Thai proverb

หมวด ก สํานวนไทยทค่ี วรทราบ กระดกู รอ งได ผลสะทอนของฆาตกรรมที่ทาํ ใหจับ-กงเกวยี นกําเกวียน กรรมสนองกรรม, เวรสนองเวร กระดูกออน ตวั ผูกระทําผิดมาลงโทษไดกน กระดก หลงคาํ ชมเชยจนลมื ตวั กระตา ยขาเดียว ยังไมมีความจัดเจนในการตอ สูกน ไปหาลอ ง ผูเดอื ดรอนตอ งไปหาผูทีต่ อ งการ- กระตา ยตน่ื ตูม ยืนกรานไมยอมรบักนหมอ ไมท นั ดํา ใหช ว ย กระตายสามขา คนทแ่ี สดงอาการตนื่ ตกใจงาย ทัง้ ๆ-กบเกดิ ใตบ วั บาน คูสามีภรรยาทเ่ี ลิกกนั ทัง้ ๆที่เพ่งิ - กระตายหมายจนั ทร ท่ียงั ไมท ราบสาเหตุกบในกะลาครอบ แตงงาน กระโถนทองพระโรง ยนื กรานไมย อมรบักบเลอื กนาย ผูท ่อี ยใู กลของดีแตไมรคู ุณคา กระหมอมบาง ผชู ายหมายปองผูหญงิ ทมี่ ฐี านะดกี วากม หนา กมตา ผูม คี วามรูน อยแตส ําคัญตนวาม-ี กรงุ ศรอี ยธุ ยาไมสิ้นคนดี ผทู ี่ถูกผูอ่ืนเรียกใชส อยเสมอกม นกั มกั ซวน ความรมู าก กลมเปน ลกู มะนาว เจ็บปว ยงา ยกรวดน้าํ ควา่ํ ขัน ผทู ต่ี อ งการเปลย่ี นผูบงั คับบัญชา- กลงิ้ เปน ลกู มะนาว มคี นดีเปน ตวั ตายตวั แทนเรื่อยไปกรวดน้ําควํ่ากะลา อยเู ร่ือยๆ กลวั ดอกพกิ ลุ รว ง หลบหลีกไปได, คลองจนจบั ไมต ิดกลองดวงใจ ทําโดยไมม องสิ่งอน่ื , ทาํ อยา งตง้ั ใจ กลบั เนื้อกลับตัว หลบหลกี ไปได, คลองจนจบั ไมต ดิกระชังหนา ใหญ ทําเกนิ พอดีอาจจะพลาด กลบั หนา มือเปนหลังมือ พดู นอย,ไมค อ ยพูด, ถามแลวไมต อบกระเชอกน รวั่ ตัดขาดไมเ ก่ียวของดว ย กลา นักมักบ่นิ เลกิ ทําความชว่ั หันมาทาํ ความดีกระดงั งาลนไฟ ตดั ขาดไมเ กย่ี วของดวย กวาถว่ั จะสกุ งากไ็ หม เปลย่ี นแปลงหรือทําใหผ ดิ ไปจาก-กระด่ไี ดน้าํ สงิ่ ทห่ี วงแหน, สง่ิ ท่ีทะนถุ นอมเพยี ง- กอกรรมทาํ เข็ญ เดมิ อยางตรงกนั ขา มกระดกู แข็ง ดวงใจ กอ แลว ตอ งสาน กลาเกินไปมักจะเปน อันตราย จัดจาน, ออกหนา รับเสยี เอง กัดกอนเกลอื กิน ลกั ษณะการทาํ งานอยางลังเลใจทาํ - สรุ ุย สรุ า ย, ไมร จู ักเก็บออม กดั หางตวั เอง ใหแกปญหาไดไ มท ันทว งที หญิงท่ีเสยี ตวั แลว ยอ มรจู กั ชั้นเชงิ - กันดีกวาแก กอ ความเดือดรอ นใหอ ยรู ํ่าไป ทางปรนนบิ ัติผูชายดกี วา หญิงสาว รเิ ร่มิ ทาํ สง่ิ ใดตองทาํ ตอ ใหเสร็จ- คนทแี่ สดงอาการดอี กดใี จจนตวั ส่ัน เรยี บรอย ไมตายงา ยๆ ลาํ บาก พูดวนไปวนมา 8 ปอ งกันไวก อนดกี วา เดือดรอ น- ภายหลัง 9

กาคาบพริก ลกั ษณะทีค่ นผิวดาํ แตงตวั ดวย- กินขา วสุกอยา ใหเสยี - อยทู ีใ่ ดอยากินของเขาเปลาๆตอ งทํา-กาหนาดาํ เขาจําหนา ได เสือ้ ผาสแี ดง ขาวสาร ประโยชนใหเ ขาบา งกาเหย่ียวเฉยี่ วเอาไป คนุ กนั จนจําได กินเคร่ืองเซน รับสินบนกาหลงรัง สูญหายไปทนั ที กินชางไมเหลอื กนิ เสือไมอ ่ิม กนิ มาก, กนิ จุ ผทู ไี่ ปหลงตดิ อยูท ่บี านใดบานหน่ึง- กินตามน้ํา รับของสมนาคณุ ทเ่ี ขานํามาใหโดย-การกนิ การอยใู ครไมส พู อ - แลวไมก ลบั บา นของตน, ผูเรร อน- กินที่ลับไขทีแ่ จง ไมไ ดเรยี กรอ งการพายการถอพอ ไมส ูใ คร ไมม ีทีพ่ ักพิงเปนหลกั แหลง กินน้ําตาตางขา ว เปดเผยเรอื่ งท่ีทํากันในทีล่ บักาํ ขด้ี กี วากาํ ตด กินเกง แตไ มชอบทาํ งาน กนิ นา้ํ ใตศอก มีทกุ ขโศกตลอดเวลากาํ แพงมหี ูประตูมีชอ ง กินนาํ้ พรกิ ถว ยเดยี ว จาํ ตอ งยอมเปนรอง, ไมเ ทียมหนา-กาํ แพงมหี ปู ระตูมีตา ไดบา งดีกวา ไมได กนิ นาํ้ ไมเ ผ่ือแลง เทียมตากิง่ ทองใบหยก การพูดหรอื ทาํ สิ่งใดตอ งระมดั ระวัง– กนิ นาํ้ เห็นปลิง อยกู ับภรรยาคนเดียวก้งิ กาไดท อง แมจะเปนความลบั กอ็ าจมีผลู ว งรไู ด กินบุญเกา มีอะไรใชห มดทันทีไมคิดเผื่อวัน-กนิ กอ นลอนแกน- การพูดหรอื ทาํ สิ่งใดตอ งระมดั ระวงั - กินบนเรือนข้บี นหลังคา ขางหนากินทหี ลงั น่งั แทน แมจะเปนความลับกอ็ าจมีผูลวงรไู ด กนิ บอนนอนบอน รูส กึ ตะขิดตะขวงใจกินเกลือกนิ กะป เหมาะสมกัน (ใชแกหญิงชายทจ่ี ะ- กนิ ปนู รอ นทอง ไดร บั ผลแหงความดีทีท่ ําไวแ ตป างกอนกนิ แกงรอ น แตง งานกัน) กินรังแตน คนไมรจู ักคณุ คนกินแกลบกินรํา พอไดดีขึน้ หนอย ก็แสดงความหย่งิ - กนิ ลมกินแลง ชอบเลนการพนนั มากกนิ ขันหมาก จองหองลมื ตัว กินเศษกนิ เลย ทาํ ผิดแลวแสดงอาการพริ ุธกินขาวตม กระโจมกลาง เลนการพนนั ไดก อ นอาจเสียคนื สไู ด- กนิ เหมอื นหมูอยูเหมือนหมา มีอารมณเ สยี , บน วา เกินกวาเหตุกินขา วรอนนอนสาย ทหี ลงั ไมได กินเหลก็ กินไหล ไมไ ดป ระโยชนใดๆ อดทนตอ ความลาํ บากยากแคน กินอยางหมู อยูอยา งหมา กินกาํ ไร, เก็บสว นทีเ่ หลอื ไวเปน- จะทาํ การใดๆตอ เมอื่ จวนตวั กนิ อยกู บั ปากอยากอยกู บั ทอ ง ของตน โง, รูไมเทา ทันคนอืน่ ไมม ีระเบยี บ ไดแตง งานอยางมหี นา มีตา ทนตอความเหนด็ เหน่ือยหรือความ- ทาํ อะไรรีบรอนไมพจิ ารณาใหรอบ- เจ็บปวดไดอ ยางผดิ ปกติ คอบจะเกิดผลเสีย ไมมรี ะเบยี บ ผทู อี่ ยูอยา งสขุ สบาย รดู ีอยแู ลว แตแสรง ทําเปน ไมรู 10 11

กุมภกรรณทดนาํ้ กีดขวาง, ทาํ ตัวเปน อปุ สรรคแกผ ูอืน่ ไกรองบอ น ผทู ีเ่ ปนตัวสํารองเวลาขาดแคลนเก็บดอกไมรว มตน เคยทาํ บุญกุศลรวมกันมาแตชาติ- ไกเ ห็นตนี งู งเู ห็นนมไก ตา งฝา ยตา งรเู ลห เ หลี่ยมซ่ึงกนั -เกบ็ เบ้ียใตถ ุนราน กอ นจงึ มาอยรู ว มกนั ในชาตนิ ้ี ไกออน และกนัเกลยี ดขีข้ ี้ตาม เกลียด- เก็บเล็กผสมนอย, คอ ยๆทําจนสาํ เร็จ ไกอ อ นสอนขัน ผมู ีประสบการณน อยรไู มทนั เลห -ความความถึง เกลียดสิ่งไหนไดส่งิ น้ัน ไกลปนเที่ยง เหล่ยี มคนอ่ืนเกลยี ดตัวกนิ ไข เกลียด- หมวด ข ผมู ปี ระสบการณน อยรไู มทันเลห-ปลาไหลกนิ น้าํ แกง ไมชอบแตต องการประโยชนจาก- ขนทรายเขาวัด เหล่ียมคนอน่ืเกลือจ้ิมเกลือ สิง่ นน้ั ขนมพอสมน้าํ ยา ไมร ูอะไรเพราะอยหู างไกลความเจริญเกลอื เปนหนอน ไมย อมเสยี เปรียบกนั ขนหวั ลุกเก่ยี วกอ ย คนในคิดคดทรยศ ขนหนาแขง ไมร ว ง หาประโยชนใหส วนรวมเกี่ยวแฝกมุงปา อาการท่ีแสดงความสนทิ สนม- ขม เขาโคขนื ใหกนิ หญา พอเหมาะพอดกี นัแกงจืดจงึ รคู ณุ เกลอื คุน เคยกัน ขมนิ้ กบั ปนู อาการท่ตี กใจหรอื กลวั มากแกว ลืมคอน ทําอะไรเกินความสามารถของตน ขวา งงไู มพนคอ ไมก ระทบกระเทือนจนถึงเดือดรอนแกวง เทาหาเสีย้ น เหน็ คณุ คา ตอเมอ่ื ขาดส่ิงนั้น ขวานผา ซาก บังคบั ขนื ใจใหท ําแกะดํา ลมื สภาพเดิม, เคยชอบพอกนั แลวไป- ของหายตะพายบาป ไมถ ูกกนัโกรธหมาดําทาํ หมาแดง หลงรกั คนอ่นื ลมื ครู กั เกา ขอมดาํ ดิน ปด ความรบั ผดิ ชอบไมพ นตวัใกลเกลือกินดาง หาเรือ่ งเดอื ดรอ นใสต ัว ขาเกา เตาเลี้ยง พูดตรงๆไมเ กรงใจใครไกก นิ ขาวเปลือก คนทท่ี ําอะไรแตกตางจากเพ่ือนในกลุม ขา นอกเจา ขาวนอกหมอ ของหายแลวโทษคนอนื่ไกแ กแ มป ลาชอน โกรธคนหนง่ึ กลับไปทําอกี คนหนง่ึ ขานอกเจาบา วนอกนาย ลลี้ บั , ทําอยา งปกปดมิใหใ ครรูไกงามเพราะขน- มองขา มหรอื ไมรูค าของดที ่ีอยูใกล- ขาพ่ึงเจาบาวพง่ึ นาย คนเกาคนแก, คนที่อยดู ว ยกนั ใน-คนงามเพราะแตง ตัวกลับแสวงหาสิง่ อื่นท่ดี อยกวา ฐานะคนรบั ใชม านานไกไ ดพ ลอย กนิ สินบน ผทู กี่ ระทาํ หรือประพฤตินอกเหนือคํา หญิงทคี่ อ นขางมอี ายุที่มมี ารยาและ- ส่งั หรือขนบธรรมเนยี มทถ่ี ือปฏบิ ัตกิ นั เลห เหลย่ี มมาก ผูทีก่ ระทําหรือประพฤตินอกเหนอื คาํ - คนจะสวยงามตอ งรูจักแตง ตัว สงั่ หรือขนบธรรมเนยี มทถ่ี อื ปฏิบัตกิ นั พงึ่ พาอาศยั ซงึ่ กันและกัน คนท่ไี มร ูจ กั คาของของทีต่ นมี 13 12

