamalı. 2. Kalabalık yerlerden uzak durulmalı, ihtiyaç olmadıkça Anne Bebek dışarı çıkılmamalıdır. 3. Gebelikte annenin metabolizmasının hızlanması ve ihtiyaçlarının artması sebebiyle savunma sistemi sağlıklı ve dengeli beslenme ile desteklenmedir. ENGELSİZ 15 ILK ADIM

\"Çocuklarımızın en iyi şekilde büyümesi ve gelişme- sinde vitamin ve mineraller çok önemli görevler üst- lenir. Vitaminler ve mineraller, vücudumuzun birçok metabolik süreç için kullandığı temel organik bileşik- lerdir ve bunları elde etmenin en iyi yolu çeşitli gıda- ları içeren dengeli bir beslenmeden geçer.\" diyen Beslenme Uzmanı ve diyetisyen Ayşegül Bahar, A vi- tamini hakkında şu bilgileri veriyor. A vitamini, göz ve kemik sağlığında kritik bir rol oynayan, vücudu enfeksiyonlardan koruyan çok önemli bir vita- mindir. A vitamini vücuttaki, özellikle saç, tırnaklar ve ciltteki hücrelerin ve dokuların sağlığını ve büyümesini destekler, embriyonun gelişim ve üremesinde, antioksi- dan aktivitede ve kan hücresel bileşenlerinin oluşumun- Çocuğunuzun A vitamini ihtiyacı ne kadardır? En yaygın iki A vitamini kaynağı retinol ve beta- karotendir. Retinol vücut tarafından kullanıma neredeyse hazır hal- Bebekler ve çocukların günlük olarak alması deki A vitamini formudur. Karaciğer, yumurta, yağlı balık- önerilen A vitamini miktarları aşağıdaki tablo- lar, süt ve tereyağı gibi hayvansal yiyeceklerde bulunur. da gösterilmiştir. Beta-karoten, A vitamini için bir öncüdür. Vücudun kulla- nım için bunu retinole veya A vitaminine dönüştürmesi 0 - 6 ay 400 mcg gerekir. Havuç, bal kabağı, tatlı patates, mango gibi sarı 7 - 12 ay 500 mcg ve turuncu sebze ve meyvelerde bulunur. Ayrıca koyu 1 - 3 yaş 300 mcg yeşil yapraklı sebzeler de iyi beta-karoten kaynaklarıdır. 4 - 8 yaş 400 mcg 9 - 13 yaş 600 mcg Vücut, karaciğerde hem retinol hem de beta-karoten de- 14 - 18 yaş erkek 900 mcg polar ve vücudumuzun daha fazla A vitaminine ihtiyacı 14 - 18 yaş kız 700 mcg olan zamanlarında karaciğerimizde depolanan bu A vita- minini kullanılır. ENGELSİZ 16 ILK ADIM

A vitamini ve göz sağlığı A vitamini eksikliği, genel hastalık riskinin artmasına, kızamık ve ishal gibi çocukluk çağı enfeksiyonlarına neden olabilir. A vitamini, yağda çözünen bir grup retinoidin adıdır. Ba- Dünya Sağlık Örgütü'ne göre, gelişmekte olan ülkelerde çocuk ğışıklık fonksiyonu, görme ve üreme sağlığı üzerinde etki- felcini ortadan kaldırmak ve çocukların yaşamını kurtarmak lidir. Özellikle kalbin, akciğerlerin, böbreklerin ve görme- için A vitamini takviyeleri aşılama ile birlikte uygulanmalıdır. nin normal oluşumu ve bakımı açısından önemli görevler üstlenir. Retina reseptörlerinde ışığı emen rodopsin adlı proteinin temel bir bileşeni olan A vitamini, konjonktival membranların ve korneanın işleyişini desteklediği için gör- me açısından çok önemlidir. Yetersiz A vitamini alan ço- cuklar, tıbbi adıyla kseroftalmi olan ileri düzeyde göz ku- ruluğu sorunuyla karşı karşıya kalabilirler. A vitamini eksikliği kseroftalmiye neden olduğunda gece En iyi A vitamini kaynakları nelerdir? körlüğü ve konjonktival kseroz (göz zarlarının kuruluğu) Retinol açısından zengin besinler şunları içerir: ile başlar, korneal kseroza (korneanın kuruluğu) ilerler ve Karaciğer Yağlıbalıklar geç dönemlerinde keratomalaziye (korneanın bulanıklaş- Peynir Yumurtasarısı ması ve yumuşaması) dönüşür. Çocukların yaşam kalite- Tereyağı Süt sini son derece düşüren bu durumun tedavisi genellikle yapay gözyaşı preparatlarıyla yapılır. Bu çocuklar tedavi olmazsa körlük riski taşır. A vitamini eksikliği nedeniyle her yıl dünya çapında 250.000 den fazla çocuğun kör kaldığı tahmin edilmektedir. Bu çocuk- ların büyük çoğunluğu aşırı yoksul ülkelerde yaşamakta- dır ve hayvansal A vitamini kaynaklarına erişimleri son derece düşüktür. A vitamini ve bağışıklık sistemi Beta karoten açısından zengin besinler şunları içerir: A vitamini, bağışıklık tepkisi üzerindeki etkisi nedeniyle son Karalahana ve ıspanak gibi koyu yeşil yapraklı yıllarda yoğun ilgi görmektedir. Anne karnında yeterli A vita- sebzeler mini alan bebeklerin bağışıklık sistemleri daha sağlıklı gelişir Havuç ve enfeksiyonlarla savaşma konusunda ömürleri boyunca da- Bal kabağı ha avantajlı olurlar. Kavun Sarı ve kırmızı biber A vitamini antioksidan özelliklere sahiptir, dolayısıyla hücrele- Mango ri oksidasyonun neden olduğu hasarlardan korur. Antioksidan Kayısı olarak dejeneratif hastalıkları önlemeye, var olan hastalıklarla Papaya mücadeleye, cilt, yumuşak doku ve mukoza zarlarının korun- Bezelye masına yardımcı olur. A vitamini, mikroplarla mücadele eden ve bağışıklık sistemimizi savunan beyaz kan hücrelerimizin (T hücreleri) üretimi için hayati önem taşıyan belirli proteinlerin konsantrasyonlarını artırır. ENGELSİZ 17 ILK ADIM

Koronavirüs Günlerinde Bebeklerde D Vitamini Alımına Dikkat! Koronavirüs pandemisi sürecinde bağı- şıklığın güçlü tutulması daha da önem kazanırken, yeterli D vitamininin düzenli alınması korunma önerileri arasında ilk sıralarda yer alıyor. Bu vitaminin fazla depolanmasının da vücuda zararları ola- bileceği için, özellikle anne babaların bebeklerde ve çocuklarda D vitamini alımı konusunda dikkatli olması gereki- yor. D vitamini anne sütünde çok az olan bir vitamindir. Anne sütü normal ihtiyacın 10’da biri kadar D vitamini içermektedir. Bu nedenle yenidoğan döneminde ilk günden itibaren bir yaşa kadar tüm bebeklere 400 ünite D vitamini düzenli olarak verilmeli- dir. D vitamini vücut için çok önemlidir. Bebeğin büyümesiyle birlikte kemik dokusunun, sıklıkla D vitamini eksikliği nedeniyle yeteri kadar gelişememesi raşitizme neden olabilir. Bu nedenle bebeklik ve büyüme çağında ortaya çıkabilecek vitamin eksik- liklerinin bebeklere dışarıdan ağız yoluyla D vitamini verilerek önlenmesi amaçlanır. D vitamini alımı 1 yaşından sonra Hamilelerin de D vitaminine dikkat da devam etmeli etmesi gerekir Bebeğin doğumu ile birlikte günde D vitamini eksikliği bağışıklık siste- D vitamini yetersizliğinin temel nede- 400 ünite D vitamini önerilir. Bu de- ni, deride güneş ışınları etkisiyle ye- ğer 1 yaşından sonra 600 üniteye mini olumsuz etkiler terli D vitamini üretilememesidir. çıkarılır. Ülkemizde D vitamini aile Özellikle kış dönemindeki hamilelik- hekimliği merkezlerinde ücretsiz ola- Bebeklerde ve çocuklarda yeterli D lerde vitamin desteği yapılmaması, rak verilmektedir. Bebeklerin doğu- vitamini alamamak, büyümenin ge- bebeklerin yetersiz D vitamini deposu muyla birlikte ilk günden itibaren D cikmesinden başlayarak, kas güç- ile doğmasına neden olmaktadır. vitamini başlanabilmektedir. D vitami- süzlüğüne ve iskelet deformitelerine ni desteğine bebeklerin 1 yaşından neden olan raşitizme yol açabilir. D D vitamini eksikliğinin önlenmesi için itibaren devam edilmelidir. vitamini eksikliği bağışıklık sistemi- nin iyi çalışmamasına, vücudun has- şu noktalara dikkat edilmelidir Bıngıldağı kapanınca D vitaminini talıklarla mücadelesinde yetersiz bırakmayın kalmasına neden olur. Obeziteye • Sadece doktorun önerdiği dozda D zemin hazırlar ve uyku bozuklukları- Bazı aileler bebeklerde bulunan nı beraberinde getirir. Ayrıca D vita- vitamini kullanılmalıdır. bıngıldak yapısı kapanınca D vita- mini eksikliğinin otoimmün hastalık- mininin bırakılacağını düşünmek- lar, inflamatuvar bağırsak hastalığı, • Hamilelerin ve bebeklerin günde 10- tedir. Oysa bu durumdan sonra da romatoid artrit, multipl skleroz, diya- D vitamini kullanılmalıdır. Ancak bet, birçok kanser çeşidi ve kalp 15 dakika, yakıcı olmayan güneşe, kol bazı bebeklerde çok nadiren aile- hastalıklarının gelişmesinde rol oy- sel nedenlerle yüksek kalsiyum nadığı bilinmektedir. Üst solunum ve bacakları açık olacak biçimde rüz- durumu gelişebilir. yolu enfeksiyonları, besin alerjileri, astım gibi rahatsızlıklar da düşük D gardan korunarak ve şapka gibi uygun ENGELSİZ vitamini düzeyleri ile ilişkilendirilmiş- tir. giysilerle çıkarılması önemlidir. 18 ILK ADIM • Hamileler süt ve süt ürünleriyle birlikte D vitamini desteği almalıdır. • Bebek ek gıdaya geçtiğinde kalsiyum- dan zengin yoğurt, peynir gibi süt ürün- lerinden almalıdır.

Otizmin Farkındayız! Doğuştan gelen ve genellikle yaşamın ilk üç yı- lında fark edilen bir gelişimsel farklılık olan otiz- min görülme sıklığı günümüzde çok büyük bir hızla artmaktadır. Günümüzde doğan her 68 ço- cuktan birisi için konmaktadır. Otizmin görülme sıklığından hareketle Türkiye için yapılan nüfus projeksiyonuna göre ülkemizde yalnızca 0-18 yaş grubu arasında halen yaklaşık 352.000 otizmli çocuğun ve gencin eğitim, sağlık ve sosyal hiz- metlerden faydalanmak için beklediğini biliyoruz. Erken tanı ve doğru bir eğitim yöntemi ile yoğun olarak eğitim alan çocukların yaklaşık yüzde elli- sinin topluma kazandırılabilmeleri mümkündür. Birleşmiş Milletler otizmin bu hızlı artışı karşısında kamuoyunun dikkatini çekmek için 2 Nisan tarihini Otizm Farkın- dalık Günü olarak deklare etmiştir ve 2 Nisan günü tüm dünyada otizm konusunda bilinçlendirme çalışmaları yapıl- maktadır. Bu bilinçlendirme çalışmaları Türkiye için çok daha büyük önem taşımaktadır. Türkiye’deki bireylerin otizm algısı ve bilgi düzeyini ölçmek için GFK Türkiye sponsorluğunda Tohum Otizm Vakfı için yapılan araştırmada, Türkiye’nin 7 coğ- rafi bölgesinde, 15 ilde, 1.237 kişi ile yüz yüze görüşülerek Türkiye’nin otizm farkındalık karnesi çıkarılmıştır. Her 20 dakikada 1 çocuğun otizm tanısı alıyor olmasına rağmen araştırma sonuçlarına göre ülkemizde hala otizmin ne oldu- ğu, neden olduğu, belirtileri ve tedavisi tam anlamı ile bilinmediğini görülmüştür. “Türkiye’deki Bireylerin Otizm Algısı ve Bilgi Düzeyi” araştırmasına katılanların yalnızca %29’u otizmi duyduklarını belirtmiştir. Otizmin tedavisinin nasıl olacağına ilişkin soruya ise %73 oranında herhangi bir fikrim yok cevabı verilmiş- tir. Erken tanı ve eğitim otizmin tek tedavisi olmasına rağmen, araştırmaya katılanlar otizmin tedavisinde kullanılan te- mel yöntemin hastanede tedavi olduğunu belirtmişlerdir. Araştırma sonuçlarına göre; otizmi duyanların %79 gibi çok büyük bir oranı televizyon haberlerinden duyduğunu belirti- yor. Televizyon haberlerinden sonra %36 oran ile yazılı basın ve % 30 ile sosyal medya geliyor. 2003 yılında otizmli çocukların erken tanı ve eğitimle topluma kazandırılması ve çocukların eğitim, sağlık hizmetlerin- den eşit fırsatlarla yararlanabilmelerini sağlanmak için çalışan Tohum Otizm Vakfı olarak; eğitim, sağlık, rehabilitas- yon, ebeveyn, çocuk alanında bilimsel çalışmaları olan uzmanlar konusunda destek vermektedir. ENGELSİZ 19 ILK ADIM

Bebek ve çocukluk çağında en sık yaşanan enfeksiyon hastalıklarından biri de orta kulak enfeksiyonu. Üst solunum yolu enfeksiyonları ile de yakın ilişkisi bulunan orta kulak enfeksiyonu hakkında Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Doktor Gülsemin Güloğlu ailelere şu bilgileri veriyor. Kış ve İlkbahar aylarında 6 ay ve 3 yaş arasındaki çocuklarda en sık yaşanan hastalıklar arasında yer alan orta kulak iltihabı, genellikle üst solu- num yolu enfeksiyonlarına eşlik eder. Burun akıntısı, öksürük gibi belirtileri olan orta kulak iltihabından ko- runmak için bebeklerin en az 6 ay anne sütü ile beslenmesi, çocukların ise sigara dumanından uzak tutulması büyük önem taşır. Orta kulak enfeksiyonu burun veya boğaz boşluğundaki Kulak; dış, orta ve iç kulak olmak üzere 3 bölümden olu- bakteri veya virüslerin, östaki kanalı yoluyla orta kulağa ulaşmasıyla oluşur. Kulak zarında bir delik olmadığı süre- şur. Dış kulak, kulağın gördüğümüz dış kısmından kulak ce dış kulaktan orta kulağa enfeksiyon etkeni giremez. Bazen bakteri veya virüs, yani enfeksiyon etkeni olmadan zarına kadar olan bölümüdür. Orta kulak ise kulak zarının da alerji veya geniz etinin büyük olmasına bağlı östaki kanalında ödem ve buna bağlı orta kulakta sıvı toplanma- iç kısmında bulunan hava dolu boşluktur. Burada örs, çe- sı görülebilir. Seröz orta kulak iltihabı denilen bu durumda antibiyotik tedavisine gerek olmaz ve bazen ameliyatla kiç ve üzengi adı verilen küçük kemikler bulunur ve görev- kulak zarına tüp takılmasını gerektirebilir. Üst solunum yolu enfeksiyonlarında östaki kanalında ödem oluşaca- leri dış kulaktan gelen sesi iç kulağa iletmektir. ğından orta kulak basıncı dengelenemez ve negatif ba- sınçla bakterilerin orta kulağa geçişi kolaylaşır. Orta kulak, bir kanal (östaki kanalı) ile geniz boşluğuna bağlanır. Esneme ve yutkunma ile kulakta duyulan çıtırtı, orta kulağa havanın östaki kanalı aracılığıyla girişiyle olu- şur. Bu kanal aracılığıyla dış kulak ve orta kulak, yani ku- lak zarının iki tarafındaki basınçlar eşitlenir. İç kulak ise orta kulak boşluğunun daha iç kısmında bulunur, işitme yanında denge ile ilgili görevi vardır. ENGELSİZ 20 ILK ADIM

Orta kulaktaki sıvı kulak zarını iterek ağrıya neden olur. Büyük çocuklar ağrıyı tarif edebilirken, küçük çocuklarda kulak çekiştirme veya huzursuzluk şeklinde belirti verir. Çiğneme, emme gibi orta kulak basıncında değişiklik ya- ratan hareketler ağrının artmasına neden olur. İştahsızlık ve uykusuzluk da sıklıkla eşlik eder. Orta kulak basıncı çok artarsa kulak zarı delinebilir ve dış kulakta iltihaplı veya kanlı akıntı görülür. Kulak zarının delinmesiyle birlik- te ağrıda ani bir azalma görülecektir. Doktorunuz tedaviye karar verirken; Ayrıca ateş, bulantı, kusma baş dönmesi ve işitme kaybı da görülebilir. Genellikle üst solunum yolu enfeksiyonla- Enfeksiyonun ciddiyeti ve tipi rıyla birlikte görüldüğünden burun akıntısı, öksürük gibi Hangi sıklıkta orta kulak iltihabı geçirdiği belirtiler de eşlik edebilir. Çocuklarda işitme kaybının ol- duğu televizyonun sesini fazla açması, yüksek sesle ko- Enfeksiyonun süresi nuşması ile fark edilebilir. Seröz orta kulak iltihabında ise Çocuğun yaşı hiç bulgu olmayabilir veya sadece hafif işitme kaybı olabi- lir. Bazen orta kulak iltihapları hiç tedavisiz 2-3 günde İşitme kaybı olup olmaması gibi etkenleri göz önünde bulunduracaktır. kendiliğinden düzelebilir. Ancak doktorunuz antibiyotik önerdiyse en az 10 gün kullanılmalıdır. Tedavide çoğunlukla antibiyotikler ve ağrı kesiciler kullanılır. Birlikte dekonjestan ilaçlar ve burun damlalar da verilebilir. Tedaviye dirençli bazı vakalarda kulak zarının delinerek orta kulaktaki sıvının boşaltılması gerekebilir. Seröz orta kulak ilti- haplarında ise kulak zarına bir tüp yerleştirilerek sıvının boşal- Eğer çocuğunuzda orta kulak iltihabından şüpheleniyorsanız tılması ve kulak zarının iki tarafındaki basıncın eşitlenmesi sağ- mutlaka doktora götürmelisiniz. Doktorunuz otoskop adı veri- lanabilir ve çocuğun işitmesi düzelir. Tüp takılı olduğu süre için- len ışıklı bir aletle çocuğunuzun kulağına bakacak ve tanı koya- de kulağa su kaçırılmamalıdır. caktır. Orta kulak iltihabında kulak zarı kızarık ve bombe görülür. Se- İşitme kaybı. Kulak zarının yapısının bozularak kalınlaşması. röz orta kulak iltihabında ise kulak zarı içe çökük görülebilir. Enfeksiyonun kulak arkasındaki kemiklere yayılabilir. Kulak zarında bir delik ve dış kulakta akıntı varsa doktorunuz hangi tip bakterinin etken olduğunu saptamak amacıyla bura- dan kültür alabilir. Yeni gelişen enfeksiyonlarda genellikle tet- kik yapmak gerekmez. Ancak uzamış ve seröz orta kulak ilti- haplarında işitme testi gerekebilir. ENGELSİZ 21 ILK ADIM

Yemek yemeyi sevmeyen ya da çok fazla yemek se- çen, hep aynı şeyleri yemek isteyen çocuklar anne babalar için üzüntü kaynağı. Liv Hospital Çocuk Gast- roenteroloji Hepatoloji ve Beslenme Uzmanı Prof. Dr. Makbule Eren, yemek yemek istemeyen iştahsız çocuklar için ailelere bazı önerilerde bulunuyor. 1) Çocuğunuzun iştah durumuna anlayış gösterin. Açlık ceza olmasa da, yemeyen aç kalabilir. 6) Örnek olun. 2) Öğünlere düzenli olarak uyun. Ancak öğünlerin saatleri es- 7) Yaratıcı olun. nek olabilir. İlla herkes kahvaltıyı 08.00’de yapmaz. Saat 10.00’da yapar ama kahvaltı ile başlar. 8) Yemeğe odaklanın (Beslenme sırasında TV ve oyundan kaçı- nın). 3) Yeni lezzetlere alışmak için zaman gerektiğini unutmadan sabırlı olmak gerekir. 9) Tatlı ve şekerler ile ödül vermeyin. Sevgi, endişeler ve maze- retler beslenme sırasında hata yapmayı gerektirmez. 4) Beslenmeyi eğlenceli ve zevkli kılın. 10) Ne ile ne kadar beslendiğinin yanında nasıl beslendiğinin de önemli olduğunu ve beslenmenin bir davranış şekli olduğu- 5) Alışverişte çocuğunuzun besin seçmesine izin verin, yönlen- nu, temellerinin daha bebeklik döneminde tamamlayıcı gıdaya dirin. başlarken atıldığını unutmamak gerekir. ENGELSİZ 22 ILK ADIM

İlk aylarda bebeğin sağlığı hakkında birçok bilgi veren idrar ve dışkı, yeni anne babaların dikkat ettiği şeyler- den… Eğer bebeğinizin kakasının kanlı ya da mukuslu olduğunu fark ederseniz, doktora başvurmanız gereki- yor. İstinye Üniversite Hastanesi Medical Park Gaziosmanpaşa’dan Çocuk Alerji İmmünoloji Uzmanı Prof. Dr. Ömer Cevit, bu belirtilerin Alerjik Proktokolit’e işaret edebileceğini söylüyor. Bebeklerde doğumdan sonraki ilk 6 ayda görülebilen Sağlıklı bebeklerde görülen rektal kanamaların yüzde Alerjik Proktokolit, meme reddine, uyku bozukluklarına, 60’ına, alerjik proktokolit yol açıyor. Hastalık genelde an- ciddi gaz sorunlarına ve huzursuz bebek durumuna ne- nenin diyetindeki inek sütü proteinine karşı bebeğin verdi- den olabiliyor. En sık 2 ila 8 haftalık bebeklerde ortaya ği hücresel immün tepkiyle ortaya çıkmakta… çıkıyor. Dışkıda kan ve mukus şikâyetiyle ortaya çıkması nedeniyle yeni çocuk sahibi ebeveynleri korkutan hasta- lıklardan biri… Tıpta “Kalın Bağırsak Tepkili Besin Alerjisi (FPIAP)” ola- İnek sütüne karşı alerjisi olan bebeklerin yüzde 30'unda rak da adlandırılan hastalık, alerjik gıdanın tüketilmesi artmış gaz sorunu, yüzde 22'sinde kaka yaparken ağrıya veya anne sütü aracılığı ile alınması durumunda bebeğin işaret eden kolik ve ıkınma davranışı, yüzde 27'sinde art- kalın bağırsağında bir iltihap oluşturuyor ve iltihap kendi- mış aralıklı kusma, yüzde 20'sinde ise karın ağrısı ve art- sini kakada mukus ve kırmızı renkli kanla belli ediyor. Bu mış bağırsak hareketleri görülüyor. şikâyetlerin dışında bazen bebekte gaz sancısı, meme reddi gibi yakınmalarla da ortaya çıkabiliyor. Hastalığa en sık neden olan alerjik gıdanın inek sütü olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Ömer Cevit, bazı durum- larda nadiren de olsa soya, buğday, yumurta, tahıl, kırmı- zı et, sebze gibi başka besinlerden de kaynaklanabilece- ğini ifade ediyor. Beslenme değişikliği dışında FPIAP'in kesin bir tedavisi bulunmuyor. Anne sütü alan bebeklerde anne beslenme- sinden inek sütü ve ürünlerini, yumurtayı, soyayı ve diğer bazı besinleri çıkarmak gerekir. Anne sütü alan bebekle- rin yüzde 12'ye varan grubunda ise annenin geniş besin diyetine rağmen rektal kanama durumu devam edebilir ve bu durumda hipoalerjenik mamaların kullanımı gerekebi- lir. ENGELSİZ 23 ILK ADIM

Prof. Uğur Şahin çok önemli bir adım diyerek açıkladı. Pfizer BioNTech aşısının saklanmasındaki en büyük zorluk böyle aşıldı. Pfizer-BioNTech aşısının en önemli dezavantajları arasında sa- Türkiye Sağlık Bakanı Fahrettin Koca dün yaptığı açıklamada, yılan saklama koşullarında güncellemeye gidilerek aşının eksi Pfizer/BioNTech aşısının genel kullanım için öngörülen ilk doz- 25 ila eksi 15 derecede iki haftaya kadar depolanmasına larının Türkiye'ye ulaştığını bildirmiş, toplam 1,4 milyon doz AB'den onay çıktı. Türkiye'ye ilk dozları gelen aşıyı bulan Türk aşının saklama koşulları uygun olan merkezlerde önümüzdeki asıllı bilim insanı Prof. Uğur Şahin gelişmeyi 'çok önemli bir haftadan itibaren uygulanmaya başlayacağını kaydetmişti. adım' dedi. Avrupa İlaç Dairesi (EMA), aşının geçici olarak eksi 25 ila eksi 15 derecede iki haftaya kadar depolanabilmesine onay verdi. Şimdiye kadar aşının saklanmasında özel soğutucularda eksi 90 ila eksi 60 dereceye izin veriliyordu. Bu durum, özellikle aşının yoksul ülkelere dağıtımı önünde engel teşkil ediyordu. EMA yeni saklama koşullarının aşının hızlı bir şekilde dağıtımını EMA diğer yandan Biontech'in Almanya'nın Marburg kentin- kolaylaştıracağını kaydetti. Aşı böylece özel soğutucular yerine deki yeni tesisine aşı üretim izni verdi. Marburg'daki fabrikada eczane ve doktor muayenehanelerindeki standart tıbbi soğutu- şimdiye kadar aşının etken maddesi mRNA üretiliyordu. BioN- cularda da muhafaza edilebilecek. Tech verilerine göre EMA'dan gelen iznin ardından Mar- burg'daki tesis, dünya çapında mRNA teknolojisine dayalı en BioNTech'in kurucu ortağı Prof. Uğur Şahin, onayın aşıyı dün- büyük aşı üretim merkezlerinden biri haline gelecek. Tam ka- yadaki tüm insanlara ulaştırma hedefinde önemli bir adım ol- pasite üretime geçildiğinde tesiste yılda bir milyar doza varan duğunu belirterek aşılama uygulamalarının aşı merkezlerinden aşı üretimi yapılabilecek. Marburg'da üretilen ilk aşıların sevki- yerel doktorlara taşınması sürecinde doğru bir zamanlamaya yatına nisan ayının ikinci yarısından itibaren başlanması bekle- denk geldiğini ve salgına karşı mücadeleyi hızlandıracağını söy- niyor. ledi. Şirket geçen ay ABD Gıda ve İlaç Dairesi'ne yaptığı bildi- rimde saklama koşullarıyla ilgili bilgileri güncellemiş ve aşının EMA BioNTech'in Marburg'daki tesisinin yanı sıra, AstraZeneca eksi 25 ila eksi 15 derecede iki hafta boyunca saklanabileceğini aşısının üretimi için Hollanda'daki Halix ve Moderna aşısının bildirmişti. üretimi için İsviçre'nin Visp kentindeki tesise de üretim izni ver- di. ENGELSİZ 24 ILK ADIM

Gebelikte tarama testleri takvimi: Hamilelikte yapılması gereken tarama testleri nelerdir? Bebeğin sağlığını kontrol etmek ve bebeğin Gebe olan her kadının hayalinde bebeğini sağlıklı bir şekilde gelişim tablosunda herhangi bir sıkıntının var kucağına almak vardır. Her hamilelik bu umutla başlar ve de- olup olmadığını gösteren bu ayrıntılı testler vam eder. Fakat anomalili bebek doğurmak her yaş grubunda- hamileliğin belli evrelerinde yapılması gerekir. ki kadında görülebilir. İnsanlarda genetik bilgilerine ait çift kro- Bu testlerin ihmal edilmemesi sıklıkla doktor- mozom bulunmaktdır. Normal olanı kopya kromozomdur. lar tarafından da gebe kadınlara söylenmekte- Bunlardan 3 kopya bulunması kromozol anomolidir. En sık dir. İşte hamilelikte yapılması gereken tarama rastlanılan ‘'Down sendromu'' adı ile ‘'Trizomi 21''dir. Ultrast- testleri ve tarama testleri takvimi... sonografik görüntileme tekniği ile bebeğin yapısal sorunları ortaya çıkmaktadır. Ultrason eşliğinde amniyosentez gibi giri- şimsel yöntemler kullanılmaktadır. Testin gücü hassasiyete dayanmaktadır. Herhangi bir risk çıktığında doktor tarafından müdahale gerektiren konular aile ile konuşulur. Burada karar vermesi gereken kişi ailelerdir. Bu testler kaçırılmadan yapıl- malı ve doğru sonuçların olduğuna emin olunmalıdır. Peki ha- milelikte yapılması gereken tarama testleri nelerdir? İşte o testler ve yaptırılma zamanları… KOMBİNE İKİLİ TARAMA TESTİ İKİLİ TARAMA TESTİ Ense kalınlığı ölçümü yapılmaktadır. Anne yaşı ve gebelik yaşı ihmal edilmeden risk hesaplanır. Bu test 11-14 . ge- 11-14. ay gebelikte yapılır. Gebenin kanında PAPP-A ve f belik haftalarında yapılır. Ense kalınlığının fazla çıkması B-HCG faktörlerinin toplumdaki ortalama düzeyine bakıla- hem kromozomal anomali ile gebelik kaybı ihtimalide gö- rak rapor edilir. Test sonucu 1/250'den küçük gelirse riskli rülebilir. olarak görülebilir. ÜÇLÜ TARAMA TESTİ Gebeliğin 15. Haftasından 19. Haftasına kadar yapılmakta- dır. Toplum ortalamasına göre değerlendirilerek rapor edilir. İLK ÜÇ AY TARAMA TESTİ DÖRTLÜ TARAMA TESTLERİ Bebeğin burun kemiğinin olup olmadığına, kollarına, ba- Kombine ikili test haftasını kaçıranlar bu testi yaptırabilir- caklarına, beynine, böbreklerine bakılır. Tüm bunlar sertifi- ler. Bu test 16-18. Haftalarda yapılmaktadır. kası olan bilgisayarlarda sertifika edilerek anomillerin be- bekte olup olmadığı tespit edilmektedir. Bu testle ‘'Down ENTEGRE TARAMA TESTLERİ sendromlu''lu bebekleri bulma oranı %90-95 civarındadır. Entegre testi 16-20. Haftalarda dörtlü tarama testi ile bir- ENGELSİZ likte yapılır. Hassasiyeti %93'dür. 25 ILK ADIM

Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk, kendi işlerini kur- mak isteyen engellilere verilecek hibe desteği için başvuruların 16 Nisan'a ka- dar yapılabileceğini hatırlattı. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Ba- kanı Zehra Zümrüt Selçuk, İŞKUR'un Engelli Hibe Desteği başvuruları ile ilgi- li bilgilendirmesine yer vererek, şunları kaydetti: \"Engelli kardeşlerimizin girişimcilikleri- ni artırmak ve kendi işlerini kurmaları- na destek vermek için 65 bin liraya ka- dar hibe veriyoruz. Proje başvuruları 16 Nisan'a kadar devam ediyor.\" Engelli Hibe Desteğinden yararlanmak isteyen kişiler, İŞKUR'un internet site- sinde yayımlanan proje başvuru rehbe- rini dikkate alarak, e-Devlet üzerinden başvuruda bulunabilecek. Elden veya posta yolu ile yapılan proje başvuruları kabul edilmeyecek. ENGELSİZ 26 ILK ADIM

Bakanlıktan engellilerin hayatını kolaylaştıracak adım Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, elektronik ev eşyalarının engelliler açısından daha erişilebilir hale getirilmesi için sektör temsilcileriyle görüştü. Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığından yapılan yazılı açıklamaya göre, engelli vatandaşların hizmetlere erişilebilirliğinin artırılması çalışmalarına elektronik ev eş- yaları da dahil edildi. Gelen şikayetler ve talepleri değerlendiren Bakanlık, te- levizyon başta olmak üzere temel bilgi teknolojileriyle ilgili araç ve teçhizatın engelli erişimine uygun donanıma sa- hip olması, akıllı kumanda ve akıllı TV'lerin özellikle gör- me engellilerin ihtiyaçlarına cevap vermesi için harekete geçti. Bu kapsamda, engellilerle ilgili federasyon ve dernek temsilcileri başta olmak üzere, bakanlıkların ilgili kurumla- rı, elektronik sanayi, beyaz eşya yan sanayi, klima imalat- çıları ile ilgili üretici, ihracatçı ve tüketici dernek temsilcileri ile konuyla ilgilenen akademisyenlerden oluşan kişilerle çevrim içi toplantı gerçekleştirdi. Toplantıda, engelliler ve ilgili derneklerce elektronik ev eşyaları konusunda engelli- lerin yaşadıkları sorunlar dile getirildi. Ayrıca elektronik ev eşyaları üreticilerinin engellilerle ilgili düzenlemeleri ve ürünleri hakkında bilgilendirme yapıldı. Konuya ilişkin toplantılara ilerleyen günlerde de devam edilmesi ve toplantıların kapsamının genişletilmesi karar- laştırıldı. ENGELSİZ 27 ILK ADIM

Malzemeler Hazırlanış Hamuru için: Önce derin bir kaba un, su ve tuzu koyup iyice yoğurun. Sonra hamurunuzu yumak haline ge-  250 gr un tirip üzerini yağlayıp hazırlayın, bir gün boyun-  100 gr su ca dolapta dinlendirin.  10 gr tuz İçinin malzemesi için: Sonrasında hamuru incecik açın. Klasik bir kat- mer yapmak istiyorsanız içerisine malzemeleri koyup katlayın. Simit katmer için ise hamuru katladıktan sonra yuvarlak rulo hale getirin, ucunu birleştirerek, simit formu oluşturun. 200 derece fırında 8 dk pişirin. Afiyet olsun!  100 gr toz fıstık  75 gr şeker  75 gr kaymak ENGELSİZ 28 ILK ADIM

Mutfağın kraliçesi enginar Sebzelerin sultanı, baharın müjdecisi, mutfağın baş tacı enginar mevsimi işte geldi. Bahçede görüntüsü ayrı, tabakta tadı ayrı, kalbi ayrı, zeytinyağlı ayrı, etli ayrı. Kalbi kalbimize eş, hayatı- mızın neşesi geldi… Her zaman asil sofralarda yerini almış, tarladaki asaletli ve vakur duruşuyla kabul görmüş; bir hazine... Kat kat gizemli duruşuyla da havasından etkilenmemek mümkün değil. En lezzetli ve etli kısmında saklı olan ufacık kalbi; sizlerle buluşmak için küt küt atıyor. Biliyorsunuz bu asil hanımefendinin memleketi Ege’dir. Geçmişte dikenli gibi görünen bitkinin sadece kalbi toplanıp sofralara ulaşmıştır. En yakın arkadaşı bakla gibi baharın gelişiyle diğer nefis lezzetlerle bir araya gelmesini mi, bol zeytinyağlı halini mi, yoksa nefis bir iç harç- la tatlandırılan enfes dolmasını mı sofralara davet etmek istersiniz, karar sizin… Enginarın kalbine ulaşmak için emek vermek lazım… MALZEMELER Boşuna sofraların kraliçesi demiyorum. Bir kadın gibi ilgi 1 adet küçük patates ve özen istiyor. Yapraklarını ince ince soyup, özüne ulaş- 1 adet küçük kuru soğan mak gerekiyor. Sert kısmı hiç kalmamalı… Daha sonra 1 adet küçük havuç ise iç kısmını özenle sıyırıp alıyoruz… En sonunda ise 1 avuç bezelye kararmasın diye hazırladığımız limonlu suya atmamız ge- 2 adet enginar rekiyor. Her evresi emek, ilgi, sabır ve zaman istiyor ama 1 adet küp şeker sonunda kavuştuğumuz kalbi her şeye değiyor, şifa ve 1 tatlı kaşığı tuz ağız tadı veriyor. 3 çay bardağı su 1 tutam dereotu Bu kadar mı sanıyorsunuz? Hayır… Yarım limon suyu Zeytinyağ Peki nelere şifa? NASIL YAPILIR? Mineral ve vitamin deposu Karaciğer ve böbrek dostu Geniş bir tencereye zeytinyağı alın. Bağışıklık sistemini güçlendiriyor. Doğranmış kuru soğanları ekleyerek kavurun. Kolesterolü düşürüyor. Ardından küp küp doğranmış sebzeler ekleyerek kavurma işle- Diyabet ve kalp krizi gibi hastalıklara karşı koruyor. mine devam edin. Kavrulan sebzelerin üzerine 1 adet küp şeker tuz bezelye dere- ENGELSİZ otu ilave ederek karıştırın. Limonlu sudan çıkan enginarları tencereye koyun. 29 ILK ADIM Üzerine hazırladığınız harcı doldurun. Üzerine lmon suyu ve 3 çay bardağı su eklenerek kısık ateşte 25 dakka pişirin. Pişen enginarları porsyonluk şekilde servis edebilirsiniz.

Eksiğimiz yok fazlamız var, Down Sendromu Farkındalık Günü’nde tüm dostlarımızı selamlıyorum