การดูแลหลังผ่าตัดกระดุกสะโพกหัก

ศูนยความเปนเลิศโรคกระดูกพรุนและผูสูงอายุ กลุมงานออรโธปดิกส์ โรงพยาบาลตาํ รวจ การดูแลหลังผ่าตัด กระดูกสะโพกหัก OSTEOPOROSIS FRAGILITY HIP FRACTURE

คณะผจู ัดทาํ พ.ต.ท.นพ.ธนวัฒน อําพันทรัพย พ.ต.ต.นพ.นิติรัตน สถิตยกิตติ พญ.อติพร เทอดโยธิน นพ.พีระพัฒน ตันสกุล น.ส.ปภาดา เขียวไพรี น.ส.ณัฐธิญาณ ชูเลิศ น.ส.ธัญณิชา แกววังปา น.ส.ประนิดา ธรรมษา

กระดูกสะโพกหกั งา ย ไมควรมองขาม !! กระดกู สะโพกหกั งา ย เกดิ จากอบุ ตั ิเหตทุ ่ีไมร ุนแรง ถือเปนความเสยี่ ง 7% สะโพกหักอกี ขาง 12% เสยี ชีวติ ในโรงพยาบาล 20% เสียชีวิตใน 1 ป โรสคัมกพระันดธูกก์ พบั รนุ 1

โรคกระดูกพรนุ ภยั เงยี บทม่ี ากบั กระดูกสะโพกหกั เเรกเกิด-30 ป มวลกระดูกเพิม่ ขึ้นเร่อื ยๆตามอายุ หลังอายุ 30 ป มวลกระดูกเร่มิ ลดลงอยางชา ๆ หลงั หมดประจาํ เดือนผหู ญงิ มีมวลกระดกู ลดลง อยา งรวดเร็ว มวลกระดูกลดลงมาก ทาํ ใหเ กิดโรคกระดกู พรนุ 2

โรคกระดูกพรุน ทําใหเ กิดกระดูกหักงาย สามารถเกิดกระดกู สะโพกหกั จากภยันตรายทไ่ี มรนุ แรง มโี อกาสกระดกู สวนอนื่ ๆ หกั อีก เชน กระดกู สันหลงั กระดกู ตน แขน กระดกู ขอ มือ โรคกระดูกพรนุ นําไปสู่ภาวะเเทรกซอ้ นหลังการผ่าตดั ทสี ูงขึน โลหะท่ีใสไ ว อาจทะลขุ อ ขอสะโพกทีไ่ สใ วอ าจจะหลวมได มีโอกาสผาตดั ซา้ํ คาใชจ า ยจะสงู ขึน้ การรกั ษากระดูกสะโพกหกั ดวยการผา ตดั แบง เปน 2 แบบ คือ การใสโลหะดามกระดกู และการเปลยี่ นขอ เทีย่ ม 3

การผาตดั ในผูปว ยสะโพกหกั การใสโ ลหะดามกระดูก ใสโ ลหะเขา ไปในกระดกู เดมิ โดยไมไ ดเ ปลยี่ นหวั สะโพก ผา ตัดเปลย่ี นหวั สะโพกเทียม ตัดหัวกระดูกสะโพกออกแลวเปลี่ยนเปนขอเทียมที่เปนโลหะ 4

การดูแลผูปวยหลังผาตัด ใสโลหะดามกระดูก #1 การดแู ลแผลผา ตดั เพอื่ ปอ งกนั การตดิ เชอ้ื ลกุ ลามถงึ ภายใน กระดกู และปอ งกนั การตดิ เชอ้ื จากแหลง อน่ื เชน ฟน ผุ ตดิ เชอ้ื ทางระบบปส สาวะ ระบบหายใจ แผลกดทบั ผวิ หนงั ถลอก #2 การปอ งกนั โลหะหกั -เคลอ่ื น ขนึ้ กบั ความแขง็ แรงของโลหะทดี่ าม โดยทวั่ ไปมกั ใชเ วลา 2-3 เดอื น ในการทาํ ใหก ระดกู ตดิ จงึ ตอ ง ระมดั ระวงั การเดนิ ลงน้ําหนกั ในระยะน้ี อยา งไรกต็ าม ตอ งพยายาม ใหล กุ มากทสี่ ดุ เพอื่ ปอ งกนั ภาวะแทรกซอ นทอ่ี าจเกดิ ขน้ึ ไดแ ก แผล กดทบั ปอดบวม ตดิ เชอ้ื ทางระบบปส สาวะ เสน เลอื ดทขี่ าอดุ ตนั 5

การดูแลผูปวยหลังผาตัด ใสโลหะดามกระดูก (ตอ) #3 การปอ งกนั กระดกู หกั ซํ้า ปอ งกนั การหกลม โดย: จดั สง่ิ แวดลอ มในบา นใหเ หมาะสม ไมม ขี องเกะกะหรอื พนื้ ลนื่ มรี าวจบั ในหอ งนา้ํ และบนั ได ใสเ สอ้ื ผา ทไ่ี มร มุ รา ม ใสก างเกงในทา นง่ั #4 การรกั ษาโรคประจําตวั เชน เบาหวาน ความดนั และโรคกระดกู พรนุ ควรรกั ษาตอ เนอ่ื งโดยแพทยผ เู ชย่ี วชาญ 6

การดแู ลผูปวยหลังผา ตัดขอ สะโพกเทียม #1 การปองกันขอสะโพกเทียมหลดุ น่ังบนเกา อี้ หามบดิ ขา หามนั่งไขวห าง หรือขัดสมาธิ หา มงอสะโพกมากๆ เชน คุกเขา น่ังยองๆ นัง่ เกาอเี้ ต้ยี ๆ หรือนั่งยกเขาสงู กวาสะโพก หา มนอนตะแคง โดยไมม ีหมอนใบใหญวางระหวา งขา (ในกรณีผา ตดั เขาทางดานหลงั ) #2 กจิ วตั รประจาํ วนั ทท่ี ําได ขนึ้ กบั ความแขง็ แรงของกระดกู กบั ขอ เทยี ม ขอ เทยี มทใ่ี สซ เี มนต สามารถเดนิ ลงนํ้าหนกั ไดท นั ที ขอ เทยี มทไี่ มใ สซ เี มนต ตอ งรอกระดกู ตดิ กอ นประมาณ 2-3 เดอื น จงึ ลงนา้ํ หนกั ไดเ ตม็ ท่ี อยา งไรกต็ าม ควรปรกึ ษาเเพทยท ท่ี าํ การ ผา ตดั กอ น 7

การดูแลผูปว ยหลงั ผาตัดขอ สะโพกเทยี ม (ตอ ) #3 การรกั ษาขอ เทยี ม เพอื่ ใหส ามารถใชไ ดน าน ไดเ เก: อยา ใชง านหนกั เกนิ ไป - หา มยกหรอื ดนั ของหนกั ควบคมุ นํ้าหนกั หา มปน เขา เลย่ี งการขนึ้ ลงบนั ไดบอ ยๆ หลกี เลยี่ งการกระแทกอยา งแรง เชน การกระโดดหรอื เลน กฬี าหนกั ควรเลอื กเลน กฬี าทไี่ มก ระเเทก เชน วา ยน้ํา ปน จกั รยานอยกู บั ที่ เดนิ ออกกําลงั กาย อยา หมนุ ตวั กะทนั หนั ถา จะหมนุ ตวั ใหก า วขาขา งทผี่ า ตดั ออกไป เลก็ นอ ยแลว คอ ยๆหมนุ หากมอี าการตอ ไปนคี้ วรมาพบแพทยก อ นนดั : *มกี ารตดิ เชอื้ ทอ่ี นื่ รวมทง้ั ฟน ผุ หรอื มไี ขส งู (มากกวา 38 องศาเซลเซยี ส) *ปวด บวม แดง รอ น มากขน้ึ บรเิ วณแผลผา ตดั *นอ งบวม ตงึ ปวดมากไมส ามารถบรรเทาดว ยยาแกป วด 8

การดแู ลรกั ษาโรคกระดูกพรุน ผปู ว ยทีม่ ีกระดกู สะโพกหกั งา ยทุกรายถือเปนโรคกระดกู พรนุ ตองรกั ษาเพือ่ ปอ งกันกระดกู หกั ซํ้า การรกั ษาดวยยา ออกกาํ ลังกาย สมา่ํ เสมอ รบั ประทานอาหาร ทีเ่ หมาะสม การตรวจมวลกระดูก ชว ยใหการเลือกใชยาเหมาะสม เเละเปนประโยชนต อการติดตามการรกั ษา ผูปวยทกุ รายจึงควรไดร บั การตรวจมวลกระดูกกอ นเร่มิ ตน การรักษาดวยยา 9

การรักษาดวยยา การเลอื กใชย ารกั ษากระดกู พรนุ ในผปู ว ยเเตล ะราย ตอ งคํานงึ ถงึ ขอ บง ช้ี ขอ หา ม รวมถงึ ประโยชนเ เละผลขา งเคยี งทอ่ี าจขะเกดิ ขนึ้ ในผปู ว ยเเตล ะคน ยากระดกู พรนุ ในปจจุบนั สามารถเเบงออกเปน 2 กลุมตอ ไปนี้ ยาตานการสลายกระดูก ยากระตนุ การสรา งกระดกู ฮอรโ์ มนเอสโตรเจน ฮอร์โมนพาราไทรอยด์ ฮอร์โมนเซริ ม (SERM) โรโมโซซูแมบ บสิ ฟอสโฟเนส ดีโนซแู มบ 10

รับประทานอาหารที่เหมาะสม ตองไดสารอาหารครบ ไดแก โปรตีน แคลเซยี ม วติ ามนิ ดี ในปริมาณทีเ่ หมาะสม กนิ นมเปนยา นม มีแคลเซยี ม เเละโปรตีน ควรดื่มวันละสองแกว (แกวละ ๒๐๐ ซซี )ี นมท่ีดคี วรเปน นมสดพาสเชอไรซ กนิ ปลาเปน หลัก ปลามวี ิตามินดี โดยเฉพาะปลาเเซลมอน ในเเหลงธรรมชาติ ปรงุ ดว ยการน่ึงดีท่ีสดุ กนิ ผกั เกินครง่ึ เพอื่ รบั วิตามินตางๆไดแ ก วิตามินบี6 ซี ดี เค ไขแ ดงฟองหนึ่ง 11 ไขแดงมีวิตามนิ เค ควรตมใหส ุกกอ นรับประทาน ไขข าวอดุ มไปดว ยโปรตีน จาํ เปนตอการซอมเเซม รางกายเเละเสริมสรา งกระดกู

อยา พ่ึงกาแฟ ในกาแฟ ชา น้าํ อัดลม ยาชกู ําลังมคี าเฟอีน ซึ่งลดการดูดซมึ แคลเซียมท่ีลําไส ไมควรรับประทานเกนิ 2 แกว /วัน อยา แกข องเคม็ อาหารเค็มทาํ ใหขับแคลเซียมออกไปมาก อยาเขมของหวาน น้ําตาลสูงจะเพ่ิมอนิ ซูลนิ ทําใหขบั แคลเซียม ออกจากรางกายมากข้ึน เเละทาํ ใหค ณุ ภาพของ กระดูกเเยล ง อยาทานของทอด(ของมัน) นา้ํ มันทผ่ี านการทอดจะเกดิ สารขัดขวางการ ซอมกระดูกและอาจกอมะเรง็ ได 12

อยากอดแตเหลา แอลกอฮอลล ดการสรางกระดกู ทําใหม วล กระดกู ลดลง เเละเพมิ่ การพลัดตกหกลม ทาํ ใหก ระดกู หัก อยาสูดเถาควัน(บุหรี่) นโิ คตินในบุร่ีทําใหเซลลก ระดูกตาย เเละ เกิดการสลายกระดูกเพิ่มขน้ึ สรุ ยิ นั วนั ทา (โยคะทา ไหวพ ระอาทติ ย) รับแสงอาทยิ ยามเชาเพือ่ สงั เคราะหวติ ามินดี 13

ออกกําลังกายสมํ่าเสมอ มาออกกําลงั กาย อยางนอ ยสปั ดาหล ะ 3 ครง้ั คร้งั ละไมต่าํ กวาคร่ึงช่วั โมง แตอ ยา หกั โหมตอนเร่มิ แรก (ยดื เสน)ยืดสายเปนนจิ ควรทําทุกเสน ทกุ มัด โดยเฉพาะ ท่ีหลัง ดวยการนอนงอเขาชดิ อก (ผูปว ยควรไดรบั คําเเนะนําจาก เเพทยท ีท่ าํ การผาตดั รักษากอ นออกกาํ ลังกาย) Dumb-bell (ยกน้ําหนกั ) ชว ยได ควรเรมิ่ จากเบาไปหนัก ชวยเพ่มิ มวลกระดกู ทําใหก ลา มเน้อื เเขง็ เเรง เเละลดการลม 14

คณะผจู ัดทํา ขอขอบพระคณุ ขอ มลู ในการจัดทาํ E-book เลมนี้ จาก พล.ต.ต.นพ.พีระชัย ดาํ รงควานิช