ขา สองเจาบา วสองนาย รบั ใชน ายสองคนที่เปน ปรปกษกัน ขึน้ ตน ไมปะรงั แตน หนีภยั อนั ตรายอยา งหน่งึ กลบั พบภยั -ขางนอกสุกใสขา งในเปน โพรง หนาตาสวยงามแตน ิสัยไมดี อันตรายอีกอยา งหนง่ึขามนํ้าขามทะเล ตองฟน ฝาอปุ สรรคและความลําบาก- ขน้ึ ตน ไมสุดยอด ขนึ้ ถงึ ตาํ แหนง สงู สดุ แลวขายผา เอาหนา รอด ตา งๆกวา จะไดผลสาํ เรจ็ ขุดดว ยปาก ถากดว ยตา แสดงอาการเหยียดหยามทงั้ ดวยวาจา-ขายหนาวนั ละหา เบ้ยี แกปญ หาเฉพาะหนา ไปได และสายตาขา วกนบาตร ทาํ ใหต อ งอับอายขายหนา อยูทุกวนั ขดุ ดินกนิ หญา ทาํ งานเลก็ ๆนอ ยๆแคพ อเล้ียงตวัขา วแดงแกงรอน อาหารท่ีเหลือจากพระฉันซ่งึ ศิษยวดั - ขดุ บอ ลอ ปลา ทาํ กลอบุ ายเพอื่ ใหอ กี ฝา ยหนึ่ง-ขาวยากหมากแพง ไดอาศยั กนิ หลงเชอ่ื เพื่อหาประโยชนขาวเหลอื เกลอื อมิ่ บุญคุณ ขุนนางใชพ อ แม หินแงใ ชตายาย ไมค วรไววางใจใครงา ยๆขา วใหมปลามนั ภาวะขาดแคลนอาหาร ขุนไมข้ึน เลย้ี งไมเชือ่ ง, เนรคุณขิงก็รา ขากแ็ รง บา นเมอื งที่บริบูรณด ว ยขา วปลา- เขกหวั ลกู เขาถงึ เบาก็เปนหนัก ทําพลาดพลง้ั กบั คนอ่นื ถึงจะเปน-ขีก้ อนใหญใ หเด็กเห็น อาหาร เรอ่ื งนอ ยก็ยอ มกลายเปน เรื่องใหญข้ขี า นงุ ปูม ของใหมม กั ถือวา ดี เข็นครกข้นึ ภเู ขา ทํางานทีย่ ากเกนิ ความสามารถขี่ชางจบั ต๊กั แตน ตางคนตางไมยอมกนั เขา กนั เปนปเปนขลุย เขา กนั ได, กลมกลนื กนัขเ้ี ถากลบเพชร ทาํ ไมด ีใหเ ดก็ หรอื ผูนอยเหน็ เขาดายเขา เข็ม กําลงั จะสาํ เรจ็ หากทาํ ผดิ พลาดหรือ-ขผ้ี ึ้งลนไฟ จนแลวทําเกนิ ฐานะ มสี ง่ิ ใดมาขดั จังหวะจะทําใหเ สียการขีแ้ พช วนตี ลงทนุ มากแตไดกําไรนอย เขา ตามตรอกออกตามประตู ปฏิบัติตามประเพณีขีไ้ มใ หห มากิน ของเลวหอ หุม ของดไี ว เขา เถื่อนอยาลืมพรา ใหเ ตรยี มพรอ มอยา ประมาทขีร้ าดโทษลอง หญิงท่อี ยูใกลชายนานเขา อาจหลง- เขาฝงู หงสเ ปน หงสเขา ฝูงกาเปนกา อยใู นคนหมใู ดใหทาํ เชน คนหมูนัน้ข้เี รื้อนพรางหมอ รกั ชายนัน้ ได เขา เมอื งตาหลิ่วตองหลวิ่ ตาตาม ประพฤตติ นตามท่คี นสว นใหญข้นึ เซงิ ลืมหลัก แพแ ลวไมยอมรบั วาแพจะเอาชนะ- ประพฤติกัน ดว ยกาํ ลัง เขา รกเขาพง พูดหรือทําไมถกู ตอ งกบั เรือ่ งเพราะ- ขี้เหนยี วมาก ขาดความชาํ นาญในเร่อื งนนั้ ทาํ ผิดแลว โทษคนอนื่ เขาหซู ายทะลุหูขวา บอกหรือสอนไมไดผล ปกปด สงิ่ ท่คี วรแกไข เขียนดวยมอื ลบดว ยเทา ยกยอ งแลว กลับทําลายในภายหลัง ไดด ีแลวลืมฐานะหรือสภาพเดิม เขียนเสอื ใหว ัวกลวั ขูใ หกลวั เขยี วเขียวอยา เฉลยี ววา พระอนิ ทร เหน็ สง่ิ ใดอยานกึ วาสงิ่ นนั้ ตอ งดี 14 15

แขกไมไดรบั เชญิ คนหรือสัตวท ี่ไมพงึ ปรารถนาซึ่งเขา- คมในฝก ไมแสดงความรคู วามสามารถของตนแขงเรือแขง แพแขง ได แขงบญุ - มาทาํ ใหเกดิ ความเสยี หาย คลน่ื กระทบฝง เร่ืองราวท่โี จษจนั กันแลว เงียบ-แขงวาสนาแขง ไมได รปู ระมาณความสามารถของตนไม- คล่ืนใตน้าํ หายไปแขวนนวม อาจเออ้ื มเกินตวั คลุมถงุ ชน เหตุการณทีก่ รนุ อยภู ายในภายนอกดู-ไขไถก ลางสนาม เลกิ ชกมวย, เลิก, หยุด สงบดีไขในหนิ เปด เผยความลับกลางชุมชน ควา นาํ้ เหลว ลักษณะการแตง งานท่ีผใู หญ- ของทต่ี องระมดั ระวงั ทะนุถนอม- ความในอยานําออก ความนอก- จดั การใหโ ดยท่ีบาวสาวไมไ ดร กั - เปนพิเศษ อยานาํ เขา หรือรูจักกันมากอน ไมไ ดผ ลตามตอ งการหมวด ค ความรแู คหางอึง่ ไมค วรนําเร่ืองไมดีในบานไปเลาให- ความรทู วมหัวเอาตัวไมรอด ผอู น่ื ฟง และไมควรนําเรือ่ งวุนวาย-คดในขอ งอในกระดูก มสี นั ดานคดโกง ความววั ยงั ไมท ันหาย ความ- นอกบา นมาทําใหคนในครอบครวั -คนเคยขา มาเคยข่ี คนเคยไดเสียหรือเคยรวมงานกัน ควายเขามาแทรก รําคาญใจคนดีผคี มุ คนทาํ ดเี ทวดายอ มคุมครอง ควายขวิดอยา ขวาง มคี วามรนู อยคนเดียวหัวหาย สองคนเพอ่ื นตาย ควรมเี พอื่ นรวมเดนิ ทาง คว่ําบาตร มคี วามรมู ากแตไมร ูจกั ใชใหเ ปน-คนตายขายคนเปน จัดงานศพอยา งฟุมเฟอ ยทําให- คอทัง่ สนั หลังเหล็ก ประโยชน สนิ้ เปลอื งเงินทองมาก คอเปนเอน็ มีเรอ่ื งไมจบสิ้นคนรกั เทา ผนื หนงั คนชังเทาผืนเสือ่ คนรักมีนอย แตค นชังมีมาก คอหอยกับลกู กระเดอื กคนรายตายขมุ คนทําชวั่ ยอ มตกนรก คอหยักๆสักแตว าคน อยาเขา ขวางเหตุการณท่กี าํ ลงั รนุ แรงคนลมอยาขา ม ไมค วรลบหลูคนทีต่ กตําลงเพราะ- คบั ท่อี ยูไ ด คบั ใจอยูยาก ไมยอมคบคาสมาคมดว ย อาจกลบั มารุงเรืองไดอ ีก แข็งแกรง, ทรหดอดทนคนละไมค นละมือ ตางคนตา งชว ยกนั ทํา ขึ้นเสียงเถยี งอยา งไมย อมลดละคบคนจรนอนหมอนหม่ิน การคบคนแปลกหนา อาจเกดิ โทษ เขา กนั ไดดี แยกกันไมออกคบคนใหดหู นา ซือ้ ผา ใหดเู นอื้ คบมติ รตอ งพจิ ารณาใหรอบคอบ คนท่ีประพฤตติ ัวไมส มศกั ด์ิศรขี อง-คบเด็กสรางบาน คบหวั ลา น- คนท่ีทาํ งานรวมดว ยแลว มักทาํ ให- ความเปนคนสรา งเมือง งานเสยี ทอ่ี ยูอาศัยที่คับแคบแตถาสบายใจ- ยอมอยูได ทอ่ี ยอู าศัยที่กวา งขวางแต- 16 17

คาหนังคาเขา ถา อยแู ลว ไมสบายยอมอยไู มไ ด งานราษฎรไมใ หเ สยี รวมและงานสวนตัวคางคกขน้ึ วอ จับไดข ณะท่ีกาํ ลงั ทาํ ผดิ หรอื พรอ ม- งูกินหาง ไมร ูจกั จบสน้ิคาบลกู คาบดอก กบั ของกลาง เงาตามตวั ผทู ่ีไปไหนไปดว ยกันแทบไม-คืบก็ทะเล ศอกกท็ ะเล คนฐานะตาํ่ ตอยไดรับการยกยอง- คลาดกนั เลย, สิ่งท่ีเพม่ิ ขนึ้ หรอื -เค็มเปนเกลอื , เคม็ เหมอื นเกลือ เกินฐานะ เงยี บเปน เปา สาก ลดลงไปตามกนัเคยี วอยูใ นทอ ง ไมไ ดไ มเ สยี กํา้ ก่งึ กนั เง้ืองา ราคาแพง ลักษณะทีเ่ งียบสงัดโคแกช อบกินหญา ออน ออกทะเลอยา ประมาท โงเงาเตาตุน ตั้งทาจะทําแตไมล งมอื ทําจรงิ ไมยอมเสียเปรียบใคร โงแ ลว อยากนอนเตยี ง โงท ส่ี ดุ คดโกงไมม ีศีลธรรม โงแ ลว ไมเ จยี มตัวกลบั ทาํ ในส่งิ ท-ี่ ชายสงู อายทุ ี่ชอบผูหญิงรนุ สาว หมวด จ ตนไมร ไู มเขา ใจ จมไมล งหมวด ฆ เก็บความลบั ไมอ ยู จมูกมด เคยมัง่ มแี ตเ ม่อื ยากจนลงยังคงใช-ฆอ งปากแตก คนไมดแี มจ ะเกอื้ หนุนอยา งไรกไ็ มดี จระเขขวางคลอง จา ยเหมือนเดิมฆองไมด ีตไี มด ัง จะทําการใหญไ มค วรตระหน่ี จระเขค ับคลอง ทไี่ หวตวั หรอื รตู วั ทันเหตุการณฆาควายเสียดายพริก ทําลายส่งิ มคี า เพื่อประโยชนเล็กนอย จับงูขางหาง ผูท่ชี อบกันทา หรอื ขดั ขวางไมใ หผ -ูฆาชา งเอางา ตัดไมได, ทง้ิ ไมได จับดําถลาํ แดง อื่นทาํ การไดอ ยา งสะดวกฆา ไมต ายขายไมขาด ทําลายของสูงคาเพ่ือนํามาทาํ ของท่ีม-ี จบั ไดไ ลทนั ผูทช่ี อบวางตวั ใหญโตเกินไปยอ มม-ีฆาหงสเลี้ยงกา คา ตา่ํ จับตวั วางตาย อุปสรรคในการดาํ รงตนในสังคม จบั ปลาในปลกั ทาํ ส่ิงท่เี สีย่ งอนั ตรายหมวด ง งงมากจนทาํ อะไรไมถูก จับปลาสองมอื มงุ หมายอยางหนึ่งแตไดอีกอยา งหนงึ่งงเปน ไกตาแตก คนหาสิ่งท่ยี ากจะคนหาได, ทาํ สิง่ - จบั ปูใสกระดง รูเทา ทนังมเข็มในมหาสมทุ ร ท่ีสาํ เร็จไดยากยง่ิ กาํ หนดลงไปแนน อนไมเปลี่ยนแปลงงอมพระราม มีความทกุ ขยากลาํ บากเตม็ ท่ี ทาํ ส่ิงท่มี องเห็นความสาํ เร็จอยูแลวงานหลวงไมใหข าด- ทาํ งานไมบกพรอ งทงั้ งานสว น- ทาํ งานสองอยา งพรอมกัน ซุกซนไมอยูน่ิง 18 19

จับเปาะ ตรงเปา หมวด ช ขดั ขวางผมู ีอํานาจยอ มไดรบั ความ-จบั แพะชนแกะ ทําอยา งขอไปที, ไมไ ดอยา งหนง่ึ นํา- ชกั ซงุ ตามขวาง เดอื ดรอ นจับมือใครดมไมไ ด อีกอยางหน่ึงมาแทนเพือ่ ใหลลุ ว งไป ต้ังใจทาํ อะไรแลวไมเปนผลสาํ เรจ็ -จับมือถอื แขน หาตัวผกู ระทาํ ผดิ ไมได ชักตะพานแหงนเถอ ตอ งคอยคางอยูจบั แมวแจวเรอื จบั เสอื ไถนา ฉวยโอกาสลว งเกินหญงิ ดว ยการจับ- ชักน้ําเขาลึก ชักศกึ เขา บาน ทาํ สิ่งที่เปนเหตใุ หอ ันตรายมาถงึ ตัวจบั เสอื มือเปลา มือจับแขนในเชงิ ชสู าว ชักใบใหเ รือเสีย พดู หรือทําใหการสนทนาหรือการ-จับหลัก ทําสิง่ ทเี่ ปน ไปไมไ ด ชักแมน้ําท้ังหา ทํางานเขวออกนอกเร่ืองไปจับใหม่ัน คั้นใหต าย แสวงหาประโยชนโ ดยไมล งทุน ชักหนาไมถ งึ หลัง พดู จาออมคอ มกอนเขาเรือ่ งจงิ้ จกตนี ศาล น่งิ อยกู ับท่ี ชว่ั ชา งชี ดชี า งสงฆ มีรายไดไมพ อกบั รายจา ยจดุ ไตตําตอ หาหลกั ฐานใหแกตวั ไมห ลุด ชาๆไดพรา สองเลมงาม ปลอ ยไปตามเรือ่ งตามราวไมเ อาธุระจงู ชา งลอดรเู ข็ม หารายไดเล็กๆนอ ยๆจากผูมาตดิ ตอ- ชา เปนการ นานเปนคุณ คอยๆคิดคอ ยๆทําจะไดผ ลที่ดีจบู ลกู ถูกแม ราชการ ชา งตายทง้ั ตัวเอาใบบัวมาปด คอยๆคดิ คอยๆทาํ ดีกวาดว นทาํเจกต่ืนไฟ พดู หรอื ทาํ อะไรกบั ผูเปน เจา ของ- ชางสารชนกันหญาแพรกก-็ ไมส ามารถปด บังความช่วั หรอื -เจอไมง ามเมื่อยามขวานบนิ่ เรอ่ื งโดยไมรตู ัว แหลกลาญ ความผดิ รา ยแรงทคี่ นรกู ันทวั่ ไดเจาชไู กแจ ทําส่ิงที่ทํายาก, ทําสิง่ ท่ีทําไมได ชาดไมดี ทาสไี มแ ดง ผูม อี ํานาจทะเลาะกนั ผูน อยยอม-เจาชูประตดู ิน ทาํ คนหนง่ึ แตม ผี ลกับอกี คนหนึ่ง ชาตินักเลงอดเพลงไมไ ด เดอื ดรอ นเจาชูยกั ษ เอะอะโวยวาย ชายขา วเปลอื ก หญงิ ขา วสาร สันดานไมดี ทาํ อยา งไรกไ็ มดีเจา ไมมศี าล สมภารไมม วี ัด พบหญิงงามเมอื่ แตง งานแลว ชายสามโบสถ รักชอบอะไรยอมอดทําสิง่ นัน้ ไมไ ดใจดผี เี ขา แตง กายงดงามทาํ ทา กรีดกรายเวลา- ชิงสกุ กอ นหาม ชายเปน เพศแขง็ แรงควรใหความ-ใจเปนแมพระคงคา เกยี้ วสาว ชตี้ าไมกระพรบิ คุมครองหญิงซง่ึ เปนเพศออ นแอใจเร็วดว นได เกยี้ วสาวไมเลอื ก ชี้นกบนปลายไม คนทีไ่ มน า คบหาสมาคมดวย เกย้ี วผหู ญิงแตผ หู ญิงไมยอมจึงใช- ทาํ สง่ิ ท่ยี งั ไมส มควรแกว ยั หรอื ยงั - กําลังปลกุ ปล้าํ ไมถงึ เวลา ไมม ที อ่ี ยเู ปน หลกั แหลง ด้อื มาก, สสู ายตาไมย อมแพ ตามใจทําใหล มื ตวั หวงั ในสิง่ ท่ีอยไู กลตัว วางเฉย, ไมถ ือโกรธ ตองการไดเรว็ ๆโดยไมคิดใหรอบคอบ 21 20

ชีน้ กเปนนก ชี้ไมเปน ไม ผมู อี าํ นาจวาอยา งไรวาอะไร ผูนอ ยก-็ ดีดลกู คิด คาํ นวณผลไดผ ลเสยี หรือกําไร-ช้ีโพรงใหกระรอก วา ตามเพราะกลวั หรอื เพื่อประจบ ขาดทนุ อยางละเอยี ด, ทาํ ตอบแทน-ชบุ มอื เปบ แนะแนวทางให ใหส าสมเช้ือไมท ้ิงแถว ไดร ับประโยชนโดยไมท าํ อะไร ดดี ลกู คิดรางแกว คิดถึงผลท่ีจะไดทางเดียวใชแ มวไปเฝา ปลายาง พอแมป ระพฤติหรือมนี ิสัยอยา งไร- ดชู า งใหด ูหาง ดูนางใหด แู ม ใหรจู ักพจิ ารณาบคุ คลหรอื ผูหญิง-ใชหนง่ึ เปนสอง ลูกยอ มเปนเชนนัน้ ท่จี ะเลอื กเปนคูครอง ฝากของไวก บั ผูทก่ี ําลงั ตอ งการ ดตู ามา ตาเรือ พิจารณาใหรอบคอบ ทําเกินคําส่ัง เดก็ เม่ือวานซนื มคี วามรหู รือประสบการณนอ ย เดก็ เล้ียงแกะ คนทชี่ อบพูดปดทําใหไ มม ีใคร-หมวด ซ เชอ่ื ถอืซ่อื กนิ ไมหมด คดกินไมนาน ของที่ไดจ ากกการคดโกงยอ มหมด- เดก็ อมมือ ผูไมร ูประสปี ระสาซื้อควายหนานา ซื้อผา หนา ตรุษ ไปอยางรวดเรว็ เด็ดดอกไมร ว มตน เคยทาํ บญุ กุศลรว มกันมาแตชาติกอนซ้อื งัวหนา นา ซ้ือผาหนาหนาว ซื้อของไมค าํ นึงถึงกาลเวลาทาํ ให- เดด็ ดอกไมไ วข ั้ว เด็ดบวั ไมไวไ ย ตัดขาดกันอยา งเดด็ ขาดซ่อื เหมอื นแมวนอนหวด ซอ้ื ของแพง เดด็ ปลไี มม ใี ย ตัดขาดกนั อยา งเดด็ ขาด ซอื้ ของไมคาํ นงึ ถึงกาลเวลาทําใหซ้ือ- เดนิ ตามหลงั ผูใหญห มาไมก ัด ประพฤติตามอยางผูใหญย อ ม- ของแพง ปลอดภยั แกลงทาํ เปนซอื่ ไดแ กงเทน้าํ พริก ไดใหมลมื เกา ไดคืบจะเอาศอก ตอ งการไดมากกวาท่ไี ดม าแลวหมวด ด ไดดบิ ไดดี ไดด ีดอกพิกุลรวง คนพูดนอย, ถามแลว ไมตอบ ไดทีขแ่ี พะไล ซาํ้ เติมเมอ่ื ผูอน่ื เพลี่ยงพลา้ํดอกไมริมทาง หญงิ ใจงา ย หมวด ต ยอมเขาไปเกี่ยวขอ งกบั เหตกุ ารณท่ี-ดกั ลอบหม่ันกู เจาชูหมนั่ เก้ยี ว ทาํ การส่ิงใดใหห มนั่ เอาใจใส ตกกระไดพลอยโจน เกดิ ข้ึนเมอ่ื ไมมีทางหลีกเลย่ี งดับไฟหัวลม, ดับไฟตน ลม จดั การกับผูเ ปนตน เหตเุ ร่อื งจงึ จะสงบ ตกใตเ ถรเทวทตั ตกนรกขมุ ตาํ่ สุดดาบสองคม มที ้งั คณุ และโทษ ตกนรกทัง้ เปน ไดร ับความลาํ บากแสนสาหสัดนิ พอกหางหมู สะสมการงานไวม ากทาํ ใหเดอื ด- ตกนาํ้ ไมว าย ไมชวยตวั เอง รอ นภายหลงั 23 22

ตกนํา้ ไมไ หล ตกไฟไมไหม ถึงแมวา จะอยูใ นภาวะคับขันกไ็ มเ ปน - ตดั ชอ งนอยแตพอตัว เอาตัวรอดแตผ ูเดียวตกเปน เบย้ี ลา ง อันตราย ตดั ญาติขาดมิตร ตดั ขาดจากกนัตกมา ตาย อยูใ นฐานะเสียเปรียบหรือเปน รอง ตัดบัวอยา ไวไ ย ตดั ใจอยา ไวไ มตรี ตัดไมตรอี ยา งเดด็ ขาดตกลองปลองชิ้น แพเร็ว, ยตุ ิอยา งรวดเรว็ ตัดเปนตัดตาย ตดั ขาดจากกันอยางเดด็ ขาดตกหลมุ พราง ตัดสินใจทจี่ ะรว มมอื หรือรวมชีวิตดว ย ตดั ไฟตนลม ตดั ตน เหตุมิใหเ หตกุ ารณลกุ ลาม-ตน ไมตายเพราะลกู ถกู ลวงดว ยเลหกลหรอื อบุ าย, เสยี ร,ู - ตอไปตน รายปลายดี หลงกล ตัดไฟหวั ลม ตัดตนเหตุมใิ หเ หตุการณลุกลาม- พอแมยอมยอมเสยี ทุกอยางเพ่ือลกู ตอไปตน วายปลายดก ตอนแรกประพฤตติ วั ไมด แี ต- ตดั หางปลอ ยวัด ตัดขาดไมเ กีย่ วขอ งตบตา ภายหลังกลบั สาํ นึกไดจึงประพฤติด-ี ตดั หนามอยา ไวห นอ ทาํ ลายใหถ งึ ตอตบมือขา งเดียวไมดัง ตลอดไป ตดั หวั ควั่ แหง ฆาใหต ายเพื่อใหหายแคนตบหัวกลางศาลา ขอขมาท่ีบาน ตอนตน ไมด ไี ปดเี อาตอนทาย ตัดหางปลอ ยวดั ตดั ขาดไมเ กย่ี วขอ ง ไมเอาเปน ธุระตบหัวลบู หลัง หลอกหรอื ลวงใหเ ขาใจผิด อีกตอ ไปตลบนกบนอากาศ ทาํ อะไรฝายเดียวไมเกิดผล ตาบอดคลําชาง คนทร่ี เู พียงดา นเดยี วแตเ ขา ใจวา สงิ่ -ตอหนามะพลบั ลบั หลังตะโก ยอมรบั ผิดไมส มกบั ความผดิ ทท่ี าํ ไว นั้นเปนเชน นั้นตะโพกสดุ เสียงสังข ตอนแรกทํารนุ แรงแลวมาทาํ ด-ี ตาบอดไดแ วน คนท่ีไดสง่ิ ท่ไี มเ ปน ประโยชนก ับตนตะเภาเดยี วกัน ภายหลงั ตาบอดสอดตาเหน็ อวดรูในสิ่งทต่ี นไมร ูตกั น้ํารดหวั ตอ ทําไดย ากมาก ตายประชดปาชา แกลง ทําหรอื พดู ประชดคนอื่นแต-ตักนา้ํ รดหวั สาก ตอหนาพดู หรือทําอยางหนึง่ ลับ- ตนเองกลบั เสยี หายตักน้ําใสก ะโหลก ชะโงกดูเงา หลังกลบั ทําอกี อยา งหนงึ่ ตาํ ขา วสารกรอกหมอ ทาํ พอใหเ สรจ็ ไปชว่ั คราวหนงึ่ ๆตกั บาตรอยาถามพระ เรยี กตะโพกหญิงทีผ่ ายออกมาก ตาํ น้ําพริกละลายแมนํา้ ใชจา ยทรัพยใ นทางท่ไี มเ กิด- พวกเดยี วกนั , อยา งเดียวกัน ประโยชน พรํ่าสอนเทาใดก็ไมไ ดผ ล ตเิ รือทง้ั โกลน ดวนตําหนิสิ่งทย่ี ังทําไมเสรจ็ พร่าํ สอนเทา ใดก็ไมไดผ ล ตีงใู หก ากิน ทําสงิ่ ทีผ่ ทู าํ ควรไดป ระโยชนแตก ลบั - ไมเ จียมตวั ไมได การใหข องแกบ คุ คลท่เี ตม็ ใจรับไม- ตีงใู หหลังหกั ทําอะไรไมเ ด็ดขาดจงึ กอใหเกดิ - ควรถาม ผลรา ยตอ ตนเองในภายหลัง 24 25

ตตี นกอนไข กงั วลทกุ ขรอนในเร่ืองทยี่ งั ไม- ถี่ลอดตาชาง หา งลอดตาเลน็ กันใหมย อ มรกั ใครห รือปลงใจกนั -ตีปา ใหเสอื กลวั เกิดข้นึ ถบี หัวสง ไดง า ยขึน้ตปี ลาหนา ไซ ขูใหกลัว ถงึ กช็ าง ไมถงึ ก็ชาง ประหยัดในสิ่งท่จี าํ เปน ฟุมเฟอย-ตีววั กระทบคราด ถูกขัดขวางทําใหเ สยี ผลประโยชน- ถึงพรกิ ถงึ ขิง ในส่ิงท่ไี มจ ําเปนตืน่ แตไ กโ ห ทีค่ วรได เถรตรง ไลไ ปใหพน, ไมไ ยดีอกี ตอ ไปตน่ื แตดึก สกึ แตห นมุ โกรธคนหนึ่งแตทาํ อกี คนหน่ึง เถรสองบาตร ไมใ สใจวา จะเปน อยางไรเตาใหญไขกลบ ตน่ื แตเ ชามดื เผ็ดรอนรนุ แรงเตย้ี อมุ คอ ม เรงรัดทําการงานใหเหมาะสมแก- ซอื่ หรอื ตรงจนเกินไป, ไมมีไหว-แตงเถาตาย วยั และเวลา พรบิ ,ไมร จู กั ผอ นส้ันผอ นยาวแตงรม ใบ ผใู หญที่ทาํ ผิดแลว พยายามกลบเกลอ่ื น ทําตามอยา งเขาหมวด ถ คนมฐี านะยากจนจนุ เจือคนมฐี านะ-ถม น้าํ ลายรดฟา ยากจนเชน กนั หมวด ทถอดเขี้ยวถอดเล็บ หญิงมา ยทม่ี อี ายูมาก ทรัพยใ นดิน สนิ ในน้ํา สง่ิ ทมี่ ีอยหู รอื เกดิ ตามธรรมชาตอิ ัน-ถอนตน กน ราก ผิวนวลเนียนงดงาม อาจนํามาใชใหเ ปน ประโยชนไ ดถอนรากถอนโคน ทอ งยงุ พงุ กระสอบ คนกินจุถอนหงอก ประทษุ รายส่งิ ทสี่ งู กวาตน ท้งั ขนึ้ ทัง้ ลอ ง มคี วามเก่ยี วขอ งดว ยเสมอไมพ น ไปไดถอยหลงั เขาคลอง ละความดหุ รือรา ยกาจ, เลกิ แสดง- ทาดที เี หลว มีทา ทางดแี ตเม่อื ลงมือทํางานกลับ-ถานไฟเกา ฤทธแิ์ สดงอาํ นาจอีกตอไป ทาํ ไมไ ดดี ทาํ ลายใหถึงตน ตอ ทา นั้นทานี้ อยางน้นั อยา งน,้ี โยกโย ทาํ ลายใหถึงตน ตอ ทาสในเรือนเบย้ี รับใชเขาแทนดอกเบยี้ และเงนิ ตน ไมนบั ถอื ความเปนผูใหญ, พดู วา- ทําคณุ บชู าโทษโปรดสัตวไดบ าป ทาํ ดแี ตกลบั เปนภัย ใหเสยี ผูใ หญ ทํานาบนหลงั คน หาประโยชนใสต นโดยเบยี ดเบียน- หวนกลับไปหาแบบเดมิ ผอู ืน่ ชายหญิงที่เคยรักใครห รอื เคยไดเ สยี - ทํานาออมกลา- ทาํ การสง่ิ ใดถา กลวั หมดเปลืองยอ ม- กนั มากอนแมจ ะเลกิ กนั ไปเมอ่ื มาพบ- ทาํ ปลาออมเกลอื ไมไ ดผ ลสมบูรณ ทาํ บญุ เอาหนา ภาวนากนั ตาย ทําบุญเพือ่ อวดผูอน่ื ไมใชทาํ ดว ยใจ- 26 บรสิ ุทธิ์ 27

ทาํ เปนทองไมรรู อ น ทําเฉยแมจะเกิดเรื่องขนึ้ นํ้านอ ยแพไฟ สง่ิ ท่ีมีนอยยอมแพสิง่ ที่มากกวาท่ีเทาแมวด้ินตาย ท่ีดนิ หรือเนอื้ ทเี่ ล็กนอ ย น้ําน่งิ ไหลลึก คนท่ไี มค อยพดู แตม คี วามคดิ ลึกซ้ึงทุบหมอ ขาวตัวเอง ทาํ ลายอาชพี การงานของตนเอง น้ําพง่ึ เรอื เสือพึง่ ปา ตางตองพ่งึ พาอาศยั กนัแทงใจดํา พูดตรงกบั ความในใจของผูฟง นํ้ามาปลากนิ มด นา้ํ ลดมดกินปลา ทีใครทมี ัน น้าํ รอ นปลาเปน นํา้ เยน็ ปลาตาย คําพูดเตือนใหระวังอยางตรงไป- ตรงมามักไมไ พเราะแตไมเปน พษิ -หมวด น เปน ภัยนกกระจอกกนิ นา้ํ ชั่วเวลาเดี๋ยวเดียว นาํ้ ลดตอผุด ผมู อี ํานาจที่ตกอบั ความช่ัวรา ยทที่ ํา-นกนอ ยทํารงั แตพ อตัว ทาํ ตามฐานะของตน ไวย อมปรากฏนกมหี ูหนมู ปี ก เขาดวยทั้งสองฝา ย นา้ํ ลอดใตทราย ทาํ อยางลี้ลบั ไมม ีใครเห็นนกสองหวั เขาดว ยทง้ั สองฝา ย นาํ้ สงั่ ฟา ปลาสั่งฝน ส่งั เสียเปน คร้งั สดุ ทา ยนอนกลางดินกินกลางทราย มคี วามเปน อยูอ ยา งยากลําบาก เน้อื เขา ปากเสอื เม่ือตกอยูในอนั ตรายมีแตจ ะสญู เสยีนอนหลบั ไมรู นอนคูไมเ ห็น ไมรูไมเ หน็ อะไร เน้อื เตา ยําเตา นาํ ทรพั ยสินสวนท่เี ปนกาํ ไรหรือ-นายวาข้ขี าพลอย นายดา วาใคร ลูกนองกด็ า วา ไปดว ย ดอกเบี้ยไปลงทนุ ตอ ไปอกี โดยไม-นํา้ กล้งิ บนใบบอน กลบั กลอก, ไมแนนอน ตอ งใชท นุ เดมินาํ้ ขึ้นใหรบี ตกั มีโอกาสทําประโยชนแ กต นใหรบี ทํา เน้อื ไมไ ดก ิน หนงั ไมไดรองนั่ง- ไมมสี ว นไดผลประโยชนแตต อง-นํา้ ขนุ ไวใ น นา้ํ ใสไวนอก เก็บความโกรธไวภายใน ภายนอก- กระดกู แขวนคอ เสยี หายไปดวย ใหเ ห็นวาเราดตี อเขา เน้อื หนูใสเ นอ้ื ชา ง เอาขา งท่ีมนี อยไปใหขางท่มี มี าก-นาํ้ เชีย่ วอยา ขวางเรอื อยาขดั ขวางเรอ่ื งท่เี กดิ ขึน้ อยาง- ไมเ หมาะสมกนั รุนแรงอาจเปน อันตรายไดน้าํ ซมึ บอทราย ของทมี่ ีอยูเสมอไมขาดแคลน หมวด บ ขอรองใหผ ีสางเทวดาหรอื สิ่ง-น้ําตาเช็ดหวั เขา เสยี ใจเพราะชา้ํ ใจหรือตองผิดหวัง- บนขา วผี ตขี าวพระ ศักดิ์สิทธ์ิชวยเหลอื โดยจะแกบน- อยางหนกั เม่ือสาํ เรจ็ ตามประสงคแลวน้ําตาลใกลมด ผูหญิงทีอ่ ยูใกลผ ชู าย ผชู ายยอมอด- บนบานศาลกลา ว ขอรองใหส ่ิงศกั ด์สิ ิทธ์ิชวยเหลือ เกย่ี วของดานชสู าวดวยไมได บอกเลา เกาสิบ บอกกลา วใหร ูน้าํ ทวมทุง ผักบุงโหรงเหรง พดู มากแตไ ดค วามนอ ยน้าํ ทว มปาก พูดไมอ อกเพราะเกรงจะมภี ยั 29 28

บอกศาลา ตัดขาด, เลิกคบ แบกหนา จาํ ใจกลบั มาแสดงตัวหรอื ติดตอกบั ผ-ูบอกหนงั สอื สงั ฆราช สอนสงิ่ ทเ่ี ขารดู อี ยูแ ลว ท่ีตนทาํ ไมด ี ไมถ กู ตอ ง หรอื ไม-บัวใตน้ํา โง, โงม าก, ไมเขา ใจเรอื่ งทีส่ อน เหมาะสมมากอ นบัวไมช้ํา น้ําไมขุน รูจกั ถนอมน้าํ ใจกนั ไมใ หขุนเคืองบาหอบฟาง หว้ิ ส่ิงของพะรุงพะรงั หมวด ปบา หา รอ ยจําพวก บามากมายหลายประเภท ปรบมอื ให ยกยอง, สรรเสรญิบา งชา งยุ คนทีช่ อบยุแหยใ หเ ขาแตกกนั ปรานีตเี อาเรือ เอน็ ดหู รือเผ่อื แผเ ขา แตเ ขากลับ-บานปลาย ขยายออกไปมากกวาท่ตี ้ังใจไวเดิม ประทุษรา ยตอบบา นเคยอยู อเู คยนอน สถานทีท่ ี่เคยอยูอาศยั มากอ น ปลน บา นปลนเมือง โกงกนิ ทรัพยส มบตั ขิ องชาติบานแตกสาแหรกขาด เหตกุ ารณท เี่ กิดข้ึนในครอบครัว- ปลอยนกปลอยกา ปลอยใหเปนอสิ ระ, ไมเอาผิด หรอื ในบา นเมืองอยางรายแรงถึงทํา- ปลอยเสอื เขา ปา ปลอ ยปลาลงนาํ้ ปลอ ยศัตรูไปอาจกลบั มาทาํ ราย-บา นนอกคอกนา ใหต องกระจดั กระจายพลัดพราก ในภายหลังบา นเมืองมขี ือ่ มีแป เรยี กคนทีเ่ ปนชาวไรชาวนาอยูนอก- ปลาของเดียวกัน คนทอ่ี ยูรว มกนั หรอื เปน พวกเดียวกนับุกปา ฝาดง กรุงหรอื เมอื งหลวง ปลาตกนาํ้ ตัวโต ส่ิงทสี่ ูญเสียไปจะดมู คี าเกินจริงบญุ ทาํ กรรมแตง บานเมอื งหรือประเทศยอ มมีกฎ- ปลาตดิ หลังแห คนทไ่ี ดรับเคราะหกรรมรวมกบั - หมายคมุ ครอง ผอู น่ื ท้งั ๆท่ีไมมีสว นรว มดวยเบย้ี ตอไส พยายามตอสูอ ุปสรรคตางๆ ปลาหมอตายเพราะปาก คนท่ีพดู พลอยจนไดรับอนั ตรายเบีย้ นอยหอยนอ ย บุญหรือบาปที่ทําไวใ นชาติกอน- ปลาใหญก นิ ปลาเลก็ ประเทศหรือคนทีม่ ีอาํ นาจทกี่ ดข่ผี -ูเบย้ี บา ยรายทาง เปนเหตทุ ําใหรปู รางหนา ตาหรือ- ออ นแอหรือผูนอ ย ชีวติ ของคนเราในชาตนิ ้สี วยงาม ดี- ปลายออ ปลายแขม ที่ยงั อยูห า งไกล ชัว่ เปนตน ปล้ําผลี กุ ปลุกผนี ั่ง พยายามทาํ ใหมีเรอ่ื งมีราวขึน้ มา, - เงินที่พอประทงั ชีวติ ใหยนื ยาวไปได- สรางสิง่ ที่ไมมีใหม ขี ึ้น ชว่ั ระยะหนึง่ ปลกู เรือนครอ มตอ ทําอะไรลว งล้ําสงิ่ ท่ีเปน ของผอู ืน่ มีเงินนอย ปลกู เรอื นตามใจผอู ยู- ทําตามความพอใจของผูทจี่ ะไดร ับ- เงินทีต่ องใชจา ยหรือเสยี ไปเร่ือยๆ- ผกู อูต ามใจผูน อน ผลน้ันโดยตรง เปนระยะๆขณะทําเรอื่ งใดเร่อื งหน่ึง- ปลกู เรือนพอตัว หวีหวั พอเกลา ทาํ สงิ่ ใดๆใหพอสมควรแกฐานะ ใหส ําเรจ็ 31 30

ปวดเศยี รเวียนเกลา เดือดรอนรําคาญใจเพราะมเี ร่อื ง- แปดเหลยี่ มแปดคม มเี ลหเหลย่ี มมากปอกกลวยเขา ปาก ยงุ ยากมากจนแกไ มท นั แปดเหลยี่ มสบิ สองคม มเี ลห เ หลย่ี มมากปากปราศรัย ใจเชือดคอ งาย โปรดสตั วไ ดบาป ทาํ ดแี ตกลบั ไดช ั่วปากปลารา พูดดีแตใจคดิ ราย ไปตายดาบหนา ยอมไปเผชญิ กบั ความทุกขแ ละ-ปากเปน ชักยนต ชอบพูดคาํ หยาบ ไปวดั ไปวาได ความลําบากขา งหนาปากพระรว ง วา กลาวสัง่ สอนไมรจู ักหยดุ ไปไหนมาสามวาสองศอก มีรปู รา งหนา ตาดีพอจะอวดเขาไดปากวา ตาขยบิ ปากศักดิ์สิทธ์ิ ไปอยางนา้ํ ขนุ ๆ ถามอยางหนึง่ ตอบอกี อยางหน่งึปากวา มือถงึ พูดอยางหนง่ึ แตท ําอกี อยางหนึ่ง,- พูดแกต ัวหลบเลีย่ งไปอยา งไมม -ีปากหวานกน เปรี้ยว ปากกับใจไมต รงกัน หมวด ผ เหตผุ ลปง ปลาประชดแมว พูดแลว ทําทนั ที ผงเขา ตาตัวเองปด ควันไฟไมมิด พดู จาออ นหวานแตไมจ ริงใจ ผอนส้นั ผอนยาว ชวยแกปญ หาใหผอู น่ื ได แต-ปดทองหลงั พระ ทําประชดหรือแดกดันซึ่งรงั แตจะเสีย- ผอ นหนกั เปนเบา แกป ญ หาของตนเองไมไ ดปด ประตูตแี มว ผลประโยชน ผักตมขนมยาํ ประนีประนอมกันเปดขนั ประชันไก ปด เรื่องทอี่ ือ้ ฉาวไปท่วั แลวไมส ําเร็จ ผดั วันประกนั พรงุ ลดความรนุ แรงลง, ลดหยอนลง ทาํ ความดีแตไ มใ หคนรจู ึงไมไ ดรบั การ- ผัวหาบเมยี คอน ผสมปนเปกันยงุเปนกอบเปน กํา ยกยอ ง ผา ข้รี ิว้ หอทอง ขอเลอื่ นเวลาออกไปคร้ังแลวคร้ังเลาเปนเงาตามตัว รงั แกคนไมม ีทางสู ผเี ขาผอี อก ชวยกนั ทาํ มาหากินเปนด้ังหนา ผูทีม่ คี วามรคู วามสามารถนอยแต- ผีซาํ้ ด้ําพลอย คนม่งั มีแตแ ตง ตวั ซอมซอเปนหุน ใหเชดิ อวดแสดงความรูแ ขงกับผูทีม่ ีความ- ผีถงึ ปา ชา เดยี๋ วดีเดย๋ี วรา ยเปน หเู ปน ตา รูความสามารถสงู ผีบานไมด ี ผีปาก็พลอย ถกู ซาํ้ เตมิ เม่อื พลาดพล้งั หรือเมอ่ื - เปน ผลด,ี เปนช้นิ เปน อนั เคราะหร า ย คอยตดิ ตามอยตู ลอดเวลา, เพมิ่ ขน้ึ - ตองยอมทาํ ดวยความจาํ ใจหรือไมม -ี หรอื ลดลงตามสวน ทางเลอื ก คอยออกหนา ปกปอ ง คนในบานเปนใจใหคนนอกบา นเขามา- อยใู นฐานะหรือตําแหนง ทตี่ องทําตาม- ทาํ ความเสยี หาย ทเ่ี ขาสั่ง ชว ยสดบั ตรบั ฟงและดูแลรกั ษาแทน 33 32

ผชู ายพายเรอื ผูช ายทว่ั ๆไป พระมาลัยมาโปรด ผูท ม่ี าชวยเหลืออยางทันทว งทใี นยาม-แผนดินกลบหนา ตาย ทก่ี ําลงั ตกทกุ ขไดยากแผน ดินไมไรเ ทาใบพทุ รา ไมงอ, ตอ งหาสงิ่ ทีต่ อ งการไดอยา ง- พระศกุ รเขา พระเสารแ ทรก ความทุกขย ากลาํ บากทีเ่ กดิ ข้ึน- แนนอน พรอ มๆกัน พระอิฐพระปูน นง่ิ เฉย, ไมรูสกึ ยนิ ดียนิ รายหมวด ฝ พรางดั ปากไมอ อก ไมค อยพดูฝนตกกแ็ ชง ฝนแลงก็ดา การทําสิ่งใดใหถูกใจทกุ คนเปน ไป- พรากลูกนกลกู กา ทาํ ใหล กู พลดั พรากจากพอแม ไมได พล้งั ปากเสียศลี พล้ังตีนตกตน ไม พูดหรอื ทําอะไรโดยไมระมัดระวงั -ฝนตกขี้หมูไหล คนจัญไรมาพบกนั เร่ืองเหลวไหวไรสาระ ยอ มเกิดความเสียหายฝนตกไมท่วั ฟา แจกจา ยไมทั่วถึง พลัดทีน่ าคาทอ่ี ยู พลดั พรากจากถ่นิ เดมิฝนตกไมม ีเคา เรอื่ งท่ีเกิดขึน้ โดยไมไดคาดคดิ มากอ น พลิกแผนดิน เปลยี่ นแปลงครง้ั ใหญใ นระบบ-ฝนตกอยาเช่อื ดาว อยาไววางใจใครหรือสง่ิ ใดมากเกนิ ไป หรือวิธีการปกครองแผน ดนิ ,-ฝนท่งั ใหเปนเขม็ เพยี รพยายามสดุ ความสามารถจน- อาการท่ีพยายามตามหาแตไ มพบ กวาจะสาํ เรจ็ ผล พลิกหนามือเปน หลงั มือ เปลย่ี นแปลงหรือทาํ ใหผิดไปจาก-ฝนสง่ั ฟา ปลาสงั่ หนอง สัง่ เสียเปน ครัง้ สุดทาย เดิมอยางตรงกันขา มฝา คมหอกคมดาบ เสย่ี งอันตรายจากอาวธุ นานาชนดิ พอกาวขากล็ าโรง ชกั ชา ทําใหเ สยี การฝากเนือ้ ไวก ับเสอื ไวว างใจคนท่ไี มค วรไววางใจ พอยกขากล็ าโรง ชักชา ทําใหเสยี การฝากปลาไวกบั แมว ไววางใจคนท่ไี มค วรไววางใจ พอแยม ปากก็เห็นไรฟน รเู ทา ทนัใฝร อ นจะนอนเย็น- มุง หวังจะสบายตอ งทาํ งาน ถาเกียจ- พอเลี้ยงปากเลย้ี งทอ ง พอเลยี้ งตัวไดใฝเ ย็นจะดิน้ ตาย ครา นจะลําบากยากจน พออาปาก็เห็นลนิ้ ไก รเู ทาทนัใฝสงู จนเกนิ ศักด์ิ หวงั สิง่ ทเี่ กินฐานะของตน พอ แจแ มอ ู พนั ทาง, ตา งพนั ธุก ัน พอพวงมาลัย ชายที่ปลอ ยชวี ิตตามสบาย ไมย อม-หมวด พ ตัง้ ตวั หรือทาํ งานเปน หลกั เปนฐานพกหนิ ดีกวาพกนนุ เปน คนใจคอหนกั แนนดีกวา เปนคน- พายเรือคนละที ทํางานไมประสานกนัพบไมงามเมอ่ื ยามขวานบิ่น ใจเบา พายเรอื ทวนนา้ํ ทําดว ยความยากลําบาก พบหญิงสาวทต่ี องใจเมอ่ื อายมุ าก พายเรอื ในอา ง คิดหรือทําอะไรวนไปวนมา พาลรพี าลขวาง ชอบหาเรื่องทะเลาะวิวาท 34 35

พ่ึงจมูกคนอืน่ หายใจ อาศยั ผูอื่นมักไมส ะดวก หมวด มพ่ึงลําแขง ตัวเอง ชว ยเหลอื ตวั เอง มดแดงแฝงพวงมะมวง ชายท่ปี องรกั หญงิ ทอ่ี ยบู านใกลก ัน-พงุ หอกเขา รก ทาํ พอใหเสร็จไปโดยไมม ีเปา หมาย มะกอกสามตะกรา ปาไมถ ูก และคอยกดี กันไมใ หชายอ่ืนมารักพูดดีเปน ศรแี กต ัว พดู ดียอ มเปนท่นี ยิ มชมชอบ มะนาวไมม นี าํ้ คนกลับกลอกพดู เปน ตอ ยหอย พูดไมห ยดุ ปาก มะพราวตืน่ ดก ยาจกตืน่ มี พูดเสยี งแข็งกระดา งพูดเปน นัย พูดออม มะพรา วหาวยดั ปาก ต่นื เตนในสิง่ ทีไ่ มเคยมีไมเ คยได-พดู ไปสองไพเบี้ย นงิ่ เสียตาํ ลึงทอง พดู ไปไมมีประโยชน น่งิ เสยี ดกี วา ม่งั มใี นใจ แลนใบบนบก จนเกินพอดีพูดอยางมะนาวไมมนี ํ้า พดู หวนๆ มัดมอื ชก การพูดกา วราวลว งเกนิ ผอู ืน่ อาจกอ-เพ่ือนเราเผาเรอื น เพ่ือนสนิทคดิ รายตอเรา ใหเกดิ ภัยแพแตก ลักษณะของครอบครวั ท่ีตอ งแยกยา ย- มาเหนอื เมฆ คิดฝน ในเรอื่ งทเี่ ปนไปไมได กันไปเพราะหวั หนา ครอบครวั ประสบ- มา ดีดกระโหลก บังคับหรือทําการใดๆใหอกี ฝาย- ความวบิ ตั หิ รือเสียชวี ติ มากขค้ี วายหลายขชี้ า ง หนงึ่ ตกอยูในภาวะจาํ ยอมโดยไมม ี-แพเปนพระ ชนะเปน มาร การยอมแพทาํ ใหเ รือ่ งสงบลง การ- มากหมอมากความ ทางตอ สู ไมย อมแพท ําใหเ รอื่ งไมสงบ มติ รจิตมิตรใจ มคี วามคดิ หรือชั้นเชงิ เหนอื ผูอ่นืแพะรับบาป คนทีร่ ับเคราะหแทนผอู น่ื ทที่ ําไมดีไว มตี าหามแี ววไม มกี ิริยาไมเ รยี บรอย มีทองเทา หนวดกงุ นอน- มมี ากมายแตใ ชประโยชนไมไดหมวด ฟ ฟงยังไมชดั เจนแลว ไปเลา ผิดๆถกู ๆ สะดุงจนเรือนไหว ความเหน็ ทีแ่ ตกตางกนั จนกระทัง่ -ฟง ไมไ ดศพั ทจ ับไปกระเดยี ด ขดุ คุยเอาเรื่องเกาๆมาพดู ใหกระ- มีเฟอ งมีสลึง ตกลงกนั ไมไดฟน ฝอยหาตะเขบ็ เทือนใจกันอีก มีไฟยอ มมคี วนั ถอยทถี อ ยอาศัยกัน อยา นําเรอื่ งในบานไปเลาใหคนอื่น มีภาษีกวา ดแู ตไ มด ใู หล ึกซง้ึ , เขลาไฟในอยา นาํ ออก ไฟนอก- ฟงและอยา นําเรือ่ งภายนอกเขา มา- มือถอื สาก ปากถือศลี มที รพั ยสินเงนิ ทองไมมากแตวติ ก-อยา นาํ เขา ในบาน กงั วลจนเกินเหตุ มีเงินเล็กนอ ย 36 มเี ร่ืองยอ มมีสาเหตุ ไดเ ปรียบ มักแสดงตวั วาเปน คนดแี ตแทจริงเปน- คนไมด ี 37

มือไมพ ายเอาเทารานาํ้ ไมชว ยทําแลวยงั ขัดขวางการทํา- ไมรูจ ักหัวนอนปลายตนี ไมรูความเปน มาหรอื พื้นเพ งานของผอู นื่ ไมเหน็ นา้ํ ตดั กระบอก ไมเหน็ - ดวนทําทง้ั ๆท่ยี งั ไมถงึ เวลาอันมอื สะอาด มคี วามประพฤติดี, มคี วามซือ่ - กระรอกกง หนา ไม สมควร สตั ยส จุ ริต ไมเหลอื บากวา แรง ไมเกนิ ความสามารถท่จี ะทาํ ไดมอื สน้ั ตีนส้ัน ขาดกําลงั ที่จะชวยใหก จิ การสําเร็จ- ไมเ ออออหอ หมก ไมตกลงดว ย, ไมย นิ ยอม ดว ยดี ไมใ กลฝง อายุมากใกลเ สยี ชีวติมือหา งตีนหาง สรุ ุยสรุ า ย, เลินเลอ ไมง ามกระรอกเจาะ หญงิ สวยแตไ มบ ริสุทธิ์เม่อื พีเน้ือหอม เมอื่ ผอมเนอื้ เหมน็ เม่อื รวยจะมผี ูรายลอ มประจบประ ไมซ ีกงดั ไมซงุ ผนู อ ยทดั ทานผูใ หญยอมไมส าํ เร็จ- แจง เม่ือจนทกุ คนพากันหนหี ายไป ไมนอกกอ และเกิดอันตรายแมก ระชงั หนาใหญ ผูทชี่ อบแสดงตวั เปนหัวเรือใหญ ไมร มนกจบั คนทป่ี ระพฤตินอกแบบแผนของ-แมส ายบัวแตงตัวคาง หญงิ ท่ีแตงตัวคอยคนทจี่ ะมารับออก- ไมลม เงาหาย วงศตระกลู ไปขางนอกแตเ ขาไมมารับตามนดั ไมห ลักปก เลน ผูมีวาสนายอ มมีผูมาพึ่งบารมีแมส ื่อแมชัก ไมไดเ จาตวั - หญิงทไ่ี ปติดตอ ใหช ายหญงิ รกั กนั - ไมอ อนดัดงา ย ไมแ กด ัดยาก ผมู วี าสนาเม่ือตกตํ่าลงผทู ่มี าพึง่ -เอาววั พันหลกั แตไมส าํ เร็จในทสี่ ดุ ตกเปน ภรรยา- บารมกี ็หายหนา ไป ของชายน้ันแทน คนโลเลแมงเมา บินเขา กองไฟ เขาไปหาท่ีตาย อบรมส่งั สอนเดก็ งายกวา อบรมสง่ั -แมวไมอ ยูห นูราเรงิ ผูใหญไ มอยู ผูนอยก็คึกคะนอง สอนผใู หญไมดูเงาหัว ไมร ูจักประมาณตนไมด ตู ามา ตาเรอื ไมพิจารณาใหรอบคอบ หมวด ยไมไ ดเ บีย้ ออกขาว ไมม ีสว นไดและยงั ตองเสยี ผล- ยกตนขมทา น ยกยอ งตัวเองและขม ผอู ่นื ประโยชน ยกตัวขึ้นเหนือลม ปดความผดิ ใหพน ตวั , ยกตวั เองให-ไมไ ดเบยี้ เอาขา ว ไมไดอยา งหนึง่ ตอ งเอาอกี อยา งหนงึ่ ยกภเู ขาออกจากอก พนผิดไมพ ดู พร่ําทําเพลง ไมรอชา, ทนั ทที นั ใด ยกหางตวั เอง หมดความวิตกกังวลไมม ปี ม ขี ลุย ไมม ีทีทามากอน ยศชางขุนนางพระ ยกตนเองวาดีไมมมี ูลฝอยหมาไมข ี้ ไมม เี หตยุ อ มไมม ผี ล ยศท่ไี มสําคัญไมจ ริงจงั ไมส ามารถ-ไมรูจกั เสอื เอาเรือเขา มาจอด- ทาํ ส่งิ ทีไ่ มทราบวาจะมภี ยั แกตัว ใหค ุณใหโ ทษผูใ ดไดไมร จู ักมอดเอาไมเขา มาขวาง 38 39

ยกั ษปก หล่นั ผูม ีรปู รา งใหญโ ต รักดหี ามจัว่ รกั ชวั่ หามเสา ใฝด ีจะมคี วามสุขความเจรญิ ใฝช ั่ว-ยักษม ักกะสัน ผูม ีใจคอดุรา ย จะไดรบั ความลําบากยาหมอใหญ สงิ่ ทีน่ า เบอ่ื รักยาวใหบน่ั รกั ส้นั ใหต อ รักจะอยูดวยกันนานๆใหต ัดความ-ยิงปนนดั เดียวไดนกสองตัว ทาํ อยางเดียวไดผลสองอยา ง พยาบาทออกไปย้มิ ดวยปาก ถากดวยตา เยาะเยย ดวยกริ ยิ าทา ทาง รกั ววั ใหผูกรกั ลูกใหต ี รักลูกตองคอยวากลา วตักเตอื นให-ยืนกระตายขาเดยี ว พูดยืนยนั เรอ่ื งเดมิ โดยไมเ ปลี่ยน- เปนคนดีย่ืนแกว ใหวานร ความคดิ ราชรถมาเกย ไดร ับโชค ลาภ หรอื ยศ ตําแหนง -ยืน่ หมูยืน่ แมว เอาของมคี าใหคนท่ีไมรูจ ักคาของ- โดยมาคาดคดิยมื จมกู คนอน่ื หายใจ ของนั้น ราชสีหสองตวั อยถู ํ้าเดียวกนั ไมไ ด คนทม่ี ีอํานาจพอๆกันยอ มอยูรวม-ยุใหร าํ ตาํ ใหร ่วั แลกเปล่ียนของกนั กนั ไมไดแยง กันเปนศพมอญ อาศัยผูอน่ื ทาํ งานใหย อ มไมสะดวก- ราบเปนหนา กลอง หมดเส้ยี นหนาม, ราบเรยี บแยมปากกเ็ ห็นไรฟน เหมอื นทําดวยตนเอง ราํ ชัว่ โทษพากย ทําผิดแลว โทษผูอืน่หมวด ร ยุใหเขาใจผดิ กนั รําไมด ีโทษปโ ทษกลอง ทาํ ผดิ แลวโทษผอู ืน่รม โพธ์ิรม ไทร ย้ือแยงกัน รดี เลอื ดกับปู บีบบังคับเอากับผูท ่ีไมมีจะใหรมไมชายคา พอเรม่ิ พูดเขาก็รูทนั หมด ร้อื แตห ลงั คาเขา หลังคาเราไมรือ้ คิดแตจะเอา ไมค ิดจะใหรวบหวั รวบหาง ที่พึง่ , ผทู ใ่ี หค วามคมุ ครองและ- รเู ชนเห็นชาติ รนู ิสัยสนั ดานรวมเรียงเคยี งหมอน ความอบอุนใจ รูมากยากนาน รูนอยพลอยราํ คาญ รมู ากเกินไปทาํ ใหยงุ ยากใจผูทร่ี -ูรวมหอลงโรง ท่ีพึง่ พาอาศัย นอยไมเ ขาใจจึงเกิดความรําคาญรอ นวิชา รวบรัดใหส้นั , ทําใหเ สร็จโดยเรว็ รยู าวรูส้ัน รูจ กั ผอ นสนั้ ผอ นยาวรอนอาสน อยกู ินกันฉันสามีภรรยา รูไวใชว า ใสบ า แบกหาม เรียนรูไวไ มเสยี หาย อยูกนิ กันฉนั สามีภรรยา รหู ลบเปน ปก รหู ลกี เปน หาง รจู ักหลบหลกี เอาตัวรอด ตอ งการแสดงความรอู ยา งยิ่ง เรยี นผูกตอ งเรยี นแก รวู ิธีทาํ ยอ มตอ งรูวธิ ีแกไข มีเหตุหรอื มีเรอ่ื งเดอื ดรอ นทาํ ใหอยู- เรือขาดหางเสือ ครอบครัวทข่ี าดผูดแู ลรบั ผดิ ชอบ เฉยไมไ ด เรอื ลม ในหนอง ทองจะไปไหน คนในเครือญาตแิ ตงงานกัน ทําให- ทรัพยม รดกไมต กเปนของผูอ ืน่ เรือลม เมอื่ จอด ตาบอดเมือ่ แก ทาํ ความดมี าตลอดแตก ลบั ทําผิด- เมื่ออายมุ าก 40 41

เรือใหญคับคลอง คนที่เคยมอี ํานาจรา่ํ รวย เม่ือตกตํา่ ลง- ลกู ไมห ลนไมไกลตน ลูกยอมมนี ิสัยเหมอื นพอ แมฤาษเี ลยี้ งลิง ไมส ามารถวางตวั อยา งคนสามญั ได ลูบหนาปะจมกู ทําการไมไดเตม็ ท่เี พราะจะกระทบ- ผูเลย้ี งดเู ด็กซกุ ซนหรอื ผปู กครองผ-ู เลนกับไฟ กระเทอื นพวกเดียวกนัหมวด ล ไมอยูในระเบียบวนิ ัยยอมเดอื ดรอ นใจ เลนกับหมาหมาเลียปาก- เสี่ยงกบั สิง่ ที่รวู า เปนอันตรายลงเรอื ลําเดียวกัน เลน กับสากสากตีหัว เลนกบั เด็กเด็กจะลามปามลงหลกั ปกฐาน รว มรบั ผลของการกระทํารวมกัน เลน เอาเถดิ เจา ลอ หลบไปหลบมาไมใหพ บละเลงขนมเบือ้ งดว ยปาก ตงั้ ท่อี ยทู ํามาหากนิ เปนหลักแหลง เลย้ี งชางกนิ ขช้ี าง มีผลพลอยไดจากหนา ท่ที ีท่ าํลากหนามจกุ ชอ ง ดแี ตพูด เลยี้ งมาตั้งแตต ีนเทาฝาหอย เลยี้ งดูมาตง้ั แตเปนทารกลางเนอ้ื ชอบลางยา ยกเร่อื งตางๆมาอา งเพอื่ ปอ งกันตัว เลีย้ งลูกเสอื ลูกจระเข เลยี้ งดลู กู ศัตรหู รอื คนพาลจะไดรบั -ลงิ ไดแ กว คนแตละคนชอบไมเ หมอื นกัน เลอื กทีร่ ักมักท่ชี งั ความเดือดรอนในภายหลงัลิงตกตน ไม ไมรจู ักคุณคาส่งิ ทต่ี นมีอยู เลือกนักมักไดแร ลาํ เอยี งลิงน่งั แปน แมเช่ียวชาญในวชิ าก็อาจพลาดพลง้ั ได เลือดขนกวา นํา้ ยิ่งเลอื กยิ่งไดข องไมดีลงิ ลางกน ผูท่เี ขายกใหด ํารงตาํ แหนงสาํ คญั - เลอื ดเขาตา ญาตพิ ีน่ องยอมดีกวา คนอนื่ลิงหลอกเจา แตไมมอี าํ นาจตองทําตามคําสัง่ เขา เลือดในอก ฮดึ สูโ ดยไมเกรงกลวัลิ้นกระดางคางแข็ง ทําอะไรลวกๆพอใหเสรจ็ เลือดตาแทบกระเดน็ ลูกลน้ิ กบั ฟน ลอ หลอกผูใหญเวลาผใู หญเ ผลอ แลเ น้อื เอาเกลอื ทา ลําบากมากลน้ิ ตวดั ถงึ หู กาวราวโตเ ถียงไมล ดละ แลนใบบนบก ทาํ ใหส มแคนลิ้นไมมกี ระดกู คนใกลช ดิ กันยอมมีการกระทบ- ไลท ี่ทาํ วงั คิดทําส่งิ ทเ่ี ปน ไปไมไ ดลิน้ สองแฉก กระทั่งกัน โลภมากลาภหาย บังคับใหยา ยไปเพื่อตนจะเขา ไปอยูลูกไกอ ยูในกาํ มอื พดู จาตลบตะแลงเชอื่ ไมไ ด ละโมบตอ งการไดม ากๆอาจจะ-ลกู ขนุ พลอยพยัก พดู กลับกลอก ไมไดเลยลกู ผลี ูกคน พูดเช่ือถือไมไ ด ผทู ่ตี กอยูใ นอาํ นาจไมมที างหน-ี หมวด ว เทยี บตวั เองกับผูท่เี หนอื กวาเพอ่ื ชิง- หรอื ตอสู วดั รอยเทา ดชี งิ เดน ผทู ่ีพูดตามผูใหญเพ่อื ประจบ วนั โกนไมล ะ วนั พระไมเ วน ทําความชั่วทุกวัน หวงั เปนที่แนนอนยงั ไมไ ด 43 42

วนั พระไมไ ดม ีหนเดยี ว วนั หนา ยังมโี อกาสอกี หมวด ส คดิ เพอฝน , คิดฝน ลมๆแลงๆววั แกกินหญา ออ น ชายแกมีเมยี สาว สรา งวิมานในอากาศ ดาํ รงตําแหนงหลายตาํ แหนง ใน-ววั ใครเขาคอกคนน้นั กอกรรมไวอยา งไรยอ มไดรับผล- สวมหมวกหลายใบ เวลาเดยี วกนัววั พันหลกั เชนนนั้ สวมเขา ภรรยามชี ูวัวลืมตนี วนเวียนอยทู ่ีเดยี ว สวยแตร ูป จูบไมห อม สวยงามแตก ริ ยิ ามารยาทไมดีวัวหายลอมคอก ไดด ีแลว ลมื ตัว สวรรคอ ยใู นอก นรกอยูใ นใจ ความสุขที่เกิดจากการทาํ ความดี-วัวเหน็ แกห ญา ขขี้ า เห็นแกก ิน เร่ืองเกิดข้ึนแลวจงึ คิดแกไข หรอื ความทกุ ขท เ่ี กิดจากการทาํ -วา แตเ ขาอิเหนาเปนเอง คนเห็นแกได สองตากไ็ มแ ล ความช่วั ยอ มอยูใ นใจผทู าํวาสาดเสียเทเสีย ตําหนิผอู นื่ แตตนเองกลับทํา สองฝก สองฝา ย ไมแยแส, ไมมไี มตรีกันอีกตอไปวา อะไรวาตามกัน วา อยา งเจบ็ แสบทาํ ใหเสยี หายอยาง- สอนจระเขใ หว า ยนาํ้ ทาํ ตัวเขา ดวยท้งั สองฝา ยซง่ึ ไมเ ปน-วา ยนํา้ หาจระเข รุนแรง สอนลกู ใหเปนโจร มติ รกนั เพ่ือประโยชนของตนวาวติดลม ปรองดองกัน, ไมข ัดคอกัน สอนหนังสอื สังฆราช สอนสิ่งท่ีเขารดู ีอยแู ลววนุ เปน จลุ กฐนิ เส่ยี งเขา พบท้งั ๆทีร่ ูว า จะเปน อนั ตราย สะดดุ ขาตัวเอง ไมอ บรมส่งั สอนลูกกลบั ชมเชย- เพลนิ จนลืมตัว สาดน้าํ รดกนั ในทางทผ่ี ิด ทํางานอยางชุลมุนวุนวายเพ่ือให- สามเพลงตกมา ตาย สอนส่ิงที่เขารูด อี ยูแลว เสรจ็ ทนั เวลา สายตัวแทบขาด ทําผดิ หลกั เกณฑที่ตนเปนผูกาํ หนด สาวไสใหกากิน กลา วใหร ายกนั และกันหมวด ศ ไมถกู กนั , ไมลงรอยกัน สิ้นเข้ียวสน้ิ เล็บ แพเรว็ , ยตุ ิเรว็ศรศลิ ปไ มกนิ กนั ศิษยท ีม่ งุ คดิ ทาํ ลายครอู าจารย สิ้นไรไ มตอก เหน็ดเหนอื่ ยเพราะทาํ งานหนักศิษยคดิ ลางครู ผทู ีป่ ระพฤตไิ มต รงตามแบบฉบับ- สิบเบ้ียใกลม ือ นําความลับของฝา ยตนมาเปดเผย-ศษิ ยน อกครู ทน่ี ยิ มประพฤตกิ นั มา สิบปากวา ไมเ ทา ตาเหน็ เพอื่ ประจานศกึ หนา นาง การววิ าทหรอื ตอสูก ันตอหนาหญงิ - หมดอํานาจวาสนา, สิ้นฤทธ์ิ ทีต่ นหมายปอง ยากไร เอาของหรือประโยชนทค่ี วรไดไวก อน 44 ไดฟ งผอู ่นื พดู ยอ มไมชัดเจนเทา - เห็นดว ยตนเอง 45

สิบพอ คาไมเทาพระยาเลีย้ ง พอคาหลายคนเลย้ี งดูยงั สุขสบายส-ู เสอื ลากหาง ทําทเี ซือ่ งซึมใหผอู น่ื ตายใจ แลว - ขุนนางผูใหญค นเดียวเลย้ี งดไู มได ใสต ะกราลา งน้าํ เขาทาํ การอยา งหนึง่ อยา งใดโดย-สซี อใหค วายฟง การแนะนาํ คนโงไ มมปี ระโยชน ใสส าแหรกแขวนไว เขาไมรูตวัสุกเอาเผากนิ ทาํ ลวกๆพอใหสร็จ ทาํ ใหห มดมลทนิสูเหมอื นหมาจนตรอก ฮึดสเู พราะไมมที างหนี เลยี้ งดอู ยางทะนุถนอมไมย อมให-สงู เทา นกเขาเหนิ สงู ระดบั ทน่ี กเขาบิน ทาํ อะไรประโยชนสูงเทยี มเมฆ สงู มากเสน ผมบงั ภเู ขา เร่อื งงา ยๆแตค ิดไมออก หมวด หเสนหป ลายจวกั เสนหท ี่เกิดจากฝม อื ปรุงอาหารให- หงมิ ๆหยิบชิ้นปลามนั ผมู ที าทางเรียบรอยแตฉ ลาด- โอชารส หญาปากคอก สามารถเลอื กสวนทดี่ ไี ปไดเสยี กําไดก อบ เสยี นอยไปกอ นแตจะไดม ากใน- หญงิ สามผัว งา ย, คนุ เคยจนกระทั่งมองขามไป ภายหลงั หนอนบอนไส หญงิ ไมดีเสยี ทองเทา หัวไมยอม- ไมยอมยกสามีใหห ญงิ อ่นื แมจ ะนํา- หนอนหนงั สือ ฝา ยตรงขามทีท่ ําทีเปน พวกดวย-เสยี ผวั ใหใ คร ทรพั ยส นิ จาํ นวนมากมาแลก หนกั ไมเอา เบาไมส ู เพอ่ื บอ นทาํ ลายเสียนอยเสียยาก เสยี มากเสียงา ย เสียเพียงเลก็ นอยไมยอมเสียทําให- หนังหนา ไฟ คนทห่ี มกมนุ กับการอานหนังสือ ตอ งเสียมากกวาเดมิ หนา ชนื่ อกตรม ไมมคี วามอดทนทีจ่ ะทําการงานเสียงเทา ฟาหนา เทากลอง เสยี งดังมาก, เสยี งอกึ ทึกเพราะ- หนาซ่อื ใจคด ไดรับความเดือดรอนกอ นคนอื่น ความสนุกสนาน หนาเนอ้ื ใจเสอื แสรง ทําหนา ตาช่ืนบานทง้ั ๆท่มี -ีเสียงนกเสียงกา ความเห็นของผูที่ไมม ีอํานาจ หนา สิว่ หนาขวาน ความทุกขเส้ียมเขาควายใหช นกนั ยยุ งใหทะเลาะกัน หนา ไหวหลงั หลอก หนา ตาซ่อื ๆแตจติ ใจคดโกงเสอื จนทา ขา จนทาง จาํ เปน ตอ งยอมเพอ่ื เอาตัวรอด หนามยอกอก หนา ตาดีแตจ ิตใจโหดรายเสอื ซอนเลบ็ ผทู มี่ คี วามเกง กลา สามารถแตไมแสดง หนามยอกเอาหนามบง อยใู นระยะอันตรายเสือเฒา จาํ ศีล คนช่วั ทแี่ สรง ทําดเี พอ่ื ใหคนอืน่ ไวใจ หนามแหลมไมมีใครเสี้ยม- ทาํ ดแี ตตอหนาเสอื ทลายหาง ชางทลายโรง คนท่แี สดงกริ ิยาเอะอะตึงตงั มะนาวกลมเกล้ยี งไมมีใครกลงึ เสยี ดแทงใจตลอดเวลาเสอื นอนกิน ผูท่ไี ดร บั ประโยชนโดยไมต องลง- ตอบโตห รือแกดวยวธิ ีเดยี วกนั มือทํา คนทมี่ ีไหวพริบดโี ดยไมม ใี ครสอนเสือในรา งสมัน คนรายท่แี ฝงมาในรา งคนดี 46 47

หนรี อ นมาพง่ึ เยน็ หนีจากทีทมี่ ีความเดอื ดรอนมายงั ท-ี่ หมายน้ําบอ หนา มงุ หวงั ส่งิ ทีย่ ังมาไมถ ึงหนีเสอื ปะจระเข ทสี่ งบสขุ หมายมัน่ ปน มือ มุง มัน่ จะเอาหรือจะเปนใหไดหนุมทงั้ แทง มากินแตงเถาตาย หนภี ยั อยา งหน่งึ กลับพบภัยอกี - หมเู ขาจะหาม เอาคานเขา ไปสอด ขดั ขวางผลประโยชนของผทู ี่กาํ ลงั -หนตู กถังขาวสาร อยางหนึง่ จะไดร บัหนตู ิดจั่น หนุมบริสุทธิ์ไดแ มมา ยอายมุ าก- หมูในเลา สิ่งทอี่ ยูในกาํ มือหมดเข้ียวหมดเล็บ เปนภริยา หมใู นอวย สิง่ ทอี่ ยูในกํามอืหมอบราบคาบแกว ผูชายยากจนไดภรรยามั่งมี หมไู ปไกม า ใหส ง่ิ ของแลกเปล่ยี นกันอยางถอย-หมากดั อยา กัดตอบ จนปญ ญา, หาทางออกไมได ทถี อ ยอาศยั กันหมาข้ีไมม ใี ครยกหาง หมดอาํ นาจวาสนา, สน้ิ ฤทธิ์ หยกิ แกมหยอก เหน็บแนมทเี ลนทจี รงิหมาจนตรอก ยอมแพโ ดยดี หยกิ เลบ็ เจบ็ เน้ือ ทําคนหนึง่ เดอื ดรอนอีกคนหน่งึหมาในรางหญา อยา โตตอบคนพาล หยบิ มอื เดยี ว จาํ นวนนอยมากหมาบาพาลกระแซง คนทีช่ อบยกตวั เอง หลงใหลไดปลม้ื ตน่ื เตน ยนิ ดีเม่ือไดดีหมาลอบกัด คนท่ฮี ดึ สูเ พราะไมม ีทางเลอื ก หลงั สูฟ า หนา สดู นิ ท่ตี องตรากตราํ ทาํ งานหนกัหมาสองราง หวงส่งิ ทีไ่ มเ ปน ประโยชนก ับตน หวานนอกขมใน แสดงใหเ ห็นวา ดีแตภายนอก แต-หมาหยอกไก คนที่พาลหาเรื่องทําใหวนุ วายไปหมด ในใจกลับตรงกนั ขา มหมาหวงกา ง คนที่ลอบทํารา ยผอู ื่น หวานเปนลมขมเปน ยา คําชมทําใหล มื ตวั แตคําติทาํ ใหไ ดคิดหมาหางดวน คนทท่ี ําตัวเขา ดว ยทง้ั สองฝาย หวานลนิ้ กินตาย หลงเช่อื คําพูดเพราะๆจะทาํ ใหลําบาก- อาการท่ชี ายหยอกลอหญิงในทางชสู าว ภายหลงัหมาเหน็ ขาวเปลือก หวงแมแ ตข องที่ไมต องการใชแลว หวานอมขมกลืน ตกอยใู นฐานะทีต่ อ งยอมรับท้งั ด-ีหมาเหา ใบตองแหง คนท่ีทําผิดพลาดจนอบั อายแตก ลบั ยก- และรา ยหมาเหา ไมก ดั ยองวาการกระทาํ นัน้ ดีและชกั ชวนให- หวานพชื หวังผล ใหประโยชนแ กผูอ ื่นเพ่อื หวงั ผล- ผอู ่ืนทําตาม ตอบแทน คนท่ตี องการส่งิ ทเ่ี ปน ประโยชน- หอกขา งแคร มีศตั รูอยใู กลตัว กบั ตนแตถ อื เอาไมได หกั ดา มพรา ดวยเขา ใชอํานาจหรอื กาํ ลังบงั คบั ขม ขูใหผอู ื่นกลัวทั้งๆทต่ี นเองไมม-ี หันหนาเขาหากนั ปรองดองกัน อํานาจหรือกําลังที่จะไปขมขู หันหลังชนกนั รว มมือรวมใจกัน คนท่ีดแี ตเอะอะอวดเกง แตไมตอสู หนั หลงั ใหกนั โกรธกนั , เลกิ คบกนั 48 49

หวั กระไดไมแ หง มผี มู าเย่ียมเยยี นอยเู สมอ เห็นชางข้ี ขต้ี ามชา ง ทําเลียนแบบคนม่ังมหี รอื ผมู ีอํานาจ-หัวชนฝา สไู มถอย ท้ังๆทีไ่ มม กี ําลังทรัพยหรอื ความ-หัวเด็ดตนี ขาด ยืนยันอยางเด็ดเดี่ยวไมเปล่ยี นใจ เห็นชา งเทา หมู สามารถพอหัวมังกุทา ยมงั กร ไมเ ขา กนั , มีหลายแบบปะปนกัน เหน็ ชายผาเหลือง โกรธมากจนไมเกรงกลัวฝา ยตรงขา มหัวไมว างหางไมเวน ทาํ งานตลอดเวลาไมหยดุ พัก เหยียบข้ีไกไ มฝอ ไดมีโอกาสบวชบุตรหลานหัวลานไดห วี ผูทไี่ ดส่ิงท่ีไมเปน ประโยชนแ กต น เหยยี บเรอื สองแคม ทาํ ไมจรงิ จงัหวั ลานนอกครู ผทู ี่ปฏบิ ตั แิ ตกตางจากแบบแผนที-่ หมวด อ ทําทเี ขา ดวยทง้ั สองฝา ยหัวหกกนขวิด นยิ มกนั อกไหมไ สขม เปน ทกุ ขอ ยางแสนสาหสัหวั หลักหัวตอ เที่ยวตามความพอใจไมอ ยูติดบาน อดเปรี้ยวไวกนิ หวาน อดใจไวกอนเพราะหวังส่งิ ทีด่ ีกวา -หวั หายตะพายขาด ผใู หญทผ่ี นู อยมองขา มไปไมใ ห- อดอยากปากแหง ขางหนาหากินดวยลําแขง ความสําคัญ อมพระมาพดู ยากจนหากินตวั เปนเกลยี ว ชอบเทยี่ ว, ไมอ ยูต ิดบา น อาขาผวาปก พดู โดยอางส่งิ ศกั ด์ิสทิ ธิเ์ ปนพยานหากนิ ตามชายเฟอ ย หาเลยี้ งชพี ดวยความพยายามของตน ออยเขาปากชา ง หาเร่ืองมาเปน ภาระโดยไมจ าํ เปนหาหว งมาคลองคอ ทํามาหากินจนไมมีเวลาพักผอน อฐั ยายซ้ือขนมยาย สงิ่ ของหรอื ประโยชนท ี่ตกอยูในมอื แลวหาเหาใสหัว หาเลี้ยงชพี ไปเร่อื ยๆไมม ีอาชพี ที่- อาบนํา้ รอนมากอน เอาทรัพยของผูใดผหู นงึ่ ซ้อื หรือ-หายเขากลีบเมฆ มน่ั คง เอากุงฝอยไปตกปลากระพง แลกสงื่ ของของผนู ้นัหงุ ขา วประชดหมา- หาภาระผูกพันมาใหต นเอง เอาจมกู ผอู นื่ มาหายใจ มีประสบการณม ากกวาปง ปลาประชดแมว หาเร่อื งเดือดรอนใสตวั เอาใจเขามาใสใจเรา ลงทุนนอ ยแตหวังผลกาํ ไรมากหผู ีจมกู มด ไมไ ดพบกันอีก เอาทองไปรกู ระเบอื้ ง พ่งึ คนอนื่ มักไมส ะดวกเห็นกงจักรเปน ดอกบวั ทําประชดหรอื แดกดันมแี ตจะเสยี - เอานํา้ เย็นเขาลบู เหน็ ใจผอู นื่เห็นข้ีดกี วา ไส ผลประโยชน เอาน้าํ ลูบทอง ไมส มควรโตตอบหรือทะเลาะกับคน-เหน็ เขาขึน้ คานหาม เอามือ- รเู รอื่ งอยางรวดเรว็ พาลหรอื คนฐานะตํา่ กวาประสานกน เห็นผิดเปน ชอบ ใชค ําพดู ออนหวานหวา นลอ ม เห็นคนอ่นื ดกี วาญาติพี่นอง อดทนในยามหิว ทาํ เลียนแบบคนมง่ั มหี รอื ผมู อี ํานาจ- ท้งั ๆท่ไี มม กี าํ ลงั ทรัพยหรือความ- 51 สามารถพอ 50

เอาเน้ือหมูไปปะเนื้อชา ง เอาทรัพยหรือส่ิงของจากคนมีนอ ย- ไปใหแกผ ูท ีม่ ีมากกวาเอาปูนหมายหัว คาดโทษไว, เช่ือวาไมมที างจะเอาดไี ดเอาพิมเสนไปแลกเกลอื ลดตวั ลงไปเกยี่ วของกบั คนทีม่ ฐี านะ- ต่ํากวาเอามะพราวหา วไปขายสวน เอาสิ่งทเี่ ขามอี ยูแลว ไปขายเขาอีกเอามอื ซกุ หบี หาเร่อื งเดอื ดรอ นใสต วัเอาไมซีกไปงัดไมซ งุ คดั คานผใู หญหรือผมู ีฐานะสงู กวา - ยอมไมส าํ เรจ็ และอาจไดร ับอนั ตรายเอาไมสัน้ ไปรันข้ี โตต อบหรือทะเลาะกบั คนพาล- ยอมมแี ตผลเสยีเอาลกู เขามาเลี้ยงเอาเมย่ี งเขามาอม ภาระรบั ผดิ ชอบทห่ี วังผลแนน อน- ไมไ ดเอาสีขา งเขาถู ดื้อจะเอาชนะใหไดเอาหวั เดินตา งเทา ทาํ สง่ิ ท่ที ําไดยากย่ิงเอาหไู ปนา เอาตาไปไร แสรง ทําเปนไมรูไมเห็น 52