e-ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΕΥΧΟΣ 7

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ «ΠΡΟΤΑΣΗ» ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2018 - Νο 7

ΠεριεχόμεναΣημείωμα Υπεύθυνου Συντακτικής ΕπιτροπήςΗ γραφειοκρατία αντλεί εξουσία δίνοντας αξία στο ασήμαντο και υποβαθμίζοντας τοσημαντικόΑ. ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ Ή ΤΟΝ ΑΛΛΟ ΤΡΟΠΟ ΖΩΗΣΣκέψεις, απόψεις, προβληματισμοί, προτάσεις.Τριάντα χρόνια «ΠΡΟΤΑΣΗ» Κίνηση για έναν άλλο τρόπο ζωής11η Πανελλήνια Συνάντηση μια στιγμή ορόσημο στη διαδρομή και εξέλιξη του ΠανελλήνιουΔικτύου Φορέων Πρόληψης της ΕξάρτησηςΒ. ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ Ή ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΠΡΟΤΑΣΗΑπό το πρόγραμμα «ΠΛΟΥΤΟΣ» (Παιδαγωγική Λειτουργία Ομάδων, ένα ΥποδειγματικόΤαξίδι στην Ουσιαστική Συνύπαρξη) στο πρόγραμμα «ΠΡΟ-ΝΟΙΑ» (ΠΡΟτείνω γιατίΝΟΙΑζομαι)ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΚΤΥΩΣΗ: Ξαναχτίζουμε τη Σύγχρονη Γειτονιά μας, Επειδή μας Αφορά!ΚΑΛΛΙΠΟΛΙΣ«Εγώ & Εσύ... Δυναμώνουμε Μαζί»: Βιωματικό σεμινάριο Εκπαιδευτικών ΠρωτοβάθμιαςΕκπαίδευσηςΟμάδα Εθελοντών του Κέντρου Πρόληψης Αχαΐας «ΔΙΕΞΟΔΟΣ» ΑιγίουΓ. Η ΠΡΟΛΗΨΗ ΕΙΝΑΙ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΟΛΗΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣΠως λειτουργούν οι πολίτες της παράλληλης Ελλάδας για ναπεράσουν από το περιθώριο στο επίκεντρο της καθημερινής ζωήςα. Εντοπίζουμεβ. Παρεμβαίνουμε και Υπερασπιζόμαστε 1

Δ. ΚΑΙ ΜΕΡΙΚΑ ΑΚΟΜΗΣΗΜΕΙΩΜΑ ΣΥΝΤΑΞΗΣ :α) Το τεύχος αυτό είναι χωρισμένο σε 4 βασικές ενότητες (Α, Β,Γ,Δ), οι οποίες αντιστοιχούνστις θεματικές που αναφέρεται το νέο e-ΠΡΟΣΩΠΟ.β) Αν για οποιοδήποτε λόγο δεν ενδιαφέρεστε να λαμβάνετε το e-ΠΡΟΣΩΠΟ,παρακαλούμε ενημερώστε μας να σας διαγράψουμε από τη λίστα αποδεκτών.Εκδότης: Βασίλης ΠασσάςΙδιοκτησία: ΚΙΝΗΣΗ «ΠΡΟΤΑΣΗ», www.protasi.org.grΣαρανταπόρου 20, 26223 Πάτρα, τηλ.: 2610 451 790, 2610 454 357, fax: 2610 451 790e-mail: [email protected]Υπεύθυνη σύνταξης: Αγγελική ΠασσάΥπεύθυνη επιμέλειας κειμένων: Γεωργία ΛαμπροπούλουΕπιμέλεια σχεδιασμού: Τσιρίκος Κωνσταντίνος, Μαρίνου ΕλευθερίαΚυκλοφορεί σε ηλεκτρονική μορφή. Οι απόψεις των συγγραφέων δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη τις απόψεις τηςΚίνησης «ΠΡΟΤΑΣΗ». 2

Σημείωμα Υπεύθυνου Συντακτικής Επιτροπής Η ΓΡΑΦΕΙΟΚΡΑΤΙΑ ΑΝΤΛΕΙ ΕΞΟΥΣΙΑ ΔΙΝΟΝΤΑΣ ΑΞΙΑ ΣΤΟ ΑΣΗΜΑΝΤΟ ΚΑΙ ΥΠΟΒΑΘΜΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΠΡΩΤΟ.Πολλές φορές όταν διοργανώνουμε ημερίδες δεχόμαστε τηλέφωνα με το ερώτημα. Θαδώσετε βεβαίωση συμμετοχής;Είναι το εφεύρημα της τελευταίας δεκαετίας προκειμένου να προσελκύεται κόσμος στιςεκδηλώσεις, προς ικανοποίηση των διοργανωτών ότι δήθεν υπήρξε μεγάλο ενδιαφέρον γιατο θέμα της ημερίδας. Θεσμικοί φορείς και υπηρεσίες πολιτείας αλλά και εκπαιδευτικώνιδρυμάτων δεν ήταν ευχαριστημένοι από την ανταπόκριση σε εκδηλώσεις. Αντί ναπροβληματιστούν και να αναζητήσουν τους λόγους του μειωμένου ενδιαφέροντος,σκέφτηκαν ως Νεοέλληνες να προσφέρουν ένα δόλωμα. Την βεβαίωση συμμετοχής.Κάποια ελπίδα μελλοντικής αξίας της συμμετοχής. Ουσιαστικά ποια είναι η χρησιμότητατης βεβαίωσης; Καμία… αν την χρειάζεσαι για εργασία ή περαιτέρω σπουδές.Όσοι έχετε συμμετάσχει σε επιτροπή αξιολόγησης υποψηφίων για εργασία θα δείτε πόσεςπολλές τέτοιες βεβαιώσεις συμμετοχής έχει κάθε υποψήφιος.Ποια η πρακτική αξία αυτών των βεβαιώσεων; Καμία, αν τις έχεις. Όμως αν δεν τις έχειςτότε ίσως χαρακτηριστείς ως αδιάφορος. Ίσως.Τώρα πλέον η τακτική αυτή καθιερώθηκε. Οι πάντες υπόσχονται βεβαιώσεις συμμετοχής.Ασκείται λοιπόν μία μορφή εκβιασμού προς τον πολίτη για να παρακολουθήσει τηνεκδήλωση. Είναι μία παρέμβαση στην ελευθερία της επιλογής συμμετοχής εκ τουπεριεχομένου. Αντί ο διοργανωτής να προσπαθεί να αποδείξει την αξία αυτού πουπροσφέρει και ο πολίτης να επιλέξει αν θέλει αυτή τη γνώση, η βεβαίωση συμμετοχήςαντιστρέφει τους ρόλους και ο πολίτης νοιώθει υποχρεωμένος που του δίδεται μίαβεβαίωση συμμετοχής.ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ.Το τελευταίο χρονικό διάστημα άκουσα πολλές φορές από καταξιωμένα στελέχη πρόληψηςστην παρουσίαση της δουλειάς τους να αναφέρουν ότι το εκπαιδευτικό υλικό τους έχει τηνέγκριση του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής και με συγκεκριμένο αριθμό απόφασης,ως μία επιβεβαίωση της εγκυρότητας και της αξίας του προγράμματος.Προσπάθησα να καταλάβω τι σημαίνει αυτό.Ο ΟΚΑΝΑ είναι το αρμόδιο όργανο της πολιτείας για θέματα εξαρτήσεων και ιδιαίτερα όσοναφορά εμάς, για τα Κέντρα Πρόληψης, αλλά και άλλους φορείς πρόληψης και βεβαίως γιατα προγράμματα που εφαρμόζουν οι φορείς αυτοί. Υπάρχουν συμβάσεις, υπάρχουναξιολογήσεις, έλεγχοι, απολογισμοί, εκπαιδεύσεις κλπ. από τον πλέον υπεύθυνο φορέα γιατις εξαρτήσεις, ο οποίος κατά τεκμήριο έχει και την πλέον εξειδικευμένη τεχνογνωσία. Άρακάποιος περισσότερο ειδικός φορέας στον τομέα αυτόν, δεν υπάρχει. Παράλληλα υπάρχεισυμφωνία (μνημόνιο) του ΟΚΑΝΑ με το Υπουργείο Παιδείας για την εφαρμογή τωνπρογραμμάτων πρόληψης στα σχολεία.Δεν μπορώ να κατανοήσω για ποιο λόγο τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται σταπρογράμματα πρόληψης πρέπει να εγκρίνονται, να καταξιώνονται από έναν άλλο κρατικόφορέα που δεν είναι και ειδικός σε αυτό το πεδίο. 3

Τι σημαίνει αυτή η έγκριση; Ότι αν δεν την έχεις δεν μπορείς να υλοποιήσεις τοπρόγραμμα; Αποτελεί μία άδεια εφαρμογής; Μήπως απλά προκύπτει μεγαλύτερηκαταξίωση του κατασκευαστή του εργαλείου για να πείσει για την αξία του; Κάτι σαν τηβεβαίωση συμμετοχής;Οι άνθρωποι που εργάζονται στο ΙΕΠ και δίνουν αυτές τις εγκρίσεις φαντάζομαι και έχωακούσει ότι έχουν έναν τεράστιο φόρτο δουλειάς, γιατί βεβαίως πρέπει να εγκρίνουν πολλάπου αφορούν όλους τους τομείς εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας.Μέσα στο τεράστιο φόρτο εργασίας που έχουν πώς μπορούν επί της ουσίας νααξιολογούν και τα εργαλεία πρόληψης, χωρίς να είναι αντικείμενό τους η πρόληψη,αντικείμενο της αρμοδιότητας των συναδέλφων τους στον ΟΚΑΝΑ;Τι εξυπηρετεί αυτή η διαδικασία; Ουσιαστική αξιολόγηση δεν μπορεί να γίνει.Μάλλον η διαδικασία αυτή, ή αλλιώς ταλαιπωρία, είναι θυσία στον βωμό τηςγραφειοκρατίας. Ποιος ωφελείται; Επί της ουσίας κανένας. Μάλλον οι δυσκολίεςαυξάνονται στο χώρο της πρόληψης. Όφελος έχουν όσοι αρέσκονται να συγκεντρώνουνεξουσία χωρίς να υπολογίζουν τις δυσκολίες που προκύπτουν από άνευ ουσίας ελέγχους.Πρόκειται για ναρκισσισμό της εξουσίας και εξάρτηση από την μορφή αυτή της εξουσίας.Στη μνήμη μου ήλθαν παλαιότερες εποχές στο Υπουργείο Παιδείας. Μιλάμε για τα πρώταχρόνια της πρόληψης. Στις αρχές της δεκαετίας του ‘90 υπήρχε στο Υπουργείο Παιδείας τοτμήμα Αγωγής Υγείας. Έπρεπε λοιπόν σε αυτό το τμήμα να υποβάλλουμε το πρόγραμμαγια να πάρουμε την άδεια εφαρμογής του.Υπεύθυνη σε αυτό το τμήμα ήταν μία εξαιρετική κυρία, η κυρία Αποστολάκη με την οποίαείχαμε μία πολύ καλή συνεργασία. Εκτιμούσε πολύ την δουλειά της ΠΡΟΤΑΣΗΣ. Η κύριαΑποστολάκη ήταν υπεύθυνη του τμήματος αυτού για την Αγωγή Υγείας σε όλη τηνΕκπαίδευση. Η φαντασία μου είχε πλάσει μία εικόνα ενός τμήματος με πολλούςυπαλλήλους που μελετούσαν και αξιολογούσαν τα προγράμματα.Όταν κάποτε πέρασα από το Υπουργείο στην Ερμού να μιλήσουμε για κάποιο ιδιαίτεροπρόγραμμα και επισκέφτηκα την κ. Αποστολάκη την βρήκα μόνη της σε ένα δωμάτιοπεριβαλλόμενη από πάρα πολλούς φακέλους. Ήταν το μοναδικό άτομο που στελέχωνεαυτό το τμήμα. Μοιράστηκε μαζί μου την αγωνία της και τους προβληματισμούς της κατάπόσο επί της ουσίας θα μπορούσε να ανταποκριθεί στον ρόλο της.Έκτοτε δημιουργήθηκε ο θεσμός των Υπευθύνων Α.Υ. κατά νομό. Μπήκε το νερό στοαυλάκι. Προχώρησε η πρόληψη. Τώρα ακούμε πολλά για κατάργηση των υπευθύνωνόλων των τμημάτων και την επαναλειτουργία των κεντρικών υπηρεσιών ελέγχου.Θα θυμηθούμε εποχές μάλλον του ‘90.Αδιαφορία για ουσία και επιμονή στον τύπο. Αλλά και ο τύπος θα λειτουργεί για όποιουςκαι ότι θέλει αυτός που έχει την εξουσία. Αυτός μπορεί να κάνει σημαντικό το ασήμαντο καινα απαξιώνει και να δυσκολεύει το σημαντικό.Αυτή είναι η γραφειοκρατία. Βασίλης Πασσάς 4

Α. ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ Ή ΤΟΝ ΑΛΛΟ ΤΡΟΠΟ ΖΩΗΣΣκέψεις, απόψεις, προβληματισμοί, προτάσεις. ΤΡΙΑΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ «ΠΡΟΤΑΣΗ», Κίνηση για έναν άλλο τρόπο ζωής.Του Βασίλη ΠασσάΜπήκαμε στο 2018. Είναι η χρονιά που η ΠΡΟΤΑΣΗ θα συμπληρώσει τριάνταχρόνια συνεχούς δυναμικής παρουσίας στην περιοχή της Πάτρας. Μίαπαρουσία που έχει εξαπλωθεί στην Ελλάδα και σε αρκετές χώρες της Ευρώπηςαλλά και του υπόλοιπου κόσμου, μέσα από τη συμμετοχή της σε μικρά ήμεγάλα δίκτυα.Το ξεκίνημα έγινε το φθινόπωρο του 1988. Με την ιδιότητα του προέδρου του ΣυλλόγουΓονέων του 13ου Γυμνασίου πρότεινα στα Δ.Σ. τριών Συλλόγων γονέων και στουςαντίστοιχους συλλόγους καθηγητών να εφαρμόσουμε ένα πρόγραμμα πρόληψης στηνσχολική κοινότητα Αγυιάς (13ο Γυμνάσιο, 9ο Γενικό Λύκειο, 4ο ΤΕΛ). Η πρόταση έγινεομόφωνα αποδεκτή. Δημιουργήθηκε μία μικρή ομάδα 2 γονιών και 4 εκπαιδευτικών. Με τηστήριξη του Ιατρικού Συλλόγου, ξεκινήσαμε να αναπτύξουμε μία τοπική δράση πρόληψηςστα 3 σχολεία. Τότε δεν μπορούσαμε να φανταστούμε που θα έφθανε και που πιθανόν ναφθάσει αυτό το αρχικό εγχείρημα…Εκτιμώ ότι το γεγονός έλλειψης μακροχρόνιου προγραμματισμού, δηλ. να φθάσουμεκάπου μακριά, αλλά της επίμονης εστίασης μας να δώσουμε όσο το δυνατόν μίαολοκληρωμένη απάντηση σε μία πραγματική κοινωνική ανάγκη στο εκεί και τότε,διευκόλυνε στην εξέλιξη της ΠΡΟΤΑΣΗΣ να προχωρήσουμε πιο μακριά…Η εμπειρία μου από την 2ετή προσπάθεια που είχε προηγηθεί (1986-88) στον ΙατρικόΣύλλογο με λίγα αποτελέσματα, κυρίως με την μορφή άρθρων, ομιλιών και ημερίδων, μεοδήγησε στην αναζήτηση νέων τρόπων ανάπτυξης της πρόληψης των εξαρτήσεων.Είχα διαπιστώσει και εγώ αυτό που πολλοί άλλοι είχαν διαπιστώσει νωρίτερα. Ηδιαμόρφωση και η αλλαγή συμπεριφορών πολύ λίγο συνδέεται με την ενημέρωση.Προκύπτει από τη διαπαιδαγώγηση η οποία αρχίζει από την βρεφονηπιακή ηλικία καισυνεχίζεται στην παιδική και την εφηβική ηλικία.Όταν το σύμπαν συνωμότησε στην σχολική κοινότητα της Αγυιάς και διαμορφώθηκε ηπρώτη επιτροπή από εκπαιδευτικούς και γονείς, η μικρή αλλά μεγάλη (σε διάθεση καιδέσμευση) ομάδα των 2 γονιών και των 4 εκπαιδευτικών, σχεδιάστηκε το πρώτο ετήσιοπρόγραμμα αγωγής υγείας στην Ελλάδα από φορέα πρόληψης (είχε προηγηθεί από τοΕΠΙΨΥ το 1983-84 ένα πρόγραμμα σε γυμνάσια του Υμηττού).Η πρώτη ονομασία αυτής της Κίνησης (εξαρχής το νοιώσαμε… κίνηση) ήταν:Επιτροπή της σχολικής κοινότητας Αγυιάς, Κίνηση κατά των ναρκωτικών.Η συμμετοχή στο πρόγραμμα ήταν για όλους εθελοντική. Γονείς, εκπαιδευτικοί, μαθητές.Κανέναν δεν μπορείς να υποχρεώσεις να αλλάξει αν δεν το θέλει αλλά ούτε και νασυμμετάσχει σε κάτι που δεν τον εμπνέει. 5

Το πρόγραμμα σχεδιάστηκε από τους συμμετέχοντες. Δεν επιβλήθηκε στους μαθητές. Οιμαθητές ήσαν οι πρωταγωνιστές του προγράμματος καθώς συμμετείχαν στον σχεδιασμό,ήταν οι βασικοί συντελεστές της εφαρμογής και ήταν θέμα δικής τους επιλογής νααξιοποιήσουν ότι εκτιμούσαν ότι θα τους ήταν χρήσιμο για την ζωή τους. Αυτοί θααποφάσιζαν τι αλλαγές θα έκαναν.Οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς ήταν οι διευκολυντές των μαθητών.Αργότερα μάθαμε ότι η μεθοδολογία που είχαμε επιλέξει για τον σχεδιασμό και τηνεφαρμογή του προγράμματος ήταν η μέθοδος project.Η προετοιμασία του προγράμματος έγινε με την ενημέρωση των συλλόγων καθηγητών καιτων συλλόγων γονιών των 3 σχολείων αλλά και με τη συνεργασία της ΔευτεροβάθμιαςΕκπαίδευσης, του Ιατρικού Συλλόγου, του Δήμου, δηλαδή της περιβάλλουσας κοινότηταςτου σχολείου. Αυτό που αργότερα γνωρίσαμε ως το σχολείο ανοικτό στην κοινωνίακαι ολιστική προσέγγιση της πρόληψης.Ανοιχτό σχολείο είναι το σχολείο εκείνο το οποίο πέρα από τη μάθηση και την αγωγήπου παρέχει στα παιδιά ανταποκρίνεται στις σύγχρονες κοινωνικές προκλήσεις και στιςανάγκες τους, τα εκπαιδεύει στις ανθρωπιστικές αξίες, στη δημοκρατία, στο σεβασμό καιστη διεκδίκηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων καθώς και σε δεξιότητες κοινωνικής καιπροσωπικής ανάπτυξης όπως η συνεργασία, η αυτοεκτίμηση, ο σεβασμός και η αποδοχήτου άλλου, η αλληλεγγύη κ.λπ. μέσα από δράσεις και προγράμματα βιωματικούχαρακτήρα. Παράλληλα, λειτουργεί ως σχολική κοινότητα που εμπλέκονται στηλειτουργία της ενεργητικά, σταθερά και με ουσιαστικό περιεχόμενο όλα τα μέλη της,μαθητές/μαθήτριες, εκπαιδευτικοί και γονείς. Επίσης, είναι συνδετικός ιστός και γέφυραεπικοινωνίας και φιλίας με τη γειτονιά και την κοινωνία εμπλέκοντάς τις σε δράσεις καιβοηθώντας παράλληλα, την πρόσβαση όλων των μελών της, κυρίως αυτών πουπροέρχονται από ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, σε αγαθά και υπηρεσίες. Το πρόγραμμαλειτούργησε κατά την διάρκεια όλης της χρονιάς και κινήθηκε σε 3 άξονες, αντίστοιχους μετα θέματα δραστηριοποίησης των 80 συμμετεχόντων μαθητών.Οι μαθητές του 13ου Γυμνασίου ασχολήθηκαν με τη διερεύνηση του προβλήματος τωνναρκωτικών. Έκταση του προβλήματος, αιτίες, συνέπειες, σωματική και ψυχολογικήεπίπτωση. Μελέτη, έρευνα, επισκέψεις σε χώρους επιλογής τους, συναντήσεις μεεπιστήμονες μέχρι που να διαμορφώσουν άποψη και να καταλήξουν σε εκτιμήσεις καιπροτάσεις. Αποτύπωση απόψεων, εμπειριών, συμπερασμάτων και προτάσεων.Οι μαθητές του 9ου Λυκείου επέλεξαν μέσα από την μουσική να συμβάλλουν με τη δικήτους οπτική στην πρόληψη. Σύνθημα αυτής της ομάδας ήταν ότι αν οι νέοι επιλέξουν τηντέχνη και τη δημιουργία δεν έχουν ανάγκη τα ναρκωτικά.Τέλος, η ομάδα των μαθητών του 4ου ΤΕΛ προσέγγισε το θέμα πάλι μέσα από τηντέχνη. Μίας μορφής τέχνη με παιδαγωγικό χαρακτήρα για εαυτούς και αλλήλους.Διαμορφώθηκε μία θεατρική ομάδα που ανέβασε το έργο του Ντάριο Φο «ΗΜαριχουάνα της μαμάς είναι πιο γλυκεία.» 6

Λίγα λόγια για το έργο:Βρισκόμαστε στην Ιταλία του ’60-’70, σε μια από τις υποβαθμισμένες γειτονιές. Ο φοιτητήςΛουίτζι, χρήστης μαριχουάνας και LSD, επιστρέφει στο σπίτι μετά από μακροχρόνιααπουσία, για να διαπιστώσει ότι η μαμά και ο παππούς του έχουν αποκτήσει κάποιεςσυνήθειες παρόμοιες με τις δικές του…Και σαν να μην έφτανε αυτό, καλλιεργούνμαριχουάνα και την εμπορεύονται, έχοντας δημιουργήσει ολόκληρο δίκτυο στη γειτονιά.Από το διαμέρισμα παρελαύνουν η Καμέλια, που ψάχνει τον άντρα της ζωής της, οναρκομανής φίλος του Λουίτζι, ο παπάς της ενορίας και ο Αντόνιο, ανιψιός της μαμάς, πουκάνει καριέρα αστυνομικού… Μέσα όμως από την ακραία σάτιρα, ο Φοκατακεραυνώνει τις εξουσίες, αποκαλύπτει την παραφιλολογία, την ψεύτικη χαρά τωνναρκωτικών και την αφελή κουτοπονηριά των ανθρώπων που πιστεύουν ότι επιτελούνκοινωνικό έργο υπηρετώντας ένα σαθρό κράτος. Δεν είναι μια απλή φαρσοκωμωδία, είναιένας ύμνος στην τέχνη του θεάτρου, με πικρές δόσεις αλήθειας και τραγικήςπραγματικότητας, που κάνουν τον θεατή να γελάει με δάκρυα. Καιεπειδή πάντα η μανούλα ξέρει καλύτερα, κρατάμε τα λόγια της για επίλογο : «Συνεχίστε ν’αγωνίζεστε… με τέτοιο τρόπο ώστε να ‘ρθουν πολλοί να δώσουν ένα χέρι… και νανικήσουμε, να ρίξουμε τον τοίχο… ώσπου να μπορέσουμε να δούμε όλο τον ουρανό…Όλο, μεγάλο και άπειρο, όπως είναι.» Πολλά παιδιά ενεπλάκησανσε αυτό το έργο σε περισσότερους ρόλους από αυτόν του ηθοποιού. Η κορύφωση του προγράμματος έγινεπρος το τέλος της σχολικής χρονιάς. Όλες οι ομάδες παρουσίασαν το έργο τους τόσο σεολόκληρη τη σχολική κοινότητα (εκπαιδευτικοί, γονείς και μαθητές και των 3 σχολείων)αλλά και στην περιβάλλουσα κοινότητα του σχολικού συγκροτήματος (Δήμο, ΠολιτιστικόΣύλλογο, Ιατρικό Σύλλογο αλλά και άλλα σχολεία της περιοχής). Ηεπιτυχία αυτού του πρώτου προγράμματος αποτέλεσε την αφετηρία, το ξεκίνημα της καλήςπορείας. Για να δικαιωθεί το ρητό ότι «η καλή αρχή είναι το ήμισυ του παντός».Μερικά χαρακτηριστικά του προγράμματος που καθόρισαν την επιτυχία του,έχουν διαχρονική αξία και είναι πάντα επίκαιρα.*Μία Ιδέα… με δυνατότητες έμπνευσης.*Καλή τεκμηρίωση της ιδέας.*Διαμόρφωση ενός υποστηρικτικού περιβάλλοντος (ΙΣΠ, Δήμος κ.λπ.)*Συνεργασία με Διευθυντές Σχολείων, Συλλόγους εκπαιδευτικών, γονιών κ.λπ. Αποδοχήπρότασης. Διαμόρφωση συμμαχιών.*Εθελοντική συμμετοχή όλων των προσώπων.*Καλός σχεδιασμός με τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων από το ξεκίνημα.Διαχρονική λειτουργία του προγράμματος.*Ελευθερία επιλογών στα παιδιά. Δυνατότητα ελεύθερης έκφρασης.*Διάχυση του προγράμματος.*Αλληλεπίδραση με την περιβάλλουσα κοινότητα.*Αξιολόγηση και προοπτική επανάληψης και μονιμοποίησης του προγράμματος. 7

8

Η 11η Πανελλήνια Συνάντηση μια στιγμή ορόσημο στη διαδρομή και εξέλιξη του Πανελλήνιου Δικτύου Φορέων Πρόληψης της Εξάρτησης Με κεντρικό σύνθημα «ΣυμΠλέοντας Ξαναχτίζουμε Κοινότητες»πραγματοποιήθηκε από το Πανελλήνιο Δίκτυο Φορέων Πρόληψης της Εξάρτησης και τοΚέντρο Πρόληψης «ΘΗΣΕΑΣ ΚΥΚΛΑΔΩΝ» η 11η Πανελλήνια Συνάντηση ΦορέωνΠρόληψης της Εξάρτησης στην Ερμούπολη Σύρου, από 18 έως 21 Οκτωβρίου 2017. 138 σύνεδροι, εκπρόσωποι 60 και πλέον φορέων πρόληψης, εκπρόσωποι τηςεκπαιδευτικής κοινότητας και άλλων δομών ψυχικής υγείας από Ελλάδα και Κύπροσυμμετείχαν ενεργά στις εργασίες της Συνάντησης. Βασικός στόχος αυτών τωνΣυναντήσεων είναι η αλληλεπίδραση, η ανταλλαγή, η ανατροφοδότηση και η ενδυνάμωσητου ανθρώπινου δυναμικού της πρόληψης, για το λόγο αυτό η δομή και το περιεχόμενοδιαμορφώνονται κάθε φορά με τέτοιο τρόπο ώστε να υπηρετείται ο απώτερος στόχος της«Συνάντησης». Οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν στην εναρκτήρια εκδήλωσητην εξαιρετική ομιλία του καθηγητή Ανατομικής και Ιστολογίας του ΑΠΘ, Γεώργιου Χ.Παπαδόπουλου με θέμα: «Κοινωνιο-βιολογία της ευτυχίας: συμπλέοντας με την επιθυμίακαι την ευχαρίστηση», 2 βιωματικά εργαστήρια στην ολομέλεια με θέμα «Η Σύμπλευση ωςζητούμενο σήμερα» και «Βιώσιμες Κοινότητες: Τα δώρα που φέρνω και οι δεξιότητες πουχρειάζεται να αναπτύξω» με προσκεκλημένες την κα Σμάρω Μάρκου-ΚοινωνικήΛειτουργό, Οικογενειακή Θεραπεύτρια, Επόπτρια και Εκπαιδεύτρια και την κα ΑλεξάνδραΒασιλείου, PH.D., Κοινωνική Ψυχολόγο με την συνεργάτιδά της κα Βέρα Λάρδη,Θεατροπαιδαγωγό. Επίσης, κατά τη διάρκεια των τριών ημερών οι συμμετέχοντες είχαντην ευκαιρία να παρακολουθήσουν 26 προφορικές ανακοινώσεις, 11 αναρτημένεςανακοινώσεις και 15 βιωματικά εργαστήρια. Τέλος καθ’ όλη τη διάρκεια των εργασιώνλειτούργησε ένα εξαιρετικό εργαστήρι χειροτεχνίας το οποίο ενίσχυσε σημαντικά τονκοινοτικό χαρακτήρα αυτής της Πανελλήνιας Συνάντησης. 9

Στο τέλος κάθε ημέρας οι πέντε ομάδες εργασίες που λειτούργησαν αποτέλεσαν ένα χώροσυνάντησης και αναστοχασμού, προσφέροντας στους συμμετέχοντες τη δυνατότητα καιτον χρόνο να επεξεργαστούν τα τόσο σημαντικά και ενδιαφέροντα ερεθίσματα πουδόθηκαν από τα στρογγυλά τραπέζια, τις προφορικές ανακοινώσεις και τα βιωματικάεργαστήρια. Οι ομάδες λειτούργησαν με σταθερή σύνθεση και τις δύο ημέρες αφήνοντας ένα πολύσημαντικό αποτύπωμα το οποίο συνοψίζεται στο παρακάτω κείμενο (σύνθεση τωνσυμπερασμάτων των 5 ομάδων):«Αποπλεύσαμε από 15 διαφορετικά λιμάνια με επιφυλακτικότητα στην αρχή αλλάσυμπλεύσαμε για τον κοινό προορισμό εκτιμώντας τα θετικά που έχουν επιτευχθεί στημέχρι τώρα πορεία της πρόληψης για να πούμε λόγια από καρδιάς με ειλικρίνεια. Ναμιλήσουμε για την πρόληψη και τις σχέσεις. Τα εργαλεία μας είναι: οι αρχές μας, η σύμπλευση, το μοίρασμα, η σταθερότητα, ηαλληλεπίδραση και η σύνθεση. Η συνάντησή μας, αποτέλεσε ένα πλαίσιο εμψύχωσης καιανατροφοδότησης, ηθικής στήριξης, φροντίδας και πλούτου γνώσεων, ιδιαίτερα από νέουςσυναδέλφους στον χώρο της πρόληψης, οι οποίοι έφεραν νέες ιδέες και φρεσκάδα. Γεννήθηκαν νέοι προβληματισμοί σε σχέση με το τι τελικά είναι ευτυχία, πώς το τραύμαμπορεί να συμβάλλει στην ανθεκτικότητα και ποια η σχέση του με τη ζωή. Τέλος,αναδείχτηκε η αξία της απλότητας, της ανθρωπιάς και της ευγνωμοσύνης μέσα από τηναναγνώριση των δώρων της ζωής. Μπήκαμε σε μια διαδικασία εσωτερικής αναζήτησης του εαυτού, συμφιλίωσης καιαποδοχής όλων των πλευρών του, αρνητικών και θετικών. Από το εγώ υπήρξε μεταφοράστο εμείς, στην επιστημονική ομάδα του Κέντρου - Φορέα Πρόληψης, και πόσο σημαντικόείναι το μοίρασμα με τους υπόλοιπους συναδέλφους της αίσθησης και των γνώσεων πουαποκομίσαμε από την 11η Πανελλήνια Συνάντηση και η δημιουργία ενός πλαισίου στονχώρο εργασίας που να δίνει έμφαση στη χρήση μιας κοινής και σαφούς - κατανοητήςγλώσσας και στις αξίες της φροντίδας, της συνεργασίας και της σύμπλευσης -συμπόρευσης, μέσα από κοινό όραμα, σκοπούς και στόχους. (Από τον εαυτό στο εμείς της επιστημονικής ομάδας και από κει στην κοινότητααναδείχτηκε η συνεχής αλληλεπίδραση ανάμεσα στα τρία επίπεδα. Θεωρούμε ότι ήρθε ηώρα για μια πορεία με ενισχυμένη τη συμμετοχικότητα σε μια κοινωνία της κρίσης όπου οι«σχέσεις» είναι το προαπαιτούμενο για να ξαναχτίσουμε τις κοινότητες μας απαντώνταςστις σημερινές προκλήσεις.) Αυτό που κυρίως απασχόλησε ήταν οι αλλαγές που συμβαίνουν σε όλα τα επίπεδα. Αν ηπρόληψη σήμερα, βρίσκεται σ’ ένα σταυροδρόμι αλλαγών, η επιλογή του δρόμου αφοράόλους εμάς- ειδικούς και μη- με τη στάση που θα κρατήσουμε απέναντι σε αυτή την αλλαγή.Όταν πραγματοποιείται μια αλλαγή σε ένα ρευστό και αβέβαιο περιβάλλον σαν τοσημερινό, ζητούμενο δεν είναι μόνο τι θα αλλάξει αλλά και τι θα βάλουμε στη θέση αυτού,που κάποτε, έστω και λειψά, κάλυπτε κάποια πραγματική ανάγκη. 10

Τα ερωτήματα που μας απασχολούν είναι: Πώς σταθεροποιούμε τα βήματα μας σε αυτήστην αλλαγή; Πως διαχειριζόμαστε την αγωνία που φέρνει στο προσκήνιο η μετάβαση απότο παλιό στο νέο; Αυτή η μετάβαση αναδεικνύει την ανάγκη για σύμπλευση, για γέφυρες επικοινωνίαςμέσα μας και ανάμεσα μας, στη βάση των αξιών της πρόληψης, των εργαλείων πουχρειάζεται να αλλάξει ή να κρατήσει, προκειμένου να μην είμαστε παθητικοί δέκτες τωνεξελίξεων, αλλά να συμμετέχουμε ενεργά σε αυτές. Γέφυρες αληθινής εξωστρεφούς επικοινωνίας, που να χωρούν και την έκθεση στηνενόχληση και τη δυσκολία, που οι καταστάσεις μετάβασης γεννούν, αναζητώντας έτσι τονέο πλαίσιο δράσης μας στις νέες συνθήκες, με την παράλληλη επικέντρωση σε ό,τι είναιβασικό και καίριο στο ρόλο μας. Γιατί στις σύγχρονες συνθήκες το να περνάς λειτουργικάαπό το μέσα στο έξω από το συλλογικό στο ατομικό και πάλι στο συλλογικό είναι τοζητούμενο. Όλοι μας κουβαλάμε και δώρα από τις προηγούμενες γενιές που θέλουμε να ταδώσουμε πίσω και τραύματα και χρειάζεται να φροντίζουμε το εαυτό μας. Όμως, τι μας κάνει πιο αυθεντικούς; Αναρωτιόμαστε, πώς να ξεπεράσουμε τιςδυσκολίες; Και δίνοντας μία πρώτη απάντηση, να εστιάζουμε στο καινούργιο. Εντάξει έχουμε τυφλά σημεία αλλά νιώθουμε και ανακούφιση γιατί δεν είναι όλα γιααλλαγή, χρειάζεται να βάλουμε και ένα όριο σ΄ αυτό. Τι μένει σταθερό στην αλλαγή; Μας συγκινούν οι σχέσεις και η προσωπική κατάθεση, και έτσι σπάνε οι παλιέςσυνδέσεις και δημιουργούνται νέες. Προσεγγίζοντας τα τυφλά μας σημεία και μέσα από τοσχετίζεσθαι και την αλληλεπίδραση ο εγκέφαλος γίνεται Νους. Το ηγείσθαι πλέον περνάειστην ομάδα. Στο ερώτημα: Πώς ονειρευόμαστε να αξιοποιήσουμε τη δουλειά που κάνουμε εδώ στονχώρο της εργασίας μας; Απαντούμε ότι χρειαζόμαστε ποιοτικό χρόνο με τους συναδέλφουςγια μοίρασμα και ανταλλαγή. Να φωτίσουμε τα σκοτεινά μας κομμάτια και τις ανάγκες μας.Να συμμετέχουμε ως ενεργοί πολίτες, όχι μόνον να πάρουμε αλλά και να δώσουμε. Η διαφορετικότητα είναι ο πλούτος μας και είναι σημαντικό όχι άπλα να ανέχομαι αλλά ναμπορώ να ενοχληθώ με πρόθεση, να ανοίγω και να κλείνω όπως ο κύκλος της ζωής. 11

Η Δικτύωση, με την έννοια της σύμπλευσης, είναι αυτή που εμπνέει, εμπλουτίζει,ανατροφοδοτεί. Για να είναι ουσιαστική χρειάζεται να απαντά σε ανθρώπινες ανάγκες γιαασφάλεια και αποδοχή και να λειτουργεί στη βάση των αξιών: της αυθεντικότητας, τηςκαθαρής γλώσσας- τόσο μεταξύ μας όσο και προς τα έξω (με συνέπεια λόγων και έργου),της ευθύνης, της ανοιχτότητας, του να γνωρίζω τα όριά μου.• Η σύμπλευση χτίζεται σε 3 επίπεδα:- του εαυτού, εμπεριέχοντας όλα τα κομμάτια του εαυτού- των συναδέλφων στη δομή. Έχουμε να χτίσουμε τη σύμπλευση και μεταξύ τωνσυναδέλφων στη δομή μας να αναγνωρίσουμε το κοινό έργο που έχει δημιουργήσει ηομάδα (καταξίωση)- των συναδέλφων στην ευρύτερη κοινότητα της πρόληψης, συμπόρευση με άλλουςσυναδέλφους (άλλων φορέων). Μοίρασμα και σύνδεση είναι αυτό που χρειάζεταιπερισσότερο από κάθε άλλη φορά.ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Διαπιστώθηκε ότι έχει αρχίσει πλέον να γίνεται εκτίμηση των αναγκών και αξιολόγησητων προγραμμάτων, κάτι το οποίο κρίνεται σημαντικό και απαραίτητο να συνεχιστεί.Επιπλέον, ζητήθηκε περισσότερος χρόνος για μεταφορά τεχνογνωσίας (π.χ. μεγαλύτερηχρονική διάρκεια των Πανελληνίων Συναντήσεων ή συχνότερες συναντήσεις ή/και εξ’αποστάσεως εκπαίδευση αλλά και για δράσεις από κοινού στην τοπική κοινότητα). Τέλος, σημαντική κρίθηκε η εκπαίδευση μεταξύ ομότιμων, με έμφαση στις δυσκολίες πουαντιμετωπίζουν κατά την υλοποίηση προγραμμάτων, σ’ ένα πνεύμα αμοιβαίαςεμπιστοσύνης και ειλικρίνειας, καθώς μέσα από τη δυσκολία έρχεται η εξέλιξη και γεννάταιη αλλαγή. 12

Η συνάντησή μας λειτουργεί ως ένα μεταπλαίσιο- δηλαδή δημιουργεί συνθήκεςασφάλειας για να συζητάμε για το πλαίσιο. Η πρόκληση για το Δίκτυο είναι να κρατηθεί ωςμεταπλαίσιο, να δίνει τη δυνατότητα μέσα από τις διαφορετικές φωνές να βρίσκουμε τονκοινό τόπο, φροντίζοντας ν’ ακούγονται πιο καθαρά οι στίξεις και οι αντιστίξεις. Είναι σημαντικό να υπάρχει στη συνάντησή μας περισσότερος αδόμητος χώρος- χρόνοςγια σύνδεση μ’ έναν πιο ελεύθερο τρόπο (γιατί εντέλει η σχέση είναι αυτή που ξεκουράζεικαι ανατροφοδοτεί)». Στην συνάντηση της Συντονιστικής Επιτροπής του Δικτύου αμέσως μετά την 11ηΠανελλήνια Συνάντηση κάνοντας μία προσπάθεια ποιοτικής αποτίμησης επισημάνθηκαντα ακόλουθα: Kατά γενική ομολογία ήταν ίσως η καλύτερη Πανελλήνια σε πάρα πολλά επίπεδα,σε επίπεδο οργάνωσης, περιεχομένου και διεργασιών, πολύ δυνατή εμπειρία,εντυπωσιακή συμμετοχή και δέσμευση των συναδέλφων σε όλες τις διαδικασίες τουπρογράμματος, διακινήθηκαν πολύ έντονα συναισθήματα και συγκίνηση καθ’ όλη τηδιάρκεια των ημερών. Υπήρχε ροή και μία ανοδική πορεία από την πρώτη μέχρι τηντελευταία ημέρα. Η 11η Πανελλήνια Συνάντηση αποτέλεσε ένα ομαδικό, συλλογικόεπίτευγμα, υπήρξε συμπόρευση, άριστη συνεργασία σε όλες τις φάσεις της διοργάνωσηςκαι σύμπλευση σε όλα τα επίπεδα κι αυτό αποτελεί εξαιρετική κατάκτηση του Δικτύου. Ανκαι ξένοι στον τόπο νιώσαμε να καλωσορίζουμε, ο συγκεκριμένος τόπος και οι χώροι πουλειτούργησαν οι διεργασίες, συνέβαλλαν καθοριστικά στη σύνδεση και στο κλίμα.Παρατηρήσαμε ότι υπήρχε κυκλική διάταξη σε όλες τις διεργασίες γεγονός που ενίσχυσετον κοινοτικό χαρακτήρα της Συνάντησης. Στοιχεία που καθόρισαν την επιτυχία ήταν ηπροσεγμένη προετοιμασία και σύνδεση με τους προσκεκλημένους ομιλητές, η σύνδεση καιπροεργασία των συντονιστών των προφορικών ανακοινώσεων με τους ομιλητές, ησύνδεση με τους ανθρώπους του γραφείου διοργάνωσης, η δομή και ειδικότερα τογεγονός ότι δεν υπήρξαν στρογγυλά τραπέζια αλλά εργαστήρια σε ολομέλεια, οι ομάδεςεργασίας στο τέλος της ημέρας, η προετοιμασία των συντονιστών των ομάδων εργασίας, οσαφής στόχος και οι συγκεκριμένες οδηγίες που δόθηκαν και ταυτόχρονα η ευελιξία γιααυτενέργεια ως προς τη διεργασία. Η διεργασία του Δικτύου καθ’ όλη τη διάρκεια της διετίας καθρεφτίστηκε στηνΠανελλήνια, το Δίκτυο βρίσκεται στην καλύτερη φάση του, ώριμο και συνεκτικό και αυτάακριβώς τα στοιχεία επικράτησαν τις ημέρες των εργασιών και επισημάνθηκαν και από ταμέλη του Δικτύου κατά τη διάρκεια της ολομέλειας. Οι άνθρωποι που συμμετείχαν ήξερανπου έρχονται, ήταν συνειδητή επιλογή και πραγματική ανάγκη τους να συμμετέχουν μεουσιαστικό τρόπο. Καταφέραμε να νιώσουν καλά και να ενταχθούν ακόμη και άνθρωποιπου είναι εκτός της ζωής του Δικτύου, συγκινήθηκαν και κατανόησαν τι ακριβώς είναι τοΔίκτυο. Εκτιμάται ότι έχουμε καταφέρει να φτιάξουμε ένα χώρο υποδοχής, φροντίδας καιένταξης του καινούριου και αξιοποίησης του διαφορετικού. Ένα πλαίσιο στο οποίομπορούμε να φέρνουμε τις καρδίες μας κοντά και τις προσεγγίσεις μας χώρια όπως έλεγεο Γ. Βασιλείου. Χώρος ασφάλειας και εμπιστοσύνης. Η ανοδική πορεία του Δικτύου ξεκίνησε από την Πανελλήνια στην Πάτρα,συνεχίστηκε στα Γιάννενα και κορυφώθηκε στη Σύρο. Οι ομάδες εργασίας λειτούργησανως χώρος αποφόρτισης και επέτρεψαν να εκφραστεί και ο «άλλος», οι ομάδες μπόρεσαννα τα χωρέσουν και να τα εντάξουν όλα και αναφέρθηκαν και συγκεκριμένα παραδείγματα. 13

Επίσης, υπάρχει η αίσθηση ότι το Δίκτυο, στο βαθμό που κάποιος είναι έτοιμος και τοεπιθυμεί, του επιτρέπεται μέσα από τις διεργασίες που ακολουθούνται και το κλίμαασφάλειας και εμπιστοσύνης που υπάρχει να το εκφράσει. Αυτό που ίσως χρειάζεται να δούμε είναι να δοθεί έμφαση σε διεργασίες πουαποφορτίζουν, ξεκουράζουν και επιτρέπουν και την πιο χαλαρή σύνδεση όπως έγινε με τιςομάδες εργασίας και το εργαστήρι χειροτεχνίας. Για τον λόγο αυτό κιόλας προτάθηκε ναενισχυθούν ακόμη περισσότερο οι ομάδες εργασίας στην επόμενη διοργάνωση γιατί είναι οβασικός χώρος αποφόρτισης, σύνδεσης και ξεκούρασης. Τελικά, από όλα αυτά το βασικό κέρδος που μένει είναι η σχέση και το γεγονός ότιέχουμε καταφέρει μέσα σε μία τόσο σκληρή πραγματικότητα που βιώνουμε στηνκαθημερινότητά μας να έχουμε δημιουργήσει μία όαση για να ενισχύουμε τηνανθεκτικότητά μας και να προχωράμε. Διαπιστώσαμε ότι αυτή η Πανελλήνια διακίνησεπολύ έντονα συναισθήματα και εσωτερικές διεργασίες σε όλους. Είναι σίγουρο ότι μετάαπό τέτοια διοργάνωση τόσο εμείς όσο και το Δίκτυο δεν είμαστε πλέον οι ίδιοι. Κάτι έχειαλλάξει και θέλει χρόνο να αφουγκραστούμε το καινούριο και πως αυτό θα αξιοποιηθεί στησυνέχεια. Οι προσκεκλημένοι ομιλητές έδωσαν μία εξαιρετική ανατροφοδότηση στο Δίκτυοαναγνωρίζοντας ποιότητα και ουσία στον τρόπο λειτουργίας μας, προ(σ)καλώντας μαςμάλιστα να καταγράψουμε όλη αυτή την εμπειρία και τις αρχές στις οποίες βασίζεται αυτή ηκατάκτηση. Τέλος, κατά τη διάρκεια των εργασιών της 11ης Πανελλήνιας Συνάντησηςπραγματοποιήθηκε η ολομέλεια του Δικτύου στην οποία συμμετείχαν 68 άτομα,εκπρόσωποι 34 φορέων. Ανάμεσα σε άλλα λήφθηκαν και οι εξής αποφάσεις: H επόμενη Πανελλήνια Συνάντηση πρόκειται να πραγματοποιηθεί τον Οκτώβρη του 2019 στο Ηράκλειο Κρήτης με διοργανωτή φορέα το ΚΕΣΑΝ - Κέντρο Πρόληψης Ηρακλείου για δεύτερη φορά στην ιστορία του Δικτύου Η επόμενη ολομέλεια του Δικτύου θα πραγματοποιηθεί 3-5 Μαΐου 2018, στη Ζάκυνθο με διοργανωτή φορέα το Κέντρο Πρόληψης Ζακύνθου «Στοργή» Τέλος εξελέγη η νέα 8 μελής Συντονιστική Επιτροπή με θητεία για τα επόμενα δύο χρόνια η οποία αποτελείται από τους: Γιάννα Ζορμπά - Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας Π.Ε. Αχαΐας, Σοφία Περακάκη - Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας Ηρακλείου Κρήτης-ΚΕΣΑΝ, Νίκη Γεωργαλά - Τμήμα Εφαρμογών Πρόληψης ΟΚΑΝΑ, Κωνσταντίνα Υφαντή- Δίκτυο Υπηρεσιών Πρόληψης και Έγκαιρης Παρέμβασης ΚΕΘΕΑ, Νίκος Τσακμάκης – Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας Π.Ε. Κοζάνης «ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ», Γιάννης Νέζης - Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας «Αθηνά-Υγεία», Αναστασία Προκοπίου - Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας «ΘΗΣΕΑΣ» N. Κυκλάδων, Κωνσταντίνα Αποστολοπούλου- Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας Χολαργού –Αγ. Παρασκευής «ΑΡΓΩ». 14

 Τα μέλη του Δικτύου ευχαρίστησαν την Αρχοντούλα Αλεξάκη, εκπρόσωπο του Κέντρου Πρόληψης Κηφισιάς- ΠΡΟΝΟΗ για την σημαντική συνεισφορά της τα τελευταία 4 χρόνια στη Συντονιστική Επιτροπή του Δικτύου. Η Συντονιστική Επιτροπή του Πανελλήνιου Δικτύου Φορέων Πρόληψης της Εξάρτησης 15

Β. ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ Ή ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΠΡΟΤΑΣΗΘέμα: «Από το πρόγραμμα «ΠΛΟΥΤΟΣ» (Παιδαγωγική Λειτουργία Ομάδων,ένα Υποδειγματικό Ταξίδι στην Ουσιαστική Συνύπαρξη) στο πρόγραμμα«ΠΡΟ-ΝΟΙΑ» (ΠΡΟτείνω γιατί ΝΟΙΑζομαι)»Συγγραφείς : Γ. Δροσοπούλου, Α. Πασσά , Μ. Γιαζκουλίδου – Κίνηση«ΠΡΟΤΑΣΗ» για έναν άλλο τρόπο ζωής (απόσπασμα από την προφορική ανακοίνωση για την 11η Πανελλήνια Συνάντηση Φορέων Πρόληψης της Εξάρτησης)Από το 2014 έως και σήμερα, στο ΚΔΑ της Κίνησης ΠΡΟΤΑΣΗ έχουν λειτουργήσει δύοπρογράμματα, το πρόγραμμα «ΠΛΟΥΤΟΣ» (Παιδαγωγική Λειτουργία Ομάδων, έναΥποδειγματικό Ταξίδι στην Ουσιαστική Συνύπαρξη) και το πρόγραμμα «ΠΡΟ-ΝΟΙΑ»(ΠΡΟτείνω γιατί ΝΟΙΑζομαι).Κεντρικός σκοπός του έργου των προγραμμάτων ήταν τα σημερινά παιδιά μέσωδιαδικασιών άτυπης εκπαίδευσης να γίνουν οι αυριανοί ενεργοί και υπεύθυνοι πολίτες μεδυνατότητα κριτικής σκέψης και λήψης κατάλληλων αποφάσεων. Αυτό αποτελεί τηνπρόληψη των εξαρτήσεων και κάθε επιζήμιας συμπεριφοράς προς τον εαυτό τους και τηνκοινότητα. Παράλληλα προετοιμάζει τα παιδιά να ζήσουν σε συνθήκες αποδοχής τηςδιαφορετικότητας και ειρηνικής συνύπαρξης. Η πιλοτική εφαρμογή συμμετοχής σε κοινέςομάδες τυπικών παιδιών (για ευαισθητοποίηση) και παιδιών με ιδιαιτερότητες (γιακοινωνικοποίηση) με στόχο την αμοιβαία κατανόηση και συνύπαρξη, αποτέλεσε τονδεύτερο σημαντικό σκοπό του προγράμματος, άρρηκτα δεμένου με τον πρώτο.Το πρόγραμμα «ΠΛΟΥΤΟΣ» διήρκησε από τον Οκτώβριο του 2014 έως τον Απρίλη του2016, χρηματοδοτούμενο μερικώς από το EEA Grants (Νορβηγία, Ισλανδία, Λιχτενστάιν),στο πλαίσιο του προγράμματος «Είμαστε Όλοι Πολίτες» του οποίου τον γενικό συντονισμόστην Ελλάδα είχε το Ίδρυμα Μποδοσάκη.Το πρόγραμμα «ΠΡΟ-ΝΟΙΑ» διήρκησε από τον Οκτώβρη του 2016 έως τον Οκτώβρη του2017, μετά από δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος και έλαβε νέα δωρεά για νασυνεχίσει μέχρι τον Ιανουάριο του 2019.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΚαι τα δύο προγράμματα βασίστηκαν στην ίδια μεθοδολογία για την υλοποίησή τους, με τημόνη διαφορά πως το πρόγραμμα «ΠΡΟ-ΝΟΙΑ» ήρθε να επεκτείνει ακόμα περισσότεροτην απεύθυνση αλλά και να φέρει κάποιες διορθωτικές κινήσεις που κρίθηκαν απαραίτητεςαπό την προηγούμενη εμπειρία του «ΠΛΟΥΤΟΣ».Α) Τα κοινά σημεία εντοπίζονται παρακάτω: - Σεμινάρια εκπαίδευσης στην εμψύχωση άνεργων πτυχιούχων για τη στελέχωση στη συνέχεια των θέσεων εμψυχωτών στα προγράμματα. - Καθημερινή λειτουργία ομάδων παιδιών. Μοντέλο ανοικτών και μικτών ομάδων 16

- Σεμινάρια για γονείς και για εκπαιδευτικούς - Προγράμματα ημέρας για μαθητές δημοτικού και γυμνασίου-δικτύωση με σχολεία της πόλης - Υπηρεσία ΔΕΞΑΜΕΝΗ (ιδιώτες γιατροί, εκπαιδευτικοί κλπ που προσφέρουν εθελοντικά τις υπηρεσίες τους στα παιδιά και τις οικογένειες τους που έχουν ανάγκη) - Ατομική συμβουλευτική σε γονείς και εφήβους - Ψυχοπαιδαγωγική προσέγγιση: βιωματική μάθηση, ομαδικό έργο. Τα εργαστήρια σχεδιάζονταν με τέτοιο τρόπο που να υπηρετούν τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες της κάθε μοναδικής ομάδας, προσαρμόζονταν ανά πάσα στιγμή σύμφωνα με τη δυναμική και τα νέα δεδομένα που τυχόν προέκυπταν στην ομάδα, χρησιμοποιούσαν ποικίλες μορφές έκφρασης και τεχνικές τέτοιες που να ενισχύουν τη δημιουργικότητα και εκκινούσαν από το βίωμα στο «εδώ και τώρα» με σκοπό να φτάσουν προοδευτικά στην κατανόηση της εμπειρίας και τέλος στη γενίκευση/εξαγωγή συμπερασμάτων. Όλες αυτές οι διαδικασίες και το μοίρασμα ευνοούσαν τους δεσμούς της ομάδας, πρόσφεραν καθημερινά μαθήματα συνύπαρξης και έδιναν διαρκώς τροφή για να ζωντανεύει και να προσαρμόζεται το συμβόλαιο της κάθε ομάδας, δηλαδή η συμφωνία εκείνη που θα προστάτευε τη συνοχή και θα διευκόλυνε το έργο της. Οι εμψυχωτές των ομάδων λειτουργούσαν διευκολυντικά και όχι δασκαλοκεντρικά, βασιζόμενοι στην αρχή πως η συμμετοχή και η ευθύνη είναι εκείνα τα βασικά στοιχεία που θα δημιουργήσουν ένα στέρεο έδαφος στο οποίο θα μπορέσει να ανθίσει μία ισχυρή και ανεξάρτητη προσωπικότητα.Β) Τα σημεία στα οποία το πρόγραμμα «ΠΡΟ-ΝΟΙΑ» διαφοροποιήθηκε από το«ΠΛΟΥΤΟΣ»: - Στις δύο ήδη υπάρχουσες εργαζόμενες εμψυχώτριες προστέθηκαν άλλες τρεις. Χάρη σ’ αυτό, οι ομάδες που λειτούργησαν σε εβδομαδιαία βάση από 4 έγιναν 6. - Αυξήθηκε το ηλικιακό φάσμα (4-17 έτη), αφού εντάχθηκαν στις καθημερινές ομάδες και οι ηλικίες 4-6, οι οποίες μέχρι πρότινος συμμετείχαν σε ομάδα μόνο μία φορά το μήνα υπό το συντονισμό των εθελοντών εμψυχωτών του φορέα. - Διατηρήθηκε το μοντέλο των μικτών ομάδων, όμως θεωρήθηκε σκόπιμο να συσταθεί μία νέα μικρή και πιο κλειστή ομάδα αποκλειστικά για παιδιά με αναπτυξιακές δυσκολίες (αυτισμός, Asperger, σύνδρομο Down, οριακή νοημοσύνη, τύφλωση, κώφωση). Η ομάδα αυτή δημιουργήθηκε με σκοπό τα εργαστήριά της να είναι απολύτως προσαρμοσμένα στις δυνατότητες των παιδιών αυτών. Παράλληλα βέβαια, τα συγκεκριμένα παιδιά είχαν το δικαίωμα να συμμετέχουν και σε δεύτερη ομάδα συνομηλίκων τους. 17

ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ, ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ «ΠΛΟΥΤΟΣ» ΚΑΙ «ΠΡΟ-ΝΟΙΑ»1)Ανοιχτές ομάδες. Το γεγονός ότι οι ομάδες παιδιών ήταν ανοιχτές έπαιξε πολύσημαντικό ρόλο στο συνολικό αριθμό εγγραφών. Από την έναρξη των προγραμμάτωνμέχρι και τα καλοκαιρινά εργαστήρια, η προσέλευση νέων μελών δε σταμάτησε καθόλου.Οι δυσκολίες που φέρνουν οι ανοιχτές ομάδες έχουν να κάνουν με θέματα συμβολαίου,πιθανά εμπόδια στην εξέλιξη μιας ομάδας, ανάγκη για επανασχεδιασμό εβδομαδιαίουπρογράμματος όταν η ομάδα βρίσκεται με πολλά καινούρια μέλη κλπ. Από την άλληπλευρά, με τους κατάλληλους χειρισμούς, τα φαινόμενα που προκύπτουν λόγω τωνανοικτών ομάδων, δημιουργούν θαυμάσιες ευκαιρίες για να δουλευτούν και να ανοίξουνζητήματα στην ομάδα σε σχέση με τη διαφορετικότητα και τη συνύπαρξη, καθώς καιευκαιρίες για πειραματισμό των παιδιών σε διαφορετικούς ρόλους. Βασική προϋπόθεσηείναι η εμπειρία και οι δεξιότητες των εμψυχωτών να αξιοποιούν και να εντάσσουν στηδιεργασία το στοιχείο των ανοικτών ομάδων.2)Μικτές ομάδες ή χωριστές ομάδες για παιδιά με δυσκολίες; Λαμβάνοντας υπ’όψιν πως το ΚΔΑ της Κίνησης «ΠΡΟΤΑΣΗ» δουλεύει πάνω στην πρόληψη και όχι στηθεραπεία, η τοποθέτηση παιδιών με δυσκολίες σε μικτή ή χωριστή ομάδα αποφασιζότανκατά περίπτωση και σε συνάρτηση με τα παρακάτω κριτήρια: εάν το παιδί είναι λειτουργικότόσο ώστε να μπορεί να εξυπηρετείται μόνο του, εάν μπορεί στοιχειωδώς ναεπικοινωνήσει και τέλος εάν εξυπηρετείται το βασικό ζητούμενο που έχει ο φορέας γι’αυτόν τον πληθυσμό, δηλαδή το να διευκολύνεται η κοινωνικοποίηση του παιδιού. Κάποιεςφορές δεν ήταν εύκολο να απαντηθούν όλα αυτά εκ των προτέρων, καθώς συνήθωςχρειαζόταν ένας χρόνος προσαρμογής ώστε να φανεί εάν κάποιο παιδί με δυσκολίεςμπορεί να βοηθηθεί σε μία ομάδα τυπικών παιδιών. Η δημιουργία μιας έξτρα κλειστήςομάδας που θα μπορούσε να εντάξει εκείνα τα παιδιά που δυσκολεύονται ήπεριθωριοποιούνται στην τυπική ομάδα, έδωσε τη δυνατότητα σε παιδιά να παραμείνουνπιο προστατευμένα στο χώρο αλλά και σε κάποια από αυτά να εκπαιδεύονται στην κλειστήομάδα σε πιο στοιχειώδεις κοινωνικές και προσωπικές δεξιότητες, ώστε να τους είναι πιοβατή η συμπληρωματική συμμετοχή τους σε τυπική ομάδα.Όσον αφορά τα μικρότερα παιδιά (4-6 χρονών) που έρχονται στο χώρο με αμφίβολεςδιαγνώσεις και παραπομπές (καθώς λόγω ηλικίας δεν έχει ακόμα αποσαφηνιστεί εντελώςτο αν υπάρχει κάποια διαταραχή), έχει διαπιστωθεί πως η αποκλειστική εστίαση στοερώτημα «αν διευκολύνεται η κοινωνικοποίηση του παιδιού» υπήρξε καθοριστική στο νααποφασίσουμε εάν το παιδί μπορεί να παραμείνει σε τυπική ομάδα (για τα μικρότεραπαιδιά δεν λειτούργησε ποτέ ως τώρα ξεχωριστό τμήμα).3)Το μοντέλο των καλοκαιρινών εργαστηρίωνΣτα φετινά καλοκαιρινά εργαστήρια που λειτούργησαν πιλοτικά για πρώτη φορά υπήρχε ηεξής διαφορά σε σχέση με την υπόλοιπη σεζόν: πρώτον, τα παιδιά έρχονταν όσες φορέςήθελαν μέσα στην εβδομάδα (κάποια έρχονται και τις 4 ημέρες), δεύτερον η ομάδα ήτανμία και ανοιχτή για όλες τις ηλικίες και τρίτον το εργαστήρι διαρκούσε τρεις ώρες.Το γεγονός ότι τα περισσότερα παιδιά έρχονταν σε καθημερινή βάση, δημιούργησε νέεςαπαιτήσεις, δηλαδή οι εμψυχώτριες να ετοιμάζουν 4 διαφορετικά εργαστήρια για τηνεβδομάδα, για να αποφευχθούν οι επαναλήψεις (κάτι που το χειμώνα δε συνέβαινε, αφούη ίδια θεματική με μικρές παραλλαγές δουλευόταν σε κάθε διαφορετική ομάδα τηςεβδομάδας), αλλά και οι δραστηριότητες να είναι τέτοιες που να μπορούν ναπροσελκύσουν ταυτόχρονα το ενδιαφέρον διαφορετικών ηλικιών. 18

Έτσι, ακολουθήθηκε η εξής δομή, η οποία φάνηκε να λειτουργεί εντυπωσιακά καλά:-μία ώρα παιχνίδια γνωριμίας/συνεργασίας/ενεργοποιητές προσαρμοσμένα ώστε ναπαίζονται από όλες τις ηλικίες: εδώ ήταν μια καλή ευκαιρία να γνωρίζονται και ναεξοικειώνονται τα παιδιά.-μισάωρο διάλειμμα: ελεύθερο παιχνίδι σε γωνιές δραστηριοτήτων που είχαν στηθεί στοχώρο.-μία ώρα ομάδες έργου: εδώ τα παιδιά χωρίζονταν σε υποομάδες. Κάθε υποομάδα είχεέργο ανάλογο με την ηλικία των παιδιών και δούλευε το έργο αυτό για μία ώρα (πχ.παραμύθι, κατασκευή επιτραπέζιου, ζωγραφική, κατασκευές κλπ).-μισή ώρα ολομέλεια και ανατροφοδότηση: εδώ κάθε υποομάδα παρουσίαζε στιςυπόλοιπες τι δούλεψε την προηγούμενη ώρα. Έπειτα γινόταν κάποιο παιχνίδι και τοκλείσιμο ανατροφοδότησης που κάναμε όλοι μαζί.Αυτή η δομή φάνηκε πολύ εύστοχη τελικά, γιατί υπήρχε η ευκαιρία για ελεύθερο καιαυτοοργανωμένο παιχνίδι από τα παιδιά, σε συνδυασμό με αλληλεπίδρασημεγαλύτερων/μικρότερων παιδιών αλλά και με έργο σε υποομάδα συνομηλίκων. Μέσα απότο ομαδικό έργο παρατηρήθηκαν τα εξής φαινόμενα: τα μεγαλύτερα παιδιά έμπαιναν πιοεύκολα σε υποστηρικτικό ρόλο προς τα μικρότερα, προέκυψαν νέοι τρόποι επικοινωνίαςμεταξύ των παιδιών που υπερέβαιναν το ηλικιακό χάσμα, η ανταλλαγή εμπειριών έδωσενέες προοπτικές στην οπτική των παιδιών, τα παιδιά λειτούργησαν πιο υπεύθυνα απέναντιστη νέα τους ομάδα (τα μικρότερα λόγω μίμησης των μεγαλύτερων και τα μεγαλύτεραλόγω της αίσθησης ότι αποτελούν πρότυπο).Η επιτυχία αυτού του μοντέλου που δεν είχε ξαναδοκιμαστεί αποτιμήθηκε ως μία πολύχρήσιμη εμπειρία από όλα τα παιδιά και αποτέλεσε μία ιδέα για πιθανή μελλοντική χρήση.Ένα τέτοιο μοντέλο θα μπορούσε επιπλέον να εξυπηρετήσει στο να εξομαλυνθούν οιπολλές ταχύτητες που κατά διαστήματα προκύπτουν μέσα σε μία ανοικτή ομάδα (πχ. σεμία ομάδα νηπίων, όπου κάποια παιδιά δεν εντάσσονται τόσο εύκολα όσο άλλα, θαμπορούσαν να δουλεύονται πιο απλά πράγματα στην υποομάδα τους, χωρίς όμως νααποκλείονται αυτά τα παιδιά από τη συμμετοχή και την κοινωνικοποίηση σε μικτή ομάδα).Είναι σημαντικό σ’ αυτό το σημείο να αναφερθεί ότι, παρά το γεγονός πως η λειτουργίαθερινού τμήματος είχε προβλεφθεί στον αρχικό σχεδιασμό του προγράμματος «ΠΡΟ-ΝΟΙΑ», η υλοποίηση του εγχειρήματος ενισχύθηκε χάρη στις εκπαιδευτικές επισκέψειςστελεχών του φορέα στο Όσλο και το Ρέυκιαβικ (Δράση διμερών σχέσεων τουπρογράμματος ΕΙΜΑΣΤΕ ΟΛΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ). Στα κέντρα νέων που επισκεφτήκαμε, μαςδόθηκε η ευκαιρία να γνωρίσουμε παρεμφερή μοντέλα δημιουργικής απασχόλησης νέωνπου δουλεύονται εκεί.4)Η πρόκληση του χτισίματος μιας σταθερής επαφής με τους γονείς καιεμπλοκής τους στον χώρο:Σε μία εποχή όπου οι σύντομες και βιαστικές συνταγές περισσεύουν, το στοίχημα του ναεμπλακούν οι γονείς ενεργά στη δουλειά που γίνεται με τα παιδιά τους ήταν συνέχειαεπίκαιρο. Ειδικά σε ένα φορέα εθελοντών στην πρόληψη, το ζητούμενο του χτισίματοςσχέσης με τους γονείς παρέμενε πάντα στις προτεραιότητες μας και συχνά συναντούσεεμπόδια: η λογική του «παρκαρίσματος» των παιδιών, η αδιαφορία των γονέων για ταζητήματα που δουλεύονται στις ομάδες των παιδιών, η ανάθεση ευθύνης στους «ειδικούς»και η απαίτηση για λύσεις «στο όρθιο» χωρίς να υπάρχει διάθεση για πιο συστηματικήεπαφή. Η απάντηση σ’ αυτό το φαινόμενο ήταν η επιμονή στην επιδίωξη επαφής σεσυστηματική βάση (e-mail, φυλλάδια, τηλεφωνήματα, πρόταση για να συνδράμουν σεκάποιες περιπτώσεις-πχ σε γιορτές κλπ). 19

Η επιμονή αυτή σε πολλές περιπτώσεις απέφερε καρπούς αποδεικνύοντας πως οιάνθρωποι δυσκολεύονται μεν να δεσμευτούν σε μία επαφή, αλλά όταν νιώσουνεμπιστοσύνη και όταν νιώσουν χρήσιμοι, πλησιάζονται πολύ πιο εύκολα. Παρά τιςδυσκολίες και τις ματαιώσεις, έχει γίνει σαφές πως χρειάζεται εντατική προσπάθειαπροσέγγισης των γονέων εάν θέλουμε να παραμένουμε στο πνεύμα της ολιστικήςπροσέγγισης. Αυτή η εστίαση αφορά δύο κατευθύνσεις:-ενίσχυση των γονέων στο γονεϊκό τους ρόλο-εμπλοκή γονέων στον εθελοντισμό: κινητοποίηση για ανεύρεση συλλογικών απαντήσεωνστα ατομικά προβλήματα (ήδη για τη σεζόν 2017-18 έχει ξεκινήσει μία οργανωμένηπροσπάθεια στελεχών της Κίνησης “ΠΡΟΤΑΣΗ” να προσεγγίσουν τους γονείς και ναεπεξεργαστούν τις ανάγκες που υπάρχουν).5)Στενή σύνδεση με τους εκπαιδευτικούς: Μέσα από την επιτυχή συνεργασία με τηνΑγωγή Υγείας και την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση της Πρωτοβάθμιας και ΔευτεροβάθμιαςΕκπαίδευσης του νομού Αχαΐας και την έγκριση του Υπουργείου Παιδείας, αναπτύχθηκανσημαντικές παρεμβάσεις στο χώρο των σχολείων με βασικό άξονα τους σκοπούς τουπρογράμματος «ΠΡΟ-ΝΟΙΑ». Υπήρξε συμμετοχή 155 εκπαιδευτικών Α/βάθμιας & Β/θμιαςεκπαίδευσης σε εκπαιδευτικά σεμινάρια, επισκέψεις σχολείων στο Κέντρο ΔημιουργικήςΑπασχόλησης της Κίνησης «ΠΡΟΤΑΣΗ» και επισκέψεις των στελεχών του προγράμματοςσε ενημερωτικές συναντήσεις στα σχολεία. Πέρα από το ιδιαίτερο ενδιαφέρον που έδειξανεκπαιδευτικοί για συμμετοχή στις δράσεις του «ΠΡΟ-ΝΟΙΑ», κρίνεται πολύ σημαντική καιη μελλοντική προοπτική ανάπτυξης νέων παρεμφερών προγραμμάτων με σχολεία τηςΠάτρας. Μία σημαντική διαπίστωση είναι ότι ενώ οι εκπαιδευτικοί διψούν για βιωματικάσεμινάρια, ατομική συμβουλευτική, ενημερώσεις των μαθητών τους από το πρόγραμμα, οιίδιοι δεν προχωρούν ιδιαίτερα στο επόμενο βήμα της διαχρονικής αξιοποίησης αυτών τωνγνώσεων και εμπειριών που δεν είναι άλλο από την πρακτική εφαρμογή για παρεμβάσειςπρόληψης με τους μαθητές τους. Οι αιτιάσεις είναι πολλές, ωστόσο μέσα από την εμπειρίαμας θα θέλαμε να εστιάσουμε σε μία βασική που είναι η αποθάρρυνση και η μηδιευκόλυνση του εκπαιδευτικού στην ανάληψη πρωτοβουλιών από ένα γραφειοκρατικό,ασταθές και αναχρονιστικό μοντέλο εκπαίδευσης που ακολουθείται στην χώρα μας εδώ καιπολλά χρόνια και έχει παγιώσει δυσλειτουργίες μέσα στον χώρο των σχολείων.Παράλληλα, επιτεύχθηκε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Πατρών για την σταθερή παροχήπρακτικής άσκησης σε φοιτητές των παιδαγωγικών σχολών, δηλαδή τους αυριανούςδασκάλους, μέσα από τις ομάδες και τα εργαστήρια των παιδιών του «ΠΡΟ-ΝΟΙΑ» καιήδη έχει ολοκληρωθεί η πρώτη. Η εκτίμηση γι’ αυτό είναι ότι το «μπόλιασμα» τωνμελλοντικών δασκάλων των σχολείων μας με τις αρχές τις πρόληψης αποτελεί μίασημαντική συνεισφορά.6)Σύνδεση προγραμμάτων με το συνολικό εθελοντικό έργο του φορέα: Και ταδύο προγράμματα άνοιξαν πολλούς ορίζοντες στο έργο των εθελοντών και αντίστροφα. Ηεξαιρετική συνεργασία εθελοντών και επαγγελματιών πάνω στους κοινούς σκοπούς τουπρογράμματος που εντοπίζονται ιδιαίτερα στην αλληλοστήριξη, στην κατανόηση τωνρόλων, στην συνδιοργάνωση δράσεων, στη δικτύωση με την τοπική κοινότητα,αποτέλεσαν ένα πολύ καλό παράδειγμα ολιστικής παρέμβασης και σύνδεσης τωνεθελοντών με τους επαγγελματίες με σημαντικά οφέλη για τις ομάδες στόχου και τουςσκοπούς του φορέα. 20

Η πολύτιμη γνώση και εμπειρία που έχει αποκτηθεί όλο το προηγούμενοδιάστημα, καθώς και οι συνεχόμενες προκλήσεις αναφορικά με τις ανάγκεςτης κοινότητας, θα είναι οι οδηγοί μας για το νέο έτος. Ξεκινώντας το 2018μας βρίσκει να συνεχίζουμε το πρόγραμμα ΠΡΟ-ΝΟΙΑ μετά από νέα δωρεάπου ενέκρινε για ένα χρόνο το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Τα νέα αυτάδεδομένα μας επιτρέπουν να εμπλουτίσουμε τις ήδη υπάρχουσες ομάδεςπαιδιών συνεχίζοντας πάντα τη διαδρομή μας στα μονοπάτια της πρόληψης. Ερμούπολη, Σύρος 18-21 Οκτωβρίου 2017 Προφορική Ανακοίνωση για την 11η Πανελλήνια Συνάντηση Φορέων Πρόληψης της Εξάρτησης Θέμα: «Από το πρόγραμμα “ΠΛΟΥΤΟΣ” (Παιδαγωγική Λειτουργία Ομάδων, ένα Υποδειγματικό Ταξίδι στην Ουσιαστική Συνύπαρξη) στο πρόγραμμα “ΠΡΟ-ΝΟΙΑ” (ΠΡΟτείνω γιατί ΝΟΙΑζομαι)» Συγγραφείς : Γ. Δροσοπούλου, Α. Πασσά , Μ. Γιαζκουλίδου-Κίνηση ‘ΠΡΟΤΑΣΗ’ για έναν άλλο τρόπο ζωής 21

Β. ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ Ή ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΠΡΟΤΑΣΗΟμάδα εθελοντών ΔΙΟΔΟΣΣΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΚΤΥΩΣΗ Ξαναχτίζουμε τη Σύγχρονη Γειτονιά μας, Επειδή μας Αφορά! Εθελοντισμός – Ενημέρωση – Ευαισθητοποίηση - Εκπαίδευση Κοινότητας - Δικτύωση - Πρόληψη Το νόημα της ζωής: Ένα βότσαλο στη λίμνη…Το πρόβλημα της εξάρτησης είναι κοινωνικό πρόβλημα και συνδέεται με το σύγχρονουπερκαταναλωτικό μοντέλο που ευνοεί την διαμόρφωση παθητικών, αδύναμωνπροσωπικοτήτων που να επενδύουν με έναν εγωιστικό τρόπο σε αυτά που έχουν και όχισε αυτό που είναι σε αλληλεξάρτηση με τους άλλους ανθρώπους. Μεγεθύνει το εγώ καιαποδυναμώνει κάθε τι που ενθαρρύνει το εμείς.Ελπίδα για αφύπνιση, ανάληψη ευθύνης και αλλαγή αυτού του μοντέλου αποτελεί ηΠρόληψη. Φιλοσοφία, που απευθύνεται στον άνθρωπο, τον ενθαρρύνει και τονεκπαιδεύει να χτίσει νέες σχέσεις στη σημερινή πραγματικότητα, νέα Δίκτυα. 22

Αναγκαιότητα παρέμβασης κοινωνικής δικτύωσης με τη ΓειτονιάΗ Κίνηση «ΠΡΟΤΑΣΗ» έχει δύο σημαντικούς λόγους που πρέπει να παρέμβει στα αίτιαπου δημιουργούν αυτό το φαινόμενο:α) Πολλά από τα αίτια που δημιουργούν αυτήν την κατάσταση αποτελούν σε ένα μεγάλοβαθμό και τα αίτια που συνδέονται με την εξάρτηση από ουσίες, αλλά και πολλές άλλεςεπικίνδυνες συμπεριφορές. Η βασική σημερινή εξάρτηση είναι αυτή του υπερ-καταναλωτικού τρόπου ζωής. Η εξάρτηση από έναν τρόπο ζωής που η αξία του ανθρώπουδεν καθορίζεται από αυτό που είναι, αλλά από αυτό που έχει. Ο τρόπος ζωής στιςσυνοικίες των πόλεων δεν ικανοποιεί τη μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών καθώς δενκαλύπτονται οι βασικές ανθρώπινες ανάγκες. Ο άνθρωπος, όμως, ως κοινωνικό ον, έχειανάγκη να ανήκει, να αλληλεπιδρά. Ένα πρόγραμμα για την πρόληψη στοχεύει σεσυνεργασία, επικοινωνία, σχέσεις. Τα Δίκτυα με νέα μορφή και περιεχόμενο μπορούν νακαλύψουν τις σημερινές ανθρώπινες ανάγκες.Μέσα από τα νέα αυτά δίκτυα ελπίζουμε να ενεργοποιηθεί εκ νέου ο άνθρωπος, να αφήσειτην μοναξιά, να συμμετέχει και να συνεργάζεται με τα άλλα μέλη της γειτονιάς. Αυτό θααποτελεί πραγματικά μια ουσιαστική ΠΡΟΛΗΨΗ. Στόχος μας είναι ο ΕΝΕΡΓΟΣ πολίτης.β) Το Κέντρο Δημιουργικής Απασχόλησης (Κ.Δ.Α.) αποτελεί ένα μεγάλο μέρος της Κίνησης«ΠΡΟΤΑΣΗ». Η γεωγραφική θέση του στην κοινότητα το επιφορτίζει με την πρόσθετηευθύνη και ανάγκη της σύνδεσης, της δικτύωσης με τη γειτονιά. Το γεγονός αυτό θακαθορίσει την επιβίωσή του και την ανάπτυξή του. Έχει λοιπόν διπλό ρόλο και διπλήευθύνη.γ) Ως Κίνηση «ΠΡΟΤΑΣΗ» και ως ομάδα, λειτουργούμε στο ΕΜΕΙΣ με κινητικότητα,σχέσεις, επικοινωνία, σύνδεση με το περιβάλλον.Όλοι μαζί, εκπαιδευόμαστε στον άλλο τρόπο ζωής, ζωή με νόημα και ποιότητα.Ως ενεργοί πολίτες, περνάμε μέσω της συλλογικότητας από το ΕΓΩ στο ΕΜΕΙΣ μεαφύπνιση, συνειδητοποίηση, επαναπροσδιορισμό αξιών, αρχών και τρόπου ζωής.Στόχοι παρέμβασης:α) Κατανόηση της πραγματικότητας της γειτονιάς μας (χθες- σήμερα)β) Γνωριμία – Ευαισθητοποίηση – Εκπαίδευση – Σύνδεση με τους κατοίκους τηςγ) Προσωπική & κοινωνική ανάπτυξη-θετική αλληλεπίδραση-ενεργοποίησηγ) Αποδοχή & Αξιοποίηση του έργου της Κίνησης ΠΡΟΤΑΣΗΟμάδες Στόχου: Τα υποσυστήματα της Γειτονιάςα) Σχολεία β) Σύλλογοι γονέων & κηδεμόνων, γ) Κοινωνικοί φορείς, Εκκλησία,δ) Πολιτιστικοί και αθλητικοί σύλλογοι, ε) Χώροι ψυχαγωγίας,στ) Πολίτες-κάτοικοι, μαθητές, φοιτητές, γονείς, εκπαιδευτικοί.Μέχρι τώρα αποτελέσματα:Στο πλαίσιο υλοποίησης του έργου Κοινωνικής δικτύωσης, η Ομάδα εθελοντώνΔΙΟΔΟΣΣΣ, μεταξύ των άλλων δράσεων, δημιούργησε το 2016 και συντονίζει μέχρισήμερα, την Ομάδα της Γειτονιάς, μια ανοιχτή ομάδα με πλούσιο έργο, όπως:  Αποτύπωση της προφορικής ιστορίας της Γειτονιάς Αγίου Διονυσίου-Αγίου Αλεξίου- Αγίας Σοφίας (προσωπικές επαφές- μαρτυρίες, συνεντεύξεις, καταγραφή, αξιοποίηση)  Ηλεκτρονική βιβλιοθήκη με φωτογραφικό υλικό 23

 Δημιουργία εκθεσιακού φωτογραφικού οδοιπορικού της γειτονιάς από το χθες στο σήμερα (εκθέσεις στην πόλη)  Σχεδιασμός λειτουργίας ψηφιακού μουσείου με την ιστορία της γειτονιάς  Συνδιοργανώσεις εκδηλώσεων με συλλογικότητες της γειτονιάς στο ΚΔΑ της Κίνησης ΠΡΟΤΑΣΗ και στη γειτονιά (σε σχολεία, πλατείες, συλλόγους κλπ.) για την ανάδειξη του δυναμικού, της «προίκας» της γειτονιάς, την αλληλοστήριξη των μελών της ομάδας και την προαγωγή της πρόληψης στην κοινότητα  Συνεργασία , διάχυση και στήριξη των προγραμμάτων ΠΛΟΥΤΟΣ & ΠΡΟ-ΝΟΙΑ του ΚΔΑ της Κίνησης ΠΡΟΤΑΣΗ  Ευαισθητοποίηση κοινότητας σε θέματα πρόληψης & ποιότητας ζωής σε συνεργασία με τα επί μέρους δίκτυα των μελών της ομάδας  Συνεργασία με τις Εκκλησίες της ενορίας για συλλογή τροφίμων και ενίσχυση των απόρων κατοίκων της γειτονιάς  Συνεργασία με τα Νοσοκομεία της πόλης για εθελοντική αιμοδοσία & δειγματοληψία εθελοντών δοτών μυελού των οστών  Συνεργασία με τις υπόλοιπες ομάδες της Κίνησης ΠΡΟΤΑΣΗ για προαγωγή του έργου πρόληψης στη γειτονιάΣυλλογικότητες που συμμετέχουν:- «ΠΡΟΤΑΣΗ» Κίνηση για έναν άλλο τρόπο ζωής (ομάδες ΔΙΟΔΟΣΣΣ & ΣΤΕΚΙ)- Α΄ Γυμνάσιο Πατρών- Αθλητικός Σύλλογος «ΔΥΝΑΜΗ ΠΑΤΡΩΝ»- Καθολική Κοινότητα- Μουσικοχορευτικός Όμιλος «ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΜΟΣΧΟΣ»- Μουσικοχορευτικός Όμιλος Ι.Ν. Αγίας Σοφίας- Πανηπειρωτικός Σύλλογος Πατρών- Πολιτιστικός Σύλλογος Αγίου Αλεξίου-Αγίας Σοφίας- Σύλλογος Κρητών Πάτρας «ΤΟ ΑΡΚΑΔΙ»- Σύλλογος των «Εν Πάτραις Κεφαλλήνων o Άγιος Γεράσιμος»- Ιδιώτες, Γείτονες 24

ΜεθοδολογίαΗ ομάδα της ΓΕΙΤΟΝΙΑΣ είναι ο πυρήνας ενός δικτύου που σχεδιάζει, επικοινωνεί,ενημερώνει & αξιοποιεί. 4 ομόκεντροι κύκλοι που λειτουργούν & αλληλεπιδρούν μεκέντρο την Κίνηση ΠΡΟΤΑΣΗΚέντρο κύκλου: H Κίνηση ΠΡΟΤΑΣΗΠορτοκαλί κύκλος: Η ομάδα ΔΙΟΔΟΣΣΣΚόκκινος κύκλος: Η ομάδα της ΓειτονιάςΜπλε κύκλος: Τα προσωπικά μας δίκτυαΠράσινος κύκλος: Η γειτονιά-η συνοικίαΑπό το συμβόλαιο της Ομάδας….ΠΛΑΙΣΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣΗ ομάδα της Γειτονιάς συναντιέται κάθε τελευταία Δευτέρα του μήνα στο Κ.Δ.Α. τηςΚίνησης ΠΡΟΤΑΣΗ ώρα 18:00-19:30.Την ευθύνη της οργάνωσης της συνάντησης έχει η ομάδα ΔΙ.Ο.Δ.Ο.Σ.Σ.Σ. της ΚίνησηςΠΡΟΤΑΣΗ και την ευθύνη της διευκόλυνσης και του συντονισμού των συναντήσεωνέχουν οι Συντονίστριες της ομάδας.Στις συναντήσεις αυτές τα μέλη λειτουργούν μέσα από διάλογο, ανταλλαγήπροβληματισμών και σύνθεσης προτάσεων και αποφάσεων που συμφωνούν όλοι και είναιμακριά από αντιπαραθέσεις, πλειοψηφίες, μειοψηφίες κ.λπ.ΕΡΓΟ:α) Ορισμός της Γειτονιάς και η αποτύπωσή της, δηλαδή, αποτύπωση της περιοχής πουπερικλείεται μεταξύ των οδών Ηρώων Πολυτεχνείου –Αμερικής – Εθν. Οδού – Καρόλου –Έλλ. Στρατιώτου – Αμερικής με γεωγραφικά & πληθυσμιακά στοιχεία, σχολεία, πλατείες,φορείς, συλλογικότητες κλπ.Οι πηγές θα είναι η παρατήρηση, η πληροφόρηση, προσωπικό υλικό, οι μαρτυρίεςκατοίκων και ανθρώπων «κλειδιά» που γνωρίζουν την ιστορία της περιοχής, βιβλιογραφίακαι κοινωνικές δομές.β) Η προσπάθεια για τη συγκέντρωση ψηφιακού υλικού για τη δημιουργία και οργάνωσηενός ψηφιακού μουσείου με θεματικές ενότητες Ιστορία – Κοινωνία - Εκπαίδευσηγ) Η ανάδειξη στόχων συλλογικής παρέμβασης για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής μεδιεκδικήσεις προς υπηρεσίες, όπου χρειάζεται, αλλά και ευαισθητοποιώντας καιενημερώνοντας τους κατοίκους. 25

ΑΞΟΝΕΣ ΕΡΓΟΥ:Α) ΙΣΤΟΡΙΑ Β) ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Γ) ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΑναλυτικότερα:Α) ΙΣΤΟΡΙΑ Καταγραφή της προφορικής ιστορίας με συνεντεύξεις. Ανάδειξη σημαντικών προσώπων που είτε έδρασαν στο παρελθόν ή δρουν στοπαρόν, που άφησαν και αφήνουν το στίγμα τους στη γειτονιά Ξενάγηση στη γειτονιά με τους μαθητές του 1ου Γυμνασίου στο πλαίσιο υλοποίησηςτου προγράμματος της Κίνησης ΠΡΟΤΑΣΗ «Μικροί Εξερευνητές». Ξενάγηση –περίπατος μελών και γειτόνων στη γειτονιά από μέλη της ομάδαςΒ) ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Διοργάνωση αποκριάτικης εκδήλωσης (πάρτυ στο ΚΔΑ, άρμα, ποδαράτη βραδινήμασκαράτα στη γειτονιά κ.ά.) Παρουσία-συμμετοχή στις εκδηλώσεις-δράσεις των δικτύων των μελών της ομάδαςτης ΓΕΙΤΟΝΙΑΣ και αξιοποίησή τους στο έργο της Κοινωνικής Δικτύωσης, (εσωτερικήδικτύωση των μελών των συμμετεχόντων φορέων-προσώπων)  Διοργάνωση τελικών εκδηλώσεων ενημέρωσης και συμμετοχής συλλογικοτήτων της γειτονιάς για παρουσίαση του έργου τους σε ένα 2ήμερο εκδηλώσεων με τη συμμετοχή παιδιών και ενηλίκων και ποικίλο περιεχόμενο, π.χ. διοργάνωση εκδήλωσης με θέμα: Γεύσεις από κάθε συλλογικότητα, εκδρομή μελών για κάποιο πολιτιστικό γεγονός, Διαγωνισμός Ζωγραφικής μαθητών των δημοτικών σχολείων γειτονιάς για έκθεση ή/και βράβευση, με τη συνεργασία των εκπ/κών τους Δημιουργία ενός μικρού ηλεκτρονικού ενημερωτικού φυλλαδίου προς τους με τα νέααπό τις δράσεις της ομάδας.Γ) ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Δράσεις κοινωνικής αλληλεγγύης (συλλογή τροφίμων, ιατρική βοήθεια, αιμοδοσία). Φροντίδα περιβάλλοντος χώρου στη γειτονιά μας π.χ. ενημέρωση γιαπεριβαλλοντικά θέματα, δυσλειτουργίες, καθαριότητα μιας κοντινής ακτής ή πλατείας κλπ. Επισήμανση-Φωτογράφηση σημείων που δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση άτομαμε ειδικές ανάγκες Ενημερώσεις για την εγκατάσταση κεραιών στη γειτονιά και τη λειτουργία τουκαζίνο ΟΠΑΠ.ΣυντονίστριεςΕλένη Κοττά-Μπαλαδάκη, Ρένα ΠεγιάζηΕπιστημονικός ΥπεύθυνοςΔρ Βασίλης Πασσάς, ιατρός Ευχόμαστε Χρόνια Πολλά, Υγεία και Χαρά σε μια Ειρηνική, Δημιουργική και Προσοδοφόρα Νέα Χρονιά 2018 26

Β. ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ Ή ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΚΑΛΛΙΠΟΛΙΣ«Εγώ & Εσύ... Δυναμώνουμε Μαζί»Βιωματικό σεμινάριο Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης« Ένα χρήσιμο, δομημένο και δοκιμασμένο υλικό για να δουλέψουμε στη τάξη με τουςμαθητές μας… Ένα σημαντικό εργαλείο για την καλύτερη ψυχική υγεία των παιδιών καιόχι μόνο… Πιο ήρεμη και σίγουρη για αυτό που θέλω να κάνω στη τάξη μου…Ενισχυθήκαμε και παρακινηθήκαμε να τολμήσουμε να κάνουμε πράγματα στη τάξημας… Έντονο το θετικό κλίμα συνεργασίας με ενδιαφέροντες ανθρώπους –συναδέλφους… Έμαθα να λειτουργώ σαν μέλος μιας «στενά ενωμένης ομάδας»… Μιαγλυκιά και όμορφη αίσθηση… Το βίωμα σε βοηθά να αποκτάς καλύτερα γνώση καιπροσωπική εμπειρία και να το συνδέεις άμεσα στη τάξη με τους μαθητές σου…» Αυτά ήταν μερικά από το λόγια που ειπώθηκαν από τους εκπαιδευτικούςΠρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης στη τελευταία συνάντηση του σεμιναρίου Δασκάλων \"Εγώκαι Εσύ…Δυναμώνουμε Μαζί\". Το σεμινάριο, συνολικής διάρκειας 6 δίωρων συναντήσεων, διοργάνωσε το ΚέντροΠρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας Αχαΐας,«Καλλίπολις» σε συνεργασία με το Τμήμα Αγωγής Υγείας της Διεύθυνσης ΠρωτοβάθμιαςΕκπαίδευσης Αχαΐας. Σκοπός του σεμιναρίου ήταν η εκπαίδευση και η εξοικείωση των εκπαιδευτικών στοσυγκεκριμένο εκπαιδευτικό υλικό ψυχικής υγείας μέσα από τη λειτουργία της ομάδας και ηενίσχυση τους στον ρόλο του εμψυχωτή. Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων οιεκπαιδευτικοί είχαν τη δυνατότητα μέσα από βιωματικές δραστηριότητες, να συζητήσουνκαι να ανταλλάξουν εμπειρίες σχετικά με τα θέματα της συνεργασίας, της επικοινωνίας,των συναισθημάτων και του εαυτού, που αποτελούν σημαντικούς προστατευτικούςπαράγοντες για την ψυχική υγεία των παιδιών. 27

Πολλοί από τους συμμετέχοντες ανανέωσαν το ραντεβού τους με το ΚέντροΠρόληψης Αχαΐας στο Δίκτυο «Εγώ & Εσύ... Δυναμώνουμε Μαζί» του Τμήματος ΑγωγήςΥγείας Π.Ε. Αχαΐας. Στο Δίκτυο οι εκπαιδευτικοί θα εφαρμόσουν το συγκεκριμένοπρόγραμμα, καθ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς, στην τάξη με τους μαθητές τους.Β. ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ Ή ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΚΑΛΛΙΠΟΛΙΣΧτίζοντας σχέσεις... Αλλάζοντας συμπεριφορές...ΔιαμορφώνονταςχαρακτήρεςΕγώ κι Εσύ Δυναμώνουμε Μαζί!Ομάδα Εθελοντών του Κέντρου Πρόληψης Αχαΐας “ΔΙΕΞΟΔΟΣ” ΑιγίουΌπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος με την έναρξη των συναντήσεων της ομάδας μαςκληθήκαμε να αποφασίσουμε όλοι μαζί ποιες δράσεις θα υλοποιούσαμε προκειμένου νασυμβάλλουμε στην επίτευξη του στόχου: την πρόληψη των εξαρτήσεων και την προαγωγήτης ψυχοκοινωνικής υγείας. Ο στόχος μας ήταν γνωστός, τα μονοπάτια όμως που είχαμενα επιλέξουμε πολλά και σε διαφορετικές κατευθύνσεις κάποιες φορές.Η ομάδα μας απαρτίζεται από μέλη που έχουν πολυετή εμπειρία στην εφαρμογή δράσεωνπρόληψης, κυρίως σε δράσεις που απευθύνονται σε παιδιά και γονείς. Η ανάγκη όλωνήταν να εφαρμόσουμε μια ολοκληρωμένη και μακροχρόνια παρέμβαση καθ’ όλη τηδιάρκεια της χρονιάς προκειμένου να υπάρχει συνεχής επαφή και επικοινωνία με τηνκοινότητα, και κυρίως με τα παιδιά και τους γονείς τους, προκειμένου να συμβάλλουμεστην ανάπτυξη εκείνων των δεξιοτήτων τους που θα ενισχύσουν την προσωπικότητάτους .Τα δεδομένα που είχαμε και τα οποία καθόρισαν την επιλογή μας ήταν τα εξής: ταπροηγούμενα χρόνια είχαμε υλοποιήσει διάφορες επιτυχημένες δράσεις με πολύ μεγάληανταπόκριση από γονείς και παιδιά, λαμβάναμε θετική ανατροφοδότηση και μηνύματαεμπιστοσύνης από την κοινότητα και μία ανάγκη των γονέων για μια συνεχή σύνδεση καισχέση τόσο των ίδιων όσο και των παιδιών τους με την ομάδα μας και το ΚέντροΠρόληψης. Επίσης, είχαμε αντιληφθεί ότι σε αυτή τη φάση η πρόκληση για την ομάδα μαςκαι για εμάς τους ίδιους ήταν να τολμήσουμε να περάσουμε σε ένα ανώτερο εξελικτικάεπίπεδο αν θέλαμε να διατηρήσουμε την ομάδα ζωντανή και με προοπτική αλλά και εμείςνα συνεχίσουμε να εξελισσόμαστε σε προσωπικό επίπεδο, κάνοντας ο καθένας από εμάςτη δική του υπέρβαση και αναλαμβάνοντας μεγαλύτερο ρίσκο. Τα στελέχη του ΚέντρουΠρόληψης Αχαΐας «Καλλίπολις» απόλυτα συντονισμένα με αυτή την προσωπική καισυλλογική ανάγκη, μας πρότειναν να εφαρμόσουμε το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Εγώ &Εσύ...Δυναμώνουμε Μαζί», που απευθύνεται σε μαθητές 6-12 ετών και στοχεύει στηνενίσχυση των κοινωνικών και προσωπικών δεξιοτήτων τους για την πρόληψη τωνεξαρτητικών συμπεριφορών. Τα μέλη της ομάδας ανταποκριθήκαμε θετικά στο άκουσματης νέας πρότασης - πρόκλησης καθώς ουσιαστικά κάλυπτε τις ανάγκες της ομάδας μαςκαι τους στόχους μας. 28

Υπό τον συντονισμό της κ. Γιάννας Ζορμπά - Κοινωνικής Λειτουργού και επιστημονικάυπεύθυνης του Κέντρου Πρόληψης, εφαρμόζουμε ήδη το πρόγραμμα «Εγώ & Εσύ…Δυναμώνουμε Μαζί» σε δύο ομάδες παιδιών διαφορετικών ηλικιών: η μία ομάδααπευθύνεται σε παιδιά ηλικίας 9 και 10 ετών και συμμετέχουν σε αυτή 17 παιδιά και ηδεύτερη ομάδα απευθύνεται σε παιδιά ηλικίας 11 και 12 ετών και συμμετέχουν σ’ αυτή 23παιδιά. Κάποια ακόμη στοιχεία που θεωρούμε σημαντικά να αναφέρουμε σχετικά με τησύνθεση της ομάδας είναι το γεγονός ότι και στις δύο ομάδες συμμετέχουν εξίσου αγόριακαι κορίτσια, επίσης τα παιδιά προέρχονται τόσο από την πόλη του Αιγίου όσο και απόόμορες περιοχές (από το Διακοπτό, Ελίκη, Ροδιά μέχρι και τα Σελιανίτικα), επίσης στιςομάδες συμμετέχουν αρκετά αδέλφια, το 50% των παιδιών προέρχεται από οικογένειεςπου οι γονείς έχουν παρακολουθήσει σεμινάριο του Κέντρου Πρόληψης και δράσεις τηςομάδας τα προηγούμενα χρόνια ή τα ίδια τα παιδιά έχουν συμμετάσχει στο παρελθόν σεδράσεις της εθελοντικής ομάδας. Τα παιδιά που έχουν έλθει πρώτη φορά σε επαφή με τηνομάδα προσήλθαν κυρίως μέσα από την καλή κινητοποίηση που έγινε από σχολεία με ταοποία υπάρχει μακροχρόνια συνεργασία. Το πρόγραμμα θα ολοκληρωθεί σε πρώτη φάσησε 7 συναντήσεις που πραγματοποιούνται ανά 15 ημέρες. Ξεκινήσαμε τον Νοέμβριο του2017 και θα ολοκληρώσουμε το ταξίδι με τα παιδιά τον Φεβρουάριο του 2018. Κατά τηδιάρκεια του ταξιδιού τα παιδιά θα εκπαιδευτούν στο να γίνουν ομάδα, να επικοινωνούν,να συνεργάζονται, να αναγνωρίζουν και να εκφράζουν τα συναισθήματά τους, νααποδέχονται τη διαφορετικότητα του άλλου και να κάνουν σωστές επιλογές.Έχοντας πραγματοποιήσει 3 από τις 7 συναντήσεις ήδη είναι ορατά κάποια από τααποτελέσματα της παρέμβασης. Σημαντικό ρόλο σε αυτό έπαιξε το γεγονός ότι πρόκειταιγια κλειστές ομάδες παιδιών και όχι ανοικτές συναντήσεις, μέλη δηλαδή της κάθε ομάδαςείναι μόνο τα παιδιά που εξαρχής δήλωσαν συμμετοχή και δεσμεύτηκαν στο ναπαρακολουθήσουν το πρόγραμμα. Τα παιδιά δείχνουν συνέπεια και υπευθυνότητα,συμμετέχουν στις διαδικασίες της ομάδας, ακολουθούν τους όρους του συμβολαίου τηςομάδας που τα ίδια αποφάσισαν, ανυπομονούν να έρθουν στην επόμενη συνάντηση!Επίσης η συμβολή των γονέων είναι καθοριστική, χαρακτηριστικό είναι ότι στην πρώτησυνάντηση η οποία περιλάμβανε και μία αρχική ενημέρωση των γονέων για το πρόγραμμαπροσήλθαν όλοι οι γονείς και μάλιστα πολλά ζευγάρια. Για την καλύτερη σύνδεση καιεπικοινωνία με την οικογένεια μετά από κάθε συνάντηση δίνεται ένα ενημερωτικό έντυποστους γονείς μέσω του οποίου πληροφορούνται για το στόχο κάθε συνάντησης, για τουςπροβληματισμούς, απόψεις και συμπεράσματα στα οποία κατέληξε η ομάδα των παιδιώνκαι τέλος παρέχονται κάποιες ιδέες για το πώς μπορούν οι ίδιοι να συμβάλλουν μέσα απότο ρόλο τους στο χώρο την οικογένειας προς μια ανάλογη κατεύθυνση. Η προοπτική είναιμε την ολοκλήρωση της α΄ φάσης του προγράμματος να πραγματοποιηθούν 2 τουλάχιστονεργαστήρια με τους γονείς στα οποία θα διαπραγματευτούμε θέματα που δουλέψαμε καιμε τα παιδιά και ενδεχομένως και κάποιες κοινές συναντήσεις γονιών και παιδιών. Επίσης,η παράλληλη λειτουργία των δύο ομάδων δημιουργεί μία όμορφη δυναμική, τα παιδιά κάθεομάδας καθώς προσέρχονται στο χώρο συναντούν τη δουλειά των παιδιών της άλληςομάδας και αυτό τους δημιουργεί περιέργεια αλλά και μία θετική ενίσχυση.Τα οφέλη όμως της φετινής παρέμβασης είναι ήδη ορατά και σε εμάς τους εθελοντές.Αφενός, μας δίνεται η δυνατότητα οι ίδιοι να παρατηρούμε τις αλλαγές στις συμπεριφορέςτων παιδιών και να λαμβάνουμε άμεσα τα μηνύματα από τα ίδια και τους γονείς τους για τοπρόγραμμα που εφαρμόζουμε, κι αυτό μας ικανοποιεί και μας δίνει δύναμη νασυνεχίσουμε. 29

Αφετέρου, παρόλο που το εκπαιδευτικό υλικό μας έχει δοθεί, η εφαρμογή του σεπολυπληθείς ομάδες παιδιών απαιτεί καλή οργάνωση και συνεργασία από την πλευρά μαςπροκειμένου να πετύχουμε τα επιθυμητά αποτελέσματα. Για το λόγο αυτό συναντιόμαστεκάθε φορά πριν από τις συναντήσεις με τα παιδιά για να σχεδιάσουμε και ναοργανώσουμε με ακρίβεια την κάθε διαδικασία. Αυτό έχει συμβάλλει στο να αναπτύξουμεμεταξύ μας επιπλέον φιλικές, ανθρώπινες σχέσεις και να ανυπομονούμε σαν παιδιά ναξανασυναντηθούμε! Επιπλέον, τα περισσότερα μέλη αναλάβαμε ενεργό ρόλο στη δράσηκαι ανακαλύψαμε και νέες δυνατότητες και δεξιότητες που διαθέτουμε, νιώθουμε όλοιπερισσότερο χρήσιμοι και μέσα από ένα πιο απαιτητικό έργο αποκτούμε πολλές νέεςγνώσεις. Η καλή και υγιής μεταξύ μας σχέση αποτυπώνεται και στην επαφή μας με ταπαιδιά τα οποία γίνονται παρατηρητές μιας ομάδας ενηλίκων που με αρμονία, σεβασμό καιομαδικότητα συνεργάζονται. Καθώς το παράδειγμα ισοδυναμεί όσο με 1000 λέξεις,ευχόμαστε να αποτελέσουμε ένα καλό παράδειγμα για τους μικρούς μας φίλους και νααναζητούν στη ζωή τους υγιείς σχέσεις και συνεργασίες!Καλή και Δημιουργική Χρονιά σε όλους !Κωνσταντίνα ΜαγκλάραΚοινωνική Λειτουργός –Εθελόντρια Ομάδας «Διέξοδος» Αιγίου 30

Γ. Η ΠΡΟΛΗΨΗ ΕΙΝΑΙ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΟΛΗΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣΠως λειτουργούν οι πολίτες της παράλληλης Ελλάδας για ναπεράσουν από το περιθώριο στο επίκεντρο της καθημερινής ζωήςΕντοπίζουμε-Παρεμβαίνουμε-ΥπερασπιζόμαστεΟλιγωρία του Δήμου Πατρέων και ερμηνεία κατά το δοκούν, των αποφάσεων Ως Φορείς του Δικτύου για την Προστασία από την Ηχορρύπανση, επανερχόμαστεγια ακόμη μια φορά για να υπενθυμίσουμε την ολιγωρία του Δήμου όσον αφορά θέμα πουάπτεται των αρμοδιοτήτων του. Όταν ο πολίτης υποφέρει από παράνομες συμπεριφορές και δράσεις συμπολιτώντου, υπάρχουν θεσμοί και όργανα της πολιτείας (τοπική αυτοδιοίκηση, ελεγκτικοί δημόσιοιφορείς, αστυνομία, όργανα δικαιοσύνης), που έχουν την υποχρέωση να τονπροστατεύσουν. Πολλές φορές κάποια από τα όργανα αυτά είτε κωφεύουν, είτε ενεργούν επιδερμικάκαι χαλαρά, είτε στη χειρότερη περίπτωση βγάζουν αποφάσεις διφορούμενες, πολλέςφορές κάτω από την πίεση του «λόμπυ» των παρανομούντων, τις οποίες χρησιμοποιούνοι παρανομούντες για να συνεχίσουν τη ανομία τους. Για τη βελτίωση της κατάστασης είτε πρέπει να έλθουν οι πολίτες σε χρονοβόρεςδικαστικές αντιπαραθέσεις μεταξύ τους, κάτι που δε θεωρούμε ότι είναι σωστό, ή νααπευθυνθούν στις ανεξάρτητες αρχές που ελέγχουν τη δημόσια διοίκηση, τόσο για τηναδράνειά τους όσο και για τη μη εφαρμογή των νόμων. Κ.λπ.-κ.λπ.Οι Φορείς του Δικτύου για την Προστασία από την Ηχορρύπανση● ΚΙΝΗΣΗ ΠΡΟΤΑΣΗ www.protasi.org.gr● ΚΙΝΗΣΗ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΗΧΟΡΡΥΠΑΝΣΗΣ● ΚΟΙΝΟ_ΤΟΠΙΑ www.koinotopia.gr● ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ ΠΑΤΡΑΣ www.oikipa.gr● ΠΟΛΙΤΕΣ ΕΝ ΔΡΑΣΕΙ www.politesendrasei.gr 31

ΠΡΟΤΑΣΗ Κίνηση για έναν άλλο τρόπο ζωήςΚΔΑ - Κέντρο Δημιουργικής Απασχόλησηςτης Κίνησης «ΠΡΟΤΑΣΗ»Σαρανταπόρου 20, 26223 ΠΑΤΡΑΤηλ/Fax: 2610 451790e-mail: [email protected]: \\www.protasi.org.grFacebook page: Κίνηση Πρόταση για έναν άλλον τρόπο ζωήςΥπουργείο Υγείας - Εθνικό Μητρώο Μ.Κ.Ο.Αρ. Μητρώου «ΠΡΟΤΑΣΗΣ» : 07213ΣΥΤ11096082Ν / 0223 Πάτρα, 22 Δεκέμβρη 2017 ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥΗ Ομάδα ΔΙΟΔΟΣΣΣ της Κίνησης «ΠΡΟΤΑΣΗ» και η Ομάδα της ΓΕΙΤΟΝΙΑΣ, στο πλαίσιοτου έργου πρόληψης & κοινωνικής δικτύωσης για ποιότητα ζωής στη γειτονιά της Κίνησης«ΠΡΟΤΑΣΗ» και ενόψει των εορταστικών ημερών των Χριστουγέννων, διοργάνωσανδράση πρόληψης, αλληλεγγύης, νοιαξίματος και ενίσχυσης τηςσυλλογικότητας της γειτονιάς τους με συλλογή τροφίμων, προκειμένου να ενισχυθείτο συσσίτιο του Ι.Ν. του Αγίου Διονυσίου για το Χριστουγεννιάτικο τραπέζι των απόρωνοικογενειών της περιοχής.Με την προσφορά εθελοντών και φίλων συγκεντρώθηκαν τα παρακάτω τρόφιμα:30 κιλά ζυμαρικά, 16,5 κιλά όσπρια, 6 κιλά αλεύρι, 6 κιλά ζάχαρη, 40 κουτιά γάλα, 2 κιλάαλάτι, 5 λίτρα λάδι, 24 πορτοκαλάδες, 7 συσκευασίες αρτοσκευάσματα (παξιμάδια,κράκερς, 21 πακέτα γλυκίσματα (μπισκότα , σοκολάτες, κρουασάν, μερέντες, χαλβά,ταχίνι και διάφορα άλλα), τα οποία και παραδόθηκαν από τους εθελοντές στον Ι.Ν. τουΑγίου Διονυσίου την Τετάρτη 20/12/17 το βράδυ. 32

Με την πεποίθηση ότι το νοιάξιμο και η συμμετοχή στη ζωή της γειτονιάς και η βελτίωσητης ποιότητας ζωής των κατοίκων της είναι επιτακτική ανάγκη στις μέρες μας αλλά καιπροσωπική και συλλογική ευθύνη των μελών μιας κοινότητας, προσκαλούμε τουςσυμπολίτες μας να ευαισθητοποιηθούν και να συμμετάσχουν στο έργο και τις δράσειςΠρόληψης των ομάδων εθελοντών της Κίνησης «ΠΡΟΤΑΣΗ» με στόχο την κοινωνικήδικτύωση, την αλληλεγγύη, το μοίρασμα, το νοιάξιμο, την αγάπη, την ενδυνάμωση και τησυμπόρευση με τους «σημαντικούς άλλους» που αποτελούν τον μικρό - μεγάλο κόσμογύρω μας.Ευχόμαστε Καλές Γιορτές με Υγεία και Ευημερία σε όλουςΗ Ομάδα ΔΙΟΔΟΣΣΣ της Κίνησης «ΠΡΟΤΑΣΗ» και η Ομάδα της ΓΕΙΤΟΝΙΑΣOι Συλλογικότητες που συμμετέχουν είναι: «ΠΡΟΤΑΣΗ» Κίνηση για έναν άλλο τρόπο ζωής (ομάδες εθελοντών ΔΙΟΔΟΣΣΣ & ΣΤΕΚΙ)Α΄ Γυμνάσιο ΠατρώνΑθλητικός Σύλλογος «ΔΥΝΑΜΗ ΠΑΤΡΩΝ»Καθολική ΚοινότηταΜουσικοχορευτικός Όμιλος «ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΜΟΣΧΟΣ»Μουσικοχορευτικός Όμιλος Ι.Ν. Αγίας ΣοφίαςΠανηπειρωτικός Σύλλογος ΠατρώνΠολιτιστικός Σύλλογος Αγίου Αλεξίου-Αγίας ΣοφίαςΣύλλογος Κρητών Πάτρας «ΤΟ ΑΡΚΑΔΙ»Σύλλογος των «Εν Πάτραις Κεφαλλήνων o Άγιος Γεράσιμος»33

Δ. ΚΑΙ ΜΕΡΙΚΑ ΑΚΟΜΗΠοια μπορεί να είναι τα κίνητρα που οδηγούν τους μαθητές στη μάθηση; Ως κίνητρο χαρακτηρίζεται ότι ωθεί ή παρασύρει το άτομο σε δράση. Μπορεί να είναι είτεεσωτερικά (επιθυμίες, προθέσεις, συναισθήματα) είτε εξωτερικά (αμοιβές). Ακόμα, μπορείνα είναι εγγενή (ένστικτα) ή επίκτητα, τα οποία αποκτώνται μέσα από διαδικασίες μάθησης.(Κωσταρίδου & Ευκλείδη, 2012). Τα κίνητρα διαπερνούν όλες τις πτυχές της διδασκαλίας και της μάθησης και συγχρόνωςεπηρεάζουν όλες τις σχολικές δραστηριότητες. Χρησιμοποιούνται για να κατευθύνουν τιςενέργειες των μαθητών στα μαθήματα και στην διδασκαλία. Τα κίνητρα στη σχολική τάξηείναι σημαντικά καθώς συντελούν στην αποτελεσματικότητα της μάθησης και τηνενεργητική συμμετοχή των μαθητών. Όπως προαναφέρθηκε, τα κίνητρα διακρίνονται σεεξωτερικά και εσωτερικά κίνητρα. Τα εσωτερικά περιλαμβάνουν τα ένστικτα, τις επιθυμίες και τα συναισθήματα πουενεργοποιούν τον μαθητή. Τον ωθούν να ασχοληθεί µε τις σχολικές δραστηριότητες καθώςεκείνος αντλεί ικανοποίηση και ευχαρίστηση από αυτές. Ορισμένα εσωτερικά κίνητρα είναιτα γνωστικά, αυτά που σχετίζονται με την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθηση, εκείνα τηςσυνεργασίας και των διαπροσωπικών σχέσεων. Τα γνωστικά αναφέρονται στην εσωτερικήικανοποίηση που αισθάνεται ο μαθητής όταν επιδίδεται σε κάποια εκπαιδευτικήδραστηριότητα. Τα κίνητρα αυτοεκτίμησης σχετίζονται με την αυτοαποτελεσματικότητα τουμαθητή. Τέλος, τα κίνητρα συνεργασίας με την ικανοποίηση που αισθάνεται ο μαθητής ωςμέλος μιας ομάδας. Τα εξωτερικά κίνητρα αποτελούν οι εξωτερικές αιτίες που ωθούν τον μαθητή στηνενεργοποίηση της συμπεριφοράς του για μάθηση. Είναι οι αµοιβές, οι βαθµοί, ο έπαινος,τα υλικά αγαθά, η γονική επιδοκιμασία και οποιαδήποτε υλική αμοιβή (Κωσταρίδου-Ευκλείδη, 2012). Οι καλοί βαθμοί καταξιώνουν τον μαθητή και του δημιουργούν μιααίσθηση ικανοποίησης... Για να βοηθήσουμε τα παιδία να αγαπήσουν την μάθηση και να την αναζητούν απόμόνα τους, σημαντικό είναι να επιτευχθούν και τα δύο είδη κινήτρων. Μπορούμε ναθέτουμε από κοινού ρεαλιστικούς στόχους. Γνωρίζοντας δηλαδή τις δυνατότητες τουπαιδιού, να είμαστε αρωγοί στην προσπάθεια του ν’ ανέβει σκαλάκι σκαλάκι το δρόμοπρος τον στόχο του. Ακόμη, να το ενθαρρύνουμε προς αυτή την κατεύθυνση και όχι να τοεπικρίνουμε. Ένα κίνητρο τέλος είναι να γίνουμε εμείς οι ίδιοι (εκπαιδευτικοί και γονείς)παράδειγμα προς μίμηση, δηλαδή όχι μόνο να συμβουλεύουμε και ναπαροτρύνουμε..αλλά να το κάνουμε και πράξη… Συμπεραίνουμε λοιπόν, πως και τα δύο είδη κινήτρων για την ώθηση σε μάθησηείναι σημαντικά…αλλά ως εκπαιδευτικοί και γονείς οφείλουμε να αναλογιστούμε, ποία είναιτα κίνητρα που θα είναι αρωγοί για πραγματική μάθηση και όχι επιφανειακή; Με ποιοντρόπο θα βοηθήσουμε τους μαθητές/παιδιά μας;; Καλαματιανού Αμαλία, Εκπαιδευτικός ΠΕ70 Λάλου Σπυριδούλα-Μαρία, Εκπαιδευτικός ΠΕ70Βιβλιογραφία:Κωσταρίδου & Ευκλείδη, Α. (2012), Τα κίνητρα στην εκπαίδευση. Αθήνα: ΕλληνικάΓράμματα, Επανέκδοση: \"Ελληνικά Γράμματα\", 1998Schunk P., Pintrich P. & Meece J. (2010), Τα κίνητρα στην εκπαίδευση. Αθήνα: Gutenberg.(Μετάφραση: Κουλεντιανού, Μ.) 34

Δ. ΚΑΙ ΜΕΡΙΚΑ ΑΚΟΜΗΗ Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ ζει μόνιμα στη Γαλλία, όπου κατάφερε να κατακτήσει ταμεγαλύτερα αξιώματα του εκπαιδευτικού συστήματος της χώρας, με κορυφαίο αυτό τηςπρυτάνεως όλων των Πανεπιστημίων των Παρισίων, αφιερώνοντας τη ζωή της στα παιδιάκαι τη μόρφωση τους.«Τα σημερινά δεινά της Ελλάδας δεν είναι τίποτα μπροστά στα δεινά της Κατοχής, πουξέρω εγώ. Από τότε οι Έλληνες κατάντησαν να έχουν απλά λίγο περισσότερα μέσα.Δανείζονται για να έχουν αυτοκίνητο, πισίνα, διακοπές και ρούχα σινιέ. Φταίει ότι δεν είχαντην παιδεία να καταλάβουν ότι τίποτα δεν αποκτιέται χωρίς κόπο. Εδώ στην Ελλάδαβρίζουν αλλά δεν κάνουν τίποτα. Όταν έρχομαι εδώ θέλω να κρυφτώ. Είναι όλοι σύμφωνοιμε τον εαυτό τους και δεν ακούνε ποτέ τους άλλους. Όπου κι αν πάω η Ελλάδα μεπληγώνει. Η Ελλάδα, όχι οι Έλληνες. Γιατί υπάρχουν Έλληνες από τους καλύτερους. Αλλάέχουν αποτραβηχτεί στο καβούκι τους», λέει σε συνέντευξη της στην εφημερίδαΠαραπολιτικά.Προσοχή και υπερκινητικότηταΗ προσοχή και η συγκέντρωση είναι η βάση της πυραμίδας των νοητικώνικανοτήτων τις οποίες ενδυναμώνει η ντοπαμίνη. Όσο έξυπνος, μορφωμένος καιδημιουργικός κι εάν είναι κάποιος, δεν θα είναι σε θέση να προσφέρει πολλά αν δενσυγκεντρώνεται και δεν δίνει την προσοχή που απαιτείται για την λύση των προβλημάτωνπου τίθενται μπροστά του. Η διάσπαση της προσοχής και η υπερκινητικότητα οφείλονταισε εγκεφαλική δυσλειτουργία στην οποία παίζει ρόλο η ντοπαμίνη.Η διάγνωση «διάσπασης της προσοχής και υπερκινητικό παιδί» είναι μια «μοντέρνα»διάγνωση των τελευταίων 20 ετών, η οποία όμως αφορά τουλάχιστον το 5% τωνπαιδιών. Το παιδί ή ο ενήλικας δυσκολεύεται να αξιολογήσει και να επεξεργαστεί ταερεθίσματα του περιβάλλοντος του, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να εστιάσει τηνπροσοχή του σε κάποιο από αυτά. Τα παιδιά αυτά συνήθως δυσκολεύονται ναπαραμείνουν στη θέση τους για πολλή ώρα ενώ πολύ εύκολα διασπάται η προσοχή τουςαπό διάφορα εξωτερικά ερεθίσματα. Αντιμετωπίζουν δυσκολία στο να επικεντρωθούν σεένα παιχνίδι ή να περιμένουν τη σειρά τους. Συχνά οι κινήσεις τους είναι βιαστικές καιαδέξιες, με αποτέλεσμα να κτυπούν σε έπιπλα ή να πέφτουν. Οι ζωγραφιές τους ή οιχειροτεχνίες τους είναι συνήθως κακότεχνες ή μισοτελειωμένες ενώ τις περισσότερεςφορές ξεχνούν ή χάνουν τα πράγματα τους. Δείχνουν να μην ακούνε τι τους λέει κανείς,διακόπτουν και μιλάνε ακατάπαυστα. Τέλος, σκέπτονται και ενεργούν παρορμητικά, μεαποτέλεσμα να εκθέτουν τον εαυτό τους σε κίνδυνο. 35

Για τα αίτια που δημιουργούν το σύνδρομο «διάσπασης της προσοχής καιυπερκινητικότητα» δεν ενοχοποιείται ακόμη κάτι συγκεκριμένο, γι’ αυτόυπάρχουν διαφορετικές απόψεις. Αλλά ορισμένες έρευνες μιλούν γιαανωμαλία της χημείας του εγκεφάλου που αφορά την ντοπαμίνη.Το επίπεδο διέγερσης και προσοχής του εγκεφάλου, ελέγχεται βασικά από δύονευροδιαβιβαστές, τη ντοπαμίνη και τη νοραδρεναλίνη. Η ντοπαμίνη συμβάλλει σεμια πιο έντονη, επίμονη προσήλωση σε ένα στόχο ενώ η νοραδρεναλίνηδιευκολύνει μια κατάσταση προσεκτικής επαγρύπνησης για το τι συμβαίνειστο περιβάλλον του ατόμου. Οτιδήποτε μπορεί να αυξάνει τα επίπεδα ντοπαμίνηςστον εγκέφαλο, συμβάλλει στην ενίσχυση του χρόνου αδιάσπαστης προσοχής καισυγκέντρωσης. Να σημειωθεί ότι η καφεΐνη επίσης βοηθά το έργο της ντοπαμινηςγια καλύτερη προσοχή και συγκέντρωση. 36