คูมือการดแู ลสขุ ภาพ สำหรบั ประชาชน ในสถานการณการแพรระบาดของโควด� -19 ดว ยศาสตรการแพทยแผนไทยและสมุนไพร จังหวัดปต ตานี
ทำความรจู ัก โควิด – 19 ไวรสั โคโรนา 2019 หร�อ โควด� – 19 (COVID - 19) เปนเช้ือไวรัสท่ีสามารถกอ ใหเกิดโรคทางเดนิ หายใจ หลังตดิ เชือ้ อาจไมม อี าการ หร�ออาจมอี าการต้งั แตไมร ุนแรงคอื คลา ยกบั ไขห วดั ธรรมดา หรอ� อาจกอใหเกดิ อาการรุนแรงเปน ปอดอักเสบและเสียชีว�ตได โควด� – 19 ติดไดจาก 3 รู เขาสูคนผานทางการไอ จาม สัมผสั โดยตรงกบั สารคัดหลง่ั เชน น้ำมูก น้ำลายของคน จง� มี 3 รทู ีต่ อ งระวัง รนู ำ้ ตา รูจมูก ไมข ยต้ี า ดวงตามชี อ งทอ ระบาย ไมแ คะจมกู เชือ้ โรคสามารถ น้ำตาทเี่ ช้ือโรคสามารถผา นเขาไปได เขาทางโพรงจมกู สทู างเดนิ หายใจได 1 รูปาก ไมจ ับปาก ปากเปน ชอ งรว มทเ่ี ช้ือโรค สามารถเขาสูทางเดนิ หายใจตอไป
ตดิ โควิดหรือเปลา ? เชก็ สญั ญาณและอาการไดท ีน่ ี่ 87.9% มีไขตวั รอ น 67.7% ไอแหง ๆ 38.1% ออ นเพลีย 33.4% มเี สมหะ 18.6% หายใจติดขดั 13.9% เจ็บคอ 13.6% ปวดหวั 14.8% คร่ันเนอ้ื คร่นั ตัว/ปวดขอ 11.4% หนาวสั่น 5.0% ว�งเวย� น/อาเจยี น 4.8% คดั จมูก 3.7% ทอ งเสยี 5 6วันที่ติดเช้อื 1 2 3 4 7 8 9 10 11 12 13 14 ผปู วยในกลมุ นแ้ี สดงอาการภายใน 14 วัน โดยเฉลี่ยแลวเร�มมีอาการในวนั ท่ี 5 และ 6 2
โรคตดิ เช้ือโคโรนา 2019 ในมุมมองการแพทยแ ผนไทย โรคตดิ เชอ้ื โคโรนา 2019 เปน โรคอบุ ตั ใิ หมท เ่ี กดิ จากเชอ้ื ไวรสั ทำใหเ กดิ อาการไขแ ละไอแหง ในบางราย ทเ่ี ปน มากจนมพี ยาธสิ ภาพทป่ี อดจะมอี าการหอบเหนอ่ื ยและหายใจลำบากรว มดว ยถงึ แมว า ตามคมั ภรี การแพทยแผนไทยไมมีขอมูลเฉพาะเกี่ยวกับโรคนี้ แตหากว�เคราะหจากอาการแสดงของโรค สามารถ ว�เคราะหไดเบื้องตนตามทฤษฎีการแพทยแผนไทยไดวา เมื่อเชื้อไวรัส (โบราณกลาวถึงคำวา กิมิชาติ เหลาหมูหนอน) ซึ่งอาจเทียบไดกับเชื้อโรคในปจจ�บัน) ซึ่งเปนสิ�งแปลกปลอมที่เขาสูรางกาย เปนสาเหตุ ในการกระตุนธาตุไฟเพ�มมากกวาปกติ จ�งทำใหมีไขและเมื่อธาตุไฟ (สันตัปปคคี) เพ�มข�้น ธาตุลม (อุทธังคมาวาตา) จ�งเพ�มข�้นตาม (เนื่องดวยธาตุลมและธาตุไฟเปนคูธาตุกัน) สงผลใหธาตุน้ำ (เสมหะ) ลดลง จง� ทำใหเ กดิ อาการไอแหง และเจบ็ คอ การเสยี สมดลุ ของธาตเุ หลา นห้ี ากเปน มากหรอ� เปน ตดิ ตอ กนั จนเปนอาการเร�้อรัง จะสงผลกระทบตอธาตุดิน (ปบผาสัง) เกิดความผิดปกติ ทำงานไมได จ�งเกิด อาการหอบเหนือ่ ยทงั้ นี้ความรุนแรงของโรคจะแตกตางกันขน้� อยูกับธาตุเจา เร�อนและความแข็งแรงของ รางกายขณะน้นั อยา งไรกต็ าม ดว ยขอ จำกดั ทโ่ี รคตดิ เชอ้ื โคโรนา 2019 เปน โรคตดิ ตอ รา ยแรง ทำใหย งั ไมม กี ารขอ มลู การซักประวัติและตรวจรางกายในมุมมองการแพทยแผนไทยจ�งอาจสรุปเบื้องตนไดวาโรคติดเชื้อ โคโรนา 2019 ทางการแพทยแผนไทยเปนโรคที่เกิดการเสียสมดุลของธาตุไฟ ธาตุลม และธาตุน้ำ ในบางรายอาจสูญเสียธาตุดินรวมดวยและเนื่องจากขอจำกัดเร�่องของขอมูลโรคทางการแพทย แผนไทยและเปนโรคอุบัติใหม ไมปรากฏในคัมภีรจ�งไมแนะนำใหรักษาโรคติดเชื้อโคโรนา 2019 ดวยศาสตรการแพทยแผนไทยหร�อสมุนไพรเปนหลักแตเปนทางเลือกในการดูแลสุขภาพ ใหป ระชาชนสามารถดแู ลตนเองทง้ั จากการเลอื กรบั ประทานอาหารการดแู ลสขุ อนามยั และการปอ งกนั การไดรบั เชือ้ อยางถกู ตองและเหมาะสม การวเ� คราะหเ รอ่� งความผดิ ปกตขิ องธาตเุ ปน สง�ิ จำเปน ในการพจ� ารณาใหก ารดแู ลผปู ว ยดว ยศาสตร การแพทยแผนไทย ซึ่งในผูปวยที่มีธาตุไฟเพ�มข�้นแบบอาการแสดงของโรคติดเชื้อโคโรนา 2019 นั้น ตองใชกลุมยารสเย็น เปนพ�้นฐานเพ�่อลดความรอน และการให กลุมยารสสุข�ม เพ�่อปรับการทำงาน ของธาตลุ ม รว มกับการใชก ลุมยารสเปร้ย� ว เปน ตัวประกอบเพอ�่ กัดเสมหะ และฟอกโลหติ 3
3 ส�ิงสำคญั ทต่ี อ งปฏบิ ตั ิในวถ� ชี วี ต� ใหม สวมหนา กาก - ลา งมอื บอยๆดว ยสบูห รอ� แอลกอฮอลเจล - เวนระยะหา งอยางนอ ย 1 เมตร 1 เมตร สวมหนา กาก จำไวเสมอวา*** การใชหนากากเพ�ยงอยางเดียวไมสามารถใหระดับการปองกันที่เพ�ยงพอไดยังคง ตอ งรกั ษาระยะหา ง 1 เมตรจากผอู น่ื ลา งมอื บอ ยๆ และไมค วรจบั ดา นหนา ของหนา กากขณะใสอ ยู • ควรเลือกใชหนากากทางการแพทย (หร�อหนากากอนามัย) หากตองไปในพ�้นที่เสี่ยงติดเชื้อ เพราะ หนากากผา สามารถปองกันการแพรเชื้อจากผูสวมใสไปยังผูอื่นแตไมมีประสิทธิภาพเพ�ยงพอที่จะ ปองกนั ผูใสจากการตดิ เชอื้ ไวรัสจากผูอื่นดวย • หากหนากากถูกปนเปอน จากมือสกปรกที่ไปจับหร�อการสัมผัสบอยๆหร�อจากการนำหนากาก ไปคาดศีรษะ หรอ� คาง แลวนำกลบั ไปใสปดปากและจมูก อาจเพ�มโอกาสในการปนเปอ นเช้อื • ใสใหกระชับกับใบหนา ในปจจ�บันมีคำแนะนำใหสวมหนากากผาทับหนากากอนามัยเพ�่อใหหนากาก กระชับกบั ใบหนา มากข�้น จะชว ยเพ�มประสิทธิภาพในการปอ งกนั • ผูใสควรเลย่ี งการนำมอื มาสัมผสั หนากากขณะสวมใสอ ยู • การถอดหนา กาก - ลางมอื ทุกครัง้ กอ นถอดหนากาก ดวยแอลกอฮอลเ จล หรอ� น้ำและสบู - ถอดโดย ดงึ สายรัดจากหลงั ใบหู ไมจ ับดา นหนา ของหนากาก - ขณะถอดหนากากใหโนมตัวไปขา งหนา และดึงหนา กากออกหา งจากใบหนา - หนากากทางการแพทยเปน แบบใชครงั้ เดยี ว ควรทง�ิ ในถงั ขยะที่มฝี าปด - ลางมอื ทุกครัง้ หลงั จากถอดหนา กาก • เปลี่ยนหนากากใหมทุกวัน หร�อเปลี่ยนใหมระหวางวัน หากหนากากสกปรก ชื้น หร�อเปยก กรณีหนากากผา ใหซ กั ตากแดดทุกวัน • หากมีอาการไอ หร�อจาม ควรสวมหนากาก หากไมไดสวมหนากาก ควรไอหร�อจามใสกระดาษทิชชู ทิ�งกระดาษทิชชูทันที หร�อนำขอศอกมาปด ปาก และรบ� ลา งมือใหส ะอาดดวยสบู 4
ลางมือ • ลางมือดวยสบูและนำ้ เปลาดที ่สี ุด โดยดำเนินการใหครบทั้ง 7 ขั้นตอน ตามรปู ภาพดา นลา ง • แอลกอฮอลเ จลตองมีปร�มาณแอลกอฮอลมากกวา 70 % โดยปร�มาตร เพ�่อฆาเชื้อโรค • ลูบใหทั่วฝามือและนิ�วมือ ทิ�งไว 20-30 ว�นาที จนแอลกอฮอลแหง หากใชแลวไมรอใหแหง ไปหยิบจับสง�ิ ตา งๆ จะทำใหประสิทธิภาพลดนอ ยลง • หากรูส ึกวาผวิ แหงสามารถใชคร�มบำรุงผิวรว มได • ไมค วรใชเ จลลา งมือในบรเ� วณท่มี แี ผลหร�ออักเสบ รวมไปถงึ บร�เวณผวิ ทบ่ี อบบาง เชน ผวิ รอบดวงตา เพราะจะทำใหเกิดการระคายเคอื ง • ระมัดระวงั การเก็บหรอ� การใช อยาวางเจลใกลความรอ นหรอ� เปลวไฟ เพราะแอลกอฮอลติดไฟได ว�ธลี างมอื 1. 2. 3. 7 ขนั้ ตอน เร�มลางดว ยน้ำเเละสบู ใชฝ ามอื ถหู ลังมอื ใชฝ า มอื ถฝู ามือ ใชฝา มอื ถกู ัน เเละนิว� ถูซอกน�วิ เเละน�ิวถซู อกนิว� 4. 5. 6. 7. ใชหลงั นว�ิ มอื ถูฝา มอื ใชฝ ามือถนู �วิ หัวเเมม อื โดยรอบ ใชป ลายย�วิ มือถขู วางฝา มือ ใชฝา มอื ถูรอบขอมือ 1M เวนระยะหา งอยางนอ ย 1 เมตร • เวนการไปที่ทำงาน หร�อโรงเรย� น หากมอี าการหวดั • หลีกเลี่ยงการไปสถานที่ที่มีผูคนแออัด หร�อการระบายอากาศไมดี เชน ไปสังสรรคกินเหลา กนิ ขา วกบั เพอ่� นฝงู เนอ่ื งจากเพม� ความเสย่ี งตอ การตดิ เชอ้ื จากการรวมกลมุ อยใู กลช ดิ เปน เวลานาน บางชวงเวลามีการพ�ดคุยกัน โดยไมใสหนากาก อาการมึนเมาเพ�มโอกาสที่จะพ�ดคุยหัวเราะ กันเสยี งดัง ละอองฝอยจากน้ำลายจะถูกแพรก ระจายไปไดบ อ ยข�้นในระหวางการสนทนา 5
การดูแลสุขภาพอยางเปน องครวม อากาศ อากาศที่บร�สุทธิ์ คือ อาหารช้ันดีของปอด ท่ีจะหลอเลี้ยงปอดและอวัยวะทั่วรางกาย - สงเสรม� กระบวนการขับของเสียออกจากรา งกายผา นการหายใจออก - บุหร�่ คอื ยาพษ� ของปอด ควรเลิกสูบบหุ ร่� หรอ� เลี่ยงการไดรบั ควันบหุ ร�ม่ ือสอง - จดั ทีอ่ ยอู าศยั หรอ� ทท่ี ำงานใหม อี ากาศถา ยเทสะดวก - หมน่ั ออกมารบั แสงแดดออ นยามเชา วนั ละ 10-15 นาที ชว ยใหร า งกายสงั เคราะหไขมนั ใตผ วิ เปน วต� ามนิ ดซี ง่ึ มสี ว นชว ยในการเสรม� ภมู คิ มุ กนั บำรงุ กระดกู และลดความเสย่ี งตอ การเกดิ ภาวะซมึ เศรา - ระบบน้ำเหลือง เปนระบบหนึ่งของภูมิคุมกันในการกำจัดเชื้อโรค ที่ไดรับจากอากาศและของเสีย ออกจากรา งกายทกุ วนั โดยมตี อ มนำ้ เหลอื ง (lymph node) เปน ศนู ยก ลางทป่ี ระกอบดว ยเมด็ เลอื ดขาว จำนวนมาก คอยดักจับสิ�งแปลกปลอมและเชื้อโรค ไมใ หเขา สูกระแสเลือด “นำ้ เหลือง” เปนของเหลว ที่ซึมผานผนังเสนเลือดฝอยออกมาอยูระหวางเซลลหร�อรอบ ๆ เซลล ระบบน้ำเหลืองไมมีปมหัวใจ แบบระบบเลือด การไหลเว�ยนของน้ำเหลือง อาศัยการเคลื่อนไหวของรางกาย และการหดตัว ของกลา มเน้ือเรย� บ ส�งิ ท่ีชว ยใหก ารทำงานของระบบนำ้ เหลอื งทำงานไดด ขี น้� - การฝก หายใจเขา -ออก ลึก ๆ - การออกกำลงั กาย - การนวด/ขดั ผิว - การดืม่ นำ้ ทเี่ พย� งพอ 6
อาหาร - รับประทานอาหารปรงุ สุกใหม ยอ ยงา ย เชน ขา วตม น้ำซปุ - เคี้ยวอาหารใหละเอียด ไมเรงร�บ ในบรรยากาศที่ผอนคลาย เพ�่อไมใหเปนภาระหนักของรางกาย ในการยอ ยอาหาร ใหโ อกาสรางกายไดจดั การฟ�นฟ�ความเจ็บปวยใหด ีข้น� - เนนสมุนไพรเสร�มเขาไปในมื้ออาหาร เพ�่อชวยยอยอาหารใหสมบูรณ หร�อมีสวนชวยในการเสร�ม ภมู ิคุม กันใหแ ข็งแรง เชน ข�ง กระเทยี ม พรก� พร�กไทย หวั หอม - หลีกเลี่ยงอาหารที่ไมมีประโยชน ใหคุณคาทางอาหารนอย และทำใหภูมิคุมกันทำงานไมดี เชน อาหารกระปอง อาหารที่มีน้ำตาลและไขมันอิ�มตัวสูงนอกจากอาหารแลว การดื่มน้ำสะอาด อยางนอยวันละ 2 ลิตร (ควรหลีกเลี่ยงน้ำเย็น) ใหเพ�ยงพอตอความตองการของรางกาย หากไมมี ขอจำกัดทางการแพทย จะชวยสนับสนุนการทำงานของระบบน้ำเหลืองในการกำจัดของเสีย และ เชื้อโรคใหทำงานไดดีข�้น และชวยคงสภาพการทำหนาที่ของเยื่อบุเมือก ซึ่งเปนดานแรกในการดักจับ เชอ้ื โรคการดแู ลสุขภาพอยางเปนองคร วม 7
อารมณ - ความเคร�ยดเร�้อรังสงผลใหระบบภูมิคุมกันออนแอ เนื่องจากระดับฮอรโมนคอรติซอลที่เพ�มข�้น จะลดการผลิตเมด็ เลอื ดขาว - ความเคร�ยดเร�้อรัง สงผลใหร า งกายใชวต� ามนิ บีและซเี พม� ข�้น - ความเครย� ด สง ผลตอ ระบบยอ ยอาหาร เนอ่ื งจากระบบประสาทอตั โนมตั ซิ มิ พาเทตกิ จะทำงานเพม� ขน้� เลอื ดจะไหลเวย� นมาทท่ี างเดนิ อาหารลดลง ทางเดนิ อาหารบบี ตวั ลดลง การหลง่ั เอนไซมย อ ยอาหาร ลดลง ทำใหการยอยอาหารและการดูดซึมอาหารไมสมบูรณ ซึ่งจะสงผลเสียตอสุขภาพตามมา เชน รางกายไมไดรับสารอาหารที่จะชวยดูแลฟ�นฟ�รางกาย การหมักของอาหารในลำไสจากการยอย ไมสมบูรณ กอใหเกิดของเสีย สงผลใหเกิดความเจ็บปวยตามมาได ดังนั้น ควรปรับอารมณ และจ�ตใจใหผอนคลายตามว�ธีที่ตนเองสนใจ เชน นั่งสมาธิ ฝกสติ ออกกำลังกาย ปลูกตนไม ฟ�งเพลง อา นหนังสือ 8
การนอนหลบั - ระบบภูมิคุมกันจะไดรับผลกระทบ หากการใชชีว�ตตามนาิกาชีวภาพ (circadian rhythm) ผดิ ธรรมชาติไป - การนอนดกึ นอนนอ ย หลบั ไมส นทิ สง ผลเสยี ตอ ภมู คิ มุ กนั อยา งมากเพม� โอกาสตดิ เชอ้ื และเปน หวดั - มีงานว�จัยพบวาการอดนอนมีผลทำใหเซลลเม็ดเลือดขาวอยาง เซลลเพชฌฆาต หร�อ natural killer cell และเซลลเม็ดเลือดขาวชนิด T helper cell มีจำนวนลดลงและเพ�มการอักเสบในรางกาย - การนอนหลับที่เพ�ยงพอ 7-9 ชั่วโมง ในสัปดาหกอนรับวัคซีนไขหวัดใหญ ชวยใหรางกาย สรา งสารภมู ิตานทานไดดกี วา ผทู ่ีอดนอน - หากรางกายเจ็บปวย เชน เปนหวัด ระบบภูมิคุมกันจะกระตุนใหรางกายอยากพักอยากนอน เพ�่อใหรางกายไดพักฟ�นตัวจากความเจ็บปวย “ในศาสตรการแพทยแผนจ�น ชวงเวลา ตี 3 ถึง ตี 5 เปนชวงเวลาของเสนลมปราณปอดทำหนาที่เดน (ปอดทำหนาที่สงกาซออกซิเจนไปเลี้ยงเซลลตางๆ ทั่วรางกาย) หากเรานอนหลับลึกจะสงใหปอดทำงานไดดีข�้น กอนเขานอนควรหมผา รักษารางกาย ใหอบอุน หลีกเลี่ยงอากาศเย็น ขณะเดียวกันคนที่มีปญหาเกี่ยวกับระบบทางเดินหายใจหร�อปอด ชวงเวลานอี้ าจทำใหโรคกำเรบ� ไดงา ยเชนกัน” 9
การดแู ลสขุ ภาพ อยางเปน องครวม สมุนไพร บางครัง้ แมว า เราจะดูแลรางกายอยา งดี เรากย็ ังคงมีโอกาสเจบ็ ปว ยได การติดเชื้อทางเดินหายใจสวนบนอยางหวัด เปนโรคที่พบไดบอยในทุกเพศทุกวัย สมุนไพรมบี ทบาทชวยสง เสร�มสขุ ภาพในหลายดา น เชน • ชวยเสร�มภูมคิ ุมกนั /ปรบั ภูมคิ มุ กัน • บำรงุ ปอด • บรรเทาอาการหวัด เชน ไข ไอ เจ็บคอ คัดจมูก • ชวยขับของเสยี ขบั เสมหะ ขบั เหง�อ่ • ลดกาํ รอกั เสบของเน้อื เย่อื /เซลล • ตา นไวรัส 10
แนวคดิ การแพทยท างเลือก • ในชว งแรกของการระบาดของโควด� -19 ประเทศทางตะวนั ตกมแี พทยห รอ� นกั ธรรมชาตบิ ำบดั ออกมา ใหค ำแนะนำใหป ระชาชนดว ยแนวคดิ การแพทยท างเลอื กเพอ่� ใหป ระชาชนสามารถทจ่ี ะดสู ขุ ภาพตนเอง ไดเ บอ้ื งตน ในคมู อื ฉบบั นจ้ี ง� ไดน ำแนวคดิ ดงั กลา วมาอธบิ ายใหป ระชาชนเขา ใจไดง า ยเพอ่� ใหป ระชาชน ใชสมุนไพรเพอ่� การดแู ลสุขภาพไดอยา งถูกตอ งและเหมาะสม • อาการแสดงของหวัด เชน ไข ไอ เปนกลไกธรรมชาติของรางกายเพ�่อกำจัดเชื้อ อุณหภูมิรางกาย ทเ่ี พม� สงู ขน้� ชว ยทำใหส ภาพแวดลอ มของรา งกายไมเ ออ้ื ตอ การอยรู อดของเชอ้ื การเปน หวดั ระยะแรก เชื้อไวรัสยังไมลงลึกถึงตัวปอดรางกายสามารถกำจัดเชื้อใหออกจากรางกายไดโดยงายการใช รับประทานสมุนไพรที่ชวยขับเหง�่อจะชวยลดไขและชวยสงเสร�มกลไกของรางกายในการขับเชื้อโรค ใหออกจากรางกาย นอกจากการใชยาสมุนไพรแลว การสูดรมยาสุม (รมไอน้ำ) ผานจมูกเปนว�ธี ที่ออกฤทธิ์โดยตรงและทันทีกับระบบทางเดินหายใจ รวมถึงการดื่มน้ำอุนอยางนอยวันละ 2 ลิตร ให เพย� งพอตอ ความตองการของรา งกายหากไมม ีขอจำกัดทางการแพทย ชว ยใหเ อาชนะความปวยได • อยางไรก็ตามหากเกิดการติดเชื้อของทางเดินหายใจสวนลาง เชน หลอดลมอักเสบ ปอดอักเสบ เปนภาวะรายแรงที่เกิดการลงลึกของเชื้อ การรักษาจะยากข�้น ในภาวะปอดอักเสบ จะมีการสรางน้ำ และเมือกเพ�มข�้นบร�เวณถุงลมและไหลเขา สูหลอดลมฝอย ทำใหมีการแลกเปลี่ยน กาซออกซิเจน และคารบอนไดออกไซดลดลง และมีการขจัดเชื้อโรคออกไปยังตอมน้ำเหลืองและกระแสโลหิต เพ�่อขจัดออกจากรางกาย เม็ดเลือดขาวและเม็ดเลือดแดงมารวมกันบร�เวณที่มีการอักเสบมากข�้น ทำใหบร�เวณถุงลมแคบลง น้ำและเมือกที่ติดเชื้อจะแพรกระจายไปยังปอดสวนอื่น ทำใหผูปวยมีไข ไอ และอาจมีเสมหะรวมดวย หายใจลำบาก หากไมไดรับการแกไขอาจทำใหเนื้อเยื่อปอดเสียหาย รนุ แรงถาวรเปนภาวะท่ีตองอยูในความดแู ลของแพทย ไมส ามารถใชสมนุ ไพรรกั ษาได 11
การดแู ลตนเองเบอ้ื งตนเมอ่ื ทราบผลวา เปน โควด� ใหสอบถามสถานพยาบาลหร�อหองปฏิบัติการที่แจงผลหร�อสายดวนโคว�ดเพ�่อรับทราบขอมูล และคำแนะนำในการปฏบิ ตั ติ นอยา งชดั เจนในกรณมี คี ำแนะนำใหแ ยกตวั เองหรอ� ระหวา งรอรบั การรกั ษา ใหปฏบิ ตั ิดังน้ี 1. เตรย� มทพ่ี ักและอปุ กรณใหพ รอม 2. มีการวัดไข และสังเกตอาการสม่ำเสมอ หากมีอาการไขสูง หร�อ มีอาการหายใจลำบาก ใหแจง สถานพยาบาลใกลบ า น หรอ� อสม.และควรหมน่ั ตรวจสอบอาการเหนอ่ื ยหอบของตนเองอยเู สมอ 3. การดแู ลสขุ ภาพแบบองครวม • นอนหลบั พักผอ นใหเพย� งพอ อยา งนอย 7-8 ช่วั โมง • ด่ืมนำ้ ใหเพ�ยงพอตลอดทง้ั วัน 1.5-2 ลิตร หลีกเลยี่ งการดม่ื น้ำเยน็ • ออกกำลังกายในชวงแสงแดดออนๆ และพยายามขยับเขยื้อนรางกายใหมากเพ�่อใหเลือดลม ไหลเวย� นดี • เลือกกินอาหารออน ๆ ยอยงาย เนนอาหารที่มีสวนประกอบของผัก ผลไม และเคร�่องเทศ การดแู ลตนเองเบอ้ื งตน เมอ่ื ทราบผลวา เปน โควด� -19 ไดแ ก แยกหอ งนอนและหอ งนำ้ ออกจากผอู น่ื (เลือกหองพักที่โปรงอากาศถายเท แสงแดดเขาถึง) แยกของใชสวนตัว จัดหาอุปกรณปองกัน การติดเชื้อและอุปกรณจำเปน (ปรอทวัดไขแอลกอฮอลเจล หนากากอนามัย สบู) และอุปกรณ ทำความสะอาดสว นตวั (ถงุ ขยะ ถงั ขยะ สารฟอกขาว นำ้ ยาทำความสะอาดอปุ กรณท ส่ี ามารถ ตรวจวัดระดับออกซิเจนในเลือด (ถามี) การดูแลตนเองเบื้องตนเมื่อทราบผลวาเปนโคว�ด-19 นอกจากแนวทางการดแู ลสขุ ภาพอยา งเปน องคร วมตามทแ่ี นะนำเบอ้ื งตน แลว การใชย าสมนุ ไพร ที่มีหลักฐานเชิงประจักษ ดูแลสุขภาพในชวงที่มีการระบาดของโคว�ด-19 เปนอีกทางเลือกหนึ่ง ที่สามารถชวยลดความรุนแรงของการติดเชื้อ และประชาชนยังสามารถใชเปนแนวทางในการ ดูแลตนเองเบือ้ งตนกอ นรบั การรกั ษาตามมาตรฐานไดอ ีกดวย 12
การใชส มุนไพรดูแลสขุ ภาพ ในชวงการแพรระบาดของโควด� -19 การใชส มนุ ไพรดแู ลสขุ ภาพ เปน สว นหนง่ึ ของแผนการรกั ษา มสี ว นชว ยในการเสรม� ภมู คิ มุ กนั และมีสวนชวยลดโอกาสการติดเชื้อ บรรเทาอาการของโรค ในผูปวยที่อาการไมรุนแรง (ยังไมพ บปอดอกั เสบ) มีสวนชวยลดโอกาสที่โรคจะพฒั นารุนแรง ลดระยะการเจ็บปวยใหสน้ั ลง ลดโอกาสเกิดผลกระทบตอสุขภาพภายหลังจากการติดเชื้อ “Early prevention of disease progression is important” ***ควรศกึ ษารายละเอยี ดการใชอยางรอบคอบจากผเู ช่ยี วชาญ เชน แพทย เภสชั กร แพทยแ ผนไทย เพ่อ� ทราบว�ธกี ารใชท ถ่ี กู ตอง ขอ หามใช ขอควรระวงั กอนพจ� ารณาตดั สินใจใช หากสงสยั หรอ� มีผลยนื ยันวาติดเชอื้ โคว�ด-19 ควรรับการรักษาตามแผนมาตรฐาน กอนติดเช้อื ----------->> ติดเช้ือ ----------->> หลงั ติดเช้ือ กอ นติดเช้อื Protection & Prevention เสร�มภูมิคุมกัน ทั้งภูมิคุมกันโดยกำเนิด (Innate immunity) หร�อ ภูมิคุมกันชนิดไมจำเพาะ ซึ่งเปน ดา นแรกในการตอ สแู ละปอ งกนั เชอ้ื ไวรสั ทเ่ี ขา มาในรา งกาย เชน เมด็ เลอื ดขาวชนดิ natural killer cells (virus-fighting white blood cells) แตไมสามารถใชทดแทนการฉีดวัคซีนได ซึ่งเปนภูมิคุมกัน แบบจำเพาะ (Adaptive or Acquired Immunity) ยาสมุนไพร : - กนิ อาหารเปน ยาเสรม� ภมู คิ มุ กนั เนน กลมุ เครอ่� งเทศ เชน กระชาย ขง� หอม หเู สอื ตะไคร กะเพรา - ยาฟา ทะลายโจร ในผมู ปี ระวัตสิ ัมผัสใกลชิดกบั ผตู ดิ เชอื้ โคว�ด-19 (ไมค วรรบั ประทานติดตอ กนั เกนิ 5 วนั ) - ยาตรผ� ลา (มีฤทธ์เิ สร�มภมู คิ มุ กัน) 13
ติดเชื้อ Treatment of symptoms or infection ลดปร�มาณเชื้อไวรัส โดยสงเสร�มการทำงานของภูมิคุมกันและเลือกใชสมุนไพรที่มีฤทธิ์ยับยั้ง การแบง ตวั ของไวรสั เสร�มภูมิคุมกัน/ปรับภูมิคุมกันใหสมดุล หากมีการติดเชื้อที่ทางเดินหายใจสวนบน การระดมพล ภูมิคุมกันใหเร็วที่สุดเทาที่จะทำไดเปนสิ�งสำคัญในการจัดการกับไวรัส แตเมื่อมีไวรัสจำนวนมาก แลว ตอ งปรับใหภ มู คิ มุ กันทำงานใหเ หมาะสม เพ่อ� ลดการอกั เสบ ลดการอกั เสบ ชว ยลดความเสยี หายทเ่ี กดิ ขน้� กบั เซลลห รอ� อวยั วะในรา งกายซง่ึ เปน ภาวะแทรกซอ น จากการติดเชื้อ และการทำงานของภูมิคุมกันที่มากเกินไปในการพยายามที่จะกำจัดเชื้อ หร�อเร�ยกวา ภาวะพายุไซโตไคน (cytokine storm) ยาสมุนไพร : ใชบรรเทาอาการในผปู วยท่ีมอี าการไมร ุนแรง - ยาฟาทะลายโจร - ยาขง� - ยาแกไอมะขามปอม - ยาสุม (รมไอน้ำ) - ยาปราบชมพท� ว�ป (ใชในกรณีมอี าการคดั จมูก น้ำมูก หร�อ หายใจไมส ะดวกรว มดว ย หา มใชขณะมีไขสงู หรอ� ตวั รอ นสูง) หลังติดเช้ือ Recovery & Care บรรเทาอาการที่เปนผลกระทบทางสุขภาพภายหลังติดเชื้อ อาการที่พบบอย เชน ไอ ออนเพลีย หายใจลำบาก ปวดขอ จมกู ไมไดกล�นิ ลน�ิ ไมรบั รส ผตู ดิ เชอ้ื โควด� แมจ ะออกจากโรงพยาบาลหลงั ตรวจไมพ บเชอ้ื แลว แตผ ปู ว ยหลายรายยงั คงประสบ กับปญหาจากความเสียหายของปอดที่เกิดข�้น ซึ่งตองใชเวลาเยียวยาไมต่ำกวา 3 เดือน หร�อ 1 ป หร�อมากกวา น้ัน ยาสมนุ ไพร : ตำรับยาใชฟ �นฟ� บำรงุ ปอด - ตำรบั ยาบำรงุ ปอด - ยาตร�ผลา - ยาปราบชมพท� วป� - ยาอภัยสาลี 14
การใชส มนุ ไพรดูแลสขุ ภาพ ในชว งการแพรร ะบาดของโควด� -19 1. ฟา ทะลายโจร รปู แบบทม่ี จี ำหนา ยในทอ งตลาดแบบผงบด และสารสกดั หยาบแอนโดรกราโฟไลด สรรพคณุ : เสรม� ภูมคิ มุ กัน ตา นไวรสั ลดอกั เสบ ขับเหง่อ� บรรเทาอาการไข ไอ เจ็บคอ วธ� ีใช : ผทู ่ีเปนหวดั : รบั ประทานในปรม� าณ สารแอนโดรกราโฟไลด 60 มลิ ลกิ รมั ตอ วนั แบง รบั ประทาน 3 เวลา ผูติดเชอ้ื โควด� -19 : ท่ีไมม อี าการหร�ออาการเลก็ นอย รบั ประทานในปรม� าณสารแอนโดรกราโฟไลด 180 มลิ ลกิ รมั ตอ วนั แบง รบั ประทาน 3 เวลา รบั ประทานตดิ ตอ กนั 5 วนั (รบั ประทานยาภายใน 72 ชว่ั โมง เมื่อเร�มมีอาการหร�อพบวามีการติดเชื้อเพ�่อปองกันอาการของโรคที่รุนแรง เชน ภาวะปอดอักเสบ) ผูสัมผัสใกลชิดกับผูติดเชื้อ ที่มีความเปนไปไดสูงที่จะติดเชื้อ : แตตองรอการตรวจยืนยันเปนระยะ เวลานาน พ�จารณาใชย าฟาทะลายโจร เชนเดยี วกับ ผูติดเชอ้ื โคว�ด-19 : ** ปร�มาณ สารแอนโดรกราโฟไลด สามารถดไู ดท่ฉี ลากขา งบรรจ�ภณั ฑ ** กรณีเปนรูปแบบฟาทะลายโจรแบบผงบด ตองรับประทานปร�มาณจำนวนหลายเม็ด เพ�่อใหได สารสำคัญ ออกฤทธ์แิ อนโดรกราโฟไลดท่สี ูงพอ ท่ีจะไดขนาดรักษา โควด� -19 ** เด็กอายุ อายุ 4-11 ป : ควรขอคำแนะนำถึงขนาดรับประทานที่เหมาะสมกับอายุ จากแพทย เภสชั กร หร�อแพทยแ ผนไทย กอ นใชยา ขอ หา ม/ขอควรระวัง : หามใชในหญิงตั้งครรภ หญิงใหนมบุตร ระวังการใชระยะยาวในผูที่หนาวงาย ความดันโลหิตต่ำเพราะอาจเสร�มฤทธิ์ยาลดความดัน ผูปวยโรคตับอักเสบ ไตวาย ใชยาวารฟาร�น หร�อผทู ี่มีโรคเรอ้� รังตองปรก� ษาแพทยก อ นใชย า 15
2. ยาขง� สรรพคณุ : เสรม� ภมู คิ มุ กนั ตา นไวรสั ลดอกั เสบ ลดเสมหะ แกค ดั จมกู เพม� การไหลเวย� นโลหติ ขบั เหงอ่� ว�ธีใช : - ขง� สด 1.5-3 กรมั ตม นำ้ ดม่ื ครง้ั ละ 1 แกว ชา วนั ละ 1-3 ครง้ั หลงั อาหาร ปรบั รสไดด ว ยนำ้ ผง้ึ มะนาว - ชนดิ แคปซลู วนั ละ 1-2 แคปซูล หลงั อาหาร ขอ หาม/ขอ ควรระวัง : มีผลเสรม� ยาละลายลิม� เลือดระวงั การใชในผปู วยโรคนิว� ในถงุ นำ้ ดี ชนดิ ยาแคปซูล ควรหลกี เลย่ี งในผมู ีไข และ เด็กอายตุ ำ่ กวา 6 ป 3. ยาแกไอมะขามปอ ม สรรพคุณ : เสรม� ภูมคิ ุมกัน ตา นไวรสั ลดอกั เสบ แกไอ ละลายเสมหะ ว�ธีใช : จ�บหร�ออม วนั ละ 3 คร้งั หร�อเม่อื มีอาการไอ ระคายคอ เสมหะขน เหนียว ขอหา ม/ขอ ควรระวงั : ยาอาจทำใหทองเสีย ผูปวยเบาหวานที่ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดไมได แนะนำใหใชร ูปแบบชาชง มะขามปอ ม (ไมมสี ว นผสมของน้ำตาล) 16
4. ยาสมุ (รมไอนำ้ ) ใชส มนุ ไพรที่มนี ้ำมันหอมระเหย สรรพคุณ : แกค ดั จมูกชวยขับเสมหะและนำ้ มกู ออกจากทางเดนิ หายใจ วธ� ีใช : สมุนไพรที่แนะนำเชน หอมแดง ตะไคร กะเพรา มะนาว มะกรูด ข�ง สะระแหน หั่นเปนชิ�นเล็ก ใสก ะละมงั แลว เติมน้ำรอ นจนทว มอาจโรยดวยพ�มเสนหรอ� การบรู เล็กนอยแตง กลน�ิ ว�ธที ำ : ใชผาคลุมศีรษะพรอมกะละมังใหปดสนิท สูดหายใจเอาไอระเหยของสมุนไพรเขาไป หายใจ เขา –ออกชา ๆ ทำเมอ่ื มอี าการหวดั คดั จมกู ไอ จาม โดยสมุ ยาครง้ั ละ 3-5 นาที วนั ละ 1-2 ครง้ั จนกวา อาการจะดขี �้น ขอ หา ม/ขอ ควรระวงั : ไมค วรสมุ ยาแกห วดั ในผทู ม่ี ีไข ตวั รอ น วง� เวย� นศรี ษะ เพราะอาจทำใหเ กดิ อาการ หนามืด เปนลมได 5. ตำรบั ยาบำรงุ ปอด สรรพคุณ : ชวยฟ�นฟ�ปอด ขยายหลอดลม แกหอบหดื วธ� ีใช : สมนุ ไพรในตำรบั ไดแ ก ใบหนมุ านประสานกาย ฝาง ใบมะคำไก แสมสาร แหว หมู และเถาวลั ยเ ปรย� ง อยางละเทา ๆ กัน ว�ธีทำ : ใสน้ำทวมตัวยา ตมเดือด 15 นาที ดื่มครั้งละ 1 แกวชา วันละ 1-3 ครั้งกอนอาหาร กินไดนาน 3 เดอื น หรอ� ตามคำแนะนำของแพทยแ ผนไทย ขอ หา ม/ขอควรระวัง : หามใชในหญิงตั้งครรภ ผูปวยโรคหัวใจที่คุมอาการไมได ผูที่ใชยาวารฟาร�น 17
6. ยาตรผ� ลา สรรพคณุ : เสรม� ภูมิคุมกันตานไวรัส ลดอักเสบแกไอ ละลายเสมหะ ว�ธีใช : สมุนไพรในตำรับ ไดแก สมอพ�เภก สมอไทย มะขามปอม (อยางละเทากัน) ครั้งละ 300 - 600 มิลลกิ รมั เม่ือมีอาการไอ วันละ 3 - 4 ครั้ง ขอหาม/ขอควรระวัง : อาจทำใหม ีอาการทองเสยี ** การศกึ ษาพบตรผ� ลา : มผี ลกระตนุ ระดบั ภมู คิ มุ กนั ในคนทง้ั ภมู คิ มุ กนั โดยกำเนดิ (Innate immune) และภูมิคุมกันจำเพาะ (Adaptive immune) โดยทำให T cells, B cells, NK cells (เซลลภูมิคุมกัน/ เม็ดเลือดขาว) เพม� ข้�น ซงึ่ เปนตวั ชวยจดั การกับไวรสั 7. ยาปราบชมพท� วป� สรรพคุณ : บรรเทาอาการของหวัด คดั จมกู ชวยใหท างเดนิ หายใจโลงข�น้ วธ� ีใช : คร้ังละ 3 แคปซูล วันละ 4 คร้ัง กอนอาหารและกอ นนอน ขอหาม/ขอควรระวงั : ไมควรใชเมื่อมีไขตัวรอนระวังการใชในผูที่มีความดันโลหิตสูง โรคหัวใจ โรคกระเพาะอาหาร กรดไหลยอ น เนอ่ื งจากยามรี สรอ นผมู คี วามผดิ ปกตขิ องตบั และไต กนิ ยาวารฟ ารน� และตงั้ ครรภให นมบตุ ร ไมควรใช ** สามารถใชไดในระยะที่มีการติดเชื้อ รวมกับการรักษามาตรฐาน กรณีที่มีอาการคัดจมูก หายใจลำบาก และตอ งไมม ีไขส ูง และสามารถใชหลังตดิ เชือ้ เพ�่อดูแลระบบทางเดินหายใจได 18
8. ยาอภยั สาลี สรรพคณุ : ใชบำบดั โรคลม แกจ�กเสียดแนนทอ ง และชว ยกระจายลม ว�ธีใช : ครั้งละ 1.5-2 กรมั วนั ละ 2 ครัง้ เชา และเยน็ กอนอาหาร ขอ หาม/ขอควรระวงั : หา มใชในหญงิ ตง้ั ครรภ และผทู ม่ี ีไข ควรระวงั การใชร ว มกบั ยาในกลมุ สารกนั เลอื ด เปนลิม� (anticoagulant) และยาตา นการจับตัวของเกลด็ เลือด (antiplatelets) 9. ยาหา ราก (ยาแกว หา ดวง, ยาเบญจโลกว�เชียร, ยาเพชรสวา ง) สรรพคุณ : แกไข กระทงุ พษ� หร�อถอนพษ� วธ� ีใช : บรรเทาอาการไข - ชนิดผง ชนดิ แคปซลู และชนิดเมด็ - ผูใหญ รบั ประทานคร้งั ละ 1-1.5 กรมั วนั ละ 3 คร้งั กอนอาหาร เมื่อมอี าการ - เดก็ อายุ 6-12 ป รบั ประทานครง้ั ละ 500 มลิ ลกิ รมั -1 กรมั วนั ละ 3 ครง้ั กอ นอาหาร เมอ่ื มอี าการ หมายเหตุ : ชนดิ ผงใหละลายนำ้ สกุ กอนรบั ประทาน ขอ หา ม/ขอ ควรระวัง - ไมแนะนำใหใชในผทู ส่ี งสัยวาเปน ไขเลือดออก เน่ืองจากอาจบดบังอาการของไขเ ลือดออก - หากใชยาเปนเวลานานเกนิ 3 วัน แลวอาการไมดขี �้น ควรปรก� ษาแพทย - ไมแนะนำใหใชในหญงิ ทีม่ ีไขท ับระดู หรอ� ไขระหวา งมปี ระจำเดือน 19
10. ยาจนั ทนล ลี า สรรพคุณ : บรรเทาอาการไขต ัวรอ น ไขเปลีย่ นฤดู วธ� ีใช : ชนดิ แคปซลู - เด็กอายุ 6-12 ป รับประทานคร้ังละ 500 มิลลิกรมั - 1 กรัม ทุก 3-4 ชวั่ โมง เม่ือมีอาการ - ผูใหญ รับประทานคร้งั ละ 1 - 2 กรมั ทุก 3 - 4 ชวั่ โมง เมือ่ มีอาการ ขอ หาม/ขอควรระวัง : - ไมแนะนำใหใชในผูปวยที่สงสัยวาเปนไขเลือดออก เนื่องจากอาจบดบังอาการของไขเลือดออก - หากใชย าเปนเวลานานเกิน 3 วัน แลว อาการไมด ีข�น้ ควรปรก� ษาแพทย 11. ยาเขย� วหอม สรรพคุณ : บรรเทาอาการไข รอนในกระหายน้ำ แกพ�ษหัด พ�ษอีสุกอีใส (บรรเทาอาการไขจากหัด และอสี ุกอีใส) วธ� ีใช : ชนิดแคปซูล - เดก็ อายุ 6-12 ป รบั ประทานคร้งั ละ 500 มิลลิกรัม ทุก 4-6 ช่วั โมง เม่อื มีอาการ - ผูใหญ รับประทานคร้ังละ 1 กรมั ทุก 4-6 ช่วั โมง เมอื่ มีอาการ ขอหา ม/ขอควรระวัง : - ระวังการใชในผปู วยที่แพละอองเกสรดอกไม - ไมแ นะนำใหใชในผปู ว ยท่สี งสยั วา เปนไขเลือดออก เน่ืองจากอาจบดบงั อาการของไขเ ลือดออก - หากใชย าเปนเวลานานเกนิ 3 วนั แลว อาการไมด ีข้�น ควรปร�กษาแพทย 20
คำแนะนำทางการแพทยแ ผนไทย 1. อาหารกับการดแู ลสุขภาพ รับประทานอาหารหร�อสมนุ ไพรทีม่ ีรสเยน็ เพ่อ� ชวยลดไข เชน แกงจด� ฟก� ผกั หร�อผลไมท่ีไมห วานจดั รสเปร�้ยว เชน น้ำกระเจ�๊ยบ หร�อยาชงตร�ผลา (สมอไทย สมอพ�เภก มะขามปอม) เพ�่อชวยบรรเทาอาการรุนแรงของโรค ในกรณีท่ีมอี าการของโรค 1.1 พช� ผัก ผลไมส มนุ ไพร 3 กลมุ ท่ีแนะนำ 1.1.1 กลมุ ทม่ี ฤี ทธก์ิ ระตนุ ภมู คิ มุ กนั ไดแ ก พลคู าวหรอ� ผกั คาวตอง เหด็ ตา งๆ เชน เหด็ นางฟา เห็ดหหู นู เห็ดหอม ซึง่ มสี ารเบตากลูแคน (Beta - glucan) เปนสารสำคญั ในการชวยกระตนุ ภมู คิ มุ กนั ของรา งกาย ตรผ� ลา ขง� ขา กระเทียม เปน ตน 1.1.2 กลุมที่มีว�ตามินซี และสารตานอนุมูลอิสระสูง (สารกลุมโพลีฟ�นอล, ไบโอเฟลโวนอยด (แอนโทไซยานนิ ) เชน ดอกขเ้� หลก็ ยอดมะยม ใบเหลยี ง ฟก� ขา ว คะนา ผกั หวาน พรก� ชฟ้ี า เขย� ว ผกั แพว ผกั เชียงดา มะระข�้นก ยอดสะเดา ผกั มะรมุ เปน ตน 1.1.3 กลมุ ทม่ี งี านวจ� ยั เบอ้ื งตน วา มสี ารสำคญั ทอ่ี าจชว ยลดโอกาสการตดิ เชอ้ื โคโรนา 2019 1.1.3.1 กระชายอยใู นขน้ั ตอนการวจ� ยั จากการวจ� ยั ในหลอดทดลองพบวา มฤี ทธย์ิ บั ยง้ั การแบง ตัวของเชือ้ ไวรสั และลดการอกั เสบ ซงึ่ สารสารสำคญั จะพบปรม� าณมากในเนือ้ กระชาย 1.1.3.2 ผัก ผลไมที่มีสารเคอรซีติน (quercetin) สูง เชน พลูคาวหร�อผักคาวตอง หอมแดง หอมหัวใหญ มะรมุ แอปเปล� ใบหมอน เปนตน 1.1.3.3 ผัก ผลไมที่มีสารเฮสเพอร�ดิน (hesperidin) และรูติน (rutin) สูง ไดแก ผวิ และเยื่อหมุ ดานในเปลอื กผลของพช� ตะกูลสม (Citrus fruit เชน สม มะนาว มะกรดู สมซา) 1.1.3.4 ผักทีม่ ีสารโอเร�ยนทนิ (orientin) เชน กะเพรา 1.1.3.5 ธญั พ�ชตางๆ ซงึ่ มีสารสำคัญ lignin เปนตน 21
1.2 เมนอู าหารชวยเสร�มสรา งภูมิตา นทานใหรา งกายหา งไกลจากเชอื้ ไวรัส 1.2.1 มีสวนผสมหลักคือ มะนาวหั่นพรอมเปลือก และหอมแดงสด ทั้งสองอยางนี้ถือเปน สมุนไพรที่มีสารเฮสเพอร�ดิน สารรูติน และว�ตามินซี ชวยปองกันไมใหไวรัสเขาสูเซลลของรางกาย ชวยลดโอกาสการติดเชอื้ ในอวยั วะตาง ๆ ได 1.2.2 ผัดกะเพรา ขอมูลจากกรมการแพทยแผนไทยและแพทยทางเลือก ระบุวาใบกะเพรา มีสารโอเร�ยนทิน (orientin) เปนสารสำคัญที่มีศักยภาพในการปองกันไมใหไวรัสเขาเซลล ชวยลด โอกาสการติดเชื้อของเซลล จ�งชวยปอ งกนั ไมใหป วยไขจากเช้ือไวรัสได 1.2.3 ตมยำมีสวนประกอบหลักคือ หอมใหญ หอมแดง ซึ่งมีสารสำคัญอยาง สารเคอรซีทิน (quercetin) ที่มีศักยภาพในการปองกันไมใหไวรัสเขาเซลล ชวยลดโอกาสการติดเชื้อ อีกทั้งยังมีเห็ด ที่มีสารเบตากลูแคน ชวยกระตุนภูมิคุมกันของรางกาย ทำใหไมปวยงาย และมะนาวที่ใสในตมยำ มวี �ตามินซีที่มฤี ทธต์ิ านอนุมลู อิสระสูง ชวยเสรม� การทำงานของระบบภูมคิ มุ กัน 1.2.4 ตม โคลง มสี ว นผสมของสมุนไพรจำพวกหอมใหญ หอมแดง เห็ดชนิดตา งๆ และมะนาว ซึ่งมีสารสำคัญ เชน สารเคอรซีทิน เบตากลูแคน และว�ตามินซี ที่ชวยกระตุนภูมิคุมกันของรางกาย ทำใหไมปว ยงา ย มฤี ทธ์ติ า นอนมุ ูลอิสระสูง ชวยสงเสร�มการทำงานของระบบภมู ิคุมกนั 22
1.2.5 แกงสมมะรุม แกงสมผักรวม แกงสมทั้งสองชนิดนี้ตางก็เปนอาหารไทยที่มีสมุนไพร เปน สว นประกอบ เรม� จาก \"แกงสม มะรมุ \" มมี ะรมุ เปน สว นประกอบหลกั ซง่ึ มสี ารเคอรซ ตี นิ (quercetin) ที่มีศักยภาพในการปองกันไมใหไวรัสเขาเซลล ชวยลดโอกาสการติดเชื้อ สวนเมนู \"แกงสมผักรวม\" ควรใชผักหลากหลายสีผสมกัน เพราะอุดมไปดวยว�ตามินซี และสารกลุมแอนโทไซยานิน ซึ่งเปนสาร เฟลโวนอยดท ม่ี ฤี ทธต์ิ า นอนมุ ลู อสิ ระสงู ชว ยเสรม� การทำงานของเซลลในระบบภมู คิ มุ กนั ทำใหไมป ว ยงา ย 1.2.6 นำ้ พรก� ผกั ตม ผกั สด โดยอาจจะเนน ผกั สมนุ ไพรทม่ี สี รรพคณุ ทางยาในเมนนู ใ้ี หม ากขน้� เชน ดอกข�้เหล็ก ยอดมะยม ใบเหลียง ยอดสะเดา มะระข�้นก ฟ�กขาว ผักเชียงดา คะนา มะรุม ผักแพว ผักหลากสี ซึ่งผักเหลานี้อุดมไปดวยสารกลุมแอนโทไซยานิน ซึ่งเปนสารกลุมเฟลโวนอยดที่มีฤทธิ์ ตา นอนมุ ลู อสิ ระสงู และมีวต� ามนิ ซีสงู ดวย 1.2.7) นำ้ ตรผ� ลา, นำ้ ลกู หมอ น สำหรบั เครอ่� งดม่ื หรอ� นำ้ สมนุ ไพรทท่ี างกรมการแพทยแ ผนไทย และแพทยทางเลือกแนะนำ คือ \"น้ำตร�ผลา\" ซึ่งชวยเสร�มสรางระบบภูมิคุมกันได นอกจากนี้อาจนำ ผักผลไมที่แนะนำขางตนมาปรุงอาหารอื่นหร�อทำเปนเคร�่องดื่มได เชน \"น้ำลูกหมอน\" มีสารกลุม แอนโทไซยานินซึ่งเปนสารเฟลโวนอยด ที่มีฤทธิ์ตานอนุมูลอิสระสูง ชวยเสร�มการทำงานของเซลล ใหแ ขง็ แรง หรอ� จะเลอื กดม่ื \"ชาใบหมอ น\" ก็ได ในในบหมอ นมสี ารเคอรซ ตี นิ ทม่ี ศี กั ยภาพในการปอ งกนั ไมใหไวรัสเขา เซลล ชวยลดโอกาสการตดิ เชอื้ เปน ตน 23
2. หตั ถการกบั การดูแลสุขภาพ 2.1 การนวดไทย การตรวจ การว�นิจฉัย การบำบัด การรักษา การปองกันโรคการสงเสร�ม และฟน� ฟ�สุขภาพ โดยใชอ งคค วามรเู กยี่ วกบั ศลิ ปะการนวดไทย ทั้งน้ดี วยกรรมว�ธีการแพทยแ ผนไทย เพ�่อกระตุนระบบไหลเวย� นเลือดและน้ำเหลือง คลายกลา มเน้ือ ขอ หา มนวด - ผูท่มี ีภาวะผดิ ปกติของการแขง็ ตวั ของเลือด - บร�เวณที่เปนมะเรง็ หรอ� บร�เวณท่ีเปน เน้อื งอกท่ีเปน เนอ้ื ราย - โรคติดตอหร�อโรคตดิ เชอ้ื ทางผิวหนังทกุ ชนดิ เชน วณั โรค เอดส อสี กุ อีใส งูสวัด - ผทู ีม่ ีไขมากกวา หรอ� เทากับ 37.5 องศาเซลเซยี ส - บรเ� วณทม่ี อี าการอกั เสบ บวม แดง มคี วามรอ น - บรเ� วณกระดูกแตก หกั ปร� ราว ที่ยังไมต ดิ - ผูทป่ี ระสบอุบตั ิเหตมุ าในชวง 1 สปั ดาห– 3 เดือน ทั้งนี้ไมแนะนำใหนวดในผูที่มีอาการ อาการแสดงทางคลินิก ของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 จะสามารถกระทำได ก็ตอเมื่อ แพทยแผนปจจ�บัน หร�อแพทยแผนไทย/แพทยแผนไทยประยุกต มีความเหน็ วา สามารถกระทำได 2.2 การประคบสมนุ ไพร การประคบสมนุ ไพรเปน การประคบความรอ น ดวยฤทธิ์ของสารสำคัญจากน้ำมันหอมระเหย ในสมุนไพรที่เปนสวนประกอบของ ลกู ประคบ ชว ยกระตนุ ระบบไหลเวย� นเลอื ดและนำ้ เหลือง คลายกลามเนื้อ ทั้งนี้ไมแนะนำใหประคบความรอนในผูที่มีอาการ อาการแสดงทางคลินกิ ของโรคตดิ เชื้อไวรัสโคโรนา 2019 ที่มีอาการรุนแรงและมีไข หร�ออุณหภูมิกาย มากกวาหร�อ เทา กบั 37.5 องศาเซลเซยี ส จะสามารถกระทำได กต็ อ เมอ่ื แพทยแผนปจจ�บัน หร�อแพทยแผนไทย/แพทยแผนไทย ประยกุ ต มคี วามเห็นวาสามารถกระทำได 24
2.3 การอบสมุนไพร การอบสมุนไพร ชวยกระตุนระบบไหลเว�ยนเลือดและน้ำเหลือง ชวยใหระบบทางเดินหายใจดขี น�้ คลายกลา มเนือ้ และใหความรสู กึ ผอนคลาย ทั้งนี้ไมแนะนำใหประคบความรอนในผูที่มีอาการอาการแสดงทางคลินิกของโรคติดเชื้อไวรัส โคโรนา 2019 ที่มีอาการรุนแรงและมีไข หร�ออุณหภูมิกาย มากกวาหร�อเทากับ 37.5 องศาเซลเซียส จะสามารถกระทำได ก็ตอเมื่อแพทยแผนปจจ�บัน หร�อแพทยแผนไทย/แพทยแผนไทยประยุกต มคี วามเหน็ วา สามารถกระทำได 3. ธรรมานามยั กับการดูแลสุขภาพ กายานามัย การมีสุขภาพกายที่ดีดวยการออกกำลังกาย ไดแก ทาบร�หารษีดัดตน มณีเวช เพอ่� ผอ นคลายรา งกาย จ�ตตานามัย การมีสุขภาพจ�ต สุขภาพใจที่ดี รับฟ�งขาวสารอยางมีว�จารณญาณ เพ�่อไมใหเกิด ความตืน่ ตระหนก ว�ตกกงั วล หร�อความครย� ดจากสภาวะการณของโรคระบาดโควค� -19 ชีว�ตตานามัย การมีพฤติกรรมในการดำรงชีว�ตประจำวันที่ดี ไดแก การเลือกรับประทานอาหาร ที่มีประโยชน การนอนหลับพักผอนใหเพ�ยงพอและเปนเวลาอาศัยอยูในสถานที่ที่อากาศถายเท ไดสะดวก สะอาด ปราศจากมลพ�ษและสิ�งกอกวน หลีกเลี่ยงพฤติกรรมเสี่ยงตอการทำลายสุขภาพ ไดแก เคร�่องด่ืมแอลกอฮอลเ หลา เบยี ร การสูบบหุ ร�่ และหางไกลจากอบายมุขตา ง ๆ 25
คำแนะนำในการดูแลสภาพจต� ใจ ใหเขม แขง็ ทามกลางว�กฤติ COVID – 19 คุณมอี าการเหลา น้ีหร�อไม หวาดกลัวและกงั วลเกีย่ วกับ มกี ารเปล่ียนแปลงวงจรปกติ สุขภาพของตัวเองและคนทีเ่ รารกั ในการกินและการนอน หนั ไปหาการสบู บุหร่� ไมม สี มาธิ โรคประจำตัวกำเร�บ หร�อเคร่�องดม่ื แอลกอฮอล และนอนหลบั ยาก หรอ� เลวรา ยลง มากขน้� กวาปกติ ถาคณุ มีอาการเหลา น้ี ลองปรบั พฤตกิ รรมตนเอง เพ่อ� รบั มอื กับสถานการณในชวงน้ีไปดวยกัน ลดหร�อพักการตดิ ตามขา วโคว�ค-19 ลงบาง ทำกิจกรรมทีช่ นื่ ชอบและเปนกิจกรรมท่ีสามารถ เพราะการรบั รูข าวสารทำใหจ�ตใจหดหู ทำไดตามหลกั การ Social Distancing ดแู ลความสะอาดและสขุ ภาพกายใหดี ตดิ ตอ กบั เพ�อ่ นฝูง ญาตมิ ติ รอยเู สมอ 26 ดวยการยดื เสน ทำสมาธิ กินอาหารสขุ ภาพ หาเพ�่อนที่ไวใจไดแลว เลา ใหเขาฟง� วา ออกกำลังกายสม่ำเสมอ พักผอ นใหพ �ยงพอ ทานมีความกงั วลและรูสึกอยา งไร หลกี เลย่ี งการดื่มแอลกอฮอลแ ละสบู บุหร�่ จะชวยใหผอ นคลายความกงั วลลงได
รพ.ปตตานี 073-711059 ตอ 4745 / 086-6276629 รพ.หนองจิก 073-437174 ตอ 130 รพ.โคกโพธ์ิ 073-431313 ตอ 163 / 089-4647398 รพ.แมล าน 073-469482 ตอ 4101 รพ.ยะหร�่ง 073-491013 ตอ 340 รพ.ยะรัง 073-439018 ตอ 3276 / 086-3064417 รพ.มายอ 073-497248 ตอ 356 รพ.ทุงยางแดง 073-489070 ตอ 130 / 065-3839170 รพ.ปะนาเระ 073-499063 ตอ 122 รพร.สายบรุ � 073-411002 ตอ 123 รพ.ไมแ กน 073-481040 ตอ 5131 รพ.กะพอ 073-494037 ตอ 251 / 098-0100027 จัดทำโดย กลมุ งานการแพทยแ ผนไทยและการแพทยทางเลอื ก สำนกั งานสาธารณสขุ จังหวัดปตตานี รว มกับเคร�อขา ยแพทยแผนไทยจังหวัดปต ตานี ขอ มูลจาก - คมู ือการดแู ลสุขภาพสำหรับประชาชนในสถานการณการแพรระบาดของโควด� -19 ระลอก3 ดว ยศาสตรก ารแพทยแ ผนไทยและสมนุ ไพร โดยโรงพยาบาลอภยั ภูเบศร - คมู อื ดูแลตัวเองสำหรับประชาชน โดยสำนกั งานกองทุนสนบั สนนุ การสรางเสร�มสขุ ภาพ (สสส.)
Search
Read the Text Version
- 1 - 28
Pages:
