งานวัฒนธรรมนุ๊ก

“ วฒั นธรรม ” เสนอ ผศ.ดร.สุรชยั ภัทรดษิ ฐ์ ภูมิภักดิเมธี

ความหมายของวัฒนธรรม วฒั นธรรม หมายรวมถึง ทกุ ส่ิง ทกุ อย่างท่ีมนษุ ยส์ รา้ งขึน้ มา นบั ตงั้ แต่ภาษา ขนบธรรมเนียม ประเพณี ศาสนา กฎหมาย ศิลปะ จริยธรรม ตลอดจนวิทยาการและเทคโนโลยีต่าง ๆ อาจกล่าวไดว้ ่า วฒั นธรรมเป็นเคร่อื งมือท่ีมนษุ ย์ คิดคน้ ขนึ้ มาเพ่ือช่วยใหม้ นษุ ยส์ ามารถดารงอย่ตู ่อไปได้ เพราะการจะมี ชีวิตอย่ใู นโลกนีไ้ ดม้ นษุ ยจ์ ะตอ้ งรูจ้ กั ใชป้ ระโยชนจ์ ากธรรมชาติและจะตอ้ งรูจ้ ักควบคมุ ความประพฤติ ของมนษุ ยด์ ว้ ยกนั วฒั นธรรม คือคาตอบท่ีมนษุ ยใ์ นสงั คมคดิ ขนึ้ มาเพ่ือแกป้ ัญหาเหลา่ นี้

ความสาคญั ของ วฒั นธรรม 1) วฒั นธรรมเป็นเคร่ืองสรา้ งระเบียบแก่สงั คมมนษุ ย์ ใหม้ ีระเบียบแบบแผนท่ีชดั เจนรวมถึง ผลของการแสดงพฤติกรรมตลอดจนถึงการสรา้ งแบบแผนของความคิด ความเช่ือ และ คา่ นิยม 2) วฒั นธรรมทาใหเ้ กิดความสามคั คีความเป็นอนั หน่ึงอนั เดียวกนั สงั คมท่ีมีวัฒนธรรมเดียวกนั ยอ่ มจะมีความรูส้ กึ ผกู พนั เดียวกนั เกิดความเป็นปึกแผน่ จงรกั ภกั ดีและอทุ ิศตนใหก้ บั สงั คมทาให้ สงั คมอยรู่ อด 3) วัฒนธรรมเป็นตัวกาหนดรูปแบบของสถาบัน เช่น รูปแบบของครอบครวั จะเห็นได้ว่า ลกั ษณะของครอบครวั แต่ละสงั คมตา่ งกนั ไปเช่น วฒั นธรรมไทยกาหนดเป็นแบบสามีภรรยา เดียว ในอกี สงั คมหน่งึ กาหนดวา่ ชายอาจมีภรรยาไดห้ ลายคน

4) วฒั นธรรมเป็นเครื่องมือชว่ ยแกป้ ัญหา และสนองความตอ้ งการของมนษุ ย์ มนษุ ยไ์ มส่ ามารถ ดารงชีวติ ภายใตส้ งิ่ แวดลอ้ มไดอ้ ยา่ งสมบรู ณ์ ดงั นนั้ มนษุ ยต์ อ้ งแสวงหาความรูจ้ ากประสบการณ์ ท่ีตนไดร้ บั การประดิษฐค์ ิดคน้ วธิ ีการใชท้ รพั ยากรนนั้ ใหเ้ กิดประโยชนต์ อ่ ชีวิต 5) วฒั นธรรมช่วยใหป้ ระเทศชาติเจรญิ กา้ วหนา้ หากสงั คมใดมีวฒั นธรรมท่ีดีงามเหมาะสม เช่น ความมีระเบียบวินยั ขยนั ประหยดั อดทน การเห็นประโยชนส์ ่วนรวมมากกว่าส่วนตวั เป็นตน้ สงั คมนนั้ ย่อมจะเจรญิ กา้ วหนา้ ไดอ้ ยา่ งรวดเรว็ 6) วฒั นธรรมเป็นเคร่อื งแสดงเอกลกั ษณข์ องชาติ คาว่า เอกลกั ษณ์ หมายถึง ลกั ษณะพิเศษหรือ ลกั ษณะเดน่ ของบคุ คลหรอื สงั คม ท่ีแสดงวา่ สงั คมหน่งึ แตกตา่ งไปจากอีกสงั คมหนง่ึ

พฒั นาการของวฒั นธรรม “สังคม” คือ กลุ่มคนท่ีดารงชีวิตอยู่ร่วมกันเป็นหมู่คณะ ในสถานท่ีและเวลาท่ี กาหนดรู้ได้ “วฒั นธรรม” คือ แบบอยา่ งการดาเนินชีวิตของคนท่ีอยกู่ นั เป็นสงั คมนนั้ ซ่งึ ประกอบดว้ ยอปุ กรณ์ วิธีการ และ ความคิด ความเช่ือ ท่ีสรา้ งและใชร้ ่วมกนั ลกั ษณะของสงั คมและวฒั นธรรมจึงขึน้ อย่กู บั ปั จจยั ท่ีเก่ียวกบั คน และอปุ กรณ์ วิธีการท่ีใชด้ ารงชีวติ ในหมคู่ ณะนนั้ สงั คมและวฒั นธรรมไทยมีลกั ษณะท่ีเปล่ียนแปลงไปไดใ้ นยคุ สมยั ท่ีต่างกนั เพราะปัจจยั สาคัญไดแ้ ก่ จานวน ประเภท และความสมั พนั ธข์ องบคุ คล สภาพแวดลอ้ มของสงั คม ความรูค้ วามสามารถของคนไทย และความ ตอ้ งการพอใจของคนไทยในการมีชีวิตรว่ มกนั

ประเภทของวัฒนธรรม 1. วัฒนธรรมทางวัตถุเป็ นวัฒนธรรมท่ี 2. วฒั นธรรมท่ีไม่ใช่วตั ถุ เป็นวฒั นธรรมท่ี สามารถมองเห็นหรือจบั ตอ้ งได้ เป็นรูปธรรม มองไม่เห็น เป็ นภาพนามธรรม เช่น เช่น หนังสือ แว่นตา รถยนต์ เป็นต้น เป็ น ค่านิยม มารยาท ปรัชญา บรรทัดฐาน สิ่งประดิษฐ์ต่าง ๆ ท่ีสมาชิกในสงั คมคิดคน้ สถาบนั สงั คม ความเช่ือ เป็นตน้ ขนึ้ มา

สาเหตุของวัฒนธรรม 1.ความตอ้ งการท่ีจะไดร้ บั การ 2. ความตอ้ งการทางสงั คม 3. ความตอ้ งการทางจิตใจ ตอบสนองทางชีววทิ ยา (social needs) เน่ืองจาก การอยรู่ ว่ มกนั ของ คน การแบ่ง (psychological (biological needs) ซง่ึ หนา้ ท่ี การรว่ มมือกนั แกไ้ ข needs) ซง่ึ วฒั นธรรมท่ีมา เป็นความตอ้ งการพืน้ ฐาน คือ ปัญหาพืน้ ฐาน ก่อใหเ้ กิด ตอบสนองความตอ้ งการ คือ วฒั นธรรม คอื การจดั ระเบียบ ปัจจยั 4 ทางสงั คม (social ระบบความเช่ือ (ลทั ธิ/ศาสนา) organization)

ปญั หาพ้นื ฐานทางวฒั นธรรม ปัญหาพนื้ ฐาน ส่วนของวฒั นธรรม ปัญหาความสมั พนั ธท์ างเพศและการควบคมุ เพศสมั พนั ธ์ ระบบเครอื ญาติ ปัญหาเรอ่ื งปากทอ้ ง ระบบเศรษฐกิจ ปัญหาความขดั แยง้ และการควบคมุ ทางสงั คม ระบบการเมืองการปกครอง ปัญหาเรอ่ื งการอบรมส่งั สอนสมาชิกใหม่ของสงั คม ระบบการศกึ ษา ปัญหาเรอ่ื งลลี้ บั อานาจเหนือธรรมชาติ ระบบศาสนาและความเช่ือ ปัญหาเรอ่ื งโรคภยั ไขเ้ จ็บ ระบบการแพทยแ์ ละสาธารณสขุ ปัญหาเรอ่ื งการส่อื สาร ระบบการส่อื สาร ปัญหาเรอ่ื งความคดิ สรา้ งสรรค์ และการแสดงออก ศิลปะ ปัญหาเรอ่ื งการพกั ผ่อนหยอ่ นใจ กีฬา และนนั ทนาการ

ลักษณะสําคัญของวัฒนธรรม 1. วัฒนธรรมเกิดจากการเรียนรู้ วัฒนธรรมไม่ใช่สิ่งท่ีติดตัวมนุษยม์ าแต่กาเนิดและไม่ใช่สิ่งท่ีอาจ ถ่ายทอดทางพนั ธุกรรมได้ 2.วฒั นธรรมเป็นมรดกของสงั คม วฒั นธรรมเป็นผลของการถ่ายทอดและการเรียนรูจ้ ากสมาชิกรุ่นหน่ึง ไปส่สู มาชิกอีกรุ่นต่อไป การถ่ายทอดนนั้ ตอ้ งใชเ้ วลา และมีภาษาเป็นส่ือกลางช่วยใช้มนุษยไ์ ดแ้ สดง ความรูส้ กึ 3.วัฒนธรรมเป็นสิ่งท่ีเปล่ียนแปลงได้ จากการคิดคน้ สิ่งใหม่ๆ หรือปรบั ปรุงของเดิมให้เหมาะสมกับ สถานการณท์ ่ีเปล่ยี นแปลงไป จงึ ทาใหว้ ฒั นธรรมมีการเปล่ยี นแปลงอยเู่ สมอ

4. วฒั นธรรมมีลกั ษณะเป็นการแสดงถึงรูปแบบของความคิด ในการแสดงพฤติกรรมของมนษุ ย์ เป็นผลมาจา การช่วยกันกาหนดรูปแบบของความคิดในการแสดงพฤติกรรมของสมาชิก โดยท่ีสมาชิกรับรูร้ ่วมกัน และ ประพฤติตามแนวคิดนนั้ 5. วฒั นธรรมมิใช่เป็นของผใู้ ดผหู้ น่ึงโดยเฉพาะ วฒั นธรรมเป็นของส่วนรวม ซ่ึงเกิดจากการท่ีมนษุ ยอ์ ย่รู ว่ มกนั และสรา้ งรูปแบบในการดาเนินชีวติ ในสงั คมรว่ มกนั 6. วัฒนธรรมมีทงั้ ระดบั ใหญ่และระดบั รอง หมายถึง วัฒนธรรมโลก กาหนดใหเ้ ป็ นอารยธรรม วัฒนธรรม ประจาชาติ วฒั นธรรมทอ้ งถ่ิน 7. เกิดขนึ้ เพ่ือสนองความตอ้ งการของคนในสงั คม

การเลือกรับวฒั นธรรมสากล 1) เลือกรบั วฒั นธรรมสากลท่ีจาเป็นตอ่ การดาเนินชีวิตประจาวนั วฒั นธรรมสากล เช่น ภาษาองั กฤษ คอมพิวเตอร์ โทรศพั ทม์ ือถือ ความรูท้ างวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี ตลอดจนระบบระเบียบการคา้ ขายระหว่างประเทศ มีความสาคญั ในการติดต่อสมั พันธ์ ระหว่างคนไทยและคนต่างชาติอย่างมาก จึงจาเป็นตอ้ งศึกษาหาความรูใ้ หถ้ ่องแท้ เลือกรบั เฉพาะ วฒั นธรรมท่ีดี เหมาะกบั สงั คมไทยเพ่ือเป็นประโยชนต์ อ่ การดาเนินชีวิตขอแงคนไทยในยคุ ปัจจบุ นั

2) พิจารณาถงึ ขอ้ ดีและขอ้ เสยี ควบค่กู นั ไป เน่ืองจากส่งิ ประดิษฐ์และนวตั กรรมจากวฒั นธรรมภายนอกมีทงั้ ขอ้ ดีและขอ้ เสีย หรือกลา่ ว อีนัยหน่ึง คือ ก่อใหเ้ กิดคุณอนันตแ์ ละโทษมหันต์ ซ่ึงถา้ หากเราศึกษาใหด้ ีใชใ้ หเ้ ป็นประโยชนก์ ็จะ ก่อใหเ้ กิดความสะดวกสบาย ช่วยแกไ้ ขปัญหาไดท้ นั ทว่ งที และตอบสนองความตอ้ งการในด้านตา่ งๆ ไดด้ งั ใจ แตผ่ ลเสยี กม็ ีอยมู่ าก เช่น ทาใหม้ นษุ ยเ์ กิดความฟ้งุ เฟ้อ ใหค้ วามสาคัญทางดา้ นวตั ถมุ ากกวา่ จิตใจ เกิดการแก่งแย่งแข่งขันกัน อีกทั้งส่งผลเสียต่อสภาพแวดล้อม เน่ืองจากต้องใ ช้ ทรพั ยากรธรรมชาติอย่างมากและมีการปลอ่ ยของเสียออกมาเป็นจานวนมาก

3) มีการรว่ มมือ คน้ ควา้ เผยแพร่ รวมถงึ การประยกุ ตใ์ ชภ้ มู ปิ ัญญาไทย โดยสบื คน้ จากคาบอกกลา่ วของผเู้ ฒ่า ผอู้ วโุ ส และผรู้ ู้ จากนิยาย นิทานชาวบา้ น คมั ภียท์ าง ศาสนา วรรณคดีประเภทต่างๆ คาคม สุภาษิต คาพังเพย รวมถึงการสังเกตและเปรียบเทียบกา ร ดาเนินชีวิต ความสมั พนั ธร์ ะหว่างบคุ คลในสงั คม และความสมั พนั ธก์ ับส่ิงแวดลอ้ ม โดยไดจ้ ดั ระบบ ความรู้ เพ่ือสรา้ งเป็นองคค์ วามรูข้ นึ้ พรอ้ มทงั้ เผยแพรใ่ หท้ กุ ภาคสว่ นไดต้ ระหนกั ถึงความสาคญั ของภมู ิ ปัญญาไทย

4) มีการพฒั นาและผสมผสานวฒั นธรรมไทยใหเ้ หมาะสมกบั สมยั ปัจจบุ นั เราจะเห็นไดว้ ่า ภูมิปัญญาไทยหลายเร่ืองไดก้ ลายเป็นภูมิปัญญาสากล เช่น อาหารไทย ไดร้ บั ความนิยมท่วั โลก มีการผสมผสานภูมิปัญญาไทยกบั ภูมิปัญญาตะวนั ตก โดยเฉพาะอย่างย่ิง ด้านสถาปัตยกรรม เช่น โบสถ์วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนาราม พระท่ีน่ังจักรีมหาปราสาทใน พระบรมมหาราชวงั พระท่ีน่งั อนนั ตสมาคม และสถาปัตยกรรมแบบชิโน-โปรตกุ ีส ในจงั หวดั ภูเก็ต เป็น ตน้ การผสมผสานอย่างลงตวั ของภูมิปัญญาไทยกบั ภูมิปัญญาตะวนั ตก ไดก้ ลายเป็นมรดกสาคญั ของวฒั นธรรมรว่ มสมยั ของไทย

การเรยี นรูว้ ัฒนธรรมสากล ในยคุ ปัจจบุ นั โลกของเรามคี วามเจรญิ กา้ วหนา้ ทางดา้ นเทคโนโลยีอยา่ งสงู เป็นยคุ แห่งโลกาภิวฒั นท์ ่ี มีการเช่ือมโยงถงึ กนั ไดอ้ ยา่ งงา่ ยดาย มีการติดตอ่ ซ่งึ กนั และกนั เม่ือมีการติดตอ่ ส่ือสารกนั มากขนึ้ ก็ยอ่ มสง่ ผล ใหว้ ฒั นธรรมมีการผสมผสานกนั มากขนึ้ จนในท่ีสดุ มนษุ ยจ์ งึ ตอ้ งมีการคน้ หาหรอื สรา้ งวฒั นธรรมสากลในดา้ น ตา่ งๆ ขนึ้ มาเพ่ือเป็นแนวทางในการปฏิบตั ริ ว่ มกนั เช่น มีการกาหนดภาษาสากล ระบอบการเมืองการปกครอง มาตรฐานดา้ นความปลอดภยั เป็นตน้

การเรยี นรวู้ ัฒนธรรมสากล การท่ีหลายประเทศในโลกรวมถึงประเทศไทยมีความตอ้ งการจะพฒั นาตนเองเพ่ือกา้ วส่คู วามเป็น สากล วฒั นธรรมสากลจงึ มีความสาคญั ซง่ึ คนในสงั คมจาเป็นท่ีจะตอ้ งศกึ ษาและรบั มาเป็นแนวทางหน่งึ ในการ ดาเนินชีวิต เพ่ือท่ีจะพฒั นาศกั ยภาพของตนเองและกา้ วทนั ความเปล่ียนแปลงท่ีเกิดขึน้ อย่างรวดเร็ว แต่ใน ขณะเดียวกนั หากมีการรบั วฒั นธรรมสากลมากเกินไป ก็อาจส่งผลเสียทาใหว้ ฒั นธรรมดงั้ เดิมของชาติสญู หายไป

การปรับปรงุ เปลยี่ นแปลงวฒั นธรรมไทย สาเหตทุ ่ีตอ้ งมีการปรบั ปรุงเปล่ยี นแปลงวฒั นธรรม มีดงั นี้ 1. การคิดคน้ วทิ ยาการและการแสวงหาผลประโยชนจ์ ากตา่ งชาติ 2. กระแสโลกาภิวตั น์ 2.1 ขอ้ มลู ข่าวสารจากตา่ งประเทศ 2.2 ลทั ธิบรโิ ภคนิยม

การคดิ ค้นวทิ ยาการและการแสวงหาผลประโยชนจ์ ากตา่ งชาติ ประเทศท่ีตอ้ งพง่ึ พาวทิ ยาการจากตา่ งประเทศ จาเป็นตอ้ งรูเ้ ทา่ ทนั วฒั นธรรมต่างประเทศดว้ ย เพ่ือนาไปปรบั ปรุงใหเ้ หมาะกบั วฒั นธรรมของตน และปอ้ งกนั การครอบงาของตา่ งชาติ

กระแสโลกาภวิ ัตน์ : ข้อมูลข่าวสารจากตา่ งประเทศ ขอ้ มลู ข่าวสารอาจจะมีสาระท่ีเป็นอนั ตรายต่อความเช่ือและพฤตกิ รรมของเยาวชน ก่อใหเ้ กิด คา่ นิยมฟงุ้ เฟอ้ การมีเพศสมั พนั ธก์ อ่ นวยั อนั ควร

กระแสโลกาภวิ ัตน์ : ลัทธิบริโภคนิยม ไดแ้ ก่ อาหาร การแตง่ กาย การใชอ้ นิ เทอรเ์ น็ต การบรโิ ภคขอ้ มลู ข่าวสารจากความกา้ วหนา้ ทาง เทคโนโลยี และ การคา้ ขายทางอเิ ลก็ ทรอนิกส์ ทาใหเ้ กิดการหมกมนุ่ ตอ่ ส่อื อิเลก็ ทรอนิกส์ แตง่ กายลอ่ แหลม ความรุนแรงละเมดิ ซง่ึ กนั และกนั บรโิ ภคอาหารขาดคณุ คา่ ทางโภชนาการ

อา้ งอิง สุรชัยภัทรดษิ ฐ์ ภมู ิภกั ดเิ มธ.ี (2564). เอกสารประกอบการสอน วชิ าวัฒนธรรมสงั คมดิจิทลั (212052). นครราชสมี า : มหาวทิ ยาลยั ราชภัฎรนครราชสมี า นัดดา แสนทา. (2560). ประเพณี 4 ภาคของไทย ความสาคัญของวัฒนธรรมไทย. แหล่งทมี่ า : https://sites.google.com นชุ ภินันท์ สนทิ ป.ู่ (2549). ความหมาย ลกั ษณะและความสาคญั ของวัฒนธรรม. แหลง่ ท่ีมา : https://www.gotoknow.org/posts/377088

จัดทาโดย นางสาว ณฐั รยี า บทนอก รหัสนกั ศกึ ษา 6340109203 ชัน้ ปีท่ี 2 คณะครศุ าสตร์ สาขาสงั คมศึกษา วชิ าวัฒนธรรมสังคมดจิ ทิ ลั เสนอ ผศ.ดร.สุรชัยภทั รดษิ ฐ์ ภมู ภิ ักดิเมธี