8. SINIF HERYERDE İNKLAP

10. 1921 yılının Ağustos ayından Kasım ayı sonuna kadar Tekâlif-i Millîye komisyonlarınca halktan toplanan besin maddeleri ve eşyalardan bazıları aşağıdaki tablolarda verilmiştir. Besin Maddeleri Miktarı ve Giyecek Miktarı ile Fiyatını Gösteren Tablo Fiyatını Gösteren Tablo Cinsi Kilo Fiyatı Toplanan Miktar Cinsi Bir Adet Fiyatı Toplanan Miktar (Kuruş) (Ton) (Kuruş) Gömlek Buğday 7 16.703 Çarık 75 452.672 adet Çorap Arpa 4 14.074 45 334.934 adet Kundura Şeker 62 221 31 363.285 adet Gaz yağı 39 260 300 2.373 çift Verilen tablolardan hareketle, I. Ordunun gıda ihtiyacı karşılanmaya çalışılmıştır. II. Halkın elindeki tüm askerî teçhizata el konulmuştur. III. Başkomutanlık yasasının: “Başkomutan ordunun maddi ve manevi gücünü büyük ölçüde artırmak ve yönetimini bir kat da- ha sağlamlaştırmak için Türkiye Büyük Millet Meclisinin bununla ilgili yetkisini meclis adına fiili olarak kullanabilir.” madde- si uygulamaya geçmiştir. durumlarından hangileri söylenebilir? A) Yalnız lll B) l ve ll C) l ve lll D) ll ve lll 11. Ayakkabı Yapan Ayakkbıcılar Mermi Dolduran Kadın ve Çocuklar Kağnısı ile Cepheye Mermi Taşıyan Şerife Bacı Verilen görsellerin aşağıdakilerden hangisini yansıttığı söylenemez? A) Millî Mücadele’de birlik ve beraberlik ruhuyla hareket edildiği B) Destek vermeyenlerin İstiklal Mahkemelerinde yargılandığı C) Türk halkının Mustafa Kemal’in ‘‘...Gerçekten, milletimiz düşmanın hazırlıklarına karşılık vermek için hiçbir fedakârlıktan çekinmedi.’’ sözü doğrultusunda hareket ettiği D) Topyekûn mücadele anlayışının uygulandığı 8. Sınıf FÖY - 20

21. föy • Sakarya Meydan Savaşı’ndan Mudanya Ateşkes Antlaşması’na Mustafa Kemal 1 ve 2. soruları aşağıdaki bilgilerden yararlanarak cevaplayınız. SAKARYA MEYDAN MUHAREBESİ 10 - 20 Temmuz 1921 5 Ağustos 1921 12 Ağustos 1921 25 Ağustos 1921 13 Eylül 1921 Türk ordusu Kütahya-Es- Meclis geri çekilmenin ön- Çıkardığı Tekâlif-i Millîye Yunan kuvvetleri Sakarya 11 Eylül’de Türk ordusu, kişehir Savaşları sonra- lenebilmesi için Mustafa Emirleriyle kaynakların Nehri’ni geçerek taarruz genel karşı taarruzu sında 100 kilometrelik sa- Kemal’i Başkomutan ola- önemli kısmının Sakarya etti. Türk ordusu taarruzu başlattı. 13 Eylül’e ka- hayı terk ederek Sakarya rak görevlendirdi. Cephesi’ne yönlendiril- karşılamak için mevzisi- dar Sakarya Nehri’nin Nehri’nin doğusuna çekil- mesini sağlayan Musta- nin sol kanadını doğuya doğusunda tek Yunan di. fa Kemal, Batı Cephe- doğru uzattı. Mustafa Ke- askeri kalmadı. 22 gün si’ne giderek düşmanın mal, tarihe mal olan “Hat- süren Sakarya Meydan muhtemel hareketlerine tı müdafaa yoktur, sathı Muharebesi Türk ordu- yönelik incelemeler yap- müdafaa vardır. O satıh sunun zaferi ile sonuç- tı. bütün vatandır. Vatanın landı. Bu yenilgi üzerine her karış toprağı vatanda- Yunanlar, Batı Anado- şın kanı ile ıslanmadıkça lu’da savunma hatları terk olunamaz.” emrini ya- oluşturmaya başladı. yımladı. 1. Verilen bilgilerden hareketle aşağıdaki yorumlardan Zeka Küpü Yayınları 3. “Bilirsiniz ki savaş ve çarpışma demek, yalnız iki ordunun hangisi yapılamaz? değil iki ulusun bütün varlıklarıyla, bütün mallarıyla, bütün maddi ve manevi güçleriyle karşılaşması ve birbirleriyle A) Savaş öncesinde Yunan kuvvetleri ile bir sınır oluştu- vuruşması demektir. Bunun için bütün Türk ulusunu, cep- rulmuştur. hedeki ordu kadar düşüncesi ve duygusuyla ve fiili (ey- lemli) olarak savaşla ilgilendirmeliydim. Ulus bireyleri, yal- B) Başarıya ulaşmada alınan tedbirler yetersiz kalmıştır. nız, düşman karşısında olanlar değil, köyde, evinde, tar- C) Mustafa Kemal topyekûn mücadele taktiğini uygula- lasında bulunan herkes, silahla vuruşan savaşçı gibi kendini görevli bilerek bütün varlığını savaşa verecekti. mıştır. Bütün maddi ve manevi varlığını yurt savunmasına ver- D) Yeni bir savaş için Türk ordusunun güçlendirilmesi mekte ağır davranan ve titizlik göstermeyen uluslar, sava- şı ve çarpışmayı gerçekten göze almış ve başarabilecek- amaçlanmıştır. lerine inanmış sayılamazlar.” 2. Mustafa Kemal Paşa’nın Sakarya Meydan Savaşı sıra- Mustafa Kemal’in bu sözlerle aşağıdakilerden hangi- sında verdiği tarihi emri ile savaşın seyrini değiştir- sini vurguladığı söylenebilir? mesi onun, A) Yapılan mücadele ile sadece Batı Anadolu’nun düş- I. Vatanseverlik II. Kararlılık III. Bütünleştiricilik mandan kurtarılmasının amaçlandığını kişilik özelliklerinden hangileri ile ilişkilendirilebilir? B) Sadece cephede değil cephe gerisinde bulunanların ve Anadolu’nun bütün imkânlarının savaş için sefer- A) Yalnız lll B) l ve ll C) ll ve lll D) l, ll ve lll ber edileceğini FÖY - 21 C) Bölgesel savunma yapılması gerektiğini D) Asıl görevin cephedeki askerlere düştüğünü 8. Sınıf

4. Yunan ordusu ağır kayıplar vererek taarruz gücünü kay- betti. Yunan ordusu savunmaya geçerken Türk ordusu ta- 1683 yılında II. Viyana Kuşatması’ndan beri devam eden arruza geçti. Avrupalılar karşısındaki geri çekiliş süreci sona erdi. İtalyanlar Anadolu’da işgal ettikleri yerlerden Halkın orduya güveni ve savaşın kazanılacağı- tamamen çekildi. na olan inancı arttı. İngilizler ile esir değişimi antlaşması yapıldı. Sakarya Fransa’yla TBMM arasında 20 Ekim 1921’de An- Meydan kara Antlaşması imzalandı. Mustafa Kemal Paşa’ya “gazi” unvanı ve “mare- Savaşı’nın şal” rütbesi verildi. Sonuçları Kafkas cumhuriyetleriyle (Azerbaycan, Ermenis- tan, Gürcistan) TBMM arasında 13 Ekim 1921’de Kars Antlaşması imzalandı. Kütahya-Eskişehir Savaşlarının olumsuz etkileri ortadan kalk- İtilaf Devletleri TBMM’ye barış önerisinde bulundu. Ancak tı. TBMM’nin uluslararası alanda saygınlığı arttı. Sevr Antlaşması’nda yer alan maddeler tekrar gündeme ge- tirildiği için bu öneri kabul edilmedi. Verilenlerden hareketle Sakarya Zaferi’nin kazandırdıkları ile ilgili aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? A) Cephede kazanılan zafer yeni barış antlaşmalarına zemin hazırlamıştır. B) Bazı İtilaf Devletlerinin Anadolu topraklarını boşaltmasına zemin hazırlamıştır. C) Yunanlar Anadolu’dan tamamen çekilmiştir. D) TBMM’nin saygınlığını artırmış bağımsızlığa aykırı öneriler reddedilmiştir. 5. Aşağıda Sakarya Savaşı’nın sonucunda imzalanan Kars ve Ankara antlaşmaları ile ilgili bilgiler verilmiştir. Kars Antlaşması (13 Ek m 1921) Ankara Antlaşması (20 Ek m 1921) Rusya’nın aracılığı ile 13 Ekim 1921’de TBMM ile Azerbay- Fransa ile TBMM Hükûmeti arasında imzalandı. can, Ermenistan ve Gürcistan arasında Kars Antlaşması Antlaşmaya göre: imzalandı. Bu antlaşmayla Kafkas cumhuriyetleri, Mosko- va Antlaşması’nda belirlenen sınırları onayladı. Antlaşma- • Taraflar arasındaki savaş durumu sona erecek. ya göre: • Savaş esirleri karşılıklı olarak serbest bırakılacak. • Nusaybin, Cizre ve Kilis Türkiye’de kalacak, iki ay için- • İstanbul’un güvenliği sağlanırsa Boğazlar ticarete açı- lacak. de Türk ordusu bu hattın kuzeyine, Fransız kuvvetleri ise güneyine çekilecek. • Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan cumhuriyetleri, • Hatay için özel bir yönetim oluşturulacak. Resmî dil TBMM’nin tanımadığı bir antlaşmayı tanımayacak. Türkçe olacak, Türk kültürünün geliştirilmesi amacıyla her türlü kolaylık sağlanacak. • Taraflar arasında ticaret, gümrük, sağlık ve güvenlik gibi konularda iş birliği yapılacak. Sakarya Zaferi’nin ardından yapılan antlaşmaların, I. Türkiye’nin doğu ve güney sınırlarının güven altına alınması II. Bir İtilaf Devleti’nin TBMM’yi tanıması III. Uzun yıllar mücadele edilen Ermenilerle anlaşma sağlanması hangilerine zemin hazırladığı söylenebilir? A) Yalnız ll B) l ve ll C) ll ve lll D) l, ll ve lll FÖY - 21 8. Sınıf

6. Aşağıda Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Muharebesi için yapılan hazırlıklar verilmiştir. Taarruz Hazırlıkları • Türk ordusuna taarruz eğitimi verildi. • Yurdun tüm olanakları seferber edildi; ordunun araç, gereç ve malzeme ihtiyacı giderildi. • İstanbul’dan Anadolu’ya silah, cephane ve çeşitli malzemeler nakledildi. • Doğu ve Güney cephelerindeki birlikler Batı Cephesi’ne kaydırıldı. • Mustafa Kemal’e daha önce üç ay süreyle verilen Başkomutanlık görevi zafer kazanılıncaya kadar uzatıldı. • Tüm hazırlıklar gizlilik içinde yapıldı. Sakarya Savaşı’nın ardından yapılan hazırlıkların aşağıdakilerden hangisine kanıt olduğu söylenebilir? A) İşgal güçlerinin yurttan tamamen çıkarıldığına B) Kazanılan zaferin düşmanın yurttan çıkarılabileceği inancını artırdığına C) Türk ordusunun askerî teçhizat bakımından üstün olduğuna D) Ordunun tüm eksiklerinin kapanan cephelerden karşılandığına 7. Aşağıda Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Muharebesi’nin aşamaları verilmiştir. 26 Ağustos 1922 tarihinde sabah saat 05.30’da Türk topçusunun ateşi ile Büyük Taarruz başladı. 27 Ağustos’ta Afyon düşman işgalinden kurtarıldı. 30 Ağustos 1922’de Dumlupınar’ın kuzeyinde Başkomutan Mustafa Kemal Paşa’nın idare ettiği Başkomutanlık Meydan Savaşı’nda Yunan ordusunun esas kuvvetleri yok edildi ve Başkomutan General Trikopis’le birlikte Yunan askerî esir alındı. Dağılan Yunan kuvvetleri savaşın yapıldığı bölgede silah, araç, gereç, erzak, eşya ve motorlu araçlarını bırakarak geri çe- kilmeye başladı. Yunanların tekrar toparlanmasını engellemek için Mustafa Kemal Paşa, 1 Eylül 1922 tarihinde “Ordular ilk hedefiniz Akdeniz’dir, ileri!” emrini verdi. Batı Anadolu’dan İzmir’e doğru geri çekilen Yunan ordusuna taarruza devam eden Türk ordusu 1 Eylül’de Uşak’ı, 2 Ey- lül’de Eskişehir’i, 6 Eylül’de Balıkesir’i, 8 Eylül’de Manisa’yı Yunan işgalinden kurtardı. 9 Eylül 1922’de Türk ordusu İzmir’e girdi. 10 Eylül’de Bursa işgalden kurtarıldı. 18 Eylül 1922’de Yunan ordusuna son darbe vuruldu ve Batı Anadolu tama- men Yunanlardan temizlendi. Batı Cephesi kapandı ve Millî Mücadele’nin askerî safhası sona erdi. Buna göre yapılan mücadelenin sonucu ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Batı Cephesi’ndeki askerî mücadelenin Türk ordusu lehine sona erdiği B) Yenilgiyi kabul etmeyen Yunanların tekrar savaş hazırlığı içine girdiği C) İngiltere’nin Yunanları desteklemeye devam ettiği D) İtilaf Devletlerinin, Anadolu’yu paylaşmak için yeni planlar yaptığı 8. “Her safhasıyla düşünülmüş, hazırlanmış, idare edilmiş ve zaferle sonuçlandırılmış olan bu harekât; Türk ordusunun, Türk su- bay ve komuta heyetinin yüksek kudret ve kahramanlığını tarihe bir kere daha yazdıran muazzam bir eserdir. Bu eser, Türk milletinin hürriyet ve istiklal düşüncesinin ölümsüz bir abidesidir. Bu eseri yaratan bir milletin evladı, bir ordunun başkomutanı olduğum için bahtiyarlığım sonsuzdur.” Mustafa Kemal’in sözünden hareketle Türk milletinin, I. Bağımsızlık konusunda kararlı II. Azimli ve mücadeleci III. Teslimiyetçi özelliklerinden hangilerine sahip olduğu söylenebilir? A) Yalnız l B) l ve ll C) ll ve lll D) l, ll ve lll FÖY - 21 8. Sınıf

9. Aşağıda 18 Eylül 1922'de Batı Anadolu'nun Yunanlardan temizlenmesi ve Batı Cephesi'nin kapanması sonucu imzalanan Mu- danya Ateşkes ile ilgili bilgiler verilmiştir. Mudanya Ateşkes Antlaşması 3-11 Ekim 1922’de Bursa’nın Mudanya ilçesinde imzalandı. Türk ordusunun Büyük Taarruz’da Yunanları yenerek kesin zafere ulaşması üzerine Doğu Trakya, Boğazlar ve İstan- bul’un geleceğini belirlemek TBMM - İtilaf Devletleri (İngiltere, Fransa, İtalya ve Yunanistan) İsmet Paşa (TBMM), General Harrington (İngiltere), General Charpy (Fransa), General Monbelli (İtalya) Verilen tabloda aşağıdaki sorulardan hangisinin cevabına ulaşılamaz? A) İmzalanmasındaki amaç nedir? B) Antlaşma nerede ve ne zaman imzalanmıştır? C) Katılımcı devletler hangileridir? D) Antlaşmanın sonuçları nelerdir? 10. Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın Maddeleri Yorum Türk ve Yunan kuvvetleri arasındaki silahlı çatışmalar Batı Cephesi’ndeki savaşlar ve Kurtuluş Savaşı’nın silah- sona erecek. lı mücadele safhası sona ermiştir. Yunanlar Doğu Trakya’yı, Meriç Nehri sınır olmak üzere, Doğu Trakya savaş yapılmadan kurtarılmıştır. antlaşmanın yürürlüğe girmesini izleyen 15 gün içinde boşaltacak. Doğu Trakya’nın güvenliğini sağlamak için 8000 Türk jandarma birliği görevlendirilecek. İstanbul ve Boğazlar TBMM Hükûmetine bırakılacak. İstanbul ve Boğazların TBMM Hükûmetine bırakılmasıy- la Osmanlı Devleti hukuken yok sayılmıştır. Barış antlaşması yapılıncaya kadar, İtilaf Devletleri TBMM’nin egemenlik haklarını kısıtlayan bir maddedir. Boğazlarda kalabilecek. Türk ordusu barış antlaşması imzalanıncaya kadar Çanakkale ve Kocaeli bölgesinde belirlenen çizgide kalacak. Verilen tablodan hareketle Mudanya Ateşkes Antlaşması ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Askerî zaferi tamamlayan siyasi ve diplomatik bir zaferdir. Edirne ve Doğu Trakya savaş yapılmadan alınmış, İstanbul ve Boğazlar Türk yönetimine bırakılmıştır. B) İtilaf Devletlerine Boğazlar üzerinde egemenlik hakkı tanınmıştır. C) Yunanların Doğu Trakya üzerindeki hakimiyeti kabul edilmiştir. D) Antlaşma İstanbul Hükûmetinin onayından geçtikten sonra yürürlüğe girmiştir. 11. • “Ordular ilk hedefiniz Akdeniz’dir, ileri!” • “Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O satıh bütün vatandır. Vatanın her karış toprağı vatandaşın kanı ile ıslanmadıkça terk olunamaz.” • “Siz orada yalnız düşmanı değil, millletin makus (kötü) talihini de yendiniz.” Mustafa Kemal’in sözleri ile savaşlar eşleştirildiğinde seçeneklerden hangisi dışarıda kalır? A) I. İnönü Savaşı B) II. İnönü Savaşı C) Sakarya Meydan Muharebesi D) Başkomutanlık Meydan Muharebesi 8. Sınıf FÖY - 21

22. föy • Lozan Barış Antlaşması (24 Temmuz 1923) 1. TBMM Hükûmeti ile İtilaf Devletleri arasında Mudanya Zeka Küpü Yayınları 2. “Arkadaşlar, yüksek heyetinizin güvenini kazanarak barış Ateşkes Antlaşması imzalanmış sıra İtilaf Devletleri ile ka- konferansına heyetimiz gidiyor. Heyetimizin Avrupa’da ta- lıcı bir barışın sağlanması için yapılacak görüşmelere gel- kip edeceği davaların esas yolları, şimdiye kadar dünya mişti. İtilaf Devletleri Lozan’da toplanacak barış konferan- tarafından bilinmektedir. Bu, milletimizin öteden beri millî sına 28 Ekim 1922’de İstanbul Hükûmeti ve TBMM’yi istekleri yolunda takip ve tespit ettiği yoldur ki, Misakımillî birlikte davet ettiler. Bunun üzerine TBMM, 1 Kasım 1922’de ile açıklanmıştır. Bundan dolayı Misakımillî ve yüksek he- saltanatı kaldırdı. yetinizin siyasetimize esas olarak kabul ettiği antlaşmalar bizim hareket hattımızın esasını teşkil eder...” TBMM’nin Lozan Görüşmeleri öncesinde saltanatı kal- dırmasının nedeni olarak, İsmet Paşa’nın mecliste yaptığı konuşmadan hareket- le Lozan Barış Konferansı’nda savunulacak temel il- I. İstanbul Hükûmetinin anlaşma hakkını TBMM’ye bı- kelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? rakması A) Sevr Antlaşması’nın maddeleri esas alınmak istenmiş- II. İtilaf Devletlerinin iki Türk tarafı arasındaki görüş ayrı- tir. lıklarından yararlanarak siyasi çıkar elde etme isteği- nin önüne geçilmek istenmesi B) Osmanlı Devleti’nin ayrıcalıklarının korunacağı vurgu- lanmıştır. III. İtilaf Devletlerinin İstanbul Hükûmetinin varlığını tanı- maması C) Tam bağımsızlık için Avrupalı devletlere bazı ayrıca- lıkların verilebileceği vurgulanmıştır. yargılarından hangileri gösterilebilir? D) Millî Mücadele’de ulaşılmak istenen hedefleri ulusla- A) Yalnız l B) Yalnız ll C) l ve lll D) ll ve lll rarası alanda kabul ettirmek amaçlanmıştır. 3. Yapıldığı yer İsviçre’nin Lozan kenti (Tarafsız bir ülke olduğu için tercih edilmiştir.) Toplanma Tarihi 2 0 Kasım 1922 Taraflar TBMM-İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya, Yugoslavya. Gözlemci devlet olarak ABD. Karadeniz ve Boğazlar konusunda Sovyetler Birliği ve Bulgaristan. Türk Heyetini Temsil Eden İsmet Paşa başkanlığında Türk heyeti Türk Heyetinin Amacı Kayıtsız şartsız bağımsızlık Taviz Verilmeyecek Konular Tam bağımsızlık, Kapitülasyonlar, Ermeni meselesi Görüşmelerin Kesilmesi Musul sorunu, Ermenilere toprak verilmesi, Savaş tazminatı, Boğazlar sorunu ve kapitülasyon- ların devam ettirilmek istenmesi nedenleriyle görüşmeler kesildi. Verilen tabloya göre Lozan Antlaşması ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? 8. Sınıf A) Konferans yeri olarak her iki tarafı da desteklemeyen bir ülke tercih edilmiştir. B) Bazı ülkeler sadece kendisini ilgilendiren konularda konferansa katılmışlardır. C) Amaçlarına ulaşamayan İtilaf Devletleri antlaşmayı imzalamamıştır. D) Türk heyeti konferans öncesinde amaçlarını belirlemiştir. FÖY - 22

4,5 ve 6. soruları aşağıdaki tablodan yararlanarak cevaplayınız. Konu Antlaşmanın Maddeleri Yorum Sınırlar Yunanistan Sınırı: Meriç Nehri sınır olarak kabul edildi. Doğu Trakya Doğu Trakya savaş yapılma- Türklere, Batı Trakya ise Yunanlara bırakıldı. dan alındı. Hatay Türkiye sı- nırları dışında kaldı. Ege- Adalar: Gökçeada ve Bozcaada Türkiye’ye, diğer Ege adaları Yunanis- menlik haklarımızdan taviz tan’a, On İki Ada ise İtalya’ya bırakıldı. verildi. Musul sorunu çözü- lemedi, ikili görüşmelere bı- Suriye Sınırı: 20 Ekim 1921’de Fransızlarla imzalanan Ankara Antlaşma- rakıldı. sı’ndaki şartlar aynen kabul edildi. Irak Sınırı: Bir anlaşma sağlanamadı. Bu anlaşmazlıkların Türkiye ile İngiltere arasında barıştan sonraki dokuz ay içinde yapılacak ikili görüş- melerle çözülmesi kararı alındı. Boğazların yönetimi, başkanı Türk olan uluslararası bir komisyona ve- Misakımillî ve egemenlik Boğazlar rilecektir. Boğazların her iki yakası askerden arındırılacaktır. Barış za- haklarımıza aykırı bir du- manında Boğazlardan ticaret gemilerinin geçişi serbest olacaktır. rumdur. Kapitülas- Kesin olarak kaldırılmasına karar verildi. Ekonomik bağımsızlık için yonlar önemli bir adım atıldı. Bütün azınlıklar Türk vatandaşı kabul edilecektir. İstanbul’daki Rumlar Yabancı devletlerin iç işleri- Azınlıklar ile Batı Trakya’daki Türkler hariç, Türkiye’deki Rumlarla Yunanistan’daki mize karışmasını engelle- Türkler yer değiştirecektir. (Nüfus Mübadelesi) mek amaçlandı. Savaş Yunanistan savaş tazminatı olarak Karaağaç’ı Türkiye’ye verecektir. Yunanistan savaşın sorum- Tazminatı lusu olduğunu kabul etmiştir. Osmanlı Düyûn-u Umûmiye İdaresi kaldırıldı. Osmanlı borçları, Osmanlı Devle- Osmanlı Devleti’nden kalan Borçları ti’nin yıkılmasıyla ortaya çıkan yeni devletler ve Türkiye arasında pay- borçlar paylaştırılmış, ya- laştırılacaktır. Borçların altın yerine kâğıt para ve Fransız frangıyla öden- bancı devletlerin Türk eko- mesi kararlaştırıldı. nomisini denetleme yetkisi kaldırılmıştır. Rum Patrikhanenin ekümenik (evrensel) özelliği olamayacak ve siyasi yetki- Türkiye’nin egemenlik hak- Patrikhanesi leri kaldırılacaktır. Patrikhane’nin İstanbul’da kalması kararlaştırıldı. kı korunmaya çalışılmıştır. Ayrıca Patrik seçiminde Türkiye’nin etkisi olacaktır. 4. Buna göre Lozan Antlaşması ile Türkiye’nin elde ettiği kazanımlarla ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Bağımsızlığının onaylandığı B) Egemenlik haklarının tamamen korunduğu C) Ekonomik baskılardan kurtulduğu D) İç işlerine müdahalenin önüne geçildiği 5. “Lozan’da sadece Millî Mücadele Dönemi savaşlarının sonuçları görülmemiştir. Osmanlı Devleti’nden kalan ve asırları aşan so- runlar da ele alınmıştır.” diyen bir tarihçi Lozan Antlaşması’nın, I. Kapitülasyonların kesin olarak kaldırılmasına karar verildi. II. Bütün azınlıklar Türk vatandaşı kabul edilecektir. III. Düyûn-u Umûmiye İdaresi kaldırıldı. Osmanlı borçları, Osmanlı Devleti’nin yıkılmasıyla ortaya çıkan yeni devletler ve Tür- kiye arasında paylaştırılacaktır. maddelerinden hangilerini bu duruma örnek gösterebilir? A) Yalnız lll B) l ve ll C) ll ve lll D) l, ll ve lll 6. Lozan Antlaşması’nın maddeleri ile ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz? FÖY - 22 A) Boğazlar konusunda Türkiye’nin egemenlik hakları tam olarak sağlanamamıştır. B) Sınırlar konusunda Misakımillî kararlarından taviz verilmiştir. C) Bazı kurumların siyasi ayrıcalıkları devam ettirilmiştir. D) Batılı devletlerin elde ettiği ayrıcalıkların kaldırılması ile Türkiye’nin ekonomik bağımsızlığı sağlanmıştır. 8. Sınıf

7. Aşağıda Sevr ve Lozan antlaşmaları ile ilgili haritalar verilmiştir. BULGARİSETdANrne KARADENİZ İng l z Nüfuz Bölges YUNANİSTAN Fransız Nüfuz Bölges İstanbul Artv n SOVYET Yunan Nüfuz Bölges RUSYA İtalyan Nüfuz Bölges Boğazlar Bölges MARMARA Kastamonu Samsun Ardahan Ermen Nüfuz Bölges DENİZİ Bolu Amasya Osmanlı Devlet ’ne Trabzon Kars Er van bırakılan yerler Bugünkü Türk ye Balıkes r Esk şeh r Ankara Erzurum Iğdır Cumhur yet Sınırları Kütahya EGE DENİZİ S vas İRAN İzm r Kayser Van Aydın D yarbakır S rt Konya Hakkar Mard n Antalya Antep Urfa Musul Hatay SURİYE IRAK AKDENİZ Halep 0 50 100 150 200 km Sevr Antlaşması’na Göre Sınırlarımız BULGARİııSııETııdAıııNırını ıeıııı KARADENİZ YUNANİSTAıN ıııııı ııııı ı ı ıııııı SOVYET RUSYA İstanbul Kastamonu Artv n Bolu MARMARA Samsun Ardahan DENİZİ Amasya ıııı Trabzon Kars Er van Balıkes r Esk şeh r Ankara Erzurum Iğdır Lozan Antlaşması’na göre Kütahya Türk ye Cumhur yet EGE DENİZİ S vas İRAN sınırları Boğazlar bölges İzm r Kayser Van Aydın Konya D yarbakır Antep Mard n ııııııııı Askers z bölge Urfa Antalya SURİYE AKDENİZ Hatay (Fransız Musul Halep Nüfuz Bölges ) IRAK (İng l z Nüfuz Bölges ) 0 50 100 150 200 km Lozan Antlaşması’na Göre Sınırlarımız Verilen haritalardan hareketle Lozan Antlaşması hakkında aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Boğazlar üzerinde tam hakimiyet sağlamıştır. B) Anadolu’nu paylaşımı konusunda Sevr Antlaşması’nı geçersiz kılmıştır. C) Misakımillî kararlarına sadık kalınmıştır. D) İstanbul, Osmanlı Devleti’nin başkenti olarak kalmıştır. 8. TBMM, Lozan’a gidecek heyetten tam bağımsızlık, kapitülasyonlar ve Ermeni Devleti’nin kurulması konusunda kesinlikle taviz verilmemesini istedi. TBMM’nin bu isteklerle aşağıdakilerden hangisini amaçladığı söylenebilir? A) Ermenilerin haklarını savunmak B) Ayrıcalıklardan tüm devletlerin yararlanmasını sağlamak C) Kayıtsız şartsız bağımsızlığı sağlamak ve Türk zaferini tescil ettirmek D) Ekonomik ayrıcalıklar artırılarak Avrupalı Devletlerin desteğini sağlamak FÖY - 22 8. Sınıf

9. Lozan Antlaşması’nın “Kapitülasyonlar kesin olarak kaldırılacaktır.” maddesi ile Misakımillî’nin aşağıdaki kararlarından hangisinin gerçekleştirildiği söylenebilir? A) Arap çoğunluğunun yerleşik olduğu ve düşman işgali altında bulunan yerlerin durumu oradaki halkın serbestçe verecekle- ri karara göre belirlenmelidir. B) Azınlıklara verilecek haklar, komşu ülkelerdeki Müslümanlara verilen haklar kadar olacaktır. C) Millî ve ekonomik gelişmemizi engelleyen siyasi, hukuki, adli ve ekonomik ayrıcalıklar kaldırılmalıdır. D) Yurttan koparılmak istenen Elviye-i Selase (Kars, Ardahan, Batum) ile Batı Trakya’da halk oylamasına gidilmelidir. 10. Sevr Barış Antlaşması (10 Ağustos 1920) Lozan Barış Antlaşması (24 Temmuz 1923) İstanbul, Osmanlı Devleti’nin başkenti olarak kalacak fakat azınlıkların hakları gözetilmezse şehir Türklerin elinden alına- İstanbul Lozan görüşmelerinde söz konusu olmadı. caktır. Boğazlar, içinde Türklerin bulunmadığı uluslararası bir komis- Boğazların yönetimi, başkanı Türk olan uluslararası bir ko- yon tarafından yönetilecek. Bu komisyonun ayrı bütçesi ve misyona verilecektir. Boğazların her iki yakası askerden arın- bayrağı olacak. Savaş zamanı dâhil bütün devletlerin gemile- dırılacaktır. Barış zamanında Boğazlardan ticaret gemilerinin rine açık olacaktır. geçişi serbest olacaktır. Doğu Anadolu’da iki yeni devlet kurulacaktır. Doğu Anadolu’da kurulması düşünülen iki devlet Lozan’da yer almadı. Azınlıkların hakları genişletilecektir. Bütün azınlıklar Türk vatandaşı kabul edilecektir. Osmanlı Devleti’nde zorunlu askerlik kaldırılacak, asker sayı- Orduyla ilgili hiçbir sınırlama getirilmeyecektir. sı sınırlandırılacak ve ordunun ağır silahı olmayacaktır. Osmanlı Devleti’nin maliyesi İtilaf Devletlerinin denetiminde Türklerden istenen savaş tazminatı kabul edilmemiştir. Yuna- olacaktır. Osmanlı Devleti savaş tazminatı ödeyecektir. nistan savaş tazminatı olarak Karaağaç’ı Türkiye’ye verecek- tir. Tablodaki bilgilerden hareketle Lozan Antlaşması’nın aşağıdakilerden hangisine kanıt olduğu söylenemez? A) Yeni Türk Devleti’nin zaferinin ve bağımsızlığının tanındığı B) Sevr Antlaşması’nın geçersiz hâle geldiği C) Türkiye’nin egemenlik haklarının kısıtlandığı bazı maddelerin uygulandığı D) Türkiye’nin savaşın suçlusu kabul edildiği 11. Sevr Antlaşması’na Göre Sınırlar Lozan Antlaşması’na Göre Sınırlar • Antalya, Konya, İç Batı Anadolu ve On İki Ada İtalya’ya Yunanistan Sınırı: Meriç Nehri sınır olarak kabul edildi. Do- bırakılacak. ğu Trakya Türklere, Batı Trakya ise Yunanlara bırakıldı. • Ege Bölgesi, Doğu Trakya ve diğer Ege adaları Yuna- Adalar: Gökçeada ve Bozcaada Türkiye’ye, diğer Ege ada- nistan’a verilecek. ları Yunanistan’a, On İki Ada ise İtalya’ya bırakıldı. • Antep, Urfa, Maraş ve Suriye Fransa’ya verilecek. Ada- Suriye Sınırı: 20 Ekim 1921’de Fransızlarla imzalanan Anka- na’dan Kayseri’ye ve Sivas’ın kuzeyine kadar olan böl- ra Antlaşması’ndaki şartlar aynen kabul edildi. ge Fransız nüfuz bölgesi olacak. Irak Sınırı: Bir anlaşma sağlanamadı. Bu anlaşmazlıkların • Irak ve Ürdün başta olmak üzere Arap topraklarında Türkiye ile İngiltere arasında barıştan sonraki dokuz ay için- İngilizler manda yönetimi kuracaktır. de yapılacak ikili görüşmelerle çözülmesi kararı alındı. Buna göre Lozan Antlaşması ile ilgili, I. Türkiye’nin toprak kazanımının olduğu II. Anadolu’da bazı toprakların İngiltere’nin mandası altında kaldığı III. Misakımillî’nin büyük oranda gerçekleştiği yorumlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız lll B) l ve ll C) l ve lll D) ll ve lll FÖY - 22 8. Sınıf

23. föy • Millî Mücadele’nin Sanata ve Edebiyata Yansımaları 1. “Sanat, gerçeği estetik düşünceyle yansıtan toplumsal bir alandır. Etkileşimlere açık bir alan olan sanat, toplum gerçeklerini de ortaya koyar. Sanat eserleri az ya da çok, üretildiği dönemlerin duygu ve düşünce dünyasını yansıtır. Sanatçılar olaylara fark- lı bakış açılarıyla yaklaşır. Olayları gözlemleyip yorumlayarak topluma aktarır.” diyen bir tarihçi bu açıklamasına, I. Millî Mücadele yıllarında yaşanan olayların o dönemde ve daha sonraki dönemlerde birçok sanatçıya ilham kaynağı olma- sı II. Türk milletinin verdiği bağımsızlık mücadelesinin çeşitli sanat eserleriyle dile getirilmesi III. Millî Mücadele hareketinin gelişip yaygınlaşmasında ve halka ulaşmasında sanatçıların önemli görevler üstlenmesi ifadelerinden hangileri kanıt gösterilebilir? A) Yalnız l B) l ve ll C) ll ve lll D) l, ll ve lll 2. ......................................?...................................... Halide Edip Adıvar Mustafa Kemal Atatürk Kazım Karabekir Cafer Özgül Türk’ün Ateşle İmtihanı Nutuk İstiklal Harbimizin Esasları Esir Şehrin İnsanları Hikmet Onat - Siperde Halil Dikmen - İstiklâl Savaşı’nda Mühdi Müridoğlu Mektup Okuyan Askerler Mermi Taşıyan Kadınlar Atlı Atatürk Heykeli, Zonguldak (1946) Verilen afişe gelebilecek en uygun başlık aşağıdakilerden hangisidir? A) Millî Mücadele’nin Ekonomik Sonuçları B) Kurtuluş Savaşı’nda Türk Askeri C) Millî Mücadele’nin Sanata ve Edebiyata Yansıması D) Millî Mücadele’nin Kadın Kahramanları FÖY - 23 8. Sınıf

3. “Sadece yüz küsür milyonluk bir bütçe ile dört savaştan çıkan, yanmış, yıkılmış, dağılmış, üstelik binlerce göçmen ba- rındırmak zorundaki Türkiye’nin hemen hemen yoktan varoluş hikâyesi ve başarısının bir destanıydı bu.” Falih Rıfkı Atay, Çankaya Verilen ifade Millî Mücadele ile ilgili aşağıdakilerden hangisine kanıt gösterilebilir? A) Avrupalı devletlerden ekonomik yardım alındığına B) Zor şartlar altında zafer kazanıldığına C) Mustafa Kemal’in Başkomutan olduğuna D) Topyekûn savaş taktiğinin uygulandığına 4. İSTİKLÂL MARŞI’NI DİNLERKEN Borazanbaşı borazanbaşı Hayal gibi vehim gibi bir şey Neydi Türkün o günkü telâşı Akşamları batan güneşe karşı Sanki memleketin dağı taşı Karalar giymişti Anadolu Alışılmış bir ibadet gibi En sâdık bekçisi tarihimin Kan bir yandan bir yandan gözyaşı Çaldığınız o İstiklâl Marşı Kesilir ansızın şehit nâşı Sürmedi çok şükür o kıyâmet Yıllardır her kulakta yer etmiş Bu meçhûl askerler mahşeriyle Gecenin birinde fecre karşı Gür nâmesiyle tutarken arşı Hatırlatır o yaman savaşı Güneşten evvel doğdu ufukta Az rastlanır bir huşû içinde Yanık türkülerinden biliriz Mustafa Kemal’in altın başı. Ayakta dinleriz bütün çarşı. Yemen çölünü, Sarıkamış’ı. Vatan sevgisinin mihenk taşı... Cahit Sıtkı Tarancı Cahit Sıtkı Tarancı’nın verilen şiirinden hareketle Millî Mücadele Dönemi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Mustafa Kemal’in kurtarıcı olarak görüldüğü B) Vatanseverlik duygularının hakim olduğu C) Anadolu’nun durumunun kıyameti andırdığı D) Düzenli ordunun kurulduğu 5. Millî Mücadele Anıtı, İzmir Atatürk ve Kuvâ-yı Millîye Anıtı, Millî Mücadele Anıtı ,Samsun Manisa D) l, ll ve lll Verilen görsellerden hareketle, FÖY - 23 I. Millî Mücadele’deki vatan sevgisi ve bağımsızlık düşüncesi sanatçıyı etkilemiştir. II. Savaş döneminde yaşanan duygular sonraki nesillere aktarılmaya çalışılmıştır. III. Millî Mücadele sadece heykel sanatı ile anlatılmıştır. yorumlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız l B) l ve ll C) ll ve lll 8. Sınıf

6. “Elbette. En mühimi de etrafınıza Kuva-yı Millî- Atatürk Kurtuluş Savaşı’nda ye’nin çete olmadığını, Kurtuluş Ordusu’nun çe- kirdeği olduğunu yaymaktır. Eli silah tutanlar gi- (...) der katılır, kalanlar da karınca kararınca para ve Bir gemi yanaştı Samsun’a sabaha karşı mal yardımında bulunur. Aranızda bir heyet ku- run; üç beş kuruş, bir kalıp sabun, bir çift çorap, Selam durdu kayığı, çaparı, takası, bir çaputun bile değeri vardır. Toplayın, verin. Selam durdu tayfası. Önümüz kış. Düşman boyuna ilerliyor. Yakında büyük çarpışmalar başlayacak. Ne kadar kuv- Bir duman tüterdi bu geminin bacasından vetli olursak o kadar dayanabiliriz. Dayandıkça- Bir duman, da derlenip toparlanırız...” Duman değildi bu, Tarık Buğra, Küçük Ağa Memleketin uçup giden kaygılarıydı. Samsun Limanı’na bu gemiden atılan, Demir değil! Sarılan anayurda Kemal Paşa’nın kollarıydı. (...) Cahit Külebi Yukarıda verilenlerin Kurtuluş Savaşı’nın hangi alana yansımasına örnek olduğu söylenebilir? A) Resim B) Edebiyat C) Tiyatro D) Sağlık 7. ...Payitahta düşman askeri girmişmiş. Yunan ordusu insanlığın eşini görmediği bir zulüm fırtınası gibi içerlere kadar da- yanmışmış, aynı büyük ve asil devletin nimeti ile beslenen Rumlar, Ermeniler arkadan vurup dururlarmış. Bahar öyle bir geliş geldi ki sanki bütün mışmışlar ocak ayının donları, fırtınaları gibi çözülüp silinip gitti, sanki her şey yeniden baş- lıyordu, tıpkı 1071’deki gibi, tıpkı 1299’daki gibi. Sanki Anadolu kocaman bir kovandı da oğul vermeye hazırlanıyordu. Kısacası sallantılar, kararsızlıklar, bozgun to- humları ve ürkeklikler eriyip gitmiş ufuk aydınlanmış, ruh doğmuştu. Tarık Buğra, Küçük Ağa Verilen alıntıdan yararlanılarak, I. Millî Mücadele eserlere yansımış mıdır? II. Savaş döneminde kimlerle mücadele edilmiştir? III. Millî Mücadele’nin sonucu nedir? sorularından hangilerinin cevabına ulaşılabilir? A) l ve ll B) l ve lll C) ll ve lll D) l, ll ve lll 8. “Kerem Dede’nin karısı Fatma Nine ile konuştum. ‘Ah evladım dedi, ne oturup da yazı yazıyorsun. Boğazları kesilmiş bir halk için yazı neye yarar? Bu köyün üç bin sığır ve koyunu vardı. Şimdi yaralı kocamla kızıma yedirecek yumurta bile bulamıyorum. Bir tek tavuk kalmadı. Tuz bile yok. Yaprakları, otları kaynatıp yerken insan içine bir parça tuz koyabilse!’’ Halide Edip Adıvar, Türk’ün Ateşle İmtihanı Verilen metnin işgalin hangi alanda yaşanan sıkıntıları vurguladığı söylenebilir? A) Siyasi-Kültürel B) Sosyal-Ekonomik C) Eğitim-Sağlık D) Ekonomik-Siyasi FÖY - 23 8. Sınıf

9. İSTİKLÂL MARŞI Arkadaş! Yurduma alçakları uğratma sakın; Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki fedâ? Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın. Şühedâ fışkıracak, toprağı sıksan şühedâ! Doğacaktır sana va’dettiği günler Hakk’ın… Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Hudâ, Kim bilir, belki yarın… belki yarından da yakın. Etmesin tek vatanımdan beni dünyâda cüdâ. Bastığın yerleri “toprak!” diyerek geçme, tanı! Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl; Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı. Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl. Sen şehîd oğlusun, incitme, yazıktır atanı; Ebediyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl: Verme, dünyâları alsan da, bu cennet vatanı. Hakkıdır, hür yaşamış bayrağımın hürriyet; Hakkıdır, Hakk’a tapan milletimin istiklâl! Mehmet Âkif Ersoy İstiklal Marşı’nın verilen dörtlüklerinden hareketle şairin yansıtmak istediği duygularla ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) “Toprak, uğrunda ölen varsa vatandır.’’ anlayışını yansıttığı B) Bağımsızlık için vatanın sahiplerine görevler düştüğü C) Vatan uğruna can verilebileceği D) Bağımsızlık uğruna başka milletlerin bağımsızlığının elinden alınabileceği 10. “...Londra’ya gönderilen (Şubat 1921) delegasyonun başında Bekir Sami Bey, İstanbul heyetinin başında da Tevfik Paşa bulunuyordu. Tevfik Paşa, Ankara delegesini meşru olarak kabul etmişti. Lloyd George’un Hükûmeti İzmir için bir özerklik ve Türk-Yunan savaşında da tarafsızlık teklif etmişti. Bütün bunları Ankara Hükûmeti önce tetkik edecekti. Eğer Büyük Mil- let Meclisi bunun lehinde bulunursa ağustos ve eylülde tekrar bir Türk delegasyonu isteyeceklerdi. Bunun bir hileden iba- ret olduğu çok çabuk meydana çıktı. Çünkü Türk delegasyonu Londra’dan dönerken Yunanlar büyük bir taarruza geçti- ler...” Halide Edip Adıvar, Türk’ün Ateşle İmtihanı Buna göre Millî Mücadele Dönemi eserleri ile ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılabilir? FÖY - 23 A) Dönemin olaylarını yansıtır. B) Tamamen tarafsız yazılmıştır. C) Okur kitlesi en fazla olan eserlerdir. D) Mustafa Kemal’in onayından geçtikten sonra yayımlanmışlardır. 8. Sınıf

24. föy • Atatürk İlkeleri 1 ve 2. soruları aşağıdaki metinden yararlanarak cevaplayınız. Mustafa Kemal’in aklın ve bilimin öncülüğünde, devletin ve toplumun çağdaşlaşması amacı ile siyasi, ekonomik ve toplumsal alandaki düşüncelerine Atatürkçülük denir. Çağdaşlaşma ile ilgili hedef ve ilkeleri belirten bir düşünce sistemi olduğu için Atatürkçü Düşünce Sistemi olarak da adlandırılır. Mustafa Kemal’in devlet hayatına, ekonomik ve sosyal hayata, bilim ve kültüre, fikir hayatına, toplumun temel kurallarına, devletin rejimi ve bu rejimin işleyişine yönelik olan bu düşünce ve ilkeleri, Türk milletinin çağdaş uygar- lığa ulaşmasına kılavuzluk etmiştir. Bu ilkeler Millî Mücadele’nin başından itibaren Türk inkılabının temelini oluşturmuş ve bu inkılabın uygulamalarına yön vermiştir. Aralarında inkılapçılık ilkesinin yer alması, toplumun ihtiyaçlarına ve çağın gereklerine göre sürekli yenilenmelerine ve her zaman uygulanabilir olmalarına imkân sağlamıştır. Bu nedenle Atatürk ilkeleri durağan değil dinamik ve canlı değerlerdir. 1. Buna göre Atatürkçü Düşünce Sistemi ile aşağıdakilerden hangisinin amaçlandığı söylenebilir? A) Millî Mücadele’yi kazanmak B) Türk toplumunu akıl ve bilimin öncülüğünde her alanda ileri seviyeye ulaştırmak C) Toplumun ihtiyaçlarının tamamını devlet eliyle karşılamak D) Yapılan yenilikleri topluma zorla kabul ettirmek 2. Verilen bilgiden hareketle Atatürk ilke ve inkılaplarının ortaya çıkmasında Türk halkının, l ll lll Ekonomik Sosyal Kültürel alanlarının hangilerindeki ihtiyaçlarının etkili olduğu söylenebilir? D) l, ll ve lll A) Yalnız l B) l ve ll C) ll ve lll 3. Cumhuriyet yönetimi; gücünü halktan alan, halk iradesine dayanan bir yönetim biçimidir. Halkın doğrudan doğruya ya da tem- silcileri aracılığıyla egemenliği elinde tuttuğu yönetim biçimidir. Bu yönetimde egemenlik kayıtsız şartsız millete aittir, kişi ege- menliği yoktur. Cumhuriyet yönetiminde kişiler ekonomik durumlarına, cinsiyetlerine, ırklarına ve inançlarına göre ayrıştırılmaz; kişiler birbirine üstün kılınamaz. Kanun üstünlüğü vardır. Cumhuriyet, toplum yararını ön planda tutan bir yönetimdir. Buna göre cumhuriyet yönetimi ile aşağıdakilerden hangisinin amaçlandığı söylenemez? A) Halkın iradesi B) Millî egemenlik C) Nüfuz üstünlüğü D) Demokratik yönetim FÖY - 24 8. Sınıf

4. Cumhuriyetin Türk Milletine Kazandırdıkları • Egemenlik kayıtsız şartsız millete verilmiş halk seçme ve seçilme hakkını kullanarak yönetimde rol almıştır. • Kadınlara seçme ve seçilme hakkı verilmiştir. • Eğitimde birlik sağlanarak modern, çağdaş ve laik bir eğitim sistemi kurulmuştur. • Harf İnkılabı ile açılan kurs ve okullarla okuma yazma oranı artırılmaya çalışılmıştır. • Millî kültürün geliştirilmesi için çalışmalar yapılmıştır. • Kişi hak ve özgürlükleri anayasa ile güvence altına alınmıştır. Buna göre cumhuriyetin Türk milletine hangi alanda sağladığı kazanıma vurgu yapıldığı söylenemez? A) Eğitim B) Siyasi C) Ekonomik D) Kültürel 5. Milliyetçilik; bir ülkeyi, ülkenin bütün fertlerini ve bütün değerlerini hiçbir ayrım gözetmeksizin sevmeyi, sahiplenmeyi ve onlara hizmet etmeyi gerektirir. Atatürk, Türk milletinin tanımını yaparken “Türkiye Cumhuriyeti’ni kuran Türkiye halkına Türk milleti denir.” ifadesiyle de kendisini milletin bir parçası olarak gören ve Türk hisseden herkesi Türk kabul etmiştir. Milliyetçilik, insan- ları dinine veya ırkına göre ayırmaz, tam tersine millî ve evrensel değerleri esas alarak insanları birleştirir. Milliyetçilik, halka hizmet etmeyi esas aldığı için halkçılık ilkesinin de bir parçasıdır. Milliyetçilik, hiçbir yabancı unsura ayrıcalık tanımaz. Önce- likle yerli ve millî olanı korur. Millî menfaatleri ön planda tutar. Millî kültürü korumak ve geliştirmek milliyetçiliğin temel esasla- rındandır. Buna göre Atatürk’ün milliyetçilik ilkesinin, I. Kan bağı II. Irk birliği III. Ülkü birliği esaslarından hangilerine dayandırıldığı söylenebilir? A) Yalnız l B) Yalnız lll C) l ve ll D) ll ve lll 6. Halkçılık İlkesinin Temel Özellikleri • Hiçbir ayrım gözetmeden milletin tümünü kucaklamayı öngörür. Milliyetçilik ilkesinin doğal bir sonucudur. • Sınıf kavramına ve çatışmasına karşıdır. Atatürk’e göre sınıf yoktur, meslekler, çalışma grupları ve iş bölümü vardır. Bu nedenle halkçılık ilkesinin temel dayanaklarından biri eşitlik anlayışıdır. • Demokrasiden ve millî egemenlikten yanadır. Bu yönüyle cumhuriyetçilik ilkesi ile yakından ilişkilidir. • Kanun önünde eşitlik ve adaleti sağlamaya yöneliktir. • Vatandaş ile devlet arasındaki işleri düzenlemeyi ve aydın ile halk arasındaki kopukluğu ortadan kaldırmayı hedefler. • Sosyal devlet anlayışını benimsemiştir. Tüm vatandaşlar devlet hizmetlerinden yararlanma hakkına sahiptir. Halkçılık ilkesi millî gelirin adaletli dağıtılmasını öngörür. Vatandaşların hakları yasalarla güvence altına alınır ve onlara yasal yollardan hak arama olanağı tanınır. Bu ilke, eğitim ve sağlık hizmetlerinin devlet tarafından sunulması ve yaygınlaş- tırılması ile fırsat eşitliğini sağlamayı amaçlar. • Halkın mutluluğunu sağlamayı ve refah düzeyini artırmayı amaçlar. Buna göre hakçılık ilkesinin aşağıdakilerden hangisini esas aldığı vurgulanmamıştır? A) Millî birlik ve beraberlik B) Eşitlik C) Sosyal adalet D) Millî sermaye FÖY - 24 8. Sınıf

7. Devletçilik ilkesi ekonomik bir politikadır. Siyasi bağımsız- 9.  Aklın ve bilmin öncülüğünde yenileşme ve gelişme lığın korunması için ekonomik kalkınma şarttı. Türkiye’nin amaçlandı. Batılı devletler tarafından eşit bir statüde kabul görmesi ancak ekonomik kalkınma ve sanayileşmeyle sağlanabi-  Çağdaş uygarlık seviyesine ulaşmak hedeflendi. lirdi. Millî Mücadele yıllarında çıkarılan vergiler, tasarruf tedbirleri, Düyun-u Umumiye’nin gelirlerine el konulması  Atatürkçü Düşünce Sistemi’ne dinamik bir yapı kazan- ve yabancı işletmelerin millîleştirilmesi ihtiyacı, sosyal ada- dırarak çağdaşlaşmayı sürekli hâle getirmek istendi. letin ve bölgeler arasındaki dengenin sağlanmak istenme- si ekonomik kalkınmayı gerekli kılıyordu. Çünkü savaş- Buna göre inkılapçılık ilkesi ile aşağıdakilerden han- tan sonra devralınan ekonomi, ağır borç yükünün olduğu, gisinin gerçekleştirilmek istendiği söylenemez? gümrük vergilerinin olmadığı, her alanda yabancıların ege- men olduğu plansız bir ekonomi idi. A) Çağın gerisinde kalmamak B) Dünyadaki değişimleri yakından takip edebilmek Buna göre devletçilik ilkesinin ortaya çıkmasında aşa- C) Toplumdaki kurumları geliştirmek ve değiştirmek ğıdakilerden hangisinin etkili olduğu söylenebilir? D) Batı uygarlığını taklit etmek A) Yalnızca sosyal kalkınmaya duyulan ihtiyaç B) Ülke ekonomisini millî bir yapıya kavuşturarak güçlen- dirme gereği C) Batı’daki ekonomik görüşleri destekleme gereği D) Özel sektörün görevlerini artırma ihtiyacının doğması Zeka Küpü Yayınları 8. Laiklik; din ile devlet işlerinin birbirinden ayrı olması, dev- 10. Atatürk İlkelerinin Ortak Amaçları let düzeninin ve hukuk kurallarının dine değil, akla ve bili- me dayandırılmasıdır. Aynı zamanda kişilere inanç ve iba- • Türk milletinin birlik ve beraberliğini koruyarak ba- det özgürlüğünün tanınması, bu özgürlüğün yasalarla ğımsız ve güçlü bir şekilde yaşamasını sağlamak devlet güvencesine alınması ve devletin bütün dinler kar- şısında tarafsız kalmasıdır. Dinî farklılıklara göre ayrım ya- • Türk milletini aklın ve bilimin öncülüğünde çağdaş pılmadan, kişilerin kanun önünde eşit olmasıdır. Laiklik, uygarlık seviyesine çıkarmak inanç özgürlüğünün kişiler, toplum ve devlet tarafından ta- nınması ve bu özgürlüğe saygı gösterilmesidir. Bu şekliy- • Millî kültürü korumak ve geliştirmek le laiklik, inanç ve ibadet özgürlüğünü sağlamayı amaç edinmiştir. Laiklik ilkesi aynı zamanda toplumsal hayatı • Türk milletini çağdaş, dünyaca kabul edilmiş sosyal düzenleyen hukuk kurallarının akla, mantığa ve bilime da- ve kültürel değerlere kavuşturmak yandırılmasını esas alır. Laiklik millî birlik ve beraberliği güçlendirerek toplumda barış ve huzuru sağlamayı amaç- Buna göre Atatürk ilkelerinin, lar. I. Millî II. Evrensel Buna göre laiklik ilkesi ile, III. Bilimsel I. Devletin resmî bir dininin bulunmaması hangilerini esas aldığı söylenebilir? II. Devletin din kurallarına bağlı kalarak yönetilmemesi III. Toplumda akıl, bilim ve gerçekliğin egemen olması IV. Dinin politikaya alet edilmemesi ve sömürülmemesi hangilerinin amaçlandığı söylenebilir? A) Yalnız l B) l ve ll A) Yalnız l B) l ve ll C) ll, lll ve lV D) l, ll, lll ve lV C) ll ve lll D) l, ll ve lll FÖY - 24 8. Sınıf

11. ll. lll. l. • Ulusal (millî) bağımsızlık • Ulusal (millî) egemenlik • Ortak kader • Çoğunluk • Kanun önünde eşitlik • Millî birlik ve beraberlik • Millî irade • Sınıf, grup, zümre ayrımı • Vatan sevgisi • Çok partili rejim • Ortak dil • Demokrasi olmaması • Irkçılığa karşı olma • Seçim • Halkın yararı • Tarih birliği • Seçme ve seçilme hakkı • Sosyal dayanışma • Misakımillî • Yönetim biçimi • Kadınlara haklar verilmesi • Topluma hizmet • Sosyal devlet anlayışı lV. V. Vl. • Devletin yatırım yapması • Din ve devlet işlerinin ayrı • Uygarlık • Millî ekonomi olması • Batılılaşma • Özel teşebbüsün desteklen- • Süreklilik • Akıl ve mantık • Çağdaşlaşma mesi • Akılcılık ve bilimsellik • Durağan olmama • Devletin bankalar kurması • İnanç özgürlüğü • Yenilik • Ekonomi • Din ve vicdan özgürlüğü • Muasır medeniyet • Kamulaştırma • Dinî kural • Dinamizm • Karma ekonomi modeli • Din ve mezhepler • Devrim • Fabrikaların açılması • İbadet Yukarıda Atatürk ilkeleriyle ilişkili kavramlarla ilgili bir afiş verilmiştir. Numaralandırılmış kavramlar ile Atatürk ilkeleri eşleştirildiğinde seçeneklerden handisi doğru olur? l ll lll lV V Vl A) Cumhuriyetçilik Laiklik İnkılapçılık Devletçilik Halkçılık Milliyetçilik B) Halkçılık Milliyetçilik Cumhuriyetçilik Devletçilik Laiklik İnkılapçılık C) Laiklik Cumhuriyetçilik Devletçilik Halkçılık İnkılapçılık Milliyetçilik D) Halkçılık Milliyetçilik Cumhuriyetçilik Devletçilik İnkılapçılık Laiklik 12. • “Türkiye Cumhuriyeti halkını ayrı ayrı sınıflardan oluşmuş değil, kişisel ve sosyal hayat için iş bölümü itibarıyla çeşitli mes- leklere ayrılmış bir toplum olarak görmek esas prensiplerimizdendir.” • “Seneler geçtikçe, millî ideal verimleri güvenle çalışmada, ilerleme hevesinde millî birlik ve millî irade şeklinde gözlere da- ha iyi çarpmaktadır. Bu bizim için çok önemlidir; çünkü biz, esasen millî mevcudiyetin temelini, millî şuurda ve millî birlikte görmekteyiz.” • “...Medeniyet yolunda başarı, yenileşmeye bağlıdır. Sosyal hayatta, ekonomik hayatta, ilim ve fen sahasında başarılı olmak için tek gelişme ve ilerleme yolu budur. Hayat ve geçime egemen olan kuralların zaman ile değişme, gelişme ve yenilen- mesi zorunludur.” Atatürk’ün verilen sözleri ile ilkeler eşleştirildiğinde seçeneklerden hangisi dışarıda kalır? A) Laiklik B) Milliyetçilik C) Halkçılık D) İnkılapçılık 8. Sınıf FÖY - 25

25. föy • Siyasal Alanda Yapılan İnkılaplar 1. Ülke yönetiminin genellikle babadan oğula geçtiği ve ikti- 3. Mustafa Kemal, saltanatın kaldırılmasına karşı çıkan mil- darın tek bir kişide toplandığı saltanat sistemi Osmanlı letvekillerine, tartışmaların yersiz olduğunu şu sözleriyle Devleti’nde de kuruluşundan yıkılışına kadar uygulanmış- tır. Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’ndan yenik ayrıl- belirtmiştir: masıyla Anadolu’da işgalcilere karşı, Millî Mücadele hare- keti başlatılmıştı. BMM’nin açılmasıyla temelleri atılan “... Konumuz millete saltanatı bırak- yeni Türk Devleti’nin 20 Ocak 1921’de kabul edilen ilk ana- mak ya da bırakmamak değildir. Me- yasasında egemenliğin millete ait olduğu belirtilmişti. An- sele zaten bitmiş bir gerçeği ifade et- cak şartlar uygun olmadığı için millî egemenliğin önünde mekten başka bir şey değildir. Ne önemli bir engel olan saltanat henüz kaldırılmamıştı. olursa olsun yapılacaktır. Burada top- lananlar, Meclis ve herkes sorunu do- Buna göre aşağıdaki sorulardan hangisinin cevabı ve- ğal bulursa sanırım ki uygun olur...” rilen metinden çıkarılamaz? Mustafa Kemal’in “zaten bitmiş bir gerçeği” sözü ile, A) Saltanat yönetimi nedir? I. Saltanatın otoritesinin kalmadığını II. Millî Mücadele Dönemi’ndeki yetersizliğini B) Osmanlı Devleti’nde ne zamana kadar saltanat siste- mi uygulanmıştır? III. Millî egemenlik ilkesinin halk tarafından benimsendi- ğini C) Millî egemenlik düşüncesi nerede vurgulanmıştır? hangilerini vurguladığı söylenebilir? D) Saltanat resmi olarak ne zaman kaldırıldı? Zeka Küpü Yayınları A) Yalnız l B) Yalnız ll C) l ve ll D) l, ll ve lll 2. “Millî Mücadele zaferle sonuçlandıktan sonra Lozan Kon- 4. Saltanatın, 16 Mart 1920 tarihinde İstanbul’un İtilaf Dev- feransı’na hem İstanbul Hükûmetinin hem de TBMM’nin letlerince işgalinden itibaren sona erdiği kabul edildi. Bu davet edilmesi saltanatın kaldırılmasını hızlandıran bir ge- kararın ardından Sadrazam Tevfik Paşa başkanlığında 4 lişme oldu. TBMM’de 1 Kasım 1922’de kabul edilen bir ka- Kasım’da son toplantısını yapan İstanbul Hükûmeti istifa- nunla, halifelik ve saltanat birbirinden ayrıldı ve saltanat sını padişaha sundu. 5 Kasım’da TBMM Hükûmetinin İs- kaldırıldı.” diyen bir tarihçi TBMM’nin saltanatı kaldır- tanbul’daki temsilcisi Refet (Bele) Paşa tüm bakanlık müs- mak istemesinin nedeni olarak aşağıdakilerden han- teşarlarını toplayarak her türlü faaliyete son vermelerini gisini gösterebilir? tebliğ etti. 7 Kasım’da Babıali’deki başkanlık dairesi res- men boşaltıldı ve Osmanlı Devleti’nin resmî gazetesi olan A) Millî egemenliği sağlama düşüncesini Takvim-i Vekayi ’nin yayınına son verildi. 17 Kasım 1922’de B) İki ayrı hükûmetin bir arada yaşayamayacağı düşün- son padişah Mehmet Vahdettin bir İngiliz gemisi ile İstan- bul’dan ayrıldı. cesini C) Halifenin gücünü artırma isteğini Bu durumun aşağıdakilerden hangisini güçlendirdiği D) Padişahı koruma altına alma isteğini söylenemez? FÖY - 25 A) Millî egemenlik ilkesini B) Mustafa Kemal’in ülkeyi tek başına yönetme yetkisini C) TBMM’nin otoritesini D) Demokratik ilkelerin yerleşmeye başlaması 8. Sınıf

5. “Saltanatın kaldırılması, millî egemenlik yolunda atılmış bir adımdır.” diyen Hacer Öğretmen bu durumu Atatürk ilkelerin- den öncelikle hangisi ile ilişkilendirilebilir? A) İnkılapçılık B) Milliyetçilik C) Cumhuriyetçilik D) Devletçilik 6. Türkiye’nin sınırları Lozan Antlaşması ile büyük oranda çizilmiş ama “devletin başkentinin neresi olacağı” sorusu henüz ce- vap bulmamıştı. Lozan Antlaşması’ndan sonra İtilaf Devletlerinin İstanbul’u boşaltması, başkent tartışmalarının yoğunluk kazanmasına neden oldu. Ya İstanbul başkent olmaya devam edecek ya da yeni yönetim kendisine yeni bir başkent seçe- cekti. İstanbul saltanat yönetiminin merkezi olarak görülüyordu. Bu nedenle yeni yönetim için yeni bir başkent seçilmesi da- ha uygun görüldü. Buna göre yeni yönetimin İstanbul’u başkent olarak istememesinin nedeni olarak aşağıdakilerden hangisi gösterile- bilir? A) İşgal altında olması B) İtilaf Devletlerinin kontrolünde olması C) Millî egemenlik anlayışına ters düşmesi D) Padişahın İstanbul’da yaşamaya devam etmesi 7. İsmet Paşa Ankara’nın başkent yapılmasının nedenleri ile ilgili olarak şunları söylemektedir: “… Lozan’da Batı aleminin delegeleriyle görüşüyorum. Bunlar İstanbul Hükûmetini tanıyan insanlar ve yeni devletin o muhitin insanlarına göre kurulmasını arzu ediyorlar. Bunu her hallerinden anlıyorum. Her konuşmamızda hükûmet mer- kezi konusu geçiyor. Ankara’da kalacak mısınız, kalınabilir mi, sonra nasıl olacak? Bana hep bunları soruyorlar. Anka- ra’da kalırsanız biz oraya nasıl gideriz, diyorlar. Bunların hepsi benim her gün içinde bulunduğum muhitin sözleri. Dış alemin görüşü, düşüncesi ve telkinleri böyle. Bizim açımızdan meselenin daha önemli ve değişik cepheleri var. Bir de- fa Boğazlar askerî bakımdan tamamıyla açık, tamamıyla emniyetsiz. Bu vaziyetteyiz. Lozan Antlaşması’yla elde ede- bildiğimiz neticeler ve tarihi şartlar bizi endişeye sevk ediyor.” Hamza Eroğlu, Atatürk ve Cumhuriyet Buna göre başkent olarak Ankara’nın seçilmesinde aşağıdaki nedenlerin hangisi üzerinde durulduğu söylenebilir? A) Ankara’nın güvenli bir bölge olması B) Geçmişten beri cumhuriyetin merkezi olması C) Kurtuluş Savaşı’nın merkezi olması D) İtilaf Devletlerinin isteği 8. ...................................... • Türkiye’nin orta yerinde, askerî-siyasi yönden güvenli bir konumda bulunması • Ülkenin her tarafıyla ulaşım ve haberleşme imkânlarına sahip olması ve hizmet götürmeye uygun olması • TBMM’nin Ankara’da açılması ve Kurtuluş Savaşı’nın idare merkezi olması • Atatürk’ün tarih kitaplarından öğrendiği bilgiyle şehri cumhuriyet merkezi olarak görmesi Verilen bilgilerin aşağıdaki sorulardan hangisinin cevabı niteliğinde olduğu söylenebilir? A) TBMM niçin açıldı? B) Ankara’nın başkent olarak seçilmesinin nedenleri nelerdir? C) Ankara hangi medeniyetlere başkentlik yapmıştır? D) Millî Mücadele hareketi niçin Ankara’da başlamıştır? 8. Sınıf FÖY - 25

9. Millî Mücadele Dönemi’nde Amasya Genelgesi’nde yer 12. Meclisteki görüşmeler sırasında milletvekillerinden Abdur- alan “Ulusun bağımsızlığını yine ulusun azim ve kararı kur- rahman Şeref “Hükûmet şekillerinin teker teker sayılma- taracaktır. Her türlü etkiden ve denetimden kurtulmuş ulu- sına gerek yoktur. Hâkimiyet kayıtsız şartsız milletindir de- sal bir kurulun varlığı gereklidir.” ifadesi; Erzurum ve Si- dikten sonra kime sorarsanız sorun, bu cumhuriyettir. vas kongrelerinde vurgulanan “Kuvâ-yı Millîye’yi etkin ve Doğan çocuğun adıdır.” sözleriyle cumhuriyetin zaten fii- millî iradeyi egemen kılmak esastır.” kararı; TBMM’nin len uygulandığını, sadece isminin konmadığını vurguladı. “Mecliste toplanan millî iradeyi, vatanın geleceğine ege- Görüşmeler sonucunda önerge, oy birliğiyle ve “Yaşasın men kılmak esastır. Türkiye Büyük Millet Meclisinin üstün- cumhuriyet!” sedaları arasında kabul edildi. Cumhuriyetin de bir güç yoktur.” kararı ve yeni Türk devletinin ilk ana- ilanından sonra 1921 Anayasası’na “Türkiye Devleti’nin yasası olan Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nun “Egemenlik idare şekli cumhuriyettir.” maddesi eklendi. kayıtsız şartsız milletindir.” hükmü ile ulus egemenliğinin ilk işaretleri verilmişti. Buna göre cumhuriyetin ilanının sonuçları ile ilgili aşa- ğıdakilerden hangisi söylenemez? Millî Mücadele Dönemi’nde alınan bu kararlar aşağı- dakilerden hangisine kanıt olarak gösterilebilir? A) Yeni Türk Devleti’nin rejimi cumhuriyet olarak belirlen- di. A) Cumhuriyet yönetiminin benimsendiğine B) Meclis hükûmeti sistemine geçildi. B) Devlet başkanının kim olacağına karar verildiğine C) Millî egemenlik ve demokrasi anlayışı güçlendi. C) Millî Mücadele’nin kazanıldığına D) Demokratik yönetim için önemli bir adım atılmış oldu. D) Saltanat sisteminin desteklendiğine 10. Millî Mücadele Dönemi’nde TBMM’nin açılarak millî ege- Zeka Küpü Yayınları menliğe dayalı demokratik bir yönetim anlayışına geçilmiş olmasına rağmen cumhuriyetin ilanı daha sonraya bırakıl- mıştır. Bu durumun nedeni olarak aşağıdakilerden hangisi gösterilemez? A) Koşulların uygun olmaması B) Savaş döneminde oluşabilecek olumsuz tutumlardan çekinilmesi C) İstanbul Hükûmetinin Millî Mücadele’ye desteğinin de- vam ettirilmek istenmesi D) Saltanatın varlığının devam ediyor olması 11. 27 Ekim 1923’te, Fethi Bey’in istifası ile hükûmet kri- 13. TBMM’de kabul edilen bir kanunla 1 Kasım 1922’de sal- zi çıktı. Yeni hükûmetin kurulamaması Meclisi çalışa- tanat kaldırılarak halifeliğin devamına karar verildi. Bunun maz hâle getirdi. Bu sorunun giderilebilmesi için hükû- nedeni halifeliğin kaldırılması için ortamın uygun olmama- met kurma sisteminin de değiştirilmesi gerekiyordu. sıydı. Meclis, Osmanlı hanedanından Abdülmecit Efen- Hükûmet krizi, cumhuriyetin ilanına giden süreci hız- di’yi yetkilerini sınırlandırarak halife seçti. Abdülmecit Efen- landırdı. Gazi Mustafa Kemal, 28 Ekim 1923 gecesi ar- di sadece Müslümanların halifesi unvanını kullanacaktı. kadaşlarına “Yarın cumhuriyeti ilan edeceğiz.” diyerek Ancak halife bir süre sonra saltanat yanlılarının etrafında hükûmet kurma şeklini değiştireceğini ve hükûmet bu- toplanmasından aldığı güçle devlet başkanı gibi davran- nalımını çözeceğini ifade etti. maya başladı. Cuma selamlıkları düzenliyor ve yabancı devlet temsilcileriyle iletişim kurmaya çalışıyordu. Hatta Buna göre Mustafa Kemal’in bu durum karşısındaki bazı milletvekilleri Rauf Bey başkanlığında halifeyi ara sı- tutumu ile ilgili, ra ziyaret ediyorlardı. Bu nedenle halifeliğin kaldırılması konusu mecliste tartışmalara neden oldu. I. Kararlı bir tavır sergilediği Buna göre halifeliğin kaldırılmasını gerekli kılan se- II. Çözüm odaklı hareket ettiği bepler arasında aşağıdakilerden hangisi gösterilemez? III. Yönetimde yaşanan sıkıntıların farkında olduğu A) Yeni yönetim anlayışıyla uyuşmaması hangileri söylenebilir? B) Eski yönetim anlayışını benimseyenlerin sığınağı hâ- line gelmesi A) Yalnız l B) Yalnız ll C) ll ve lll D) l, ll ve lll C) Halifenin devlet başkanı gibi davranması FÖY - 25 D) Toplumun halifelik sistemine son verilmesini istemesi 8. Sınıf

14. 3 Mart 1924 tarihinde TBMM’de kabul edilen bir kanunla 16. 1924 Anayasası’nın Bazı Maddeleri: halifelik kaldırıldı. Aynı gün kabul edilen diğer kanunlar ile Şeriye ve Evkâf Vekâleti kaldırıldı. Bu kurumun yerine Di- • Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir. yanet İşleri Başkanlığı ve Vakıflar Genel Müdürlüğü kuru- larak başbakanlığa bağlandı. Yine aynı gün çıkarılan bir • Türkiye Devleti’nin dini İslam’dır. Resmî dili Türkçedir. başka kanunla Erkân-ı Harbiye Vekaleti kaldırılarak Ge- Başkenti Ankara’dır. nelkurmay Başkanlığı kuruldu. • Hâkimiyet kayıtsız, şartsız milletindir. Buna göre kabul edilen kanunlarla ilgili olarak, • Seçimler dört yılda bir yapılır. On sekiz yaşını tamam- I. Atatürk’ün laiklik ilkesi doğrultusunda hareket edildiği layan her erkek oy kullanma hakkına sahiptir. II. Din ve devlet işlerinin birbirinden ayrıldığı • Otuz yaşını doldurmuş her erkek milletvekili adayı ol- ma hakkına sahiptir. III. Yeni devletin rejiminin adının belirlendiği • Türkiye halkına, din ve ırk farkı olmaksızın, vatandaş- lV. Ordunun siyasetten ayrı tutulmasının sağlandığı lık itibarıyla “Türk” ifadesi kullanılır. hangilerine neden olduğu söylenebilir? • Türk hür doğar, hür yaşar. Hürriyet, başkasına zararı olmayacak her türlü tasarrufta bulunmaktır. A) Yalnız l B) l ve lll C) ll, lll ve lV D) l, ll ve lV Buna göre 1924 Anayasası ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Devletin rejimi anayasada yer almıştır. B) Başlangıçta anayasada laiklik ilkesi uygulanmamıştır. C) Millî egemenlik ilkesi anayasada vurgulanmıştır. D) Kişi hak ve hürriyetlerine yer verilmemiştir. 15. 23 Nisan 1920’de açılan Büyük Millet Meclisi, döne- Zeka Küpü Yayınları min şartları gereği olağanüstü yetkilere sahip bir mec- listi. Bu Meclis; Millî Mücadele’yi yönetebilmek ve ih- 17. Atatürk Dönemi’nde 1924 Anayasası’nda aşağıdaki deği- tiyaç duyduğu yetkileri belirleyebilmek için 1921 şiklikler yapıldı: yılında, Teşkilat-ı Esasiye adında, bir anayasa hazır- lamıştı. Savaş şartlarına cevap verecek şekilde, kısa • 1928’de “Devletin dini İslam’dır.” maddesi Anayasa’dan ve öz olarak hazırlanan bu anayasada, temel hak ve çıkarıldı. özgürlüklerle ilgili kurallar yer almamıştı. Cumhuriye- tin ilanından sonra 1921 Anayasası’nda değişiklik ya- • 1934’te kadınlara da seçme-seçilme hakkını veren mad- pılmış; devletin yönetim şeklinin cumhuriyet, resmî di- de anayasaya eklendi. Böylece siyasal alanda kadın-er- linin Türkçe, dininin İslam olduğuna dair maddeler kek eşitliği sağlanmış oldu. anayasaya eklenmişti. Millî Mücadele’nin başarıyla ta- mamlanmasının ardından yeni bir anayasaya ihtiyaç Buna göre anayasada Atatürk ilkelerinden, duyuldu. Devletin temel kurumlarını ve yetkilerini be- lirleyen, vatandaşların temel hak ve hürriyetlerini ko- l. Laiklik ruma altına alan yeni anayasa, 20 Nisan 1924’te TBMM’de kabul edildi. ll. Halkçılık Buna göre yeni bir anayasa hazırlama ihtiyacının or- lll. Devletçilik taya çıkmasının nedeni olarak aşağıdakilerden hangi- si gösterilebilir? hangileri doğrultusunda değişiklik yapıldığı söylene- bilir? A) Değişen şartlara cevap verecek daha geniş kapsamlı bir anayasaya ihtiyaç duyulması A) Yalnız l B) l ve ll C) ll ve lll D) l, ll ve lll B) Batılı devletlere uyum sağlama isteği FÖY - 25 C) Avrupalı devletlerin baskı yapması D) Yeni bir anayasa ile cumhurbaşkanının yetkilerini ge- nişletme isteği 8. Sınıf

30. föy • Ekonomik Alanda Yapılan İnkılaplar 1. Millî Mücadele’nin zaferle sonuçlanmasının ardından siyasi bağımsızlığını kazanan Türk milletinin ekonomik bağımsızlığını da kazanmaktan başka çaresi yoktu. Çünkü yaşanan savaşların üretimi durdurması ve tüketimin artması, modern tarım yöntem- lerinin kullanılamaması, ülkedeki fabrika sayısının az olması, ulaşımın yabancıların elinde olması, kapitülasyonların ekonomik kalkınmayı engellemesi ülke ekonomisini çökertmişti. Bu durumun cumhuriyetin ilk yıllarında aşağıdakilerden hangisini gerekli kıldığı söylenemez? A) Millî bir ekonomi politikası takip etme ihtiyacını B) Ülkenin kalkınmasını sağlayacak adımlar atılmasını C) Avrupalı devletlerin desteğinin alınmasını D) Halkın refahını artıracak çalışmaları 2. “Millî egemenlik, millî ekonomi ile güçlendirilmelidir. Siyasal, askerî başarılar ne denli büyük olurlarsa olsunlar ekonomik başarılarla taçlandırılmazlarsa sürekli olamaz, az zamanda sönerler. Bu nedenle en güçlü ve parlak zaferimizin de sağladığı ve daha sağlayabileceği yararlı sonuçları alabilmemiz için eko- nomik egemenliğimizin sağlanması, güçlendirilip genişletilmesi gerekir.” Mustafa Kemal Atatürk Atatürk’ün verilen sözünden hareketle ülkenin kalkınması için aşağıdaki ilkelerden hangisinin uygulamaya konacağı söylenebilir? A) Cumhuriyetçilik B) Halkçılık C) Devletçilik D) Laiklik 3. Mustafa Kemal, daha cumhuriyeti ilan etmeden önce ülke ekonomisinin bağımsız ve millî olabilmesi için İzmir’de Türkiye İkti- sat Kongresi’ni topladı (17 Şubat 1923). Buna göre Mustafa Kemal’in aşağıdakilerden hangisini amaçladığı söylenebilir? A) Cumhuriyetin ilanını geciktirmeyi B) Ekonomik bağımsızlık için ekonomik kalkınmayı gerçekleştirecek adımların atılmasını sağlamayı C) İzmir’in ülkenin başkenti seçilmesini sağlamayı D) Ülkenin ekonomisini tek başına yönetmeyi 4. Türkiye İktisat Kongresi 17 Şubat 1923’te Kâzım (Karabekir) Paşa başkanlığında İzmir’de toplandı. Ülkenin ekonomik alan- da kalkınması doğrultusunda çalışmalar yapan kongreye, ülkenin birçok yerinden gelen çiftçi, sanayici, tüccar, işçi, memur temsilcilerinin oluşturduğu 1135 delege katıldı. Buna göre kongreye her kesimden kişilerin katılması aşağıdakilerden hangisini gösterir? A) Hükûmetin ekonomiyi yönetemediğini B) Devletin ihtiyaçlarının halktan karşılanacağını C) Her alanda kalkınmanın hedeflendiğini D) Belirli kesimlerin ülke yönetiminde söz sahibi olmasını FÖY - 30 8. Sınıf

5. “Ekonomideki cehaletimiz, siyasetteki başıboşluğumuzla el birliği etmiş ve milletimizi kemirmiş, kemirmiştir. Çocuklarımızın doğ- duğu günden itibaren boğazına yabancı sütü dökersek, yabancı bez ve pamuklarına sarıp yine yabancı beşiğine yatırırsak, ayağındaki patiğinden, başındaki mavi nazar boncuğuna ve elindeki teneke parçasına kadar yabancı malından yaparsak, Av- rupa’da çakılmış dört tahtadan ibaret olan sandalyeler en ücra yerlere kadar girerse ve üstüne bir de kulaklarına benim oğlum paşa olacak gibi ninni söyleyerek uyutturucu telkin yaparsak, büyüdükten sonra doğaldır ki üzerinde ve çevresinde artarak ya- bancı mallar bulunacak ve paralarımız akıp gidecektir.” Buna göre İzmir İktisat Kongerisi’nin kapanışında yaptığı konuşmada Kazım Karabekir Paşa’nın, I. Ülkenin içinde bulunduğu ekonomik durumunu II. Millî ekonominin uygulanmayışını III. Yabancı devletlerin desteğinin alınması gerektiğini hangilerini vurguladığı söylenebilir? A) Yalnız l B) l ve ll C) ll ve lll D) l, ll ve lll 6. Aşağıda İzmir İktisat Kongresi’nde alınan kararlar ve amaçlar verilmiştir. İktisat Kongresi’nde Alınan Kararlar Amaç • Ham maddesi yurt içinde bulunan sanayi dalları kurulmalıdır. • Dışa bağımlılığı önlemek • Küçük işletmelerden hızla büyük işletmelere ve fabrikalara geçilme- • Ekonomik bağımsızlığı sağlamak lidir. • Özel sektör tarafından gerçekleştirilemeyen faaliyetler devlet eliyle • Millî ekonomiyi kurmak yapılmalıdır. • Ekonomiyi desteklemek • Yabancı sermayenin ülkeye girişi bir kurala bağlanmalıdır. • Yabancı sermayenin tekel oluşturmasına izin verilmemelidir. • Fabrika kuracaklara kredi vererek kolaylık • Özel sektörün teşvik edilmesi için millî bankalar kurulmalıdır. sağlamak • Günlük tüketim mallarının üretilmesine öncelik verilmelidir. • Gümrük vergileri yerli sanayiyi geliştirecek şekilde düzenlenmelidir. • Sanayi yatırımı yapacakları teşvik etmek • Tasarruf ve yerli malı kullanımı özendirilerek dış ticaret dengesinin kurulmasını sağlamak Verilen tablodan hareketle İzmir İktisat Kongresi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Ekonomide millîleşmek esas alınmıştır. B) Millî ekonominin kurulması amaçlandığı için Atatürk’ün milliyetçilik ilkesi ile ilişkilidir. C) İlk aşamada ithalatın artırılması hedeflenmiştir. D) Yerli ve millî üretim teşvik edilmiştir. 7. İzmir İktisat Kongresi’nde alınan Misak-ı İktisadi kararlarında “Türkiye halkı kullandığı eşyayı mümkün olduğunca kendi üretir. Çok çalışır. Zamanda, servette ve dış alımda israftan kaçar. Millî üretimi sağlamak için geceli gündüzlü çalışmak ilkesidir.” mad- desi yer almıştır. Buna göre, I. Türk halkının tasarrufa özendirildiği II. Kendi imkânlarıyla kalkınmanın amaçlandığı III. Çok çalışmanın hedeflendiği hangileri söylenebilir? A) Yalnız ll B) l ve ll C) ll ve lll D) l, ll ve lll 8. Sınıf FÖY - 30

8. Tarım Alanında Yapılan Bazı Çalışmalar • 17 Şubat 1925 tarihinde köylünün durumunu iyileştirmek için oranı oldukça yüksek ve köylünün sırtında bir yük olan aşar vergisi kaldırıldı. • Ülkenin çeşitli bölgelerinde Ankara’daki Atatürk Orman Çiftliği gibi örnek üretim çiftlikleri kuruldu. • Ziraat Bankası vasıtasıyla köylüye kredi verildi. Çiftçilere ucuz, kaliteli tohum ve fidan verildi. • Tarım kredi kooperatiflerinin kurulması ile çiftçiler ürettikleri malları çok iyi şartlarda pazarlama imkânına kavuştular. • Çiftçinin tarım aleti, makine ve gübre ihtiyacını karşılamak için Türkiye Zirai Donatım Kurumu açıldı. • Teknik eleman ve ziraat mühendisi yetiştirmek için 1925’te Ankara Ziraat Mektebi açıldı. • Tarım kredi kooperatiflerinin kurulması ile çiftçiler ürettikleri malları çok iyi şartlarda pazarlama imkânına kavuştular. • 1925’te çıkartılan bir yasayla topraksız köylülere 1 milyon dönümün üzerinde toprak dağıtıldı. • Tarımda makineleşme ve traktör kullanımı yaygınlaştırılmaya çalışıldı. Buna göre tarım alanında yapılan çalışmalarla aşağıdakilerden hangisinin amaçlandığı söylenemez? A) Vergi adaletini sağlamak B) Tarımsal üretimi desteklemek C) Tarımın bilimsel yöntemlerle yapılmasını sağlamak D) Tarımsal faaliyetleri tamamen devletin kontrolü altında tutmak 9. Arazideki bataklığı kurutup ağaç yetiştirmek, bu şekilde Ankara’nın havasını değiştirmek, iklime uygun yeni tarım ürünlerini yetiştirip çiftçilere göstererek üretimde çeşitliliği sağlamak, Ankara’nın ağaçlandırılması için fidan yetiştirmek, verimli iyi cins hayvanları yetiştirip çoğaltmak, makineli tarım konusunda öncülük etmek ve bu konuda eğitim vermek, çiftlik ürünlerinin satı- şını yaparak Ankara halkına kaliteli ve ucuz gıda sağlamak, Ankara halkının dinlenmesi ve eğlenmesi için uygun ortam oluş- turmak, Ziraat lisesi mezunlarına uygulamalı eğitim vererek onları Ankara’da açılan Yüksek Ziraat Okuluna hazırlamak ama- cıyla Atatürk Orman Çiftliği kurulmuştur. Buna göre Atatürk Orman Çiftliği’nin kurulması ile aşağıdakilerden hangisinin amaçlandığı söylenemez? A) Üretimi canlandırmak ve yaşam şartlarını iyileştirmek B) Türk tarımının gelişmesi için çiftçiye yardımcı olmak C) Tarımda teknolojiyi kullanmak ve tarımı geliştirmek D) Avrupadan tarım uzmanları getirtmek 10. Türkiye İktisat Kongresi’nde alınan kararlar gereğince cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren sanayileşme çalışmalarına ağırlık ve- rildi. 1927’de çıkarılan Teşvik-i Sanayi Kanunu ile özel sektörün desteklenmesi amaçlandı. Devlet, bu kanunla özel sektördeki girişimcilere ucuz arsa, uzun vadeli kredi, belli süreler için vergi muafiyeti, gümrük vergilerinde indirim gibi kolaylıklar sağlaya- rak kalkınmayı hızlandırmayı ve ekonomiyi canlandırmayı amaçladı. Ancak özel sektör beklenen yatırımı gerçekleştiremedi. 1933’te hazırlanan “I. Beş Yıllık Kalkınma Planı” ile özel sektörün yapamadığı yatırımların devlet eliyle yapılması amaçlandı. Bu tarihten itibaren planlı ekonomi dönemine geçildi. Beşer yıllık hazırlanan kalkınma planlarının birincisinde başarılı olundu. Bu dönemde ağır sanayinin temelini oluşturan büyük sanayi kuruluşları açıldı. Buna göre ekonomide devletçilik ilkesinin uygulanmasını gerekli kılan sebep aşağıdakilerden hangisidir? A) Ekonominin devlet tekeline alınmak istenmesi B) Özel sektörün yetersiz kalması C) Kalkınma planlarının yetersiz kalması D) Yabancı sermayenin kabul edilmemesi FÖY - 30 8. Sınıf

11. Cumhuriyet Dönemi’nde ekonomi alanında yapılan bazı Zeka Küpü Yayınları 13. Türk limanları arasında yolcu ve yük taşıma işinin yani çalışmalar: kabotaj hakkının yabancıların elinde bulunması nedeniy- le deniz ulaşımının büyük bölümü ve önemli limanların  Yatırımcıların sermaye ihtiyacını karşılamak için 1924’te işletmesi yabancı şirketlerin elindeydi. İzmir İktisat Kong- Türkiye İş Bankası kuruldu. resi’nde “Türkiye’deki limanlardan Türk denizcileri yarar- lanmalıdır. Kabotaj hakkı konusunda tam bağımsızlık sağ-  Tüccar ve sanayicinin sermaye ihtiyacını karşılamak lanmalıdır.” kararı alındı. için Sanayi ve Maadin Bankası, Sümerbank ve Etibank Buna göre Kabotaj Kanunu ile aşağıdakilerden hangi- gibi bankalar kuruldu. sinin sağlandığı söylenemez? A) Millî bir ekonomi oluşturmak amaçlanmıştır.  Yer altı zenginliklerimizin tespiti ve işletilebilmesi için B) Atatürk’ün milliyetçilik ilkesi doğrultusunda hareket edil- Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü kuruldu. miştir. C) Yabancıların Türk sularını kullanmaları tamamen ya-  Yabancıların elinde bulunan bazı işletmeler satın alı- saklanmıştır. narak millîleştirildi. D) Türk denizcilerin hakları korunmuştur.  Malatya, Kayseri ve Bursa’da dokuma fabrikaları açıl- 14. 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı, çok zor şartlarda olan, dı. Gemlik’te ipek fabrikası, İzmit’te kağıt fabrikası, Ka- yıpratıcı bir savaştan çıkan Türkiye’yi olumsuz etkile- rabük’te demir-çelik fabrikası ve Beykoz’da Paşabah- mişti. Kriz döneminde ekonomik bir durgunluk yaşan- çe Cam Fabrikası kuruldu. mıştı. Tarım ürünleri fiyatlarının hızla düşmesi, sanayi ürünlerinin fiyatlarının artması, ülkenin ihracatının ve  1925 yılında Ticaret ve Sanayi Odaları Kanunu, 1926’da döviz gelirlerinin azalmasına neden olmuştu. Petrol fi- ise Ticaret Kanunu çıkarılarak bu alanda faaliyetlerin yatlarının yüksek, tarımsal ürün fiyatlarının düşük ol- düzenli yürütülmesi sağlandı. ması nedeniyle makineli tarım yapılamaz hale geldi. Buna göre yapılan çalışmalar Atatürk’ün, I. “Sanayileşmek en büyük millî davalarımız arasında yer almaktadır. Çalışması ve yaşaması için ekonomik ele- manları memleketimizde mevcut olan büyük küçük her çeşit sanayiyi kuracağız ve işleteceğiz.” II. “Zamanımız tamamen bir ekonomi çağından başka bir şey değildir.” III. “İstiklalin tamamiyeti ancak ekonomik bağımsızlıkla mümkündür.” sözlerinden hangileri ile desteklenebilir? A) Yalnız l B) l ve ll C) ll ve lll D) l, ll ve lll 12. Yukarıdaki faaliyetlerin hangileri Atatürk’ün “Siyasî ve Buna göre Türkiye’de ekonomik krizin etkilerini orta- askerî zaferler ne kadar büyük olursa olsunlar, ekonomik dan kaldırmak için, zaferlerle taçlandırılamazsa meydana gelen zaferler de- vamlı olamaz, az zamanda söner.” sözünün dikkate alın- I. 1930’da Merkez Bankası kuruldu. dığını kanıtlar? II. 1929’da Millî İktisat ve Tasarruf Cemiyeti kurularak yer- A) l, lll ve lV B) ll, V ve lV li malı kullanımı yaygınlaştırılmaya ve halkta tasarruf C) l, ll, lll ve V D) l, ll, lll, lV, V ve Vl bilinci oluşturulmaya çalışıldı. 8. Sınıf III. Birçok tüketim malının ithalatına yasak getirildi ve güm- rük vergileri artırıldı. IV. Temel tüketim mallarındaki fiyat artışını önlemek ama- cıyla Toprak Mahsulleri Ofisi ve Petrol Ofisi açıldı. tedbirlerinden hangilerinin alındığı söylenebilir? A) l ve ll B) ll ve lV C) l, lll ve lV D) l, ll, lll ve lV FÖY - 30

31. föy • Atatürk ve Sağlık 1. “Savaşta ölenlerin yanı sıra birçok insan, çeşitli adi ve bu- Zeka Küpü Yayınları 3. Cumhuriyetin ilanından sonra laşıcı hastalıklardan ölmüştür. Bu ölümler savaşlarda ölen- Sağlık Bakanı olan Dr. Refik lerin iki katından fazladır.” diyen bir tarihçinin aşağıdaki- Saydam bakanlığı süresince lerden hangisinin gerekliliğini vurguladığı söylenebilir? ülkenin sağlık kuruluşlarının A) Savaşların sona erdirilmesini oluşturulmasına ve geliştiril- B) Sağlık alanında çalışmalar yapılmasını mesine katkılar sağlamıştır. C) Ülkeler arası barış antlaşmalarının yapılmasını 1925 yılında çalışma progra- D) Yurt dışından uzmanlar getirilmesini mı yapılmıştır. Bu program doğrultusunda illerde sağlık müdürlükleri, ilçelerde hükû- 2. I. Dünya Savaşı ve Millî Mücadele Dönemi’nde uzun sü- met tabiplikleri kurulmuştur. Büyük şehirlerde numune has- ren savaşlar, yoksulluk, göç, stres ve sağlıksız ortamlar taneleri açılmıştır. Hekim sayısı artırılmıştır. Nitelikli hekim hastalıkların artmasına, yayılmasına ve sağlık hizmetleri- yetiştirmek için tıp fakülteleri açılmıştır. Hekim dışındaki nin aksamasına neden oldu. Sağlık alanında teşkilatlan- yardımcı sağlık personelinin yetiştirilmesi için sağlık mes- maya önem veren Mustafa Kemal, TBMM’nin açılmasın- lek liseleri kurulmuştur. dan kısa bir süre sonra sağlık hizmetlerini düzenlemek, serbest hekimlik ile eczacılık faaliyetlerini denetlemek ve Buna göre yapılan çalışmalarla aşağıdakilerden han- sosyal yardım çalışmalarını yürütmek amacıyla Sıhhiye ve gisinin amaçlandığı söylenemez? Muavenet-i İçtimaiye Vekâletini (Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı) kurdurdu. Böylece modern sağlık hizmetlerinin A) Sağlık alanında planlı bir politika takip etmek temeli atıldı. B) Sağlık hizmetlerinin tüm yurda yayılmasını sağlamak Buna göre devletin sağlık alanında çalışmalar yapma- C) Sağlık hizmetlerinin aksamadan yürütülmesini sağla- sını gerektiren sebep aşağıdakilerden hangisidir? A) Ülkenin içinde bulunduğu ekonomik ve toplumsal du- mak rum D) Sağlık personeli ihtiyacını yurt dışından karşılamak B) Yeniliklerin tamamının yerleşmiş olması C) Sağlık alanında yaşanan sıkıntıların halkın ayaklan- 4. 1930 yılında çıkarılan Umumi Hıfzıssıhha Kanunu ile ku- masına neden olması rulan Hıfzıssıhha Müessesesi bazı bulaşıcı hastalıklarla D) Avrupalı devletlerle ilişkilerin geliştirilmek istenmesi programlı bir şekilde mücadele edilmesi için çalışmalar yapmıştır. Ayrıca aşı ve serum üreterek ülkenin bu konu- FÖY - 31 daki ihtiyacını karşılamaya çalışmıştır. Yine bu kanunla başta çocuklar ve kadınlar olmak üzere toplumun tüm ke- simlerinin sağlığını ve yaşamını korumak devletin önemli bir görevi sayılmıştır. Buna göre altı çizili ifade Atatürk ilkelerinden hangile- ri ile ilişkilendirilebilir? A) İnkılapçılık - Laiklik B) Devletçilik - Halkçılık C) Milliyetçilik - Laiklik D) Cumhuriyetçilik - İnkılapçılık 8. Sınıf

ATATÜRK DÖNEMİ’NDE SAĞLIK ALANINDA YAPILAN ÇALIŞMALAR5. Türkiye Kızılay Cemiyeti 1868’de Osmanlı Yaralı ve Hasta Askerlere Yardım Cemiyeti adıyla kuruldu. Cemiyet 1877’de Osmanlı Hilal-i Ahmer Cemiyeti adını aldı. Her türlü doğal afette halkın yanında oldu. Osmanlı Devleti’nin yer aldığı savaşlarda ve Millî Mü- cadele yıllarında özellikle de Batı Cephesi’nde önemli sorumluluklar yüklendi. 1935’te kurumun adı, Atatürk tarafından Türkiye Kızılay Cemiyeti olarak değiştirildi. Çocuk Esirgeme Kurumu Savaş nedeniyle öksüz ve yetim kalan çocuklar için 1921’de Himaye-i Etfal Cemiyeti kuruldu. Kurum daha sonra Ço- cuk Esirgeme adını aldı. Günümüzde Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü adı altında faaliyetlerini yürütmektedir. Türkiye Yeşilay Cemiyeti 1920’de Hilal-i Ahdar Cemiyeti kurularak alkollü içki, sigara ve uyuşturucu maddelerle mücadele etmenin yolu açıldı. Cemiyet daha sonra Türkiye Yeşilay Cemiyeti adını aldı. Hıfzıssıhha Müessesesi 1892’de kurulmuş olan Aşı Evi devlet tarafından yeniden yapılandırıldı. Kurum 27 Mayıs 1928’de dönemin sağlık ba- kanı Refik Saydam’ın adını alarak “Refik Saydam Hıfzıssıhha Müessesesi” oldu. Veremle Savaş 1930 yılında çıkarılan Umumi Hıfzıssıhha Kanunu ile bazı bulaşıcı hastalıklarla programlı bir şekilde mücadele edil- mesi için çalışmalar yapıldı. Ayrıca aşı ve serum üreterek ülkenin bu konudaki ihtiyacı karşılanmaya çalışıldı. Bu ka- nunla başta çocuklar ve kadınlar olmak üzere toplumun tüm kesimlerinin sağlığını ve yaşamını korumak devletin önem- li bir görevi sayıldı. Salgın hastalıklar için dispanserler, sanatoryumlar, veremle mücadele, numune hastaneleri, seyyar tedavi teşkilatı gibi kurumlar açıldı. Bu hastalıklarla daha etkili mücadele edebilmek için seyyar tabiplikler kuruldu. Yapılan çalışmalar Atatürk’ün, I. “Milletimizi tam güvenlik içinde yaşatmak ülkümüz olduğu gibi, onun sağlığına özen göstermek ve mevcut imkanlarımız ora- nında toplumsal dertlerine çare bulucu olmak da hükûmetimizin görevlerindendir.” II. “Bizim toplumumuz için ilim ve fen gerekli ise bunları hem erkek ve hem de kadınlarımızın öğrenmesi gerekir. Kadınlarımız da fen ilimlerine sahip olacaklar ve erkeklerin geçtikleri bütün eğitim kademelerinden geçeceklerdir.’’ III. “Kendine devrimin ve devrimciliğin çeşitli ve yaşamsal görevler verdiği Türk vatandaşının sağlığı ve sağlamlığı her zaman üzerinde dikkatle durulacak ulusal sorunumuzdur. Çünkü cumhuriyet düşünsel, bilimsel ve bedensel bakımlardan güçlü ve yüksek düzeyli koruyucular ister.” sözlerinden hangileri doğrultusunda hareket edildiğini gösterir? A) Yalnız l B) l ve ll C) l ve lll D) ll ve lll 6. FÖY - 31 “Milletimizin sağlığının korunması ve kuvvetlendirilmesi, ölümün azaltılması, nüfusun artırılması, bula- şıcı ve salgın hastalıkların etkisiz hâle getirilmesi bu yolla millet bireylerinin dinç ve çalışmaya yetenek- li bir hâlde sağlıklı vücutlar olarak yetiştirilmesi...” Mustafa Kemal Atatürk Mustafa Kemal Atatürk’ün yukarıdaki sözü ile aşağıdakilerden hangisini vurguladığı söylenebilir? A) Eğitimde birliği sağlamak için izlenecek yolu B) Ekonomik kalkınmayı sağlamak için takip edilecek politikayı C) İzlenecek sağlık politikasının amaçlarını D) Kurulacak sanayi tesislerinin özelliklerini 8. Sınıf

7. Cumhuriyetin ilk yıllarında trahom, sıtma, frengi, çiçek, tifüs, veba, kolera gibi bulaşıcı hastalıklar ilk sırada yer almakta ve ölüm- lere neden olmaktaydı. Bakanlık, bu hastalıklarla mücadele etmek için bazı tedbirler almıştır. Salgın hastalıklar için dispanser- ler, sanatoryumlar, veremle mücadele, numune hastaneleri, seyyar tedavi teşkilatı gibi kurumlar açılmıştır. Bu hastalıklarla da- ha iyi mücadele edebilmek için seyyar tabiplikler kurulmuştur. Bu tabiplikler bulaşıcı hastalıklara yakalanmış kırsal kesimde yaşayan vatandaşları, kendilerine başvurmaları hâlinde bulundukları yerde muayene etmişlerdir. Yatağa bağımlı hastalara ev- lerinde ücretsiz bakım ve tedavi imkânı verilmiştir. Ayrıca bakanlık ülke içerisinde tedavisi mümkün olmayan bazı hastalara yurt dışındaki sağlık kuruluşlarında tedavi imkânı vermiştir. Buna göre devletin bu çalışmaları aşağıdakilerden hangisine kanıt gösterilebilir? A) Sağlık alanında devletin herhangi bir ihtiyacının kalmadığına B) Sağlık hizmetlerinin Avrupa devletleri ile yarışabilecek seviyeye geldiğine C) Sosyal devlet anlayışının uygulandığına D) Salgın hastalıkların sona erdiğine 8. l. Alkollü içki, sigara ve uyuşturucu maddelerle mücadele etmek amacıyla ku- a. Hilal-i Ahmer Cemiyeti rulan cemiyettir. b. Hilal-i Ahdar Cemiyeti ll. Savaş nedeniyle öksüz ve yetim kalan çocuklar için kurulmuştur. lll. Her türlü doğal afette halkın yanında olan kuruluştur. c. Himaye-i Etfal Cemiyeti Verilen numaralandırılmış ifadeler ile kurumlar eşleştirildiğinde seçeneklerden hangisi doğru olur? A) l - a, ll - b, lll - c B) l - b, ll - c, lll - a C) l - c, ll - b, lll - a D) l - b, ll - a, lll - c 9. • “Önümüzdeki yıl bile tüm sağlık savaşımı için özellikle önlem almak gereklidir. Özellikle sıtmaya karşı, başlı başına bir sa- vaşım devresine girilmesi Yüce Meclis’in göz önünde bulunduracağı önceliklerden sayılsa yeri vardır.” • “Cömert ve üretken olan Türk ulusu, sağlıktan sürekli teknolojik ilerlemelere erişince Türk yurdunu hızla dolduracak ve şen- lendirecek güçte olduğuna kimsenin kuşkusu yoktur.” • “Türk vatandaşının sağlığı ve sağlamlığı, her zaman üzerinde dikkatle durulacak milli sorunumuzdur.” • “Her ulus çocuklarının sağlıklı ve gürbüz olmaları için yaşadıkları bölgenin sağlık şartlarını temin etmek, devlet hâlinde bu- lunan siyasal kuruluşların en birincil görevidir.” Buna göre Atatürk’ün verilen sözleri, l. Bulaşıcı hastalıklarla mücadele ll. Sağlıkta teknolojiyi takip etmek lll. Çocuk sağlığı lV. Toplum sağlığı konularından hangileri ile ilişkili olduğu söylenebilir? A) l ve lll B) ll, lll ve lV C) l, ll ve lV D) l, ll, lll ve lV FÖY - 31 8. Sınıf

10. Sağlık Hizmetlerine Ayrılan Payın Gelişimi Yıllar Hastane Sayısı Doktor Sayısı Doktor Başına Düşen Hasta Sayısı 1923 1925 86 554 19.860 1930 1935 167 728 16.480 1940 176 1.182 12.200 182 1.625 9.270 198 2.387 7.420 Verilen tablodan hareketle sağlık hizmetleri ile ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz? A) Doktor başına düşen hasta sayısının azalmasında doktor sayısının artması etkili olmuştur. B) Hastane sayısının artması doktor ihtiyacını da artırmıştır. C) Hasta sayısının azalmasında bulaşıcı hastalıkların son bulması etkili olmuştur. D) Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren sağlık alanına önem verilmiştir. 11. Mustafa Kemal Atatürk, 1 Mart 1923 tarihli meclis konuşmasında sıtma mücadelesi konusunda açıklamalar yaptı. Cumhuriyet ilan edilirken ülkenin yaklaşık yarısı sıtmalıydı. Diğer salgın hastalıklarla birlikte ülke nüfusunun yarıdan çoğu hastaydı. Buna karşılık ülke genelinde -bir yıl önce- sadece 337 doktor, 434 sağlık memuru vardı.1924'te vilayet sıhhiye müdürlerinden rapor- lar istendi. Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı “Türkiye Sıtma Haritası” hazırladı. 15 Eylül – 5 Ekim 1924'te İstanbul'da Refik Saydam'ın başkanlığında “Sıtma Komisyonu” toplandı. Sıtmayla mücadele etmek için hazırlanan yasa teklifleri 26 Ekim 1924'te Bakanlar Kurulu'na sunuldu. Böylece sıtma savaşı için gerekli yasal zemin oluştu. Verilen bilgi ve görsellerden hareketle aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz? FÖY - 31 A) Devlet salgın hastalıklarla planlı olarak mücadele etmeye çalışmıştır. B) Sıtma hastalığı uzun yıllar ülkede görülmüştür. C) Sıtma ile mücadele tek merkezden yapılmıştır. D) Sıtma Meclisin gündem konularından biri olmuştur. 8. Sınıf

32. föy • Cumhuriyetin Türk Milletine Kazandırdıkları ve Atatürk’ün Gös- terdiği Hedefler • Atatürk İlke ve İnkılaplarını Oluşturan Temel Esaslar 1 ve 2. soruları aşağıdaki tablodan hareketle cevaplayınız. Millî egemenlik ilkesi sayesinde her Cumhuriyetin Kadınlara seçme ve seçilme hakkı- Türk vatandaşı devlet yönetimine eşit Türk Toplumuna 0n4ın verilmesiyle devlet yönetiminde olarak katılma hakkı elde etti. Kazandırdıkları tam bir katılım ve eşitlik sağlandı. Temel hak ve özgürlükler anayasa ile Çağdaş bir toplum meydana getirildi. güvence altına alındı. Dinin devlet yönetimindeki etkisi or- Bağımsız mahkemeler aracılığıyla tadan kaldırılarak devletin laikleşme- herkes kanunlar önünde eşit kabul si sağlandı. edildi. 1. Atatürk'ün aşağıdaki sözlerinden hangisinin cumhuriyetle Türk milletine kazandırılmak istenenlerin tamamını kapsa- yıcı nitelikte olduğu söylenebilir? A) “Milletimizi tam güvenlik içinde yaşatmak ülkümüz olduğu gibi onun sağlığına özen göstermek ve mevcut imkânlarımız ora- nında toplumsal dertlerine çare bulmak da hükûmetimizin görevlerindendir.” B) “Medeni ve uluslararası kıyafet milletimiz için layık bir kıyafettir. Onu giyeceğiz. Ayakta ayakkabı; bacakta pantolon, (üstte) yelek, gömleki kravat, yakalık, ceket ve elbette bunların tamamlayıcısı olmak üzere başta kenarlıklı başlık. Bunu açık söy- lemek isterim: Bu başlığın ismine şapka denir.” C) “Cumhuriyet, yeni ve sağlam esaslarıyla Türk milletini güvenli ve sağlam gelecek yoluna koyduğu kadar, asıl fikirlerde ve ruhlarda yarattığı güvenlik itibarıyla, büsbütün yeni bir hayatın müjdecisi olmuştur.” D) “Bir millet ki resim yapamaz, bir millet ki heykel yapmaz, bir millet ki fennin gerektirdiği şeyleri yapmaz; itiraf etmeli ki o mil- letin ilerleme yolunda yeri yoktur. Halbuki bizim milletimiz medeni ve ileri olmaya layıktır ve olacaktır.” 2. Buna göre, l. Kadınlara seçme ve seçilme hakkının verilmesi ll. Şapka Kanunu’nun uygulanması lll. Şer’iye ve Evkâf Vekâleti kaldırarak Diyanet İşleri Başkanlığının kurulması çalışmalarından hangilerinin cumhuriyetin Türk toplumuna kazandırdıklarına örnek gösterilebilir? A) Yalnız l B) l ve ll C) ll ve lll D) l, ll ve lll 8. Sınıf FÖY - 32

3 ve 4. soruları aşağıdaki metinden hareketle cevaplayınız. “Yurttaşlarım! Az zamanda çok ve büyük işler yaptık. Bu işlerin en büyüğü, temeli, Türk kahramanlığı ve yüksek Türk kültürü olan Türkiye Cumhuriyeti’dir. Bundaki başarıyı, Türk milletinin ve onun değerli ordusunun bir ve beraber olarak, azimkârane yürümesine borç- luyuz. Fakat yaptıklarımızı asla kâfi göremeyiz çünkü daha çok ve daha büyük işler yapmak mecburiyetinde ve azmindeyiz. Yurdumuzu, en mamur ve en medeni memleketler seviyesine çıkaracağız. Milletimizi en geniş refah, va- sıta ve kaynaklarına sahip kılacağız. Millî kültürümüzü muasır medeniyet seviyesinin üstüne çıkaracağız. Bunun için bizce zaman ölçüsü geçmiş asırların gevşetici zihniyetine göre değil asrımızın sürat ve hareket anlayışına göre düşünülmelidir. Geçen zamana nispetle daha çok çalışacağız daha az zamanda daha büyük işler başaracağız. Bunda da başarılı olacağımıza şüphem yok.” 3. Buna göre Mustafa Kemal’in Onuncu Yıl Nutku’nda cumhuriyetin ilanının aşağıdakilerden hangisi ile sağlandığını vur- guladığı söylenebilir? A) Millî birlik ve beraberlik duygusu B) Millî egemenlik ilkesi C) Uluslararası antlaşmalar D) Cumhuriyetin Türk gençlerine emanet edilmesi 4. Aşağıdaki çalışmalardan hangisinin altı çizili ifadeye uygun olarak yapıldığı söylenemez? A) Saltanatın kaldırılarak millî egemenlik ilkesinin güçlendirilmesi B) Saltanat kaldırıldıktan sonra halifelik kurumunun varlığının devamına karar verilmesi C) Ülkeler arası ilişkilerde sorunları gidermek amacıyla saat, takvim ve ölçü birimlerinde değişiklik yapılması D) Ekonomik kalkınmayı sağlamak için yerli üretime dayalı fabrikaların kurulması 5 ve 6. soruları aşağıdaki metinden hareketle cevaplayınız. Gençliğe Hitabe Ey Türk Gençliği! Birinci vazifen, Türk Cumhuriyeti’ni ilelebet muhafaza ve müdafaa etmektir. Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel senin en kıymetli hazinendir. İstikbalde dahi seni bu hazineden mahrum etmek isteyecek, dahili ve harici bedhahların olacak- tır. Bir gün istiklal ve cumhuriyeti müdafaa mecburiyetine düşersen, vazifeye atılmak için, içinde bulunacağın vaziyetin imkân ve şe- raitini düşünmeyeceksin! Bu imkân ve şerait, çok namüsait bir mahiyette tezahür edebilir... Ey Türk istikbalinin evladı! İşte bu ah- val ve şerait içinde dahi vazifen, Türk istiklal ve Cumhuriyeti’ni kurtarmaktır. Muhtaç olduğun kudret, damarlarındaki asil kanda mevcuttur! 5. Buna göre cumhuriyetin korunmasında Türk gençliğinin, l. Cumhuriyeti korumada istekli olmalı ll. Her türlü imkânsızlık karşısında hazırlıklı olmalı lll. İç ve dış tehditlerin farkında olmalı lV. Birlik ve beraberlik ruhuyla hareket etmeli özelliklerinden hangilerine sahip olması gerektiği söylenebilir? A) Yalnız l B) ll ve lll C) l ve lV D) l, ll, lll ve lV 6. Buna göre Mustafa Kemal Atatürk’ün Türk gençliğinin aşağıdaki özelliklerinden hangisine sahip olmasını istediği söy- lenebilir? A) Çok yönlü olması B) Kararlı olması C) Teslimiyetçi olması D) Çağdaş olması 8. Sınıf FÖY - 32

7. Mustafa Kemal, Nutuk adlı eserinde 1919-1927 yılları arasında Millî Mücadele ve inkılaplar döne- mindeki olayları belgelere dayalı olarak anlatmıştır. Bu eser “Büyük Nutuk” veya “Söylev” adıyla anılmaktadır. Mustafa Kemal’in Samsun’a çıkışıyla başlayan bu eser, