RE_122

ISSN 1897-4376 cena 20 zł (w tym 8% VAT) 1/2022 .pl Zmienne otoczenie napędza mnie do działania i nieszablonowego myślenia Rozmowa z Andrzejem Jurczakiem, prezesem Grodno S.A. W NUMERZE RÓWNIEŻ: Rozdzielnice mieszkaniowe Oprawa Expo Adjust Najlepsze inwestycje oświetleniowe Oświetlenie Cukrowni Żnin

Największe systemy magazynowania energii elektrycznej PRZEGLĄD SPONSORZY SPIS TREŚCI: Wstęp Aktualna sytuacja rynkowa Technologie dogodne do magazynowania energii w systemach elektroenergetycznych Technologie litowo-jonowe Technologia NMC Technologia LFP (LiFePO4) Technologia LTO Budowa i zarządzanie magazynem energii Wybrane zastosowania i aplikacje w Polsce Współpraca z odnawialnymi źródłami energii Ograniczenie zużycia energii Optymizacja zużycia energii Praca bezprzerwowa i poprawa jakości energii Podsumowanie Źródła Pobierz ze strony Rynku Elektrycznego https://www.rynekelektryczny.pl/najwieksze-systemy-magazynowania-energii-elektrycznej/

Spis treści 4 Wiadomości 10 Zbliżenia LUG uruchomił zakład w Nowym Kisielinie 18 Zmienne otoczenie napędza mnie do działania i nieszablonowego myślenia. 24woda 26 Rozmowa z Andrzejem Jurczakiem, prezesem Grodno S.A. fotowoltaika 976,9 GW Życie firm 7670 GW 6% 45% 21 Grodno zdobywa kolejne szczyty wiatr 7116,7 GW Raport 42% 23 Struktura energii elektrycznej 24 Odnawialne źródła energii biomasa biogaz 912,3 GW 259,4 GW Monitor branżowy 5% 2% 25 Recepta na zimowy, ale gorący okres w branży PV 26 Fotowoltaika 2022: zawirowania i szanse Moc zainstalowana OZE Fotowoltaika 2022: 28 Dotacje OZE w 2022 – jakie programy? zawirowania i szanse 30 Dobry czas na inwestowanie w energię słoneczną 37 Oferty firm Nowe narzędzie do konfiguracji obudów 33 Darmowa dostawa na międzynarodowej platformie B2B w branży przemysłowej i szaf sterowniczych Realizacje 34 Najlepsze instalacje fotowoltaiczne 36 Najlepsza inwestycja oświetleniowa – oświetlenie Cukrowni Żnin Produkty 37 Nowe narzędzie do konfiguracji obudów i szaf sterowniczych 38 Rozdzielnice – kluczowe rozwiązania w budownictwie mieszkaniowym 40 Nowości Informacje branżowe 42 Organizacje 42 Kalendarz imprez Rynek Elektryczny Redakcja Drukarnia Wydawca Małgorzata Kozińska Drukarnia DSS nr 1/2022 (141) redaktor naczelny Publikatech (styczeń-luty) malgorzata.kozinska@rynekelektryczny.pl Opracowanie graficzne Czasopismo branży Studio QM ul. Bogumińska 12/12 elektrotechnicznej Reklama 03-619 Warszawa Nakład reklama@rynekelektryczny.pl Czasopismo dostępne tel. 22 743 00 71 6000 egzemplarzy w prenumeracie u kolporterów: re@rynekelektryczny.pl Prenumerata RUCH S.A. www.rynekelektryczny.pl prenumarata@rynekelektryczny.pl KOLPORTER S.A. GARMOND PRESS S.A. Rynek Elektryczny 1/2022 3

Wiadomości Produkcja budowlano-montażowa W grudniu 2021 r. produkcja budowlano-montażowa była wyższa o 3,1% w porównaniu z analogicznym okresem 2020 roku (przed rokiem wzrost o 3,4%) oraz o 22,9% wyższa w stosunku do listopada 2021 roku (przed rokiem wzrost o 34,4%). Po wyeliminowaniu wpływu czynników o  charakterze sezo- nowym, produkcja budowlano-montażowa ukształtowała się w grudniu 2021 r. na poziomie wyższym o 1,1% w porówna- niu z  analogicznym miesiącem 2020 roku oraz niższym o  5,6% w porównaniu z listopadem 2021 roku. Porównanie do grudnia 2020 r. Sprzedaż produkcji budowlano-montażowej, w  porównaniu Roboty inwestycyjne do grudnia 2020 roku, zwiększyła się we wszystkich działach Sprzedaż robót budowlanych o charakterze inwestycyjnym ukształ- budownictwa: towała się na poziomie sprzed roku (w 2020 r. wzrost o 7,7%), – w podmiotach realizujących roboty budowlane specjalistyczne natomiast dla prac o charakterze remontowym odnotowano wzrost o 8,4% (w 2020 r. spadek o 3,1%). – o 6,6%, – w jednostkach specjalizujących się we wznoszeniu obiektów W 2021 roku, w odniesieniu do 2020 roku, spadała wartość prac inwestycyjnych o 1,3%, wzrosła natomiast sprzedaż robót inżynierii lądowej i wodnej – o 2,3%, remontowych o 10,7% (w 2020 roku odnotowane zostały spadki – w przedsiębiorstwach zajmujących się budową budynków – o 1,7%. o 1,1% oraz 4,0%). Porównanie do listopada 2021 r. Zatrudnienie i wynagrodzenie w budownictwie Również w stosunku do listopada 2021 roku, we wszystkich działach Na koniec grudnia 2021 r. zatrudnienie w sektorze budownictwa sekcji Budownictwo, odnotowano wzrosty wartości prac budowla- wynosiło 457 tys. etatów, w tym robót budowlanych specjalistycz- no-montażowych dla podmiotów: nych – 162 tys. etatów. Natomiast średnie wynagrodzenie brutto – specjalizujących się we wznoszeniu obiektów inżynierii lądowej wyniosło 6359,67 zł (6060,25 zł brutto dla robót budowlanych specjalistycznych). i wodnej – o 27,8%, – wykonujących roboty budowlane specjalistycznie – o 20,6%, Źródło: GUS (wstępne dane). Produkcja budowlano-montażowa – zajmujących się budową budynków – o 17,5%. w cenach stałych zrealizowana na terenie Polski przez przedsiębiorstwa budowlane o liczbie pracujących powyżej 9 osób. Cały rok 2021 W 2021 roku produkcja budowlano-montażowa była: RE – wyższa niż przed rokiem dla przedsiębiorstw realizujących prace budowlane specjalistyczne oraz wznoszących obiekty inżynierii lądowej i wodnej (odpowiednio o: 9,3% i 2,8%), – niższa – wśród podmiotów specjalizujących się w budowie budynków (o 1,2%). 200 Dynamika produkcji budowlano-montażowej (przeciętna miesięczna 2015=100) 180 160 140 120 100 80 60 40 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 2016 2017 2018 2019 2020 2021 Dynamika produkcji budowlano-montażowej w grudniu 2021 roku (w cenach stałych), w porównaniu do przeciętnej miesięcznej wartości z roku 2015, wyniosła 182,7. 4 Rynek Elektryczny 1/2022

Wiadomości Produkcja przemysłowa W  grudniu 2021 produkcja sprzedana przemysłu była wyższa o  16,7% w  porównaniu z  grudniem 2020 r., kiedy notowano wzrost o 11,1%, natomiast w porównaniu z listopadem 2021 r. spadła o 2,9%. W całym 2021 r. produkcja sprzedana przemysłu była o 14,9% wyższa w porównaniu z analogicznym okresem 2020 r., kiedy notowano spadek o 1,0%. Po wyeliminowaniu wpływu czynników o  charakterze sezono- sztucznych – o  13,9%, pojazdów samochodowych, przyczep wym, w grudniu 2021 r. produkcja sprzedana przemysłu ukształ- i naczep – o 13,0%, wyrobów z pozostałych mineralnych surow- towała się na poziomie o 13,7% wyższym niż w analogicznym mie- ców niemetalicznych – o 11,2%, w produkcji metali – o 10,1%, siącu 2020 r. i o 0,2% niższym w porównaniu z listopadem 2021 r. wyrobów z metali – o 8,8%. We wszystkich głównych grupowaniach przemysłowych Wzrost produkcji sprzedanej przemysłu, w porównaniu z listo- w grudniu 2021 r. odnotowano wzrost produkcji w skali roku. padem 2021 r., wystąpił w 13 działach, m.in. w naprawie, konser- Najbardziej zwiększyła się produkcja dóbr związanych z energią wacji i instalowaniu maszyn i urządzeń – o 51,3%, w wydobywa- – o 39,4%. W mniejszym stopniu zwiększyła się produkcja dóbr niu węgla kamiennego i brunatnego – o 19,6%, w wytwarzaniu zaopatrzeniowych – o 17,6%, dóbr inwestycyjnych – o 12,6%, dóbr i zaopatrywaniu w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą konsumpcyjnych nietrwałych – o 7,7% oraz dóbr konsumpcyjnych wodę – o 17,0%, w produkcji pozostałego sprzętu transportowego trwałych – o 7,2%. – o 13,5%, w produkcji maszyn i urządzeń – o 9,4%. Porównanie z grudniem 2020 r. Wynagrodzenie i zatrudnienie w sektorze produkcji Według wstępnych danych w grudniu 2021 r., w stosunku do grud- urządzeń elektrycznych nia 2020 r., wzrost produkcji sprzedanej (w cenach stałych) odno- Na koniec grudnia 2021 r. zatrudnienie w sektorze przemysłu wynio- towano w 30 (spośród 34) działach przemysłu, m.in. w produkcji sło 2,8 mln, w tym produkcja urządzeń elektrycznych – 123 tys. eta- metali – o 42,7%, chemikaliów i wyrobów chemicznych – o 33,8%, tów. Natomiast średnie wynagrodzenie brutto wynosiło 6732,48 zł napojów – o 22,1%, w naprawie, konserwacji i instalowaniu maszyn (6634,4 zł brutto w produkcji urządzeń elektrycznych). i urządzeń – o 23,3%, w produkcji papieru i wyrobów z papieru – o 21,7%, wyrobów z metali – o 18,5%, wyrobów z pozostałych Produkcja ważniejszych wyrobów elektrotechnicznych mineralnych surowców niemetalicznych – o 17,0%. Spadek pro- Wartość produkcji sprzedanej przemysłu w grudniu 2021 r. wyniosła dukcji sprzedanej przemysłu, w porównaniu z grudniem 2020 r., 176,3 mld zł (w tym produkcja urządzeń elektrycznych 9,6 mld zł wystąpił w 4 działach, w tym w produkcji odzieży – o 9,7%. – miesiąc wcześniej było to 10,2 mld zł). Porównanie z listopadem 2021 r. W grudniu 2021 r., w porównaniu do listopada 2021 r., nastąpił W porównaniu z listopadem 2021 r., spadek produkcji sprze- spadek produkcji żarówek żarowych, żarówek LED i kabli elektro- danej (w cenach stałych) w grudniu 2021 r. odnotowano w 20 energetycznych. Znacząco wzrosła produkcja energii elektrycznej. działach przemysłu, m.in. w produkcji komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych – o 14,5%, wyrobów z drewna, Źródło: GUS (dane wstępne). Produkcja w cenach stałych zrealizo- korka, słomy i wikliny – o 14,4%, wyrobów z gumy i tworzyw wana na terenie Polski przez przedsiębiorstwa o liczbie pracujących powyżej 10 osób. Dynamika produkcji sprzedanej przemysłu (przeciętna miesięczna 2015=100) 150 140 130 120 110 100 90 II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I 2017 2018 2019 2020 2021 Rynek Elektryczny 1/2022 5

Wiadomości Produkcja ważniejszych wyrobów elektrotechnicznych w grudniu 2021 r. Dane o produkcji ważniejszych wyrobów z branży elektrotechnicznej zostały opracowane przez redakcję RE na podstawie materiałów udostępnianych przez Główny Urząd Statystyczny. Dotyczą producentów wyrobów przemysłowych sektora publicznego i prywatnego, którzy zatrudniają 50 lub więcej pracowników. Energia elektryczna Kable elektroenergetyczne 18000 16 654 3000 2500 16000 15 825 15 216 15 957 15 223 2000 2675 2627 2624 14000 14 937 1500 14 172 14 669 14 689 14 490 2579 2527 13 913 13 529 13 685 2346 2379 2199 2193 12000 2054 1840 GWh 10000 1559 1679 8000 tys. sztuk km 6000 1000 4000 500 2000 0 0 XII 2020 I 2021 II III IV V VI VII VIII IX X XI XII XII 2020 I 2021 II III IV V VI VII VIII IX X XI XII W grudniu 2021 r. produkcja energii elektrycznej wyniosła 16 654 GWh, W grudniu 2021 r. produkcja kabli elektroenergetycznych co oznacza wzrost o 10,9% w porównaniu do listopada 2021 r. z żyłami miedzianymi lub aluminiowymi wyniosła 2527 km, czyli zmniejszyła się 3,7% w porównaniu do listopada 2021 r. Liczniki energii elektrycznej Silniki elektryczne i prądnice 600 558 569 540 506 497 503 500 448 4500 4000 417 3500 3833 3655 3719 3739 3907 400 394 3000 389 393 2500 3473 3476 3628 3466 3616 tys. sztuk 3191 307 318 2504 2652 300 200 2000 1500 100 1000 500 0 0 XII 2020 I 2021 II III IV V VI VII VIII IX X XI XII XII 2020 I 2021 II III IV V VI VII VIII IX X XI XII W grudniu2021 r. produkcja liczników energii elektrycznej wyniosła W grudniu 2021 r. produkcja silników elektrycznych i prądnic wyniosła 318 tys. szt., tzn. wzrosła o 3,5% w porównaniu do listopada 2021 r. 3907 tys. szt., co oznacza wzrost o 8,13% w porównaniu do listopada 2021 r. Żarówki LED Żarówki żarowe 12000 11599 12000 11199 10000 9200 9609 9991 10000 8000 8000 8386 6000 7718 6000 4000 tys. sztuk 7628 7515 7608 6682 6848 6549 6114 6062 6033 5596 5968 6449 tys. sztuk 5718 5806 5142 5037 4340 3551 4000 2000 2000 1152 0 0 XII 2020 I 2021 II III IV V VI VII VIII IX X XI XII XII 2020 I 2021 II III IV V VI VII VIII IX X XI XII W grudniu 2021 r. produkcja żarówek LED wyniosła 7608 tys. szt., W grudniu 2021 r. produkcja żarówek żarowych do ogólnych celów oświetleniowych co jest spadkiem o 23,8% w porównaniu do listopada 2021 r. wyniosła 3551 tys. szt. tj. zmniejszyła się o 45,8% w porównaniu do listopada 2021 r. 6 Rynek Elektryczny 1/2022

Wiadomości Ceny materiałów elektrycznych Symbol klasyf. Nazwa materiału / roboty Jm Średnia cena Zmiana z kosztami do pop. Ceny materiałów elektrycznych zakupu [zł] m-ca [%] 7053012 Rozdzielnica, naścienna, dwurzędowa z drzwiczkami stalowymi typu RN-2x12 S szt. 133,00 2,4 7081901 15,38 2,1 7302211 Wyłącznik instalacyjny, tablicowy, nadprądowy 1P; B 6-8A szt. 2,4 7350927 140,40 –0,1 7501013 Oprawa do świetlówek wnętrzowa IP-20, typu ONR1m-236(2xLF36W), rastrowa modułowa szt. 20,15 –1,4 7510002 1,40 0,3 7530304 Żarówka halogenowa 750W/250V rurkowa 189mm szt. 7,50 0,5 7580016 10,47 –0,8 7584101 Wkładka bezpiecznikowa topikowa normalnogabarytowa o działaniu szybkim szt. 1,32 0,4 7950806 690V (400V) - DII (Bi-Wts) 10A 4,61 5,2 8040055 3,47 2,9 8041333 Łącznik 1-biegunowy nt 250/6-10A, standard podstawowy IP-20 szt. 31,10 2,4 31,44 BCA 53-11-00 Gniazdo wtyczkowe pt, izolacyjne 2x2P 10/16A 250V IP-20 standard podstawowy (jednolite blok) szt. 2,4 159,76 KNNR 5 0707-0122 Rura instalacyjna z twardego PVC sztywna, średnia typu RS 16mm m 2,3 94,56 KNNR 5 1008-0400 Osłona rurowa do kabli, polietylenowa HDPE fi 40mm m 2,4 357,28 KNR 4-03 0201-0100 Przewód Cu jednodrutowy w izolacji i powłoce polwinitowej YDY-450/750V 3x1,5mm2 m 2,7 KNR 4-03 0303-0302 3,08 1,4 KNR 4-03 0306-0200 Kabel YKY-0,6/1kV 5x10mm2 m 66,40 1,5 KNR 4-03 1134-0100 25,45 2,2 Kabel elektroenergetyczny, bezhalogenowy, ognioodporny (N)HXH FE 180/E 30 / NKGs-0,6/1kV 3x6mm2 m 23,69 NZ 1310-0100 2,3 KNR 4-03 1202-0100 Jednostkowe ceny robót elektrycznych 32,65 2,2 KNR-W 4-03 1203-0100 55,49 2,2 Roboty inwestycyjne 69,14 Wypust oświetleniowy w pomieszczeniu mieszkalnym z wyłącznikiem, szt. zakończony haczykiem i złączką w suficie Ręczne ułożenie kabla energetycznego YKY 5x10 mm2 w rowie kablowym na głęb. 0,8 m, grunt kat. III. m Kabel zabezpieczony piaskiem i folią PVC Montaż na ścianie budynku projektora oświetleniowego wraz z podłączeniem oraz wyłącznikiem kpl. jednobiegunowym zwykłym (bez wartości projektora) Roboty remontowe Wymiana przewodu DY 1,5 mm2 w rurach instalacyjnych m Wymiana tablicy bezpiecznikowej w podłożu ceglanym na tablicę TL-1F/3F-3x25A szt. Wymiana gniazda wtykowego 2x10 A+Z p.t. szt. Demontaż oprawy świetlówkowej szt. Próby i badania Norma zakładowa - badanie skuteczności działania wyłącznika różnicowo-prądowego - pomiar pierwszy pomiar Sprawdzenie i pomiar kompletnego obwodu elektrycznego 1-fazowego nn pomiar Badanie linii kablowej nn o ilości żył do 3 pomiar Dane pochodzą z miesięcznika„Błyskawica” nr 1/2022 oraz„Informacji o Cenach Materiałów Elektrycznych IME”, wydawca SEKOCENBUD. Rynek Elektryczny 1/2022 7

Wiadomości Wartość rynkowa spółek elektrotechnicznych Na Giełdzie Papierów Wartościowych w  Warszawie notowanych jest 20 spółek z  branży elektrotechnicznej. Są wśród nich producenci, dystrybutorzy i wykonawcy. Jaka jest ich wartość? Pierwsze miejsce w rankingu spółek według wartości rynkowej zajmuje dystrybutor artykułów elektrotechnicznych TIM: prawie 880 mln zł. Na drugim miejscu jest producent aparatury łącznikowej i pomiarowej Apator: ok. 627 mln zł. Kolejne miej- sca to spółki z  dużo mniejszą wartością. Dla porównania kon- kurent TIM-u, hurtownia elektrotechniczna Grodno (4. miej- sce) jest wyceniana na 278 mln zł, czyli ponad 3 razy niżej niż TIM. Najniżej wyceniane spółki to: Elektromont (6,63 mln zł) i Poltronic (8,66 mln zł). Spółka Wartość rynkowa Zmiana w stosunku z 3 lutego 2022 r. (mln zł) do 3 stycznia 2022 r. (%) TIM Apator 879,09 2,99% ZPUE Grodno 626,6 –6,83% ELQ Sonel 287 –5,53% Lena Lighting Silvair 278,72 4,26% APS Energia Radpol 158 21,54% Relpol Elektrotim 148,4 –1,40% LUG Energoaparatura 109,7 –1,34% EKOBOX Govena Lighting 107,54 3,29% Alumast Apanet 88,22 –2,18% Poltronic Elektromont 76,52 –36,51% Największy przyrost wartości rynkowej dotyczył ELQ Ogółem (+21,54%). Najwięcej na wartości stracił Radpol (–36,51%). 69,38 –8,60% TIM w styczniu znów przekroczył 100 mln zł miesięcznego 56,1 –4,43% przychodu. Tego nie udało się zrobić w Grodnie, gdyż, jak tłumaczy zarząd, obniżyła się sprzedaż w dziale OZE z powodu sezonowo- 48,23 –1,47% ści. W rezultacie przychody Grupy Grodno w styczniu były niższe o 32 mln niż miesiąc wcześniej. 37,39 –3,06% Radpol SA wycofał się z giełdy. Notowania akcji zakończyły się 21,54 –6,14% z dniem 4 lutego 2022 r. Spółka poszukuje nabywcy zakładu Wirbet, który był producentem strunobetonowych żerdzi wirowanych. 16,47 3,45% Trwa rozpatrywanie oferty, która wpłynęła od firmy Betard. Kolejny zakład produkcyjny – Elektroporcelana w Ciechowie jest w trakcie 12,55 –0,55% zamykania z powodu braku rentowności. 10,01 10,00% Relpol zakończył inwestycję związaną ze zwiększeniem mocy produkcyjnych przekaźników miniaturowych. Na terenie spółki 8,66 –0,12% powstała nowoczesna hala przemysłowa. 6,63 –13,56% RE 3046,75 -1,81% Wartość rynkowa spółek elektrotechnicznych z 3 lutego 2022 r. RE na podstawie danych GPW 8 Rynek Elektryczny 1/2022

Wiadomości Nowa hala w Relpolu Relpol S.A. zakończył inwestycję polegającą na wybudowaniu architektonicznym związanym z charakterem tej budowli, miej- nowej hali produkcyjnej. Budowa trwała od stycznia 2021 r. Nowa scem lokalizacji i harmonią z otoczeniem. hala jest elementem strategii zwiększenia mocy produkcyjnych Na przełomie 2021/2022 r. trwała relokacja parku maszyno- przekaźników miniaturowych. wego automatycznych linii produkcyjnych przekaźników miniatu- Nowa hala Relpolu została zaprojektowana i wykonana w opar- rowych. Inwestycja zapewnia udoskonaloną organizację produkcji, ciu o najlepsze doświadczenia w budowie powierzchni przemy- podniesienie jakości produkcji oraz przestrzeń do podniesienia słowych z zastosowaniem najnowocześniejszych materiałów oraz mocy produkcyjnych w obszarze przekaźników miniaturowych, rozwiązań minimalizujących zużycie energii i negatywny wpływ które stanowią jedną w głównych grup produktowych Relpolu. na środowisko. Wykonawca sprostał wysokim wymaganiom Przekaźniki miniaturowe znajdują szerokie zastosowanie w wielu gałęziach przemysłu, np. w elektronice, systemach automatyki prze- mysłowej, układach sterujących, sprzęcie AGD itd. Po uzupełnieniu parku maszynowego, zwiększenie mocy pro- dukcyjnych planowane jest na przełomie trzeciego i czwartego kwartału 2022 r. Pomimo utrudnień w realizacji zadania spowodowanych galo- pującymi cenami oraz brakiem dostępności materiałów, inwestycja została ukończona w ramach przyjętego budżetu. Koszt całkowity inwestycji wraz z infrastrukturą towarzyszącą wyniósł 9 mln zł netto. Z uwagi na zwiększenie zakresu prac budowlanych w stosunku do pierwotnych zapisów umowy, a także ze względu na okresowo trudniejsze warunki atmosferyczne, termin zakończenia inwestycji w wyniku obopólnych uzgodnień został przesunięty o trzy miesiące. Wykonawcą hali jest M&J. RWE na Bałtyku RWE pracuje nad projektem morskiej farmy wiatrowej F.E.W. Baltic II, jednej z pierwszych morskich farm wiatrowych w polskiej strefie Morza Bałtyckiego. RWE zleciło Atlantique Offshore Energy, będą- cej częścią Chantiers de l’Atlantique, jednego z wiodących na świe- cie dostawców infrastruktury energetyki morskiej, statków i usług, dostawę morskiej stacji elektroenergetycznej. Realizacja zamówie- nia odbędzie się w formule EPCI (zaprojektuj-wybuduj-zainstaluj). Po pełnym uruchomieniu farma wiatrowa o mocy zainstalowanej 350 megawatów (MW) będzie w stanie wyprodukować zieloną energię w ilości wystarczającej do zasilenia około 350 tys. polskich gospodarstw domowych. Stacja elektroenergetyczna będzie odbierać energię elektryczną wyprodukowaną przez morskie turbiny wiatrowe i eksportować ją za pomocą podmorskich kabli wysokiego napięcia, jednocześnie zdalnie sterując i monitorując pracę farmy wiatrowej. RWE posiada obecnie 17 farm wiatrowych zlokalizowanych Montaż stacji jest planowany na 2025 rok. Prace projektowe na obszarach morskich pięciu państw, a także rozwija i realizuje już się rozpoczęły, a pierwsze kroki w celu pozyskania pozwoleń projekty najbardziej zaawansowanych technicznie morskich farm zostaną podjęte w tym roku. Po pomyślnej realizacji morskiej stacji wiatrowych na świecie. Do 2030 r. w ramach swojej ambitnej elektroenergetycznej Arkona w 2018 roku, Chantiers de l’Atlantique strategii inwestycyjno-rozwojowej „Growing Green” o wartości i RWE już po raz drugi łączą swoje siły przy projekcie offshore. 50 mld euro brutto RWE planuje potrojenie swojej globalnej W realizacji tego projektu weźmie udział wiele polskich firm mocy zainstalowanej w morskiej energetyce wiatrowej z obec- w zakresie prac inżynieryjnych oraz dostaw urządzeń i usług. nych 2,4 GW do 8 GW. Konstrukcje dla farm pv REMOR SOLAR Polska SA podpisał 12 stycznia 2021 r. umowę zawieszającym wpłaty zaliczki stanowiącej 50% wartości umowy, z Nomad Electric Sp. z o.o., której przedmiotem jest m.in. dostawa w terminie 7 dni od daty zawarcia umowy. konstrukcji dla farm fotowoltaicznych. Wartość umowy wynosi Według ustaleń realizacja umowy powinna zakończyć się do 2 741 303,00 zł netto. Umowa została zawarta pod warunkiem 7 listopada 2022 r. Rynek Elektryczny 1/2022 9

Wiadomości Rozbudowa zakładu LUG w Nowym Kisielinie LUG zakończyła rozbudowę zakładu zlokalizowanego w Nowym Powiększony obiekt usprawni gospodarkę magazynową Grupy Kisielinie. i dostarczy przestrzeni do dalszego rozwoju holdingu. – Nasze nowa hala magazynowa jest już gotowa do pracy. Nowa przestrzeń pozwoli nam w jeszcze lepszy sposób wykorzystywać potencjał rozwojowy, a nowy magazyn uwolni dotychczasową przestrzeń maga- zynową, co zwiększy również nasze moce produkcyjne – mówi Ryszard Wtorkowski, prezes zarządu LUG S.A. Inwestycja dotyczyła rozbudowy hali magazynowej z zaple- czem biurowo-socjalnym w Centrum Badawczo-Rozwojowym Grupy. Dzięki niej, powierzchnia magazynowa zwiększyła się o 3000 mkw., natomiast przestrzeń biurowo – socjalna powiększyła się o ok. 500 mkw. Centrum w Nowym Kisielinie jest drugim zakła- dem produkcyjnym Grupy LUG w Polsce. Pierwszym jest powstała w 2008 roku siedziba w Zielonej Górze, która została wybudowana ze środków z emisji akcji. Od tego momentu Grupa nie dokonywała kompleksowej rozbudowy przestrzeni magazynowych, a inwesty- cje skupiały się wokół technologii i powierzchni produkcyjnych. Wsparcie finansowe dla Ekoenergetyki Polish Enterprise Fund VIII, fundusz private equity zarządzany Ekoenergetyka działa w obszarze projektowania i produkcji przez Enterprise Investors obejmuje znaczący pakiet mniejszo- infrastruktury do ładowania pojazdów elektrycznych, zarówno ściowy w spółce Ekoenergetyka-Polska SA zajmującej się produkcją transportu publicznego, zawodowego jak i użytkowników indywi- ładowarek do pojazdów elektrycznych. Łącznie w Ekoenergetykę dualnych. Spółka jest liderem technologicznym branży i z powo- oraz inne projekty związane z e-mobilnością fundusz zainwestuje dzeniem konkuruje na rynku międzynarodowym. Rozwiązania ponad 200 mln zł. Ekoenergetyki zostały wybrane i zaimplementowane przez naj- większych operatorów transportu publicznego w Polsce i Europie, a także wiodące sieci ładowania i dystrybucji paliw. Produkty i usługi Ekoenergetyki zostały wdrożone w największych europejskich mia- stach m.in. w Barcelonie, Berlinie, Hamburgu, Monachium, Paryżu czy Warszawie. Enterprise Investors jest jedną z największych firm private equity w Europie Środkowo-Wschodniej. Działa od 1990 r. i utworzyła dziewięć funduszy o łącznym kapitale przekraczającym 2,5 mld EUR. Fundusze te zainwestowały 2,2 mld EUR w 151 spółek dzia- łające w różnych sektorach gospodarki. Fundusze te zakończyły inwestycje w 135 spółkach, uzyskując przychody brutto w wyso- kości 4,2 mld EUR. Transakcja pozwoli umocnić Ekoenergetykę na pozycji lidera w obszarze zaawansowanych rozwiązań dla infrastruktury ładowania. Rok 2021 w TIM-ie Wstępne dane wskazują, że przychody TIM SA, dystrybutora arty- złotych. Każdego miesiąca na TIM.pl rejestruje się średnio ponad kułów elektrotechnicznych wyniosły w grudniu 107,1 mln zł. 1000 nowych klientów biznesowych. Porównanie liczby nowych W całym 2021 r. przychody wyniosły prawie 1,257 mld zł, czyli rejestracji w trzech pierwszych kwartałach 2020 i 2021 roku poka- o 34,3% więcej niż w 2020 r. Sprzedaż online przyniosła w 2021 r. zuje wzrost aż o 34% rok do roku. niemal 887,2 mln zł, tj. o 36,5% więcej niż rok wcześniej. Jej udział Bardzo dobra sytuacja finansowa TIM-u pozwoliła na wypłatę w łącznych przychodach TIM-u wyniósł w skali roku 70,6%. zaliczki na poczet przewidywanej dywidendy. 23 grudnia 2021 roku Rok 2021 był dla TIM SA rekordowy i  symboliczny. Pod spółka wypłaciła akcjonariuszom 1,20 zł brutto zaliczki na jedną koniec października 2021 r. jednostkowe przychody ze sprzedaży, akcję. Była to pierwsza wypłata oparta o zaprezentowaną w marcu liczone narastająco od początku roku, po raz pierwszy w historii 2021 r. politykę dywidendową spółki na lata 2021–2023. Od dywi- przekroczyły 1 miliard złotych. Od marca 2021 roku przychody dendy za 2018 r. (wliczając grudniową zaliczkę) TIM wypłacił ze sprzedaży nieprzerwanie przekraczają poziom 100 milionów swoim akcjonariuszom łącznie już ponad 115 mln zł. 10 Rynek Elektryczny 1/2022

Wiadomości Fotowoltaika dla sieci supermarketów ESOLEO, dostawca instalacji fotowoltaicznych z Grupy Polsat Plus, pod koniec października 2021 r. największej w Polsce farmy foto- podpisało kolejną umowę z Dino Polska S.A. na montaż 300 insta- woltaicznej w Brudzewie o mocy 70 MWp, którą firma wykonała lacji o mocy 39,6 kWp każda, które zasilą sklepy zieloną energią. dla ZE PAK. W ramach pierwszego kontraktu, obejmującego lata 2020-2021, Podobnie jak na wszystkich nieruchomościach, na których sto- spółka uruchomiła dla sieci 200 elektrowni słonecznych. sowane są rozwiązania ESOLEO, także instalacje dla Dino Polska Do końca 2022 roku moc instalacji fotowoltaicznych na dachach przechodzą kilkuetapowy proces, który ma na celu zapewnienie sklepów należących do Dino Polska wyniesie kilkadziesiąt megawa- bezpiecznego i długotrwałego korzystania z instalacji dopasowa- tów. Jest to kolejna duża inwestycja ESOLEO, obok uruchomionej nej do konkretnych potrzeb i aspektów technicznych budynku. W jego skład wchodzi audyt, przeprowadzany przy użyciu nowo- czesnych technologii i dronów, poprzez szczegółowy projekt, dobór wysokiej jakości elementów, aż po precyzyjne wykonanie przez doświadczone ekipy instalatorskie. Wchodzące w skład Grupy Polsat Plus ESOLEO stale rozwija propozycje nowych rozwiązań nie tylko dla przedstawicieli sektora biznesowego, ale przede wszystkim dla klientów indywidualnych, wliczając w to nową ofertę: „Twoja Energia na Przyszłość”. Dino Polska jest siecią działającą w segmencie średniej wielkości supermarketów zlokalizowanych w pobliżu miejsc zamieszkania klientów. Należy do najszybciej rozwijających się sieci pod wzglę- dem liczby sklepów i przychodów ze sprzedaży na rynku handlu detalicznego artykułami spożywczymi w Polsce. Zmiany w zarządzie Relpolu 5 stycznia 2021 r. Rada Nadzorcza Relpol S.A. odwołała Sławomira 2011–2013 – dyrektor Rynku Systemów Energetyki w ABB Bialika z funkcji prezesa zarządu. Jego miejsce zajął tymczasowo Sp. z o.o. Krzysztof Pałgan, obecny wiceprezes. Ponadto Rada Nadzorcza 2004–2010 – dyrektor Regionalnego Biura Sprzedaży powołała Monikę Kuriata, dyrektora finansowego spółki, na członka w Poznaniu w Dywizji Produkty i Systemy dla Energetyki, w ABB Zarządu Relpol S.A. Sp. z o.o. Krzysztof Pałgan – kwalifikacje i  zajmowane dotychczas 2001–2003 – dyrektor Obszaru Sprzedaży dla Rynków C_EE stanowiska: w ABB Italy, Lodi. od 06.02.2018 wiceprezes Zarządu Relpol S.A. 1999–2000 – dyrektor sprzedaży i  marketingu Dywizji od 01.01.2018 do 06.02.2018 członek zarządu Relpol S.A., Systemów dla Energetyki w Krakowie, w ABB Sp. z o.o. dyrektor handlu i marketingu. 1998–1999 – inżynier sprzedaży w  biurze regionalnym od 06.11.2017 do 01.01.2018 dyrektor handlu i marketingu w Gdańsku filia Bydgoszcz, w ABB Sp. z o.o. w Relpol S.A. 1993–1998 – specjalista ds. systemów rozliczeniowych 2013–2017 – dyrektor sprzedaży i marketingu Dywizji PG energii elektrycznej między TSO i  DSO w  PSE Północ w ABB Sp. z o.o. – dyrektor handlowy w ABB Sp. z o.o. w Bydgoszczy. Umowy Columbusa w styczniu Columbus Energy S.A., wiodący dostawca usług na rynku nowocze- – Rośnie ilość nowo podpisanych umów, zarówno konsumenc- snej energetyki, podsumował działalność w styczniu br. Podpisane kich jak i biznesowych, i ten trend będzie się utrzymywał przez przez spółkę umowy osiągnęły w minionym miesiącu wartość pra- najbliższe tygodnie. Zwiększa to popyt na nasze usługi, co wkrótce wie 100 mln zł. przełoży się też na przychody firmy, gdy pogoda będzie z nami współ- W  styczniu przychody Spółki z  podstawowej działalno- pracować. Styczeń przyniósł dobre wieści w biznesie farm fotowolta- ści wyniosły 40 mln zł, co przełożyło się na zainstalowaną icznych. Uruchomiliśmy finansowanie „project finance” na ponad 105 moc 8,2 MW. W komentarzu do raportu miesięcznego zarząd mln zł, które pozwoliło nam odblokować wcześniej zainwestowane Columbus Energy podkreśla, że początek roku był zgodny z prze- środki i spłaciliśmy z tej transzy 10 mln euro zadłużenia – komentuje widywaniami. Spółka obsługiwała klientów, którzy próbują zdążyć Dawid Zieliński, prezes zarządu Columbus Energy S.A. z podpisaniem umów na instalację fotowoltaiczną przed zmianą Zarząd Columbus podkreśla, że spółka aktywnie poszukuje też ustawy prosumenckiej, czyli przed 1 kwietnia br. Utrudnieniem obszarów do współpracy, w których może uplasować swoje kom- w realizacji były jednak gwałtowne zjawiska pogodowe (silne petencje jako partner technologiczny. Przykładem jest rozpoczęta wichury i mróz) oraz wzrost zachorowań wśród pracowników, niedawno kooperacja z firmą Arval, liderem rynku CFM w Polsce, co spowolniło liczbę zrealizowanych montaży. w projekcie “Samowystarczalny samochód elektryczny”. Rynek Elektryczny 1/2022 11

Wiadomości Elektrownia Enefit Green Enefit Green, spółka zależna Grupy Eesti Energia 6,3 GWh. Enefit Green posiada obecnie w Polsce wytwarzająca energię z odnawialnych źródeł ener- 19 elektrowni słonecznych o łącznej mocy nieco gii, wybuduje farmę fotowoltaiczną w miejscowo- ponad 18 MW i generujących rocznie ok. 19 GWh ści Dębnik w Polsce. Dębnik Solar Park będzie energii elektrycznej. Aktualnie, w budowie znaj- miał moc 6 MW, a wartość inwestycji przekro- duje się kolejna inwestycja – elektrownia fotowol- czy 4 mln EUR. Enefit Green ogłosił w ostatnim taiczna o mocy 8,8 MW, a spółka planuje także czasie dwie decyzje inwestycyjne w odnawialne realizację kolejnego projektu o  mocy 40 MW, źródła energii. Oprócz elektrowni fotowoltaicz- który znacząco zwiększy moce wytwórcze energii nej w Dębniku spółka wybuduje również farmę z odnawialnych źródeł w Polsce. wiatrową w Estonii w Purtse, Ida-Virumaa. Wartość obu inwestycji W 2021 roku Enefit Green podjął także decyzję inwestycyjną to łącznie ponad 32 mln EUR. Projekty te są częścią długofalowej o budowie parku fotowoltaicznego w Zambrowie. Jego moc wynosić strategii rozwoju firmy, która zakłada podwojenie produkcji energii będzie 8,8 MW, a wartość tej inwestycji to 5,8 mln EUR. z odnawialnych źródeł do 2025 roku. Parki fotowoltaiczne w Zambrowie i Dębniku mają zostać zre- Moc wytwórcza Dębnik Solar Park wyniesie 6 MW, a przewidy- alizowane w 2022 roku. Enefit Green w najbliższym czasie planuje wana roczna produkcja energii parku będzie oscylować na poziomie rozszerzenie portfolio inwestycji w OZE w Polsce. Sonel w Singapurze Sonel S.A. zarejestrował w dniu 5 stycznia 2022 r. spółkę zależnej większość głosów na zgromadzeniu wspólników. Mniejszościowy pod nazwą Sonel South East Asia Pte. Ltd. z siedzibą w Singapurze. pakiet udziałów w wysokości 49% objął obywatel Singapuru. Spółka Kapitał założycielski spółki wynosi 150 000 EUR. Sonel S.A. będzie promować i sprzedawać produkty marki Sonel na rynkach posiada 51% akcji w kapitale zakładowym spółki, tym samym posiada Stowarzyszenia Narodów Azji Południowo-Wschodniej. Opieka nad bocianimi gniazdami TAURON w ramach prowadzonej od wielu lat akcji „Bociany warstwa materiału, ważąca dodatkowych kilkadziesiąt kilogramów. TAURONA” realizuje szereg działań na rzecz bocianów, które W ten sposób w ciągu kilku lat poszycie gniazda może stracić sta- wybrały sieć dystrybucyjną spółki, jako miejsce bilność i  nadmiernie dociążyć słup lub plat- budowy gniazda. Zakres i rodzaj prac jest zwią- formę, grożąc ich uszkodzeniem. Zdarza się też, zany z cyklem życia ptaków i przepisami prawa, że zgłaszają się do firmy osoby, które chciałyby, ponieważ bociany objęte są ścisłą ochroną. aby na słupie w pobliżu ich posesji lub domu osie- Dlatego do gniazd można się zbliżać, kiedy pta- dliły się ptaki. Jeśli jednak, to nie ptaki wybrały ków w nich nie ma. Od połowy października do konkretne miejsce na swoje gniazdowanie, to końca lutego energetycy oczyszczają, uszczuplają TAURON nie ingeruje w takie miejsca ani tym i odbudowują gniazda oraz instalują metalowe bardziej nie zachęca ptaków do budowy gniazd platformy zabezpieczające gniazda na kolejne na infrastrukturze energetycznej. Dostawcy sezony. prądu chodzi głównie o bezpieczną i bezawaryjną Bociany w ciągu okresu lęgowego nanoszą na gniazdo mate- pracę urządzeń. Gniazdo na słupie zawsze wymusza prowadzenie riał budulcowy, to jest gałęzie, darń, siano, słomę a nawet śmieci. dodatkowych zabiegów eksploatacyjnych a sama obecność ptaków W efekcie, w jednym roku może przybyć nawet 30-centymetrowa i konstrukcja gniazda mogą wpływać na zwiększenie awaryjności. Foton Technik zmienia się w E.ON Foton Z końcem 2021 r. spółka Foton Technik zmieni nazwę na E.ON serwisowania instalacji i innych usług zapewnianych w ramach Foton. Związane jest to ze zmianami właścicielskimi w ramach umowy. Zmiana brandu na E.ON Foton jest ostatnim etapem inte- Grupy innogy, której firma jest częścią. gracji firmy z nowym właścicielem – Grupą E.ON. W 2019 roku E.ON FOTON projektuje i instaluje systemy fotowoltaiczne, E.ON kupił aktywa innogy od RWE. Konsekwencją tego ruchu a także oferuje pompy ciepła, magazyny energii, stacje ładowania jest zmiana nazw spółek należących do Grupy innogy oraz nowa klientom na terenie całej Polski. identyfikacja wizualna. Wszystkie umowy zawarte z E.ON Foton (wcześniej Foton E.ON należy do największych spółek energetycznych w Europie. Technik) zachowują ważność. Klienci nie muszą w  związku Operuje na 15 rynkach, gdzie obsługuje ok. 53 mln klientów. ze zmianą nazwy firmy podpisywać aneksów, nie otrzymają też Zatrudnia łącznie ok. 78 tys. pracowników. 3,5 tysiąca z nich to nowych warunków umów. Gwarancje na instalacje fotowoltaiczne pracownicy spółek grupy działających w Polsce. Grupa E.ON jest i zakupiony sprzęt od E.ON Foton (wcześniej Foton Technik) właścicielem ponad 1,3 mln km sieci dystrybucyjnych energii elek- będą obowiązywać na niezmienionych zasadach. Dotyczy to też trycznej, gazu i ciepła w całej Europie. 12 Rynek Elektryczny 1/2022

Wiadomości Nowa linia produkcyjna ML System Firma ML System uroczyście otworzyła pierwszą na świecie linię wynosi do pięciu lat. Ich skuteczność została potwierdzona w reali- produkcyjną Quantum Glass – w  pełni transparentnych szyb zacjach pilotażowych ML System – dla Żabki oraz w centrum tury- z powłoką kwantową generujących energię elektryczną. stycznym w norweskim Dalsnibba. – Wszystkie urządzenia, które tworzą nowoczesną linię wytwórczą Nowatorskie szyby z powłoką kwantową Quantum Glass to roz- Quantum Glass, zostały zintegrowane i sparametryzowane. Szacujemy, wiązanie opracowane przez naukowców ML System, pozwalające że  poziom produkcji może wynieść do  5 tys. mkw. w  skali miesiąca. na generowanie darmowej energii elektrycznej ze słońca, przy Obserwujemy duże zainteresowanie produktem zarówno wśród dużych jednoczesnym zachowaniu przezierności oraz wysokiego współ- koncernów szklarskich, jak i producentów stolarki fasadowej i otworowej. czynnika izolacyjności. Zawiązane partnerstwa strategiczne z  globalnymi koncernami, jakimi są Guardian Glass oraz Pilkington, dają duży potencjał zbytu w branży BIPV i automotive. Oficjalnie wchodzimy w „nową erę kwantową” – komentuje Dawid Cycoń, prezes ML System. Uroczyste otwarcie pierwszej na  świecie linii produkcyj- nej Quantum Glass odbyła się 16 grudnia 2021 r. w G2A Arena w Jasionce k. Rzeszowa i połączona była z jubileuszem 15-lecia ML System. Biorąc pod uwagę różnicę cenową w stosunku do pakietu nisko- emisyjnych szyb powłokowych stosowanych w  nowoczesnych budynkach, czas zwrotu z inwestycji w szybę z powłoką kwantową Farmy wiatrowe na Bałtyku PGE złożyła w środę, 9 lutego 2022 roku, kolejny wniosek do lądowej związanej z wyprowadzeniem mocy, a w dalszej kolejności Ministerstwa Infrastruktury o nowe pozwolenie lokalizacyjne dla pozwoleń na budowę. W trakcie realizacji są przetargi dotyczące elektrowni morskiej na Morzu Bałtyckim. To już siódmy taki wnio- poszczególnych etapów inwestycji. sek złożony przez PGE. Ujęty w nim obszar (14.E.2) zlokalizowany Celem strategicznym Grupy PGE w obszarze energetyki mor- jest na Ławicy Odrzanej. skiej jest zbudowanie co najmniej 6,5 GW mocy do 2040 roku. Obecnie, PGE realizuje inwestycje na Morzu Bałtyckim o łącz- Według założeń rządowych, ujętych w PEP2040, morskie farmy nej mocy ok. 3,5 GW w oparciu o trzy uzyskane w 2012 roku wiatrowe w polskiej strefie Morza Bałtyckiego w 2040 roku będą pozwolenia lokalizacyjne (decyzja nr MFW/3/12, MFW/4/12, posiadały moc ok. 8-11 GW. MFW/5/12). Prace prowadzone na tych obszarach realizowane Na Morzu Bałtyckim obecnie dostępnych jest 11 akwenów, są zgodnie z harmonogramem. W najbliższych miesiącach spo- w ramach których PGE i inne podmioty będą mogły starać się dziewane jest uzyskanie ważnych decyzji administracyjnych o pozwolenia na wznoszenie i wykorzystywanie sztucznych dotyczących m.in. pozwoleń środowiskowych dla infrastruktury wysp (PSzW). Przychody Erato Energy na styczeń Zarząd Erato Energy S.A. podaje szacunkowe przychody opera- Powyższe dane sprzedażowe dotyczą głównej działalności grupy cyjne Erato Energy Sp. z o.o. osiągnięte w styczniu 2022 r., a także kapitałowej Erato Energy prowadzonej na rynku odnawialnych porównawczo w styczniu 2021 r.: źródeł energii. Działalność ta do 1 lutego 2022 r. prowadzona była – styczeń 2022 r.: 9,43 mln zł, tj. 413% kwoty przychodów osią- przez Erato Energy Sp. z o.o. – spółkę w 100% zależną od Erato gniętych w styczniu 2021 r., Energy, a od 2 lutego prowadzona jest przez Erato Energy S.A. – styczeń 2021 r.: 2,28 mln zł. 2 lutego 2022 r. zarejestrowane zostało połączenie obu spółek w drodze przejęcia Erato Energy Sp. z o.o. przez Erato Energy S.A. Rynek Elektryczny 1/2022 13

Wiadomości Inwestycja Eaton w Tczewie Firma Eaton zainwestuje ponad 20 milionów dolarów w rozbu- W przyszłości w zakładzie będą produkowane dodatkowe rozwią- dowę swojego biznesu emobility w kampusie Eaton w Tczewie. zania z zakresu emobility, w tym ładowarki pokładowe i jednostki Inwestycja obejmie nowoczesne laboratorium oraz trzy nowe, zau- dystrybucji mocy. tomatyzowane linie produkcyjne do wytwarzania komponentów do Eaton jest obecny w Tczewie od 1996 roku. Oprócz nowych pojazdów elektrycznych. Umowa z Polską Strefą Inwestycji została produktów emobility dla systemów pojazdów elektrycznych, zakład podpisana 25 stycznia 2021 r. w Tczewie będzie kontynuował produkcję istniejących linii produk- Nowe linie emobility będą początkowo produkować falowniki towych, w tym sprzęgieł, sprężarek, mechanizmów różnicowych, trakcyjne dla jednego z głównych europejskich producentów samo- komponentów do skrzyń biegów, technologii redukcji emisji paliw chodów. Urządzenia dla nowych linii są obecnie instalowane, a roz- oraz formowania wtryskowego tworzyw sztucznych. poczęcie produkcji planowane jest na pierwszy kwartał 2023 roku. Nowa inwestycja Eaton otrzymała wsparcie z rządowego pro- Falowniki będą wyposażone w  innowacyjny system, który gramu Polska Strefa Inwestycji. Eaton dostarcza zrównoważone roz- dokładnie monitoruje i kontroluje zużycie energii przez pojazdy wiązania, które pomagają klientom efektywnie zarządzać energią elektryczne podczas przyspieszania i  hamowania, co pozwala elektryczną, hydrauliczną i mechaniczną. W 2020 roku przychody zaoszczędzić energię i  zwiększyć zasięg. Dodatkowo, wysoce firmy Eaton wyniosły 17,9 mld USD. Firma obsługuje rynki w ponad wydajne falowniki przyczynią się do wydłużenia żywotności baterii. 175 krajach. Zatrudnia około 87 tys. pracowników. Nowy zarząd Sonela Rada Nadzorcza Sonel S.A. powołała w dniu 4 lutego 2022 r. nowy 2007–2011 – kierownik działu Wdrożeniowo Technologicznego zarząd. Krzysztof Wieczorkowski i Jan Walulik, dotychczasowi Sonel S.A. – zarządzanie procesem wdrożeń i technologii nowych członkowie zarządu Sonel S.A., zrezygnowali z kandydowania na wyrobów. kolejną kadencję. 2006–2007 – zastępca kierownika działu konstrukcyjnego Zarząd pracuje w trzyosobowym składzie: Sonel S.A. – zarządzanie komórką technologiczną. – Tomasz Wiśniewski, prezes zarządu 2005–2006 – główny technolog Sonel S.A. – zarządzanie zespo- – Tomasz Hodij, członek zarządu łem technologów. – Piotr Saciuk, członek zarządu 2003–2005 – Technolog Sonel S.A. – nadzór nad technologicz- Prezes zarządu – Tomasz Wiśniewski pracuje w firmie Sonel nym utrzymaniem produkcji. od 1997 roku. Od 2019 roku był członkiem zarządu spółki jako 2000–2003 – operator linii SMT / Sonel S.A. – realizacja pro- dyrektor operacyjny. Doświadczenie zawodowe: cesu produkcji SMT. 2016–2022 – dyrektor operacyjny Sonel S.A. (od 2019 członek 1997–2000 – monter urządzeń elektronicznych Sonel S.A. zarządu) – zarządzanie pionem produkcyjnym oraz działami: jako- -realizacja procesu montażu THT. ści, technologii, logistyki i zakupów, serwisu, laboratorium, działem Wspólna trzyletnia kadencja Zarządu rozpocznie się z dniem konstrukcyjnym, informatyki, utrzymania ruchu. odbycia Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy 2011–2016 – dyrektor produkcji Sonel S.A. – zarządzanie zatwierdzającego sprawozdanie finansowe Sonel S.A. za rok 2021 pionem produkcyjnym – działami: jakości, technologii, logi- i upłynie z dniem odbycia Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia styki i zakupów, serwisu, wdrażanie i utrzymanie systemów Lean Akcjonariuszy zatwierdzającego sprawozdanie finansowe Sonel Manufacturing i Six Sigma. S.A. za rok 2024. Trzy elektrownie w gminie Reszel Spółka zależna 01Cyberaton Proenergy S.A. – T&T Proenergy budowlany i udzielającą pozwolenia na budowę oraz umowę przy- Sp. z o.o. nabyła w dniu 27 stycznia 2022 r. udziały reprezentujące łączeniową do sieci z Energa Operator S.A. 50 proc. kapitału zakładowego Vivolt Sp. z o.o. Vivolt realizuje obec- Budowa elektrowni fotowoltaicznych w gminie Reszel zostanie nie budowę trzech elektrowni fotowoltaicznych: sfinansowana ze środków własnych Vivolt oraz z kredytu. Rozpoczęcie 1. 1 MW, lokalizacja w miejscowości Klewno, gm. Reszel i zakończenie budowy planowane jest na II i III kwartał 2022 roku. 2. 1 MW, lokalizacja w miejscowości Klewno, gm. Reszel Nabycie udziałów w spółce Vivolt wpisuje się w założenia strategiczne 3. 1,6 MW lokalizacja w miejscowości Robawy, gm. Reszel i działania zmierzające do umocnienia pozycji Emitenta oraz jego Spółka posiada decyzję o uwarunkowaniach środowiskowych, grupy kapitałowej na rynku fotowoltaicznym w Polsce. decyzję o warunkach zabudowy, decyzję zatwierdzającą projekt Radpol wycofał się z giełdy Radpol SA zrezygnował z obecności na rynku regulowanym Giełdy do przesyłu ciepła, produktów dla energetyki oraz rur z tworzyw Papierów Wartościowych w Warszawie. 14 stycznia 2022 r. Komisja sztucznych do instalacji wodnych, kanalizacyjnych i gazowych, Nadzoru Finansowego opublikowała decyzję o udzieleniu zezwole- a także rozwiązań dla innych gałęzi przemysłu. Spółka jest notowana nia na wycofanie akcji spółki. Notowania akcji Radpolu zakończyły na GPW od 2007 r. Skonsolidowane przychody ze sprzedaży spółki się z dniem 4 lutego 2022 r. Radpol to wytwórca i dostawca instalacji sięgnęły 132,6 mln zł w 2020 r. 14 Rynek Elektryczny 1/2022

Wiadomości Oświetlenie dla Uniwersytetu Muzycznego Energooszczędne lampy LED od producenta z Wielkopolski zostały samopoczucie i nastrój – mówi Łukasz Drewka, dyrektor ds. inwe- zamontowane w gmachu Uniwersytetu Muzycznego w Warszawie. stycji Lena Lighting. Do realizacji wybrano oprawy o nowoczesnym wzornictwie, które Uniwersytet Muzyczny im. Fryderyka Chopina w Warszawie idealnie komponują się z klimatem wnętrz uczelni. Lampy Lena to najstarsza i największa uczelnia muzyczna w Polsce. Od 1810 roku, Lighting zainstalowano m.in. w holu głównym, sklepie, pomiesz- daty narodzin patrona szkoły, kształci wybitnych muzyków, woka- czeniach administracyjnych oraz szatniach. Reprezentacyjny cha- listów czy aktorów. rakter wnętrz uczelni podkreślają oprawy z serii Baris Led, SQ 600 LED oraz najnowsza propozycja z kategorii oświetlenia architekto- nicznego lampa Solanto. Oświetlenie nadaje wnętrzu przytulności i przestronności, a same lampy wyróżniają się stylem i podkreślają pozytywną atmosferę miejsca. – Inwestycja w lampy ledowe charakteryzujące się wysokimi para- metrami świetlnymi, wytrzymałością i energooszczędnością to świetne rozwiązanie dla uczelni, w których sztuczne światło pełni bardzo istotną funkcję. Nowoczesne oprawy LED zapewniają wysokiej jakości oświe- tlenie i przynoszą bardzo duże oszczędności związane z eksploatacją. Jednocześnie charakteryzują się przykuwającym uwagę wzornictwem, wpływając na ogólny odbiór przestrzeni. Zapewniają nie tylko kom- fort i bezpieczeństwo użytkowników, ale pozytywnie oddziałują na ich Zakup spółki fotowoltaicznej Umowa na dostawy stacji 7 lutego 2022 r. Grupa Columbus Energy podpisała umowę nabycia Dnia 10 stycznia 2022 r. firma ZPUE S.A. podpisała umowę 100% udziałów spółki realizującej projekt farmy fotowoltaicznej ze Spectris Energy Sp. z o.o. na zaprojektowanie i dostawę sta- posiadającej wydane warunki przyłączenia do sieci elektroenerge- cji transformatorowych. Z tytułu należytego wykonania przed- tycznej na moc 61,3 MW. Przejście własności udziałów ma nastąpić miotu umowy Spectris zapłaci ZPUE wynagrodzenie w wysokości po opłaceniu części ceny zakupu, czyli do 28 lutego 2022 r. 54 978 tys. zł netto. Cena nabycia została ustalona na zasadach rynkowych, przy Pozostałe warunki zawartej umowy dostawy nie odbiegają czym jej całkowite rozliczenie nastąpi po uzyskaniu przez ten pro- od warunków powszechnie stosowanych w tego typu umowach. jekt prawomocnego pozwolenia na budowę. Sprzedający zobowią- zał się, że w terminie 18 miesięcy od zawarcia niniejszej umowy Wybrana Apatora w przetargu podejmie czynności mające na celu zwiększenie mocy zainstalowa- nej do 91,3 MW. Wcześniej, 28 stycznia 2022 r., Columbus podpisał Oferta spółki Apator SA została wybrana jako najkorzystniejsza porozumienie dotyczącego nabycia tego projektu oraz dokonaniu w jednym z zadań przetargu na dostawę statycznych liczników ener- wpłaty zaliczki w kwocie 12 mln zł tytułem zapłaty części ceny na gii elektrycznej z modułem komunikacyjnym GSM, ogłoszonym zakup tego projektu. przez Enea Operator sp. z o.o. Sunex w Niemczech Wartość oferty podstawowej wynosi 23 mln zł, a warunki prze- targu przewidują prawo opcji polegające na możliwości podwojenia Sunex S.A. w dniu 28 stycznia 2022 r. założył w Niemczech spółkę zamówienia. Sunex GmbH. Kapitał założycielski spółki wynosi 25 tys. euro. Wszystkie udziały posiada w całości Sunex. Siedzibą spółki jest W związku z powyższym całkowita wartość oferty może wynieść miejscowość Niesky. Obecnie rozpoczęta została procedura wpisu 46 mln zł. Realizacja dostaw nastąpi w terminie 24 miesięcy od dnia spółki do właściwego niemieckiego rejestru handlowego. zawarcia umowy. Założenie spółki zależnej w Niemczech jest kolejnym krokiem List intencyjny Minutora związanym z ekspansją na tamtejszym rynku. Do tej pory część operacji gospodarczych w Niemczech prowadzona była za pomocą Minutor Energia S.A. zawarł list intencyjny dotyczący przyszłej zakładu zagranicznego Sunex – nowa spółka przejmie jego dotych- współpracy przy realizacji inwestycji, polegającej na zaprojektowa- czasowe aktywności. Prowadzenie działalności na terenie Niemiec niu oraz dopasowaniu instalacji fotowoltaicznych na potrzeby inwe- poprzez własną spółkę kapitałową ma za zadanie zwiększenie zaufa- stora, o szacunkowej mocy do 300 kWp. Strony ustaliły wstępną nia odbiorców na tamtejszym rynku w związku z planowanym roz- wartość wynagrodzenia na ponad 800 000 zł. Kwota może ulec wojem sprzedaży internetowej oraz wprowadzania do sprzedaży zmianie, w szczególności w następstwie zmian cen komponentów, produktów o wysokim stopniu złożoności, takich jak np. pompy wynagrodzenia pracowników, wynagrodzenia podwykonawców, ciepła, dla których niezbędne jest zapewnienie odpowiedniej sieci sytuacji polityczno-gospodarczej lokalnej jak i globalnej oraz waha- serwisowej. niami kursów dolara oraz euro, według których spółka rozlicza się z dostawcami komponentów. Rynek Elektryczny 1/2022 15

Wiadomości Planowane wyniki APS Energia Columbus zbuduje farmę 28 MW Firma APS Energia przyjęła pięcioletni Program Motywacyjny. Columbus Energy S.A. nabył 8 lutego 2022 r. od trzech podmiotów Ma on zapewnić optymalne warunki do osiągnięcia wysokich 100% udziałów w spółce realizującej projekt farmy fotowoltaicznej wyników finansowych i długoterminowego wzrostu wartości APS posiadającej wydane warunki przyłączenia do sieci elektroener- Energia, poprzez efektywne zarządzenie oraz trwałe związanie getycznej na moc 28 MW, w tym 20 MW posiada prawomocne ze spółką osób o kluczowym znaczeniu. Będą im przysługiwały pozwolenie na budowę. warranty subskrypcyjne serii B (maksymalnie 1,5 mln sztuk), uprawniające do objęcia akcji emitowanych w ramach warunko- Cena nabycia została ustalona na zasadach rynkowych. wego podwyższenia kapitału zakładowego serii G. Program będzie Columbus podpisał również z jednym ze sprzedających umowę uruchamiany w transzach rocznych, w maksymalnej puli 300 tys. o współpracy, na podstawie której zwiększy się moc farmy, aż do warrantów (przy realizacji 100% celów). uzyskania prawomocnych pozwoleń na budowę. W umowie tej nie została określona wartość zwiększenia mocy. Za każdy uzyskany Realizacja Programu Motywacyjnego uzależniona jest od MW Columbus będzie rozliczał się na zasadach rynkowych. Umowa wypracowania odpowiednich wyników w  najbliższych latach. ta została zawarta na trzy lata. Celem na 2022 rok jest osiągniecie 19 mln zł wyniku EBITDA, a na kolejne cztery lata odpowiednio: 22,4 mln zł, 34,0 mln zł, Elektroporcelana do likwidacji 44,9 mln zł i 65 mln zł. Uczestnik programu będzie miał prawo obję- cia akcji serii G po cenie odpowiadającej 40% ceny akcji (ustalonej Zarząd Radpol SA otrzymał 24 stycznia 2022 roku zgodę mBank na podstawie średniego kursu akcji z zamknięcia sesji w okresie S.A. na podjęcie czynności prowadzących do zakończenia dzia- następujących po sobie 180 dni kalendarzowych, do dnia przyzna- łalności operacyjnej oraz zamknięcia zakładu produkcyjnego nia warrantów za dany rok programu, jednak nie niższej niż 2,50 zł). Elektroporcelana w Ciechowie. Ostatnie NWZA także upoważniło zarząd do podwyższenia Zakład powstał w 1960 r., a w 2008 r. został przejęty przez kapitału w ramach kapitału docelowego. Obowiązuje ono od przy- Radpol. Zajmował się produkcją porcelany elektrotechnicznej, szłego miesiąca do końca 2024 roku. Dzięki temu spółka będzie tj. elektroenergetycznych izolatorów porcelanowych, w tym izo- mogła wyemitować do 5 mln akcji serii F. latorów średniego i niskiego napięcia. Pod koniec ubiegłego roku spółka przyjęła nową strategię na Decyzja o zamknięciu Elektroporcelany była podyktowana kolejne lata. Zakłada ona dynamiczny rozwój i osiągnięcie przy- spadkiem rentowności zakładu. chodów powyżej 500 mln zł w 2026 roku, co daje średnioroczny wzrost na poziomie 35%. LUG w Maroku Farma słoneczna Minutora LUG zdecydował o rozpoczęciu przygotowań do otwarcia przedsta- wicielstwa spółki zależnej LUG Light Factory Sp. z o.o. w Królestwie Minutor Energia S.A. zawarł 2 lutego 2022 r. zawarł umowę na Maroka pod nazwą LUG Maroc. Przedstawicielstwo będzie zarzą- zaprojektowanie, dostawę i  montaż instalacji fotowoltaicznej dzane przez Ryszarda Wtorkowskiego, prezesa zarządu LUG S.A. o mocy blisko 50 kWp wraz z przyłączeniem do jednego punktu i LUG Light Factory Sp. z o.o. pomiarowego energii elektrycznej. Otwarcie LUG Maroc ma na celu rozwój obecności LUG na Minutor nie podaje nazwy inwestora. Wartość wynagrodzenia rynku marokańskim, a w konsekwencji zwiększenie udziałów w tym za realizację umowy została ustalona na 161 tys. zł netto. rynku. Przedmiotem działalności przedstawicielstwa będzie realiza- cja aktywności komercyjnej w zakresie profesjonalnych rozwiązań Na prace montażowe Minutor udziela 60-miesięcznej gwarancji, oświetleniowych LED na terenie Królestwa Maroka i obszarów a na podzespoły zgodnie z warunkami gwarancji wskazanymi przez sąsiadujących. ich producentów. Przewidywanym terminem otrzymania od lokalnej administra- Umowa zostanie zrealizowana w terminie 7 tygodni od dnia cji decyzji zezwalającej na utworzenie LUG Maroc, a tym samym jej podpisania. otwarcie przedstawicielstwa jest 14 lutego 2022 r. Umowa na budowę instalacji pv Dostawy rozłączników napowietrznych Grupa R.Power SA zawarła w dniu 9 lutego 2022 roku umowy ZPUE S.A. zawarło w dniu 3 lutego 2022 r. umowę z Energa- o  generalną realizację inwestycji elektrowni fotowoltaicznych Operator S.A. na sukcesywne dostawy rozłączników napo- z firmą Electrum Sp. z o.o. wietrznych SN o  budowie zamkniętej z  telesterowaniem i telesygnalizacją. Głównym przedmiotem Umów jest realizacja inwestycji obej- mująca dostawę, instalację, budowę oraz rozruch elektrowni foto- Łączne wynagrodzenie z tytułu realizacji przedmiotu umowy woltaicznych należących do spółek zależnych Grupy R.Power. wynosi netto 21 020 tys. zł. Umowa została zawarta na czas okre- Z zakresu prac wyłączona jest dostawa modułów fotowoltaicznych ślony do 31 stycznia 2023 r. Pozostałe warunki powyższej umowy oraz falowników. nie odbiegają od warunków powszechnie stosowanych w tego typu umowach. Umowy obejmują 69 projektów. Szacowane łączne wynagrodze- nie kontraktowe to około 142 200 000 zł netto. Ostateczny termin realizacji umów to druga połowa 2023 roku. 16 Rynek Elektryczny 1/2022

Wiadomości Legrand przejmuje EMOS Legrand France S.A. z siedzibą w Limoges (Francja) zamierza EMOS jest spółką akcyjną zarejestrowaną w Czechach oraz pod- przejąć kontrolę nad EMOS CZ group a.s. z siedzibą w Přerovie miotem dominującym dla kilku podmiotów zależnych w Czechach, (Czechy). Przejęcie wyłącznej kontroli nastąpi poprzez nabycie na Słowacji, w Polsce, Słowenii i na Węgrzech. Podstawowa dzia- 100% akcji EMOS przez Legrand. łalność to handel hurtowy wyrobami elektrotechnicznymi. W ofer- Legrand jest spółką akcyjną zarejestrowaną we Francji cie znajdują się produkty elektryczne, zwłaszcza źródła światła i  podmiotem dominującym grupy Legrand składającej się i oprawy do użytku domowego i przemysłowego, przedłużacze, z ok. 212 podmiotów zależnych. Grupa Legrand jest globalnym latarki, anteny, małe urządzenia elektroniczne – multimetry, testery, dostawcą usług i producentem wyrobów dla elektrycznej i cyfro- dzwonki, itp. wej infrastruktury budynków. Rozwiązania firmy są stosowane Firma istnieje 30 lat na rynku. Ma pięć oddziałów w Europie, zarówno w budynkach, w centrach danych, zakładach przemy- ponad 400 milionów klientów w 26 krajach. W Polsce funkcjonuje słowych i infrastrukturze. od 2004 r. jako EMOS PL. Light + Building – nowy termin Targi Light + Building miały odbyć się w dniach 13-18 marca 2022 Light + Building to najważniejsze wydarzenie w branży oświe- r. Zarząd targów poważnie potraktował szanse i  zagrożenia dla tlenia, elektrotechniki i automatyki budynkowej. Poprzednia imprezy. Z jednej strony pandemia ogranicza podróżowanie i bez- edycja odbyła się w 2018 r. Po 4-letniej przerwie ważna jest pośrednie kontakty, z drugiej – po przerwie branża Zrównoważonego osobista wymiana pomysłów na tej najważniejszej niemieckiej Budownictwa absolutnie potrzebuje nowego startu, aby wreszcie móc i międzynarodowej platformie. Organizatorowi zależało więc zaprezentować innowacje dla rozwijającego się rynku. Istotne jest na znalezieniu tegorocznego terminu. Targi Light + Building zatem, aby targi, jako najważniejsza platforma branżowa, odbyły się Autumn Edition odbędą się w dniach 2–6 października 2022 r. w tym roku. Po wielu konsultacjach z wystawcami i partnerami bran- we Frankfurcie nad Menem (Niemcy). Udział w targach jest żowymi udało się znaleźć atrakcyjną datę: 2-6 października 2022 r. możliwy także za pośrednictwem platformy Light + Building Decyzję tę popierają niemieckie organizacje branżowe: ZVEI i ZVEH. Digital Extension.

Zbliżenia Zmienne otoczenie napędza mnie do działania i nieszablonowego myślenia Rozmowa z Andrzejem Jurczakiem, prezesem Grodno S.A. Jaki obraz branży elektrycznej wyłania się z chaosu, młodzi, którzy wymagają szkoleń technicznych. Wynika to z zastoju który panuje na rynku? w funkcjonowaniu szkół technicznych, który trwa od początku lat Obecnej sytuacji na rynku nie nazwałbym chaosem. Stan, który 2000. Ja sam kończyłem szkołę techniczną, która była bardzo popu- widzimy to raczej dynamiczne zmiany w branży, wynikające z braku larna wśród moich rówieśników, ale pokolenie moich dzieci nie pełnego dostępu do różnego rodzaju komponentów. Przyczyniło się brało już pod uwagę edukacji tego typu. Teraz nastał niedobór osób to do przerwania niektórych łańcuchów dostaw, na czym zyskały wykwalifikowanych technicznie na rzecz pracowników z wykształ- firmy z lepszymi zdolnościami logistycznymi, potrafiące prognozo- ceniem ogólnym, interesujących się cyfryzacją i e-commerce. wać oraz przewidywać, mające silną pozycję u producentów. Bo to właśnie producenci potrzebują dostarczyć towar do dużego gracza, Młodzi oczekują pracy w firmach rozwojowych, w których w jedno miejsce z porządnym centrum logistycznym. pracodawca zapewni im dojście do wiedzy i wielu benefitów, takich jak pakiety w służbie zdrowia, karty sportowe, szkolenia. W przypadku Grodna, sytuacja ta przyniosła więcej szans niż Dodatkowo dobrze czują się w zawodach, które oferują wiele ście- zagrożeń, co potwierdzają ostatnie rewelacyjne miesiące. Jesteśmy żek rozwoju. Pandemia przyniosła też nowe benefity, w szczegól- dużą, silnie zdywersyfikowaną firmą i  konsolidatorem rynku. ności możliwość pracy zdalnej lub hybrydowej, które są oczywistą Zawsze dobrze odnajdywaliśmy się w zmieniających się warun- formą pracy dla młodszych. kach. Duża skala, większy know-how i łatwiejszy dostęp do kapi- tału ułatwiają podejmowanie śmiałych decyzji i wykorzystywanie Sytuacja ta doprowadziła do rynku pracownika, który zosta- rynkowych szans. nie z nami raczej na dłuższy okres. Dzisiejsze pokolenia nie boją się zmian i prób. Dzisiejsze pokolenia nie boją się zmian i prób. W Grodnie nigdy nie baliśmy się inwestować w innowacyjne Niedawno miałem do czynienia z zatrudnieniem młodego pracow- obszary, które zmieniały zasady gry na rynku. Tak było w przypadku nika, który po pierwszych 5 godzinach stwierdził, że „jemu jednak transformacji LED w oświetleniu, fotowoltaiki czy pomp ciepła. nie o to chodziło”. Patrząc wstecz, 5-10 lat temu podobna sytuacja Dzisiaj myślimy o kolejnych obszarach, zarówno pod względem byłaby niespotykana.  produktowym i usług inżynieryjnych, jak również organizacyjnym. Chcemy się zmieniać i to właśnie robimy. Trafnie przewidujemy Z drugiej strony mamy w firmie wielu młodych pracowników sytuację na rynku i wyprzedzamy zachodzące na nim zmiany. Dzięki z pasjami, bardzo mocno zaangażowanych w to, co robią. Oni są na temu od wielu lat rośniemy najszybciej w branży.  pewno dużo bardziej odważni w rozmowie z pracodawcą w porów- naniu do przeszłości. Jasno artykułują swoje potrzeby, często daleko Czy zmieniło się podejście do pracy? Jakie jest wykraczając poza możliwości danego stanowiska pracy.  nastawienie i oczekiwania młodych pracowników? Dziś w branży zauważam zmianę pokoleniową, która rzeczywiście Jakie możliwości biznesowe mają następne wpływa na podejście do pracy. Coraz więcej osób, które zaczynały pokolenia? pracę w latach 90. przechodzi na emeryturę. Ich miejsce zastępują Wraz z szybko zmieniającym się światem, zmieniają się zaintereso- wania i potrzeby kolejnych pokoleń. Nowe technologie i regulacje, 18 Rynek Elektryczny 1/2022

Zbliżenia takie jak te dotyczące dekarbonizacji i wszechobecnej elektryfi- oczekiwania klientów, nowe technologie powodują, że liderzy kacji, zmieniają naszą rzeczywistość. Młodym jest dziś bliżej do muszą często wychodzić poza konwencjonalne granice swojej świata wirtualnego, dlatego wielu z nich idzie w stronę e-com- branży i szybko adaptować zmiany do nowej dynamiki rynku. merce. Wymaga to od obecnych pracowników posiadania coraz szerszej wiedzy do realizacji tych samych zadań, co kilka lat temu. Rola, przed jaką stoją liderzy to w dalszym ciągu prioryte- Przed przyszłymi pracownikami pojawia się w związku z tym wiele towe wypracowanie zysku zapewniającego rozwój firmy. Właśnie nowych możliwości oraz nieistniejące dotąd stanowiska zoriento- na tym powinna być zbudowana cała reszta: rozwój pracowni- wane na nowe technologie. Te tradycyjne, w większości manualne ków oraz kompetencji, szukanie szans rynkowych i możliwości i wykonywane rutynowo, zostaną wyparte przez robotykę i automa- rozwoju. Jednocześnie ryzyko jest ważnym aspektem prowa- tykę na rzecz zawodów takich jak programista, architekt IT, inżynier dzenia biznesu, a dokładnie przewidywanie ryzyka i zabezpie- automatyki, specjalista big data. Wyzwaniem dla pracodawców czanie się przed nim. Należy patrzeć dwa kroki w przód na to, w tak technologicznie zmieniającym się świecie będzie pogodzenie co może wydarzyć się na rynku. Dzisiejsza dynamika wymaga wymogów rynku z nowymi zainteresowaniami szczególnie młodych od nas ciągłych zmian, szczególnie w podejściu do biznesu. pracowników poprzez wprowadzanie cyfryzacji w każdy obszar Należy ciągle szukać nowych szans i możliwości. W przeciwnym działalności biznesu. razie towarzyszące obawy mogą zatrzymać przywódców przed koniecznym rozwojem. Czy zmieniła się rola liderów? Za czym dziś podążają? Pytanie o firmę – jak na tle tych zmian wypada W mojej ocenie liderzy nie zmienili się pod kątem pasji, przewidy- Grodno, jak Pan radzi sobie z zarządzaniem wania, śmiałych decyzji czy pozyskiwania wiedzy. Ich rola jednak na tle zmian rynkowych? ewoluuje wraz z wymaganiami pracowników i klientów, do któ- Przyznam, że zmienne otoczenie to coś, co lubię i co napędza mnie rych trzeba się dostosowywać. Zmieniające się formy komunikacji, do działania oraz myślenia nieszablonowo. Natomiast w zarządzaniu Rynek Elektryczny 1/2022 19

Zbliżenia na tle zmian radzę sobie całkiem nieźle, a najlepszą oceną dla mnie Przez rok zwiększyliśmy zatrudnienie o blisko 100 osób, inwestu- jako menadżera są wzrastające wyniki firmy. jemy najwięcej w historii. Sytuacja ta nie byłaby możliwa, gdyby nie nasze wyczucie rynku i trafne decyzje podejmowane na prze- 31 lat Grodna to historia nieprzerwanego rozwoju, a moje 20-let- strzeni wielu lat. nie prezesowanie jest drogą pełną wyzwań. Choćby ostatnie 10 lat spędzone jako spółka giełdowa to stały wzrost sprzedaży i zysków, Jako prezes tak rozwijającej się firmy posiadającej duże zaplecze którym towarzyszy regularna dywidenda. W 2011 r. w momen- specjalistów oraz osób otwartych na innowacje, staram się brać cie debiutu giełdowego Grodna nasze roczne przychody wynosiły każdy rodzący się pomysł pod uwagę, zarówno ten wewnętrzny, trochę ponad 100 mln zł, a dziś generujemy więcej w jeden mie- jak i naszych partnerów biznesowych. Dziś Grodno to więcej niż siąc. Przykładowo w grudniu ubiegłego roku osiągnęliśmy mie- dystrybucja, od wielu już lat wychodzimy poza ten obszar i idziemy sięczne przychody na poziomie 108,7 mln zł. To pokazuje skalę w stronę nowych rozwiązań. Mogę śmiało powiedzieć, że w Grupie rozwoju, z którym mamy do czynienia. Nie byłby możliwy bez Grodno jest miejsce na niekonwencjonalne pomysły biznesowe, ciągłego wyprzedzania zmian i śmiałej penetracji nowych obszarów. które wprowadzamy w różnych płaszczyznach, a do ich realizacji Doskonale świadczy też o całym naszym zespole, którego zaanga- serdecznie zapraszamy wszystkich, którzy myślą podobnie. żowanie jest kluczem do sukcesu Grodna. Co bardzo istotne z perspektywy zarządu, śmiało spoglądamy Jakimi wynikami może pochwalić się Grodno? w przyszłość i stale dostrzegamy nowe możliwości dla Grodna. Ostatnie kwartały przyniosły nam wręcz skokowy wzrost. Bijemy Jesteśmy firmą multi-instalacyjną, bardzo aktywną na rynku OZE rekord za rekordem. W zamkniętym we wrześniu półroczu roku oraz liderem w obszarze energooszczędnych rozwiązań budynko- obrotowego odnotowaliśmy wyniki ponad dwukrotnie wyższe niż wych. Biorąc pod uwagę zachodzącą transformację energetyczną, rok wcześniej. W listopadzie przychody za osiem miesięcy roku cele klimatyczne oraz rosnące ceny konwencjonalnej energii elek- obrotowego przekroczyły już wartość za cały, nota bene rekor- trycznej, mogę śmiało stwierdzić, że pod kątem biznesowym jest dowy, rok poprzedni. Ostatnia miesięczna dynamika sprzedaży to dla nas świetny czas. na poziomie 60-80% rok do roku to najszybszy wzrost w historii Grodna i konsekwentnie najwyższy w branży elektrotechnicznej. Dziękuję za rozmowę Małgorzata Kozińska 20 Rynek Elektryczny 1/2022

Życie firm Andrzej Jurczak, prezes zarządu Grodno SA Grodno zdobywa kolejne szczyty Wszystko wskazuje na to, że na przełomie lutego i marca br. Grupa Grodno osiągnie kolejny kamień milowy. W bieżącym roku obrotowym przekroczy 1 miliard przychodów, ugruntowując niezachwianą pozycję w czołówce branży elektrotechnicznej. Mimo rewelacyjnego tempa, jakie spółka narzuciła sobie w  ostatnich miesiącach, zarząd ma apetyt na więcej. Jak twierdzi prezes Andrzej Jurczak, miliard to tylko przystanek. Kierunek jest jeden – tylko w górę. To nie był zwykły wyjazd. 29 stycznia ok. godz. 7:30, po pię- Rekord za rekordem ciu dniach ciężkiego marszu, zespół Grodna z  prezesem Choć bieżący rok finansowy Grodno zamknie z końcem marca, już Andrzejem Jurczakiem na czele, zdobył najwyższy szczyt Afryki dziś można nazwać go pasmem biznesowych sukcesów. Pod kątem – Kilimandżaro. Zmęczeni, jednak szczęśliwi, na wysokości 5895 wyników spółka ma za sobą najlepszy okres w swojej dotychczaso- m n.p.m. mogli cieszyć się kolejnym ambitnym osiągnięciem. wej historii. Z miesięcznym poziomem sprzedaży przekraczającym Nieszablonowe podróżnicze wyzwania na stałe wpisały się już 100 mln zł i dynamiką sięgającą nawet 80% rdr Grodno pozostawało w życie firmy. jedną z największych, ale i najszybciej rosnących firm z czołówki polskiej branży elektrotechnicznej. Wisienką na torcie ma być – po Jednak ekipa Grodna miała również inne powody do święto- raz pierwszy – dziesięciocyfrowy poziom przychodów, osiągnięty wania. Wyprawa do Tanzanii była symbolicznym zwieńczeniem jeszcze przed zamknięciem roku finansowego. okresu wytężonej pracy i miesięcy niezwykle szybkiego rozwoju przedsiębiorstwa. Uczestnicy ekspedycji dobrze wiedzieli, że – Rozwijamy się najszybciej w naszej historii. W strategii dość ostroż- Kilimandżaro nie jest jedynym szczytem zdobytym przez nich nie przyjęliśmy osiągnięcie miliarda złotych ze sprzedaży w nieco dalszej w ostatnim czasie. perspektywie, jednak ten rok okazał się wyjątkowy i przyspieszył realizację Rynek Elektryczny 1/2022 21

Życie firm Zespół Grodna na Kilimandżaro, najwyższym szczycie Afryki tych założeń. Będzie absolutnie rekordowy, a sam miliard może pojawić Zgodnie ze strategią, w najbliższych latach to właśnie OZE się już z końcem lutego. Tymi wynikami stawiamy „kropkę nad i” po pozostaną siłą napędową spółki. Docelowo mają odpowiadać za ok. kilku miesiącach raportowania naprawdę fantastycznych danych sprze- 35% jej skonsolidowanych przychodów. W planach jest nie tylko dażowych. Wykazujemy nieprzerwany wzrost skali działalności, ale co dalszy rozwój sprzedaży zielonych instalacji i usług, ale i poten- najważniejsze, ma on wymierne przełożenie na zyski firmy i budowę jej cjalna konsolidacja branży. Czy czeka nas zatem kolejne przejęcie? wartości. Od ponad 10 lat jesteśmy spółką publiczną, więc ma to dla Zarząd tego nie wyklucza. Dziesięć udanych akwizycji na rynku nas szczególne znaczenie – twierdzi Andrzej Jurczak, prezes i jeden dystrybucyjnym potwierdza jednak, że Grodno doskonale wie, jak z głównym akcjonariuszy Grodno. skutecznie przeprowadzać takie transakcje. Zielony plan na sukces Kolejne szczyty na horyzoncie Co wpłynęło na tak szybki rozwój Grodna w ostatnim czasie? Jak Perspektywy na dalszy wzrost? Nie mogły być lepsze. Rynkowych twierdzi sam zarząd, fundamentalne znaczenie miała przemyślana okazji Grodno upatruje przede wszystkim w transformacji ener- strategia skupiona na nieprzerwanej ewolucji firmy i wyprzedzaniu getycznej, w tym w szeroko zakrojonych inwestycjach związanych rynkowych trendów. Spółka podstawę swojej działalności opiera na sta- z  realizacją założeń Europejskiego Zielonego Ładu. Sprzedaż bilnym biznesie dystrybucyjnym, jednak odważnie eksploruje nowe, i wyniki mają stabilnie rosnąć, w ślad za coraz większym zapo- dynamiczne obszary elektrotechniki z dużym potencjałem wzrostu. trzebowaniem gospodarek na energooszczędne rozwiązania elektrotechniczne. Jednym z takich obszarów były odnawialne źródła energii. W ostatnich latach Grodno wzięło aktywny udział w boomie foto- – Jeśli chodzi o przyszłe kwartały i lata, jestem spokojny o kolejne woltaicznym, zostając jednym z głównych uczestników tego rynku. wzrosty i utrzymanie pozytywnego trendu rozwoju. Zapotrzebowanie Zbudowało silną pozycję w pokrewnym obszarze pomp ciepła, na OZE, lecz także na całą nowoczesną elektrotechnikę, energetykę oraz rozwinęło sprzedaż automatyki budynkowej, magazynów energii specjalistyczne usługi inżynieryjne pozostanie ogromne. Chcemy i wiemy, czy stacji ładowania pojazdów. Rekordowa liczba zrealizowanych jak to biznesowo wykorzystać – wyjaśnia prezes Andrzej Jurczak. instalacji OZE pobudziła sprzedażowo pozostałe segmenty, nadając firmie niespotykanej wcześniej dynamiki. Spodziewany miliard przychodów i ostatnie wyniki wskazują jasno, że bieżący rok obrotowy będzie kolejnym rekordowym – Chcemy być zawsze krok przed konkurencją. Na rynek fotowolta- w historii Grodna. W ocenie zarządu, na pewno nie będzie też iczny weszliśmy w 2010 r., na rynek pomp ciepła w 2015 r., w międzycza- ostatnim. Dalsze dwucyfrowe tempo wzrostu sprzedaży oficjalnie sie szlifowaliśmy ofertę i tylko czekaliśmy aż to zaskoczy. Wiedzieliśmy, co pozostaje jednym z celów strategicznych spółki na najbliższe lata. robimy, bo wszelkie dane rynkowe i sygnały od klientów wskazywały na olbrzymi potencjał OZE. Choć szeroki rynek pozostawał sceptyczny, czas – Zdobycie Kilimandżaro oraz przekroczenie miliarda złotych pokazał, że to było doskonałe posunięcie. Dziś wszystkie nasze obszary obrotu, wskazuje, że stać nas na osiąganie ambitnych celów. To, co nas płynnie się uzupełniają, generujemy silne efekty synergii, co przekłada wyróżnia w branży, to zespół wspaniałych ludzi, z którymi wspólnie się na ponadprzeciętne tempo rozwoju – wyjaśnia Andrzej Jurczak. będziemy pokonywali kolejne szczyty – podsumowuje Andrzej Jurczak. GRODNO 22 Rynek Elektryczny 1/2022

Raport Struktura energii elektrycznej Styczeń 2022 W  styczniu 2022 r. produkcja energii elek- Styczeń Narastająco trycznej w Polsce była wyższa niż rok wcze- od początku roku śniej.  Największą dynamikę wzrostu miały Wyszczególnienie 2021 r. 2022 r. Dynamika 2021 r. 2022 r. Dynamika elektrownie wiatrowe oraz inne odnawialne [GWh] [GWh] [(b-a)/a*100] [GWh] [GWh] [(e-d)/d*100] źródła. Krajowe zużycie było niższe niż Produkcja ogółem produkcja.    Elektrownie zawodowe [a] [b] [%] [d] [e] [%]       El. zawodowe wodne 15 342 16 069 [c] 15 342 16 069 [f ] Według danych Polskich Sieci Elektro­       El. zawodowe cieplne 14 062 13 460 4,74 14 062 13 460 4,74 energetycznych produkcja energii elektrycz-          na węglu kamiennym –4,28 –4,28 nej w styczniu 2022 r. wyniosła 16 069 GWh,          na węglu brunatnym 266 293 10,01 266 293 10,01 czyli więcej o 4,74% w porównaniu do stycz-          gazowe  13 796 13 167 –4,56 13 796 13 167 –4,56 nia 2021 r. Zużycie krajowe było trochę więk- 8 635 7 577 –12,25 8 635 7 577 –12,25 sze niż rok wcześniej (o 1,82%) i wyniosło 3 762 4 382 16,47 3 762 4 382 16,47 15 807 GWh. 1 399 1 208 –13,67 1 399 1 208 –13,67 Produkcja w elektrowniach    El. inne odnawialne 82 141 72,04 82 141 72,04 zawodowych    El. wiatrowe 1 198 2 469 106,05 1 198 2 469 106,05 Wśród elektrowni zawodowych największą    E lektrownie – – ––– – dynamikę wzrostu wykazały elektrownie przemysłowe 182 –262 – 182 –262 – oparte na węglu brunatnym +16,47% rdr. 15 524 15 807 1,82 15 524 15 807 1,82 Elektrownie wodne wyprodukowały wię- Saldo wymiany cej energii elektrycznej niż rok wcześniej zagranicznej Krajowe zużycie energii elektrycznej (+10,01%). Ujemną dynamikę miały elektrow- nie gazowe (-13,67%) oraz oparte na węglu Produkcja energii elektrycznej w styczniu 2022 r. kamiennym (–12,25%). RE na podstawie danych PSE Produkcja z OZE * Od początku roku produkcja elektrowni przemysłowych jest wliczana do poszczególnych kategorii elektrowni zawodowych. Dane z poprzedniego roku zachowano dla celów porównawczych. Poza elektrowniami zawodowymi najwię- cej energii elektrycznej w styczniu wyprodukowały farmy wia- w  porównaniu do stycznia 2021 r. Inne odnawialne wypro- trowe (2469 GWh). Wykazały podwójną dynamikę wzrostu dukowały najmniej energii ze wszystkich dostępnych źródeł – tylko 141 GWh. Produkcja energii elektrycznej w styczniu 2022 r. w Polsce była El. wiatrowe El. zawodowe wyższa niż krajowe zużycie. Różnica ta wyniosła 262 GWh. 15,36% wodne 1,82% El. inne Struktura produkcji energii elektrycznej odnawialne – styczeń 2022 r. Największy udział w produkcji energii elektrycznej w styczniu 0,88% 2022 r. miały elektrownie zawodowe. Dominował węgiel kamienny – 47% i węgiel brunatny – 27%. Jeśli chodzi o zieloną energetykę, El. cieplne gazowe to elektrownie inne OZE miały niecały 1% wkładu w produkcję 7,52% energii, a instalacje wiatrowe 15%. El. cieplne na węglu kamiennym 47,15% El. cieplne na Prezentowane wielkości są wyznaczane na podstawie pomiarów węglu brunatnym zbieranych przez OSP w czasie bieżącego prowadzenia ruchu KSE. Dlatego w niektórych przypadkach mogą one różnić się od ostatecz- 27,27% nych danych przedstawianych przez przedsiębiorstwa energetyczne dla celów statystycznych. Struktura produkcji energii elektrycznej w Polsce w styczniu 2022 r. RE na podstawie danych PSE RE na podstawie danych PSE Rynek Elektryczny 1/2022 23

Raport Odnawialne źródła energii Grudzień 2021 r. Moc zainstalowana woda Łączna moc zainstalowana wszystkich źródeł energii elektrycz- 976,9 GW nej w Polsce wyniosła w grudniu 55,9 GW (energetyka konwen- cjonalna i OZE), z tego ok. 17 GW to odnawialne źródła ener- 6% gii (co stanowi 30%). Rodzaj źródła Moc zainstalowana w MW fotowoltaika wiatr elektrownie wodne 976,9 7670 GW 7116,7 GW elektrownie wiatrowe 7116,7 45% elektrownie biogazowe 259,4 42% elektrownie na biomasę 912,3 fotowoltaika 7670 Razem 16 935,4 Moc zainstalowana OZE według rodzaju źródeł w grudniu 2021 r. biomasa biogaz RE na podstawie danych ARE 912,3 GW 259,4 GW 5% 2% W strukturze mocy zainstalowanej OZE dominuje obecnie foto- Struktura mocy OZE w grudniu 2021 r. woltaika. W grudniu 2021 r. moc zainstalowana instalacji słonecz- RE na postawie danych ARE nych wyniosła ponad 7,6 GW, co stanowi 45% wszystkich mocy odnawialnych źródeł energii. Na drugim miejscu jest wiatr – moc Na koniec grudnia 2021 r. liczba prosumentów wprowadzają- zainstalowana to 7,1 GW, czyli 42% mocy OZE. cych energię elektryczną do sieci OSD wyniosła 845 5051, z tego W grudniu powstało 48 790 sztuk nowych instalacji z wykorzy- 845 259 dotyczyło instalacji fotowoltaicznych. Prosumenci dyspo- staniem odnawialnych źródeł energii o łącznej mocy 668,95 MW. nowali instalacjami o łącznej mocy 5860,2 MW, wprowadzili do Prawie wszystkie dotyczą fotowoltaiki – 48 775 sztuk o łącznej sieci 40 876,7 MWh. Przez cały 2021 r. prosumenci wyprodukowali mocy 513,63 MW. 2 558 427,5 MWh energii elektrycznej. RE na podstawie danych ARE Produkcja 2 000,0 1 896,6 Polskie elektrownie w  grud- 1 800,0 1 769,7 niu 2021 r. wyprodukowały 17 213 GWh energii elektrycznej, 1 600,0 z tego 2776,8 GWh (16,1 proc.) 1 400,0 pochodziło z OZE. W  grudniu 2021 r. najwięk- 1 200,0 szy udział w produkcji energii ze GWh 1 000,0 źródeł odnawialnych miał wiatr 800,0 – 1896,6 GWh. Najmniej wypro- dukowały elektrownie fotowolta- iczne – 58,5 GWh. W porówna- 600,0 445,2 408,3 niu do grudnia 2020 r. największą 400,0 dynamikę wzrostu produkcji ener- 200,0 147,8 146,1 107,7 112,4 212,0155,0 gii elektrycznej wykazały elektrow- woda biogaz nie fotowoltaiczne (12 proc.). 0,0 52,2 58,5 Ujemną dynamikę miały: elek- wiatr biomasa współspalanie fotowoltaika biomasy/biogazu trownie wodne, elektrownie XII 2020 XII 2021 na biomasę oraz współspalanie Produkcja energii elektrycznej z OZE w GWh w grudniu 2021 r. biomasy/biogazu. RE na podstawie danych ARE 24 Rynek Elektryczny 1/2022

Monitor branżowy Recepta na zimowy, ale gorący okres w branży PV Masz już podpisane umowy na realizację mikroinstalacji na kolejne miesiące i  brakuje Ci komponentów? A  może przygotowujesz plan zamówień towaru na dłuższy czas i  szukasz dostawcy, który zaproponuje pełną paletę sprawdzonych: paneli, falowników, konstrukcji czy złączek? Sprawdź, co może zaproponować Twojej firmie specjalistyczna hurtownia Krannich Solar. Część firm instalacyjnych porobiła zapasy paneli czy inwerte- na terenie całego kraju regionalnych menedżerów sprzedaży. rów przewidując wzrosty cen i niepewną dostępność w kolej- Kolejnym, niejako naturalnym krokiem wzmacniania obecności nych miesiącach. Wzrost popytu, a  z  drugiej strony problemy firmy Krannich w Polsce było utworzenie magazynu w Nowym z dostępnością podzespołów do produkcji urządzeń oraz kłopoty Tomyślu, w zachodniej Wielkopolsce. Ten magazyn już od dwóch z  transportem dostaw spowodowały, że spora część osób odpo- miesięcy realizuje zamówienia klientów, wspierany przez dostawy wiedzialnych w firmach instalacyjnych za zakupy spędza całe dnie z centralnego magazynu, znajdującego się nieopodal Stuttgartu. poszukując poszczególnych modułów czy inwerterów u  różnych Krannich Solar Sp. z o.o. poszerza krok po kroku zakres dostępnego dostawców. Mimo zimowej aury za oknem, która dodatkowo w Polsce asortymentu. Wkrótce uruchomi również nowy sklep utrudnia pracę na dachu czy na gruncie, tegoroczny sezon na insta- online dla polskich firm instalacyjnych. lacje wydaje się nie kończyć. Również niełatwe zadanie czeka tych, którzy chcą przygotować harmonogram zakupów na dłuższy czas Sprawniejsza obsługa zamówień – na kwartał czy pół roku. Niezależnie od tego, czy szukasz poje- Lokalna dostępność produktów z szerokiego programu dostaw jed- dynczego falownika, czy paneli na jedną instalację, czy planujesz nej z największych światowych hurtowni fotowoltaicznych oznacza cykliczne zakupy, aby zatowarować swój magazyn – w  Krannich dla firm instalacyjnych przede wszystkim możliwość precyzyjnego Solar wybierzemy i zaproponujemy odpowiednie produkty. planowania dostaw, krótsze terminy realizacji i niższe koszty trans- portu. Dysponując magazynem w Polsce i intensyfikując działania Krannich Solar wspiera instalatorów okołosprzedażowe firma Krannich Solar wspiera swoich klientów Asortyment specjalistycznej hurtowni fotowoltaicznej Krannich realizujących zarówno duże projekty komercyjne, jak i małe pro- Solar, która od ponad 25 lat obsługuje klientów na całym świecie sumenckie instalacje domowe. obejmuje setki produktów, przede wszystkim moduły fotowolta- iczne, falowniki, systemy montażowe, magazyny energii, ładowarki – Mamy nadzieję, że dobrze zaopatrzony i sprawnie działający do samochodów elektrycznych i wszelkie akcesoria niezbędne do magazyn w Nowym Tomyślu przyczyni się do znacznego usprawnienia budowy nowoczesnych elektrowni słonecznych. Od ponad roku obsługi naszych klientów i pozwoli wspólnie realizować ambitne przed- polscy klienci mogą liczyć na wsparcie specjalistów z biura han- sięwzięcia biznesowe – podsumowuje Alfred Hauptmann, Branch dlowego Krannich w Złotnikach k. Poznania oraz pracujących Manager polskiego oddziału Grupy Krannich. KRANNICH Rynek Elektryczny 1/2022 25

Monitor branżowy Fotowoltaika 2022: zawirowania i szanse Dotychczas zimą rzadko widywało się instalatorów fotowoltaiki na dachach. Śnieg, mróz, oblodzenie – nie są to sprzyjające warunki do tego typu prac. Jednak w  tym roku jest inaczej. Spowodowała to ustawa zmieniająca rozliczenia za produkcję energii z  paneli fotowoltaicznych na mniej korzystne. Rynek fotowoltaiki rośnie w Polsce od kilku lat, lecz zeszły rok zasadach net-billingu, czyli będzie sprzedawać energię na zasa- był rekordowy. Według danych Agencji Rynku Energii moc dach rynkowych i kupować ją po takich samych stawkach, jak inni zainstalowana fotowoltaiki wyniosła na koniec listopada 2021 r. odbiorcy. Jeśli ktoś planował więc inwestycję na późniejsze lata, ponad 7,1 GW osiągając największy udział w  mocy zainstalo- musiał decydować się szybko. wanej OZE. Na pewno przyczyniły się do tego ogłaszane już od połowy 2021 r. plany zmiany ustawy o fotowoltaice. Problemy globalne w fotowoltaice Ten wzrost popytu na fotowoltaikę, ale także wiele czynników glo- Nowa ustawa zakłada, że prosumenci, którzy do  31 marca balnych, wpłynęły na podwyżki kosztów instalacji. Dla przykładu: 2022 r. przyłączą instalację fotowoltaiczną do sieci, będą traktowani prosument z Katowic, który montował instalację jesienią 2020 r., na dotychczasowych zasadach przez 15 lat od momentu podłą- zapłacił za 9,5 kW 35 tys. zł. Ta sama firma instalatorska zrobiła czenia. Tzw. net-metering gwarantuje, że prosumenci posiadający wycenę obecnie na taki sam sprzęt – wyszło 40 tys. zł. W internecie instalacje do 10 kWp rozliczają się w stosunku 1 do 0,8, czyli za można znaleźć oferty nawet na 50 tys. zł za 10 kW. jedną jednostkę energii wprowadzoną do sieci mogą pobrać za darmo 0,8. Przy instalacjach powyżej 10 kWp proporcja wynosi Jeśli jakaś firma ma za dużo zamówień, nie wyrabia się 1 do 0,7. Jeśli ktoś nie zdąży do tego czasu, będzie rozliczać się na z  montażem, podnosi ceny na zasadzie „nie mam wolnych 26 Rynek Elektryczny 1/2022

Monitor branżowy mocy przerobowych, ale jak ktoś zapłaci ekstra, mogę go jeszcze Ustawa nie zmniejszyła zainteresowania fotowoltaiką wepchnąć” – mówi nam właściciel niewielkiej firmy montującej O ile jeszcze jesienią wydawało się, że nowa ustawa o fotowoltaice fotowoltaikę. może zmniejszyć zainteresowanie mikroinstalacjami, to po ogło- szeniu drastycznego wzrostu cen energii na początku 2022 r. śred- – Wzrosty cen w 2021 r. i na początku 2022 r. związane były nie nio o 24 proc. dla gospodarstw domowych widać, że nadal będzie tylko z większymi stawkami firm montażowych. Cała światowa gospo- się cieszyła dużym zainteresowaniem. Dr Jan Rączka na zlecenie darka przeżywała w zeszłym roku zawirowania. Rosnące ceny surow- Polskiego Alarmu Smogowego obliczył, że po wejściu nowej ustawy ców do produkcji paneli i falowników, takich jak krzem, aluminium czy okres zwrotu z inwestycji w fotowoltaikę wzrośnie o 50-80 proc. żelazo, problemy z dostępnością mikroprocesorów, które dały się we znaki – z obecnych 7 lat do 13-16. Jeśli jednak ceny energii nadal będą producentom falowników, wzrost cen ropy naftowej, zatkany łańcuch rosły, czas zwrotu inwestycji skróci się o kilka lat. dostaw w transporcie międzynarodowym i wreszcie, w przypadku Polski, wzrosty kursów euro i dolara musiały wpływać na ceny i dostępność Fotowoltaika sposobem na ograniczenie kosztów produktów. Łatwiej sobie poradziły z tym duże firmy, takie jak nasza, w przemyśle które mają podpisane długoletnie kontrakty z renomowanymi producen- W znacznie gorszej sytuacji jest przemysł, instytucje i samorządy. tami – uważa Katarzyna Śliwińska, kierownik działu marketingu Z badania przeprowadzonego przez Business Centre Club wynika, i reklamy AS Energy. że aż 89,4 proc. przedsiębiorców uważa, że koszty działalności w relacji do wartości sprzedaży znacznie lub umiarkowanie wzro- AS Energy od początku istnienia postawiła bowiem na współ- sną. Ważną pozycją na liście tych kosztów jest energia elektryczna. pracę ze światowymi potentatami w produkcji paneli, inwerterów Np. Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia w  rozstrzygniętym i konstrukcji dla fotowoltaiki. Głównym dostawcą paneli foto- już przetargu na wspólny zakup energii elektrycznej dla 115 gmin woltaicznych jest JinkoSolar, jeden z największych dostawców w latach 2022-2023 musiała zapłacić o 66 proc. więcej niż dotychczas. PV na świecie według rankingu Bloomberg Tier 1. AS Energy Sposobem na ograniczenie tych wciąż rosnących kosztów może być współpracuje także z marką Sharp, której moduły fotowoltaiczne budowa instalacji fotowoltaicznej i wiele samorządów oraz przed- użytkowane są na całym świecie w szerokim zakresie zastosowań siębiorstw planuje tego typu inwestycje. i środowisk. Z kolei dostawcą inwerterów znanych pod nazwą Solis, które uchodzą za najlepszą markę tych urządzeń według między- – W 2022 r. rynek fotowoltaiki wchodzi z pewną ostrożnością. Ale narodowego instytutu badawczego EuPD Research, jest Ginlong jednocześnie wydaje się, że średnio- i długofalowo nie ma alternatywy dla Technologies. Konstrukcje do montażu instalacji fotowoltaicznych odnawialnych źródeł energii. Ceny prądu w przewidywalnej przyszłości produkuje firma K2, znany i ceniony producent innowacyjnych nadal będą rosły, gazu podobnie. Tymczasem stabilność daje fotowolta- oraz niezwykle funkcjonalnych produktów. Na polskim rynku jest ika z darmowym źródłem energii, jakim jest promieniowanie słoneczne także dostępna, dzięki AS Energy, oferta rewolucyjnego systemu – dodaje Śliwińska. montażu naziemnych konstrukcji fotowoltaicznych włoskiej firmy Tree System. Działa on na zasadzie korzeni drzew – zakotwicza AS ENERGY się w ziemi, gwarantując wysoki stopień wytrzymałości. Z kolei współpraca z marką Kaisai gwarantuje niezakłócone dostawy kli- matyzatorów i pomp ciepła. Rekordowe wzrosty cen energii elektrycznej – Jaki będzie rok 2022 dla branży fotowoltaicznej? Na razie na rynku wciąż panuje niepewność, jednak AS Energy na chwilę obecną nie planuje podnoszenia cen. Zależy nam na stabilnym rozwoju naszym i naszych klientów – zapewnia Katarzyna Śliwińska. Informacje o AS Energy: AS Energy to marka działająca na rynku odnawialnych źródeł energii, która oferuje wszystkie potrzebne elementy do montażu instalacji fotowoltaicznej na dachu lub gruncie. Dzięki współpracy ze świato- wymi liderami sektora energetyki słonecznej (K2, Jinko Solar, Solis, Sharp, Tree System, Kaisai) proponuje szeroki wybór komponentów najwyższej jakości. Oferta produktowa skierowana jest do klientów biznesowych: instalatorów, firm wykonawczych, biur projektowych, sklepów oraz hurtowni solarnych. Rynek Elektryczny 1/2022 27

Monitor branżowy Dotacje OZE w 2022 – jakie programy? Polacy dostrzegają coraz więcej zalet odnawialnych źródeł energii, o czym świadczy ich moc, która rośnie z każdym kolejnym rokiem. Spośród różnych technologii OZE największym poparciem wśród gospodarstw domowych cieszy się fotowoltaika, dzięki której można produkować czystą energię na własny użytek. Coraz więcej zwolenników zyskują również ekologiczne pompy ciepła służące do ogrzewania domu i ciepłej wody użytkowej. Tak duże zainteresowanie instalacjami OZE wynika przede wszystkim z wielu ułatwień oferowanych tym wszystkim, którzy zdecydują się na inwestycję w odnawialne źródła energii. Jednym z nich są dotacje OZE. Kto może z nich skorzystać i jaka jest ich wysokość? Zapytaliśmy o to ekspertki enerad.pl: Emilę Biernaciak i Katarzynę Fodrowską Polacy coraz częściej decydują się zewnętrznej sieci energetycznej, a następnie odebrać je na pozyskiwanie energii z OZE w okresie zmniejszonej wydajności paneli fotowolta- Ekologia to nie tylko moda, ale przede wszystkim icznych. Po trzecie – montaż instalacji fotowoltaicz- realna potrzeba zapobiegnięcia katastrofalnym skut- kom zmian klimatu, które mogą nastąpić szybciej nej jest szybki, a jej utrzymanie i dogląd nie wymaga ze strony użytkownika większego wysiłku, ponieważ niż przewidywano to dotychczas. Unia Europejska produkcja energii i jej przesył są w pełni zautomaty- mimo trudności gospodarczych nie rezygnuje zowane – tłumaczy specjalistka ds. fotowoltaiki, z pozycji lidera ekologicznych zmian. Jak wynika Emila Biernaciak. bowiem z unijnego pakietu Fit for 55, głównym jej zamiarem jest zredukowanie do 2030 roku emisji Fotowoltaika i pompa ciepła CO2 aż o 55 proc. w stosunku do 1990 roku: Emila Biernaciak ekspertka ds. – idealne rozwiązanie do domu fotowoltaiki w serwisie enerad.pl – Aby osiągnąć ten cel konieczne są gruntowne Boom na fotowoltaikę przełożył się również na wzrost zainteresowania pompami ciepła, których zmiany w wielu dziedzinach życia, w tym odchodze- sprzedaż w  ostatnim czasie osiąga rekordowe nie od konwencjonalnych źródeł energii na rzecz OZE. Również w Polsce, pomimo tego, że nadal głównym wyniki (za 2021 rok są o 100 proc. lepsze niż te uzyskane w 2020 roku). Według zaś optymistycz- źródłem energii jest węgiel, to i tak z roku na rok, pro- nych prognoz PORT PC, w 2030 roku, w kraju dukcja energii z odnawialnych źródeł jest coraz wyższa. Dla przykładu, moc instalacji OZE w kraju wzrosła będzie zainstalowanych 2,08 mln sztuk tych wielofunkcyjne urządzeń służących nie tylko do o 34,1 proc. z poziomu 11.393,8 MW na koniec wrze- ogrzewania domów i ciepłej wody użytkowej, ale śnia 2020 roku do poziomu 15.276,5 MW we wrześniu 2021 roku. Przy czym najbardziej spektakularny wzrost i chłodzenia pomieszczeń latem: odnotowała w ostatnim czasie fotowoltaika (zwłaszcza Katarzyna Fodrowska ekspertka – Pompy ciepła to technologia przyszłości, dzięki prosumencka), której w skali roku przybyło 103 proc. ds. pomp ciepła w serwisie enerad.pl której nie tylko można znacznie obniżyć koszty mocy. Jak wynika z raportów Agencji Rynku Energii, ogrzewania, ale mieć swój własny wkład w ochronę w Polsce jest już ponad 700 tys. prosumentów OZE, środowiska. Ponieważ te ekologiczne urządzenia aż rząd zaś prognozuje, że w 2022 roku będzie ich już ponad milion 75 proc. energii potrzebnej do ogrzania budynku pobierają z OZE. – mówi Katarzyna Fodrowska, ekspertka ds. pomp ciepła w ser- Pompy ciepła zajmują niewiele miejsca i co ważne, są obecnie najtań- wisie enerad.pl. szym źródłem energii grzewczej, które może niezawodnie pracować Co składa się na tak ogromny sukces fotowoltaiki? Oczywiście przez kilkadziesiąt lat, przynosząc użytkownikowi realne oszczędności. oprócz tego, że jest ona jednym z najczystszych źródeł energii i ma Warto tu podkreślić, że w stosunku do tradycyjnych kotłowni, zwrot korzystny wpływ na środowisko, wymienić należy również kilka inwestycji w pompę ciepła wynosi od 5 do 7 lat. Co ważne, inwestor innych powodów, dlaczego montaż instalacji fotowoltaicznej jest może zaoszczędzić nawet kilkadziesiąt tysięcy złotych już na etapie tak doskonałą inwestycją: budowy domu, ponieważ nie musi uwzględniać w nim dużej kotłowni – Po pierwsze – przejście na energię słoneczną przez kolejne kilka- czy doprowadzać przyłącza gazu – podkreśla ekspertka, Katarzyna dziesiąt lat przynosić będzie duże oszczędności (dobrej jakości panele Fodrowska. będą sprawne nawet przez 40 lat). Wytwarzanie bowiem własnego Jednak to nie wszystkie zalety związane z pompami ciepła. prądu pozwala właścicielowi instalacji nie tylko obniżyć rachunki za Nie wolno bowiem zapominać, że z powodzeniem mogą być one energię elektryczną, lecz także uniezależnić się od jej podwyżek. Jest to stosowane zarówno w starym, jak i zmodernizowanym budow- ważne, ponieważ w najbliższych latach będzie miał miejsce trwały, zna- nictwie, gdzie tak samo jak w przypadku paneli fotowoltaicznych, czący wzrost cen prądu. Już teraz osiągają one na warszawskiej giełdzie podnosić będą prestiż i wartości domów, w których są zainsta- najwyższe poziomy w jej 20-letniej historii. Po drugie – fotowoltaika jest lowane. Kolejnym ważnym aspektem jest też współpraca tych rozwiązaniem całorocznym, tzn. nadwyżki prądu można przekazać do dwóch instalacji OZE. Pomimo tego, że pompy ciepła korzystają 28 Rynek Elektryczny 1/2022

Monitor branżowy z odnawialnych źródeł energii, to czynnikiem niezbędnym do odsłony programu, na które przeznaczono ponad 1,1 mld zł – pod- ich działania jest konieczność dostarczenia im ok. 25 proc. kreśla Emila Biernaciak. energii w postaci prądu, który jest niezbędny do prawidłowej pracy sprężarki: Warto również przypomnieć, że osoby montujące panele foto- woltaiczne i pompę ciepła w swoim domu mogą również korzy- – Idealnym rozwiązaniem jest wtedy zasilanie pompy ciepła z insta- stać z ulgi termomodernizacyjnej, która obowiązuje od 1 stycz- lacji fotowoltaicznej, na co decyduje się coraz więcej prosumentów. nia 2019 roku. W jej ramach można przez trzy lata odliczyć od Pozwala to na maksymalne wykorzystanie zalet systemu PV, nie tylko dochodu nawet 53 000 zł. do zasilania pompy ciepła w sezonie grzewczym, ale i na skuteczne wykorzystywanie energii elektrycznej na bieżąco na potrzeby przygo- Dofinansowania OZE 2022 – co nowego? towywania c.w.u., czy chłodzenia pomieszczeń w upalne dni. Inwestycja Ciekawie w  kwestii dotacji OZE zapowiada się również w fotowoltaikę i pompę ciepła, pozwala obniżyć rachunki za energię 2022 rok. Wiadomo już, że w pierwszym lub drugim kwar- elektryczną i ogrzewanie domu do minimum, a także zadbać o spokojną tale ruszyć ma nowy program dopłat do pomp ciepła – „Moje przyszłość, ponieważ koszt inwestycji w najnowszą technologię zwróci Ciepło”, który w swojej konstrukcji ma być podobny do pro- się na starość – tłumaczy ekspertka, Emila Biernaciak. gramu „Mój Prąd”: Dopłaty OZE – zarówno na fotowoltaikę jak i pompy – Oznacza to, że ma on opierać się na prostych, niewielkich dota- ciepła cjach dla właścicieli domów jednorodzinnych. Należy tu podkreślić, Obecnie jednak największą wadą, zarówno w przypadku pomp że do tej pory z dofinansowania do pomp ciepła mogły skorzystać ciepła, jak i  instalacji fotowoltaicznych jest ich wysoka cena, wyłącznie osoby, planujące inwestycję związaną z wymianą starych która skutecznie zniechęca wiele osób rozważających ten rodzaj i nieefektywnych źródeł ciepła na paliwo stałe. Możliwości ubiegania inwestycji. Koszt powietrznej pompy ciepła wraz z montażem się o dotację nie mieli natomiast właściciele nowych domów. To właśnie dla średniej wielkości domu to wydatek rzędu 35 000-45 000 zł, z myślą o nich, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki a gruntowej, która jest najbardziej wydajna i przynosi najwięk- Wodnej przygotowuje program „Moje Ciepło”. Dopłaty w jego ramach sze oszczędności – 50 000-75 000 zł. W przypadku fotowoltaiki, dotyczyć mają zakupu i montażu pomp ciepła w nowych budynkach całkowity koszt instalacji o mocy ok. 6 kWp z montażem wynosi o podwyższonym standardzie energetycznym, dzięki czemu będzie on średnio ok. 30 000 zł. Warto mieć jednak na uwadze to, że inwesto- komplementarny wobec programu „Czyste Powietrze”. Projekt pro- rzy (nie tylko gospodarstwa domowe, lecz również przedsiębiorcy gramu „Moje Ciepło” zakłada dotacje do 30 proc. kosztów kwalifikowa- oraz rolnicy), którzy decydują się na zakup urządzeń umożliwia- nych w zależności od rodzaju zastosowanej pompy ciepła. W przypadku jących korzystanie z odnawialnych źródeł energii mogą liczyć na powietrznej pompy ciepła będzie to 7 tys. zł, a gruntowej do 21 tys. zł. różnego rodzaju dotacje OZE: Co ważne, w ramach tego rządowego programu można będzie zrefun- dować koszty kwalifikowane poniesione od 01.01.2021 roku – tłumaczy – Największą dotychczas inicjatywą, wspierającą walkę ze ekspertka, Katarzyna Fodrowska. smogiem jest program “Czyste Powietrze”, który daje możliwości dofinansowania inwestycji w wymianę źródła ciepła na m.in. pompę Na kontynuację programu “Mój Prąd” 4.0 będą mogły rów- ciepła i montaż fotowoltaiki. Maksymalna kwota dotacji do pompy nież w 2022 roku liczyć gospodarstwa domowe zainteresowane ciepła wynosi 32 000 zł, a gdy inwestor zdecyduje się również na montażem instalacji fotowoltaicznej: instalacją fotowoltaiczną – jest to już 37 000 zł. Przy czym udział pomp ciepła na przestrzeni całego programu rośnie – pod koniec – To już pewne, „Mój Prąd” 4.0, którego budżet planowany jest września wynosił 17,26 proc. Z kolei do osób, których nie stać na w wysokości ok. 660 mln zł, ma ruszyć w nowym roku, co potwierdziło wymianę pieca, skierowany jest program „Stop Smog”, w ramach Ministerstwo Klimatu i Środowiska. Zachowana zostanie jego prosta którego można otrzymać dotacje do OZE – w tym pompy ciepła forma oraz łatwość złożenia wniosku. Zmianie ma jednak ulec system i fotowoltaiki – maksymalnie do 53 000 zł. Natomiast planujący dopłat, który rozszerzony zostanie o możliwość inwestycji z zakresu inwestycję w te urządzenia OZE przedsiębiorcy, mogą obniżyć jej magazynowania energii. Dotacją OZE 2022 objęte zostaną więc maga- koszt dzięki programowi „Energia Plus”, a rolnicy – „Agroenergia” zyny energii/ciepła, chłodu, ładowarki do samochodów elektrycznych – zaznacza Katarzyna Fodrowska. i systemy zarządzania energią. Wprowadzone zmiany mają rozwią- zać problem nadmiernie obciążonych sieci energetycznych, a także Boom na fotowoltaikę nie byłby możliwy dzięki innemu rzą- uwzględnić odejście od rozliczeń na zasadzie tzw. net meteringu dla dowemu programowi, jakim jest „Mój Prąd”, który odniósł spek- nowych instalacji prosumenckich. Na ten moment nieznana jest jeszcze takularny sukces, spotykając się z ogromną aprobatą inwestorów wysokość dofinansowania, wiadomo już jednak, że możliwość ubiegania indywidualnych: się na dodatkowe urządzenia będą mieli też beneficjenci dotychczaso- wych edycji programów „Mój Prąd” i „Czyste Powietrze” – zaznacza – Z bezpośrednich dopłat do nowo powstających instalacji foto- Emila Bernaciak. woltaicznych o mocy od 2 kW do 10 kW, będą mogły skorzystać osoby fizyczne produkujące energię elektryczną ze słońca na własne potrzeby. Dzięki różnym formom dotacji OZE można obniżyć koszt W przypadku ostatniej, trzeciej edycji programu „Mój Prąd” 3.0 inwestycji zarówno w  fotowoltaikę, jak i  pompę ciepła i  tym budżet w wysokości 534 mln zł wyczerpał się po nieco ponad trzech samym skrócić czas, w którym zwrócą się wydane na to środki miesiącach. Wówczas kwota dotacji wynosiła maksymalnie 3000 finansowe. Przy czym nie warto czekać, ponieważ z biegiem lat zł, a do NFOŚiGW wpłynęło 178 000 wniosków o dofinansowanie dopłaty do instalacji OZE mogą być coraz niższe. fotowoltaiki. Ogromnym zainteresowaniem cieszyły się też poprzednie ENERAD Rynek Elektryczny 1/2022 29

Monitor branżowy Dobry czas na inwestowanie w energię słoneczną Moc wytwarzana z paneli fotowoltaicznych w Polsce jest rekordowo wysoka. W 2020 roku te instalacje wyprodukowały trzy razy więcej energii niż rok wcześniej1. Jednak w obliczu wciąż niepewnej przyszłości, Michał Marona, Country Manager SolarEdge Technologies w Polsce, analizuje rolę, jaką energia odnawialna, a  w  szczególności energia słoneczna, może odegrać w  pomocy sprzedawcom i  producentom w obniżeniu kosztów i zabezpieczeniu ich firm w niepewnej przyszłości. Węgiel pozostaje głównym źródłem energii w Polsce, odpowia- kosztuje teraz 12 razy więcej niż cztery lata temu4, a w przyszłym dając za 70% całkowitej produkcji energii elektrycznej w kraju roku spodziewane są dalsze podwyżki cen. w 2020 roku. Jednak rynek energii zaczął się zmieniać, a udział energii odnawialnej ma wzrosnąć z 10,75% na koniec 2020 roku Ponieważ koszty nadal odgrywają dużą rolę, a budżety pozostają do 21% do 2030 roku2. Wśród odnawialnych źródeł energii foto- zamrożone, ten gwałtowny wzrost zachęcił firmy we wszystkich woltaika jest najszybciej rozwijającym się sektorem. Oczekuje się, branżach do poszukiwania sposobów uelastycznienia modeli ope- że polski rynek energii słonecznej będzie kontynuował swój szybki racyjnych i zainwestowania środków w celu zwiększenia długoter- rozwój, osiągając roczny wzrost na poziomie 35% i generując minowej efektywności, obniżenia kosztów i zabezpieczenia przy- 8,3 GW mocy w 2024 roku3. Jednym z czynników napędzających chodów. Wiele firm zdaje sobie obecnie sprawę, że inwestowanie tę zmianę jest unijny system handlu uprawnieniami do emisji, w odnawialne źródła energii może nie tylko poprawić społeczną w ramach którego przemysł obciążany jest kosztami emisji CO2, odpowiedzialność ich biznesu (CSR), ale także stanowić kluczowy co ma zachęcać do inwestowania w niskoemisyjne źródła energii. sposób na obniżenie ryzyka poprzez obniżenie kosztów energii. Polityka ta oznacza, że w Polsce emisja tony dwutlenku węgla Dla sprzedawców i producentów argumenty za inwestowa- niem w energię odnawialną są szczególnie atrakcyjne. Pomimo 30 Rynek Elektryczny 1/2022

Monitor branżowy podejmowanych w ostatnich latach prób zmniejszenia zużycia uzysk energii, obniżają koszty eksploatacji i konserwacji (O&M) energii elektrycznej poprzez zastosowanie bardziej energooszczęd- dzięki zaawansowanym możliwościom monitorowania oraz zwięk- nych technologii w obszarach takich jak oświetlenie i chłodzenie, szają bezpieczeństwo. W związku z tym wielu brytyjskich sprze- rachunki za energię elektryczną pozostają wysokie i oczekuje się, że dawców detalicznych i producentów, dużych i małych, obecnie więcej obiektów przejdzie na działalność w trybie 24/7. poważnie rozważa energię ze słońca jako preferowaną technologię sprostania ich potrzebom energetycznym. Wśród firm, które stawiają na zrównoważony rozwój, jest Amazon. W 2020 r. ten gigant detaliczny zainwestował w nowe Więcej energii, szybszy zwrot z inwestycji projekty słoneczne i wiatrowe o łącznej mocy ponad 4 GW, co Co takiego wydarzyło się w ciągu ostatnich kilku lat, że energia według tej firmy jest największą inwestycją w energię odnawialną słoneczna jest teraz tak atrakcyjna? Rozwój bardziej wydajnych w ciągu jednego roku wykonaną przez jeden podmiot.5 materiałów do produkcji modułów fotowoltaicznych jest jednym ze sposobów zwiększania wydajności technologii fotowoltaicz- I na pewno nie jest to jedyna taka firma. Firma Pepsico ogłosiła nych, dzięki któremu stały się one idealnym źródłem energii dla ostatnio plany inwestycji o wartości 1 mld PLN na rozwój w Polsce obiektów komercyjnych. Równie, a może nawet bardziej istotne najbardziej zrównoważonego energetycznie zakładu. Zakład powi- są postępy w dziedzinie falowników. Falowniki stanowią mniej nien korzystać w 100% z energii odnawialnej i być samowystar- niż 10% kosztów typowej instalacji, a mimo to są odpowiedzialne czalny właśnie dzięki instalacji fotowoltaicznej, a w przyszłości firma za 100% wytwarzanej energii. Dlatego też wybór odpowiedniego planuje dodatkowo zbudować na miejscu farmę słoneczną6. falownika do Twojego systemu ma znaczący wpływ na jego długo- terminowe wyniki finansowe. Ponadto w listopadzie 2020 r. w Warszawie zaprezentowano pierwszy sklep zasilany w 100% energią odnawialną. Sklep oferuje W tradycyjnym systemie z falownikiem łańcuchowym, falownik innowacyjne rozwiązania w zakresie technologii ekologicznych, spełnia dwie główne funkcje: Konwersja prądu DC na AC i śledze- w tym panele fotowoltaiczne na dachu i kinetyczną podłogę, która nie maksymalnej wartości punktu zasilania (MPPT). Ten ostatni przekształca kroki w energię7. jest odpowiedzialny za wydobycie maksymalnej mocy z systemu. Ponieważ MPPT jest najdroższym elementem każdego systemu W styczniu 2021 r. Gorazdze Cement SA, lokalna spółka zależna z falownikiem, powszechną praktyką jest podłączanie jak najwięk- niemieckiej firmy Heidelbergcement, podpisała pierwszą w Polsce szej liczby modułów do każdego MPPT. Mimo że początkowo umowę zakupu energii bez dofinansowania (PPA). Dzięki mocy może to zaoszczędzić pieniądze, zmniejsza to wydajność systemu, 64,6 MWp ta farma fotowoltaiczna jest największą elektrownią co w dłuższej perspektywie powoduje znacznie większe koszty dla słoneczną w kraju i będzie dostarczać firmie energię słoneczną właściciela systemu. przez następne 10 lat. Wynika to z niedopasowania energii, które występuje, gdy Ten rodzaj partnerstwa jest typowy dla nowych modeli finan- moduły działają z różną wydajnością. Istnieje wiele czynników, sowania, które powinny zostać przyjęte przez większą liczbę przed- które mogą wpływać na wydajność modułu, w tym starzenie się, siębiorstw komercyjnych w celu zmniejszenia kosztów inwesty- zmienność tolerancji produkcji, zanieczyszczenia lub cienie chmur cji w technologię słoneczną. W związku z wysokim poziomem albo pobliskich drzew. Ponieważ systemy falowników łańcucho- opodatkowania przedsiębiorstw, które kupują własną technologię wych wymagają, aby moduły słoneczne były połączone szeregowo, fotowolltaiczną, wiele z nich decyduje się na umowy zakupu energii wydajność całego łańcucha jest tylko tak wysoka jak wydajność (PPA), aby korzystać z energii słonecznej bez konieczności pono- najsłabszego modułu. szenia początkowych kosztów kapitałowych. W przypadku PPA technologia fotowoltaiczna jest nabywana przez firmę zewnętrzną, W przypadku wystąpienia problemu w tradycyjnych syste- która następnie sprzedaje energię swojemu „klientowi” po obni- mach z falownikami łańcuchowymi nie można bez ręcznej kontroli żonej cenie. na miejscu ustalić, który moduł jest uszkodzony. Pozostawia to personel serwisu przed trudną decyzją — pozostawić system Słońce na czele pracujący z nieoptymalną wydajnością lub wysłać inżyniera, który Oczywiście energia słoneczna nie jest jedyną formą wytwarzania spróbuje zidentyfikować i naprawić słabo działający moduł. Proces energii odnawialnej. Wiele firm, takich jak Amazon i Pepsico, zdecy- ten może trwać wiele godzin, a nawet dni, w zależności od wiel- dowało się na inwestowanie zarówno w technologię słoneczną, jak kości instalacji. i wiatrową. Może to być często właściwe podejście, ponieważ każda technologia oferuje konkretne zalety i wady. Na przykład, chociaż W związku z tym obserwujemy ciągłe wdrażanie systemów turbiny wiatrowe zazwyczaj zapewniają wysoką wydajność ener- z falownikami zoptymalizowanych pod kątem zasilania prądem getyczną i same są bardzo energooszczędne, zajmują dużo miejsca stałym. W tym rozwiązaniu funkcja MPPT jest realizowana przez i zwykle wymagają zezwolenia na instalację. optymalizatory mocy umieszczone bezpośrednio pod modułami PV, podczas gdy uproszczony falownik zmienia prąd stały na Natomiast instalacja i  serwis instalacji fotowoltaicznej jest zmienny i odpowiada za współpracę z siecią. To skutecznie izo- łatwiejsza i zazwyczaj nie wymaga decyzji o warunkach zabudowy. luje każdy moduł, zapewniając, że wszelkie usterki lub zacienienie Co więcej, sprzedawcy detaliczni i zakłady produkcyjne zazwyczaj będą również izolowane, minimalizując w ten sposób straty mocy posiadają duże, niezagospodarowane dachy, które mogą pomieścić związane z niedopasowaniem. W rezultacie uzyskuje się znacznie rozbudowane systemy fotowoltaiczne. Jednak nie tylko względy wyższą wydajność energetyczną w całym okresie eksploatacji sys- praktyczne sprawiają, że technologia fotowoltaiczna staje się coraz temu – zazwyczaj od dwóch do dziesięciu procent. bardziej atrakcyjną opcją dla obiektów handlowych i produkcyj- nych. Postępy w technologii zmieniają jej wydajność – zwiększają Rynek Elektryczny 1/2022 31

Monitor branżowy Możliwość monitorowania instalacji na poziomie modułów nadal stwarza ryzyko porażenia prądem elektrycznym. Funkcja przynosi również dalsze oszczędności kosztów dzięki bardziej efek- bezpiecznego napięcia stałego eliminuje ten problem poprzez tywnemu zarządzaniu aktywami. Jeśli któryś z modułów zacznie automatyczną redukcję napięcia wyjściowego każdego modułu osiągać gorsze wyniki, czujniki w optymalizatorze mocy i falow- do bezpiecznej wartości 1 V. niku automatycznie wyślą powiadomienie do laptopa lub smart- fona właściciela systemu, wskazując konkretny moduł, który uległ Inwestycja w zmniejszenie ryzyka awarii. Dzięki temu personel serwisowy może szybko i sprawnie Dla wielu obiektów komercyjnych w  Polsce korzyści płynące rozwiązywać problemy z wydajnością, ograniczając koszty związane z inwestycji w odnawialne źródła energii są bardzo przekonujące. z koniecznością wzywania serwisu i pomagając ograniczyć straty Jednak ważne jest, aby zebrać wszystkie fakty przed podjęciem decy- energii do minimum. zji o zakupie. Dobrym pomysłem jest poproszenie potencjalnych dostawców o dostarczenie oceny uśrednionych kosztów wytwo- Systemy zoptymalizowane pod kątem zasilania prądem sta- rzenia energii (LCOE) dla ich technologii. Obejmuje ona rozbi- łym okazują się szczególnie korzystne dla firm, które chcą obniżyć cie kosztów energii proponowanego systemu na kilowatogodzinę koszty posiadania instalacji w całym okresie ich eksploatacji. Dzięki (kW/h) w ciągu całego okresu eksploatacji, co umożliwi dokładne podzieleniu funkcji tradycyjnych falowników na dwa oddzielne porównanie z konkurencyjnymi markami i technologiami. podzespoły producenci mogą zaoferować znacznie dłuższe gwaran- cje na te elementy – w przypadku SolarEdge gwarancja na falowniki Należy również pamiętać, że kupowanie tańszych produktów nie obejmuje okres 12 lat, a na optymalizatory mocy 25 lat. Pomaga to zawsze jest najlepszym wyborem. Chociaż niższa cena zakupu może obniżyć ryzyko inwestycji w energię słoneczną poprzez zapewnie- wyglądać atrakcyjnie w bilansie, wszelkie początkowe oszczędności nie, że system będzie pracował z pełną wydajnością przez znacznie zostaną utracone, jeśli system nie będzie generował wystarczającej dłuższy czas niż tradycyjne systemy z falownikiem łańcuchowym. ilości energii lub koszty konserwacji będą stale wysokie bądź jeśli system ulegnie awarii, a jego krótka gwarancja już wygasła. Bezpieczeństwo na pierwszym miejscu Miliony systemów fotowoltaicznych zainstalowanych na całym Ponieważ sprzedawcy detaliczni i producenci znajdują się obec- świecie dowodzą, że technologia ta jest bezpieczna i niezawodna. nie w bardzo niepewnych czasach, potrzeba zmniejszenia nakładów Ponieważ jednak tradycyjne instalacje łańcuchowe mogą osiągać operacyjnych jeszcze nigdy nie była tak duża. Z tego powodu wiele napięcia nawet do 1500 V DC, należy podjąć środki ostrożności firm analizuje swoje koszty energii i bada korzyści finansowe oraz w celu zapewnienia bezpieczeństwa ludzi i mienia. korzyści dla zrównoważonego rozwoju wynikające z zastosowania odnawialnych źródeł energii, co szybko prowadzi do pytania, jaką Aby zminimalizować potencjalne ryzyko, istnieją dwa ele- technologię wybrać. menty bezpieczeństwa, na które należy zwrócić uwagę przy inwestowaniu w technologię fotowoltaiczną. Pierwsza to funkcja Argumenty przemawiające za energią słoneczną zawsze były bezpiecznego zasilania prądem stałym. Jest to zabezpieczenie na przekonujące, ale wraz z ostatnimi osiągnięciami w technologii poziomie panelu, które minimalizuje ryzyko porażenia prądem modułów i inwerterów zwiększającymi wydajność energetyczną, podczas instalacji lub standardowej konserwacji systemu, a także żywotność i bezpieczeństwo systemów, wielu uważa, że nigdy nie w przypadku sytuacji krytycznej. W przypadku tradycyjnych było lepszego momentu dla firm na inwestowanie w energię sło- falowników ich wyłączenie lub odcięcie połączenia sieciowego neczną. Biorąc pod uwagę rosnącą listę wiodących polskich sprze- zatrzyma przepływ prądu, ale napięcie stałe w przewodach będzie dawców detalicznych i producentów, którzy też tak twierdzą, mogą obecne tak długo, jak długo świeci słońce, co oznacza, że system oni mieć rację. SolarEdge 1 https://www.reuters.com/article/poland-energy-solar-idUSL5N2L03W9 2 https://www.trade.gov/country-commercial-guides/poland-energy-sector 3 https://www.trade.gov/country-commercial-guides/poland-energy-sector 4 https://www.politico.eu/article/poland-carbon-price-conundrum/ 5 https://www.aboutamazon.com/news/sustainability/amazon-becomes-the-worlds-largest-corporate-purchaser-of-renewable-energy 6 https://www.edie.net/news/6/PepsiCo-starts-work-on-its--most-sustainable--European-manufacturing-plant/ 7 https://www.esmmagazine.com/retail/zabka-opens-100-green-energy-store-in-warsaw-114971 32 Rynek Elektryczny 1/2022

Oferty firm Darmowa dostawa na międzynarodowej platformie B2B w branży przemysłowej MerXu zwraca 1400 PLN za transport krajowy i międzynarodowy  MerXu to nowa międzynarodowa platforma internetowa dla przedsiębiorców sprzedających i kupujących przede wszystkim w kategoriach przemysłowych takich jak: budownictwo, chemia i metalurgia, elektrotechnika, oświetlenie, ogrzewanie i hydraulika, bhp, narzędzia, przemysł i budowa maszyn, HoReCa oraz wyposażenie biur i przedsiębiorstw.  Platforma tylko dla firm! – przewoźnicy posiadają wszystkie niezbędne licencje i doku- Korzystanie z platformy jest bezpłatne. Nie ma kosztów rejestracji. menty na transport zagraniczny, co pozwala poruszać się po Jednak tylko firmy mają dostęp do możliwości oferowanych przez różnych krajach; merXu. –  przewoźnicy są w ciągłym kontakcie ze spedytorem. MerXu łączy ze sobą zarówno małe i średnie przedsiębiorstwa, jak i duże podmioty, umożliwiając im realizowanie transakcji bez- SPEDYCJA pośrednich lub poprzez zapytania ofertowe. Konsumenci indywi- W ramach usług spedycyjnych merXu zapewnia klientom: dualni nie mogą korzystać z merXu. – Przewozy standardowe oraz niestandardowe; – Monitorowanie powierzonych zadań; Darmowy transport – Kompleksową obsługę; MerXu pokrywa koszty transportu krajowego i zagranicznego – Wysoką jakość obsługi oraz terminowość; do 1400 PLN –   Współpracę z  najlepszymi przewoźnikami, którzy dyspo- Od listopada 2021 roku merXu oferuje pomoc w logistyce, spe- nują szeroką gamą samochodów o  zróżnicowanym tonażu dycji i transporcie krajowym oraz międzynarodowym. i kubaturze. –  Gwarantuje dostarczenie dokumentów transportowych po Jeśli planujesz zamówić przesyłkę lub potrzebujesz informacji o sta- tusie realizowanej przesyłki wystarczy jeden telefon lub mail do wykonanym zleceniu międzynarodowym niezbędnym do roz- biura logistycznego merXu. liczenia podatku VAT. W ramach usług logistycznych merXu optymalizuje dla Ciebie – Dzięki współpracy z dużą ilością przewoźników, gwarantuje koszty procesów logistycznych, a także dokonuje wyboru najlep- najkorzystniejsze oferty transportowe oraz szybki czas realizacji. szych środków i sposobów osiągnięcia celu w zakresie: – Transportu; TRANSPORT –  Dystrybucji powierzonych towarów; W ramach usług transportowych merXu zapewnia przewozy: Efekt to sprawna i profesjonalna realizacja zleceń. –  Ładunków całopojazdowych oraz drobnicowych zarówno na MerXu terenie kraju jak i zagranicą; Rynek Elektryczny 1/2022 33

Realizacje Najlepsze instalacje fotowoltaiczne Wyniki konkursu 2021 Firma Fronius zorganizowała po raz piąty konkurs na najlepsze instalacje fotowoltaiczne. Wyniki konkursu zostały ogłoszone podczas 6. Konferencji Partnerów Serwisowych Fronius 6.FSP, która odbyła się w dniach 25-26 listopada 2021 r. K onkurs na Najlepsze instalacje fotowoltaiczne z falownikami uda się zoptymalizować autokonsumpcję. W związku z tym chciał Fronius odbył się w  trzech kategoriach: Najlepsza instalacja zastosować falownik hybrydowy, który będzie mógł współpraco- prywatna, Najlepsza instalacja przemysłowa oraz Najlepsza insta- wać z magazynem energii. Wybór mógł być tylko jeden i został lacja z zarządzaniem energią. Wybrane zostało również Najlepsze nim oczywiście Fronius Symo GEN24 o mocy 10 kW. Inwestora zdjęcie referencyjne. dodatkowo przekonał fakt, że firma SUNONE jest autoryzowa- nym Partnerem Systemowym firmy Fronius. Kryteria oceny instalacji PV w konkursie Fronius – Wyjątkowe wyzwanie: inwestor chciał wykorzystać falownik Najważniejszymi kryteriami w konkursie na najlepsze instalacje hybrydowy Fronius Symo GEN24, aby móc posiadać swój fotowoltaiczne były: własny magazyn energii i mieć niezależność energetyczną od – Techniczna poprawność realizacji przerw w dostawach prądu. W związku z tym, że obecnie jest – Estetyka wykonania instalacji / porządek na miejscu instalacji na etapie wprowadzenia się do nowo wybudowanego domu, – Zgodność zdjęć z wytycznymi dla zdjęć do referencji chce przeanalizować swoje zużycie energii i następnie dobrać – Skan zgody na użycie referencji odpowiednią pojemność baterii, które posłużą mu jako zasila- – Zdjęcia falowników nie awaryjne. Na tym etapie w jego niezwykle rozbudowanej rozdzielni głównej, obok systemu KNX został zamontowany Komisja konkursowa składała się z 5 osób z Polski i Austrii. inteligentny licznik energii Fronius Smart Meter. W każdej kategorii zostało wyłonionych kilku kandydatów. Wspólne – Z punktu widzenia pracy części systemu zlokalizowanego na głosowanie wyłoniło po 3 najlepsze referencje. dachu płaskim ważną funkcją, którą posiada falownik firmy Fronius będzie Dynamic Peak Manager, gdyż na kilka przed- Najlepsza instalacja PV 2021 – PRYWATNA nich modułów w okresie jesienno-zimowym może padać nie- Pierwsze miejsce: SUNONE Piotr Mikos wielki cień ze zlokalizowanej na sąsiedniej działce brzozy. Opis Instalacji: – Co ciekawe inwestor po zaproponowaniu falownika Fronius – Wielkość instalacji: 13.22 kWp Symo GEN24 sam odnalazł w Internecie broszurę informacyjną – Inwestor zgłosił się do firmy SUNONE z jasnym celem – wybu- na temat tego produktu i był świadomym jego funkcjonalności, a dla firmy SUNONE czystą przyjemnością była współpraca dowania instalacji fotowoltaicznej, która będzie oparta o najlep- z nim. Przedstawiciele firmy cieszy się również, że będą mogli sze na rynku komponenty. Od początku był świadomy faktu, że zamontować w domu klienta magazyn energii jak już precyzyjne korzyści płynące z inwestycji w fotowoltaikę są największe, gdy zostaną określone potrzeby, a same magazyny będą dostępne do zakupienia na rynku :) – Falowniki: Fronius Symo GEN24 Plus 10.0 x 1 szt. – Pozostałe produkty: Fronius Smart Meter, PV POINT oraz zabezpieczenia przeciwprzepięciowe AC i DC od firmy DEHN. Drugie miejsce: GreenOn.pl Trzecie miejsce: Ekosun Sp. z o.o. SK Najlepsza instalacja PV 2021 – PRZEMYSŁOWA Pierwsze miejsce: Soleko Polska Sp. z o.o. Opis Instalacji: – Wielkość instalacji: 1314 kWp – Klient: Tartak Olczyk sp. z  o.o. – krajowy lider w  branży drzewnej. 34 Rynek Elektryczny 1/2022

Realizacje – Instalacja składa się z 15 falowników Fronius Symo i Tauro o mocy 50 i 100 kW. – Instalacja zlokalizowana jest na dachach 3 hal produkcyjno-magazynowych – Wszystkie instalacje PV pracują w wydzielonej części instalacji elektrycznej zakładu razem z elektrowniami na biomasę w cha- rakterze wyspowym generując energię w 100% na potrzeby własne. – Zarządzanie energią z Fronius Smart Meter, z przekaźnikiem, rozwiązanie Wattpilot dla e-mobility. System z akumulatorami – 3 ładowarki Fronius Wattpilot 11/22kW, ładowarka Tesla 22kW, maty grzewcze, pompa ciepła Stiebel Eltron – Falowniki: Fronius Symo GEN24 Plus 10.0 x 1 szt. – Dużym wyzwaniem było połączenie modułów PV na dachach Drugie miejsce: Eovia Piotr Beer o długości ponad 150m, gdzie podłączenie instalacji do sieci AC Trzecie miejsce: SunSol Sp. z o.o. znajdowało się na samym końcu budynku. Dzięki technologii TAURO z daisy chain możliwe było przesłanie energii pojedyn- Najlepsze zdjęcie instalacji PV czymi przewodami 240mm2 z falowników TAURO połączo- Zwycięzca: „Solar is sexi” firmy Bison Energy Sp. z o.o. nych w pary po 200 kW. Dodatkowo falowniki będące w parze na jednym zasilaniu mają podłączone moduły PV skierowane w różną stronę (południowy – wschód i południowy – zachód) dzięki czemu uzyskano większe wykorzystanie przepustowo- ści przewodów, niższe starty na przesył, jak również obniżono koszty BOS. Zabudowa zabezpieczeń przepięciowych AC/DC bezpośrednio w obudowie falowników pozwoliła na kolejne oszczędności przy jednoczesnym zlokalizowaniu zabezpieczeń maksymalnie blisko modułów PV. Drugie miejsce: Ekosun Sp. z o.o. SK Trzecie miejsce: Eprosument S.A. Najlepsza instalacja PV 2021 – Z ZARZĄDZANIEM ENERGIĄ Pierwsze miejsce: Dom-Serwis Małgorzata Bębenek Opis Instalacji: Zdjęcia nominowane do konkursu fotograficznego: – Wielkość instalacji: 11.52 kWp – „Zachód słońca nad UM w Gliwicach” firmy Eko-Solar Sp. z o.o. – Firma Dom-Serwis zdecydowała się i wykonała instalację PV ze – „Dziewczynka z katalogami” firmy Brewa Sp. z o. o. SK – „GEN24 in blue …” firmy SunSol Sp. z o.o. względu na duże zapotrzebowanie na energię elektryczną. Firma posiada 30% samochodów elektrycznych oraz innych urządzeń RE na prąd. Wyprodukowana energia jest zużywana na bieżąco. Magazynami energii są samochody elektryczne i urządzenia. Reszta energii płynie do magazynu energii w biurze, która jest zużywana nocą. – Największym wyzwaniem było wysterowanie całego systemu łącznie z mocami stacji ładowań do samochodów elektrycznych, ogrzewania budynków (pompa ciepła, maty grzewcze). Rynek Elektryczny 1/2022 35

Najlepsza inwestycja oświetleniowa – oświetlenie Cukrowni Żnin Firma Wojnarowscy otrzymała prestiżową nagrodę za „Najlepszą inwestycję oświetleniową 2021” w konkursie organizowanym przez Polski Związek Przemysłu Oświetleniowego. Do konkursu został zgłoszony kompleks konferencyjno-wypoczynkowy Cukrownia Żnin. W obiekcie zainstalowane zostało oświetlenie marki Spectrum LED. – Podeszliśmy indywidualne przy projektowa- ducha dawnej fabryki, historyczne pamiątki niu i realizacji oświetlenia dla każdego obszaru, i przestrzenie z częściowo zachowanymi ele- co poskutkowało zróżnicowaniem rozwiązań mentami starego zakładu, a z drugiej nowo- w zakresie formy, kształtu i charakteru zasto- czesne rozwiązania, które tworzą klimat sowanych opraw oświetleniowych. Oświetlenie sprzyjający relaksowi, musiało być doskonale kompleksu jest spójne, niestandardowe, zapew- oświetlone. nia duży komfort widzenia, jest dostosowane do charakteru obiektu podkreślając jego industrialną Celem projektu było podkreślenie indu- surowość, a  jednocześnie sprzyja relaksowi – strialnego charakteru obiektu, przy jednocze- wyjaśnia Damian Wojnarowski, prezes Wojnarowscy Sp. z o.o. snym zachowaniu wymagań normy. Dobrane zostały nowoczesne oprawy LED o zaawansowanych parametrach Cukrownia Żnin obejmuje 35 hektarów przestrzeni, na której technicznych. Taki dobór opraw pozwolił na zachowanie wymaga- znajdują się odrestaurowane budynki XIX-wiecznej fabryki, które nej jakości oświetlenia przy jednoczesnym zmniejszeniu poboru otrzymały drugie życie w postaci centrum konferencyjno-wypo- mocy opraw. Przy tak dużej skali inwestycji są to kluczowe aspekty czynkowego. Projektując oświetlenie firma Wojnarowscy miała mające wpływ na energooszczędność budynku. nie lada wyzwanie. Miejsce, w którym z jednej strony odnajduje się Na potrzeby realizacji projektu opracowane zostało nowe rozwiązanie – żyrandole zbudowane ze zwisających świetlówek Żyrandole zbudowane ze zwisających świetlówek Spectrum LED Spectrum LED. Stworzone w ten sposób instalacje ze świetlówek tworzą niepowtarzalny efekt. Nie da się koło tych żyrandoli przejść obojętnie. Nagroda została wręczona podczas 29. targów Światło. Odebrał ją Damian Wojnarowski, prezes Wojnarowscy Sp. z o.o. – Naszym celem było stworzenie za pomocą światła wyjątkowego kli- matu, który jeszcze bardziej podkreśli piękno i niepowtarzalność obiektu. Jesteśmy dumni, że zrealizowaliśmy postawiony sobie cel – podkreślił prezes. Oprócz nagrody głównej firma otrzymała także Nagrodę Specjalną – Nagrodę imienia Alicji Peczyńskiej „Za niestandardowe, bardzo oryginalne, a zarazem bardzo profesjonalne oświetlenie kompleksu konferencyjno-wypoczynkowego Cukrownia Żnin”. RE 36 Rynek Elektryczny 1/2022

Produkty Nowe narzędzie do konfiguracji obudów i szaf sterowniczych Łatwo jak nigdy dotąd – indywidualne konfigurowanie i zamawianie obudów i szaf sterowniczych Nowe narzędzie do konfiguracji obudów i szaf sterowniczych Rittal RiPanel pozwala na dowolne konfigurowanie, przejrzyste projektowanie w 3D i zamawianie online szaf sterowniczych wraz z akcesoriami. Zespół z Rittal nie ograniczył się tylko do opracowania nowego, Indywidualność pomimo produkcji seryjnej – łatwe prostego narzędzia do doboru seryjnych obudów i  szaf ste- zamawianie jednym kliknięciem rowniczych uzupełnionego o informacje o aktualnej ich dostęp- Możliwe są najróżniejsze, dowolnie dobrane rozwiązania. Podczas ności i cenie. Wymagania w prefabrykacji obudów i szaf sterow- konfigurowania obudowy czy szafy sterowniczej użytkownicy konfi- niczych i rozdzielni są znacznie większe. Dzisiaj projektanci i kon- guratora RiPanel mogą skorzystać z dodatkowych funkcji do obróbki struktorzy urządzeń potrzebują narzędzi umożliwiających łatwą mechanicznej np. z predefiniowanych układów otworów i wycięć. indywidualną konfigurację obudów i  szaf sterowniczych wraz Umieszczanie wycięć odbywa się łatwo i przejrzyście od razu 3D. W ten z  pasującymi akcesoriami zapewniających jednocześnie szybką sposób użytkownik zawsze widzi dokładnie w przestrzeni, gdzie znaj- i  wiarygodną kontrolą poprawności zastosowanych produktów dują się wybrane otwory względem innych części obudowy czy szafy. pozwalającą uniknąć błędów przy doborze. Niezbędne są rów- nież: wizualizacja w 3D, biblioteki z predefiniowanymi układami RiPanel tworzy wykaz wybranych komponentów, dzięki czemu nawierceń oraz, tak jak jest to w przypadku konfiguratora RiPanel, użytkownik otrzymuje informację o wybranych częściach a w połą- bezpośrednie połączenie ze sklepem internetowym MyRittal. czeniu ze sklepem internetowym MyRittal – ma od razu wgląd w całkowite koszty wybranej konfiguracji oraz dostępność wybra- Konfigurator RiPanel jest bezpłatny. Wszyscy użytkownicy sklepu nych komponentów. online MyRittal po zalogowaniu się w konfiguratorze od razu mają możliwość zobaczenia dostępności wybieranych produktów i akceso- Transparentne koszty ułatwiają wybór między różnymi warian- riów, jak również ich ceny, na każdym etapie konfiguracji. To pozwala tami. Wystarczy jedno kliknięcie, aby zamówić potrzebne części od razu dobierać rozwiązania dostępne i w określonym budżecie. w sklepie internetowym MyRittal. Dodatkowo użytkownicy RiPanel mogą teraz importować Zintegrowane kontrole poprawności już w fazie projektowania i umieszczać indywidualne preferowane wycięcia w obudowach wykluczają możliwość błędnie dobranych produktów, czyli błęd- i szafach sterowniczych, co pozwala zrealizować nawet najbardziej nych zamówień czy nieprawidłowych konstrukcji. Można skonfi- nietypowe wymagania konstruktorów aparatury sterowniczej gurować tyko to, co do siebie pasuje. Wszystkie dane można zapisać i rozdzielczej. w RiPanel i łatwo wykorzystać je w następnych projektach, także w przypadku dalszych modyfikacji. Nowe narzędzie do konfiguracji szaf sterowniczych Rittal RiPanel pozwala także na indywidualne Wysoki poziom automatyzacji i efektywności konfigurowanie i zamawianie online szaf sterowniczych wraz z akcesoriami oraz informacjami produkcji o cenach. Inżynierowie z Eplan i Rittal rozwinęli ten proces aż do etapu pro- dukcji: wirtualny prototyp zaprojektowanej obudowy czy szafy Projektanci urządzeń w konfiguratorze Rittal RiPanel otrzymują sterowniczej można przekazać do dalszej obróbki numerycznej do wysokowydajne narzędzie do konfiguracji – dzięki łatwej obsłudze, automatów produkcyjnych, na przykład Perforex MT. Dane mogą wysokiej transparentności i spójności wzdłuż całego procesu pro- być także przekazywane do nowego systemu sterowania produkcją jektowania, zamawiania oraz modyfikacji według indywidualnych RiPanel Processing Center. potrzeb zamawiających. RITTAL Rynek Elektryczny 1/2022 37

Produkty Rozdzielnice – kluczowe rozwiązania w budownictwie mieszkaniowym Nowoczesny budynek to skomplikowana, wielopoziomowa konstrukcja, a  na prawidłowe funkcjonowanie całości wpływa każdy detal. Urządzenia, które mają kluczowy wpływ na dziesiątki procesów zachodzących w obiekcie to rozdzielnice: elektryczne oraz multimedialne. W przypadku niskoprądowych instalacji teletechnicznych i elektrycznych wykorzystywanych w budownictwie mieszkalnym wielorodzinnym niezastąpione będą rozdzielnice z serii MSF polskiego producenta – Elektro-Plast Nasielsk. Rozdzielnice MSF firmy Elektro-Plast Nasielsk są przeznaczone każdą z szyn TH. W celu wymontowania zespołu szyn z rozdziel- dla inwestycji deweloperskich. Ze względu na swoją elastycz- nicy, wystarczy tylko jeden obrót wkrętaka. Dzięki wdrożonym ność wyprzedzają dzisiejsze standardy tzn. są zaprojektowane na nowoczesnym rozwiązaniom znacznie łatwiejsza jest organizacja miarę aktualnych i przyszłych wymagań inwestorów oraz instalato- przewodów we wnętrzu urządzenia. Są one przytrzymywane za rów. Nacisk położono tu na możliwość przyszłej modyfikacji oraz pomocą opasek samozaciskowych, które ułatwiają zabudowanie rozbudowy. Modernizacja instalacji oraz zmiany wprowadzane w podstawie rozdzielnicy we wrębie w kształcie litery T. w  budowę wnętrza rozdzielnicy nie będą wymagały wymiany urządzenia ani przeprowadzenia większego remontu. Duża ilość Montaż komponentów komunikacyjnych odbywa się na wygod- wolnego miejsca na aparaty pozwoli zamontować kolejne z nich nej płycie ażurowej oraz szynie nośnej. Szynę nośną można połą- na dalszym etapie inwestycji lub podczas eksploatacji budynku. czyć ponad zaciskami z przewodem do wyrównania potencjałów (wymóg normy DIN EN 5013:4-2005 dla neutralnych, przewodo- Kolejny czynnik to niezawodność rozdzielnic MSF. wych instalacji komunikacyjnych w obiektach mieszkaniowych). Umożliwiono instalację 12-portowego patch panela mocowanego Precyzyjny montaż rozdzielnic na płycie montażowej za pomocą spinek. Maksymalnie ułatwiono montaż rozdzielnicy do ściany. Przy ścia- nach pustych wystarczą kotwy tworzywowe, natomiast do muro- Etykiety opisowe umożliwiają zachowanie przejrzystości wanych – metalowe uchwyty. Na kołnierzu rozdzielnicy oraz na i porządku wewnątrz rozdzielnicy, a jednocześnie ułatwiają kon- wysuwanych przepustach są wycięcia trasujące do obrysowania figurację i montaż gniazd sieci światłowodowej, komputerowej, otworu montażowego, a w obudowie – rurkowy wskaźnik poziomu. telefonicznej, telewizji kablowej, systemu audio oraz alarmów. Zapewnia to precyzję montażu oraz perfekcyjne wypoziomowa- nie. Obudowa została wyposażona także w metalowe łączniki do Rozdzielnice z serii MSF posiadają opatentowanie oraz certy- montażu kilku szaf obok siebie, np. multimedialnej i elektrycznej, fikaty VDE. z zachowaniem określonej przez przepisy odległości. Na czym polega elastyczność rozdzielnic? Dobrze zaprojektowane rozdzielnice pozwalają na rozdział energii elektrycznej do poszczególnych segmentów budynku, a przy tym stają się kompleksowym centrum sterowania domowymi multi- mediami. W ich wnętrzu można zamontować wszystkie niezbędne aparaty. Wspomniana elastyczność oznacza więc komfort i swobodę nie tylko w zakresie projektowania, lecz także montażu. Urządzenia „przyjazne” monterowi, współpracujące z nim, pozwalają na szybkie, a przy tym bezbłędne przeprowadzenie prac, np. dzięki systemowi szybkiego mocowania, w który wyposażono 38 Rynek Elektryczny 1/2022

Produkty Dwie opcje w jednej obudowie – MSF TWIN RP 1×12 (PE+N) + 3×12 multimedia – MSF TWIN RP 2×12 (PE+N) + 2×12 multimedia Firma Elektro-Plast Nasielsk odpowiadając na stale rosnące wyma- – MSF TWIN RP 3×12 (PE+N) + 1×12 multimedia gania rynku, rozbudowała rodzinę omawianych rozdzielnic MSF – MSF TWIN RN 1×12 (PE+N) + 3×12 multimedia o nowe modele. Po licznych kon- – MSF TWIN RN 2×12 (PE+N) + 2×12 multimedia sultacjach z  instalatorami poja- – MSF TWIN RN 3×12 (PE+N) + 1×12 multimedia wiła się potrzeba wprowadzenia wariantu TWIN, czyli rozdzielnic Rozwój wersji TWIN zaowocował rozszerzeniem oferty pod- MSF, które łączą ze sobą – w jed- stawowych rozdzielnic MSF o wersję elektryczną zawierającą 5 rzę- nej obudowie – wersję elektryczną dów po 12 modułów w wariantach podtynkowym (RP) i natyn- oraz multimedialną. kowym (RN): Aby zapewnić komfort i  ela- – MSF RP 5X12 IP30 (PE+N) styczność pracy instalatora, – MSF RN 5X12 IP30 (PE+N) Elektro-Plast Nasielsk wprowadził na rynek nową powiększoną pod- Cechą charakterystyczną wszystkich stawę w  rozmiarze 5-rzędowym wyrobów EPN jest bogate wyposażenie stanowiącą fundament wariantu standardowe. TWIN. Dzięki wprowadzeniu Ściana grodziowa standardowo ściany grodziowej, dzielącej wyposażona jest w gniazdo zasilające Nowe rozdzielnice MSF TWIN wypo- wnętrze rozdzielnicy na obszary 230V do urządzeń telekomunikacyjnych. sażone są w: – listwy PE+N rozdziału energii elektrycznej – płytę montażową z otworami do zamo- oraz urządzeń multimedialno-telekomunikacyjnych, zostały spełnione wymagania stawiane przez Rozporządzenie Ministra cowania urządzeń teleinformatycznych Infrastruktury i Budownictwa w zakresie instalacji elektrycznych – szyny DIN do montażu aparatury i telekomunikacyjnych. – gniazdo zasilające 16A/250V Obszar rozdziału energii elektrycznej jest zabezpieczony spraw- – superpłaskie stalowe drzwi, malowane dzonymi w praktyce i cenionymi przez instalatorów pokrywami zna- nymi z dotychczas produkowanych rozdzielnic MSF. Dzięki temu proszkowo zachowano najwyższy poziom ochrony przez porażeniem prądem – zestaw do uniwersalnego montażu w ścia- MSF RP 5X12 IP30 (PE+N) elektrycznym gwarantowany przez opatentowany system ryglowa- nia pokryw umożliwiający opcjonalne zaplombowanie przestrzeni nie m.in. łapy metalowe do muru rozdziału energii elektrycznej. Do montażu komponentów teleko- – stalowe łączniki dające możliwość łączenia pion/poziom  munikacyjnych zastosowano wspomniane wyżej płyty ażurowe. Nowe rozdzielnice MSF TWIN dostępne są w wersjach pod- Rozdzielnice MSF wolnostojące tynkowej i natynkowej. Występują w 6 kombinacjach różniących Cieszące się dużym uznaniem instalatorów rozdzielnice MSF się wielkościami przestrzeni rozdziału energii elektrycznej i mul- z  drzwiami metalowymi firmy Elektro-Plast Nasielsk zostały wzbogacone o wersję natynkową wolnostojącą na postumencie, montowane bezpośrednio przy posadzce. Znajdują zastosowanie w budownictwie mieszkaniowym. timedialno-telekomunikacyjnej, dając w ten sposób instalatorom możliwość szerokiego wyboru zależnie od potrzeb pojawiających się na inwestycjach. Nowa rodzina MSF TWIN składa się z następujących rozdzielnic: MSF TWIN RP 2×12 (PE+N) MSF TWIN RP 3×12 (PE+N) MSF wolnostojąca + 2×12 multimedia + 1×12 multimedia Rozdzielnice występują w wersji multimedialnej. Rynek Elektryczny 1/2022 Wyposażenie: – wersja teletechniczna wyposażona w 16-portowy patch-panel, płyty montażowe i gniazdo zasilające – zamek metalowy z kluczami w opcji wyposażenia Kolorystyka: biały RAL9016 ELEKTRO-PLAST NASIELSK 39

Nowości Expo Adjust – wielkie możliwości w małej, IQ Sun Med – lampy na poprawę nastroju Lampa IQ Sun Med od Lena Lighting, emitująca światło o natężeniu nowoczesnej konstrukcji zbliżonym do parametrów promieni słonecznych, sprzyja popra- Energooszczędna technologia i  wysoka efektywność świetlna wie nastroju, równowagi oraz wydajności ludzkiego ciała. Według zamknięte w małej konstrukcji o minimalistycznym designie. Nowa naukowców, światło ma silne działanie terapeutyczne. Poprzez wpływ lampa Expo Adjust zaakcentuje elementy aranżacji i wyposażenia na regulację naturalnego biorytmu człowieka, może okazać się ono pomocne w leczeniu oraz zapobieganiu wielu dolegliwościom. wnętrz w  iście scenicznym Wsparciem dla stylu. Ta uniwersalna opra- organizmu może wa nawiązująca do modnych okazać się fotote- loftów, świetnie sprawdzi się rapia za pomocą we wszelkich nowoczesnych przestrze- lamp emitujących niach komercyjnych i  wysmakowanych światło o  natęże- apartamentach. niu zbliżonym do Projekt lampy, autorstwa Jakuba Zarzyń- naturalnego, jak IQ skiego, został wykonany z myślą o nowo- Sun Med od Lena czesnych pomieszczeniach, Lighting. Lampa w których światło jest narzę- ta zapewnia tera- dziem do kreacji wnętrza pię światłem od i  budowania klimatu prze- 6000 lux przy cza- strzeni. Expo Adjust w swojej małej konstrukcji sie naświetlania mieści technologię zapewniającą imponujące 30 minut z  odle- parametry. Ten wysokiej jakości aluminio- głości 50 cm. Płynna regulacja światłem umożliwia ustawienie wy projektor ze źródłem światła LED oferuje wielokrotności tych sesji w  aż 10 poziomach świecenia. Tryby te niespotykaną w tej kategorii produktów sku- można dopasować w  zależności od potrzeb użytkownika. Model teczność świetlną dochodzącą aż do 140 lm/W. występuje również w wersji PRO, która posiada dodatkowe funk- Zaskakująca efektywność została dodatkowo połączona z  bardzo wysokim współczynnikiem oddawania barw (Ra>90). To idealne cje budzenia oraz zasypiania przy świe- rozwiązanie wszędzie tam, gdzie oczekuje się najwyższej jakości tle. W tej opcji mamy także możliwość światła przy zachowaniu energooszczędności. Warto podkreślić, że ustawienia czasu pracy urządzenia oraz monitorowania okresu terapii, niezwykłe możliwości w czym pomaga także intuicyjny świetlne mieszczą się wyświetlacz LCD. IQ Sun Med to w  oprawie o  niewiel- wolnostojąca lampa, o  klasycz- kich rozmiarach, która nym kształcie, która wykorzystuje jest przy tym bardzo energooszczędną technologię solidna i  wytrzyma- LED. Minimalistyczny design ła. Projektant posta- sprawia, że pasuje ona do wił także na wysoką każdej przestrzeni, stając się jakość materiałów subtelnym elementem wypo- i detale, dzięki którym sażenia. nadał lampie loftowe- Dobroczynny go charakteru. wpływ światła na Expo Adjust jest ofe- rowane z  systemem kondycję ludzkiego organizmu jest znany już markowych szyno- od czasów starożytnych. Pierwszy Instytut Światła przewodów, na któ- powstał w 1898 roku, a jego założycielem został rych montowane są ojciec fototerapii Duńczyk Niels Ryberg Finsen, projektory, co zwięk- który za swoje osiągnięcia otrzymał w  1903 roku sza możliwości aranżacyjne i ułatwia dopasowanie oświetlenia już Nagrodę Nobla. Światłoterapia może być szczególnie po dokonanym montażu. Wersja ZOOM z regulacją kąta świecenia pomocna m.in. przy: jesienno-zimowej depresji, złym w zakresie od 22–55° dodatkowo zwiększa zdolności adaptacyjne samopoczuciu, zaburzeniach snu czy koncentracji. produktu, co jest bardzo wygodne w przypadku zmiany wystroju Zaleca się także stosowanie fototerapii kobietom, czy konieczności oświetlenia nowej ekspozycji. które urodziły dziecko, osobom chcącym Kompaktowy, niewielkich rozmiarów, aluminiowy korpus z radiato- poprawić swoją wydajność organizmu, rem sprawnie odprowadza nadmiar ciepła. Konstrukcja została też wykonującym pracę intelektualną, uczą- wyposażona w estetyczną puszkę z ABS, która skutecznie maskuje cym się czy zmieniającym strefy czasowe. umieszczony w niej zasilacz. LENA LIGHTING LENA LIGHTING 40 Rynek Elektryczny 1/2022

Nowości Żarówki z efektem LESS BLUE Kanlux wprowadził nowe żarówki z efektem LESS BLUE. Są to Kanlux IQ-LED LIFE, które emitują światło zbliżone do naturalnego. Zredu- kowano w nich ilość światła niebieskiego, co wpływa korzystanie na nasze samopoczucie i nastrój, zachowując jednocześnie pełną funkcjonalność świetlną. Żarówki Kanlux IQ-LED LIFE emitują świa- tło o pełnym spektrum barw, dzięki temu wpływają na nas tak, jak naturalne światło dzienne i zapewniają komfortowe warunki podczas wszystkich codziennych aktywności. Niebieskie światło (produkowane przez energooszczędne oświe- tlenie, a  także wyświetlacze urządzeń cyfrowych, czyli smartfony, monitory LCD/LED, tablety, laptopy, telewizory) samo w sobie jest naturalnym zjawiskiem. To ono utrzymuje stan czuwania w ciągu dnia, jednak długotrwałe wystawienie na jego działanie może pro- wadzić do przemęczenia, zaburzać rytm snu, a także prowadzić do uszkodzenia siatkówki. Wszystko to natomiast wynika z  bliskiego sąsiedztwa niebieskiego światła do spektrum ultrafioletu, a ultrafiolet jest szkodliwy dla ludzkich komórek. Wpływ niebieskiego światła na nasze ciało dotyczy szczególnie oczu i  może wiązać się z  uszkodzeniem wzroku. Proces ten jest stop- niowy, dlatego trudno go dostrzec. Pierwszym z jego objawów są pojawiające się przed oczami mroczki, które stopniowo zwiększają się i utrudniają widzenie z bliska. Po pracy z urządzeniami cyfrowy- mi wiele osób skarży się na zmęczenie wzroku, nieostre widzenie, a także na bóle głowy. Innymi efektami nadmiernej ekspozycji na niebieskie światło jest uczucie suchości, pieczenia oczu lub ich łzawienie. Żarówki Kanlux IQ-LED LIFE to także wysokie odwzorowanie naturalnych barw (Ra90). Sztuczne światło może zaburzać nasze widzenie kolorów, a dzięki IQ-LED LIFE zobaczysz wszystkie barwy takie, jakimi są naprawdę. KANLUX Puszka odgałęźna jako wizytówka i reklama Twojej firmy Elektrycy umieszczają zwykle przy wykonanych przez siebie instala- cjach, dane z namiarami na swoją firmę. Najczęściej są to naklejki lub wizytówki. Nowatorskie rozwiązanie „myHensel-box” powoduje, że praktykę tę będzie można podnieść na zdecydowanie wyższy poziom. Firma Hensel proponuje elektrykom, projektantom instalacji a także ich klientom, możliwość przygotowania i  wyprodukowania zin- dywidualizowanych puszek odgałęźnych z  nadrukowanym logo Rynek Elektryczny 1/2022 i informacją o firmie. Firmy instalacyjne mogą także zareklamować swoje usługi na puszkach firmy Hensel. Kolorowe logo danej firmy może zostać nadrukowane na puszce koloru jasnego. Natomiast na puszce czarnej proponowany jest nadruk monochromatyczny. Takie zindywidualizowane puszki mogą być teraz łatwo i  szybko zamówione w polskim oddziale firmy Hensel. HENSEL 41

Informacje branżowe Organizacje w branży elektrycznej Nazwa Rok założenia Osoba zarządzająca Stowarzyszenie Elektryków Polskich SEP 1919 Piotr Szymczak, prezes Polska Izba Gospodarcza Elektrotechniki PIGE 1991 Janusz Majchrowicz, prezes Krajowa Izba Gospodarcza  Elektroniki 1992 Stefan Kamiński, prezes 2004 Marek Orłowski, prezes i Telekomunikacji  KIGEiT  2006 Michał Waloch, dyrektor generalny Polski Związek Przemysłu Oświetleniowego PZPO Związek Producentów Sprzętu Oświetleniowego 2007 Jacek Stankiewicz, prezes Pol-lighing 2007 Tomasz Boruc, dyrektor zarządzający Polskie Stowarzyszenie Branży 2016 Sławomir Dębowski, prezes 2020 Barbara Adamska, prezes Elektroenergetycznej PSBE Związek Pracodawców Dystrybucji Elektrotechniki SHE Krajowa Izba Gospodarcza Elektryki KIGE Polskie Stowarzyszenie Magazynowania Energii Kalendarz imprez branżowych 23–24 lutego Kielce Polska 2022 7–8 marca Warszawa 25–26 maja Warszawa ENEX Targi Odnawialnych Źródeł Energii Bielsko-Biała Forum Gospodarcze TIME 13–15 września 15–17 listopada Lublin SOLARENERGY Międzynarodowe Targi Przemysłu OZE ENERGETAB Targi Energetyczne ENERGETICS Targi Energetyczne 7–9 marca Warszawa Polska 2023 15–17 marca Warszawa 15–17 marca Warszawa AUTOMATICON Międzynarodowe Targi Automatyki i Pomiarów ŚWIATŁO Targi Międzynarodowe Targi Sprzętu Oświetleniowego ELEKTROTECHNIKA Międzynarodowe Targi Sprzętu elektrycznego i Systemów Zabezpieczeń 11–13 maja Monachium Niemcy Świat 2022 30 maja – 2 czerwca Hanower Niemcy Frankfurt Niemcy INTERSOLAR Międzynarodowe Targi Energetyki Solarnej 2–6 października HANNOVER MESSE Międzynarodowe Targi Przemysłowe LIGHT+BUILDING Międzynarodowe Targi Oświetlenia i Technik Budynkowych 42 Rynek Elektryczny 1/2022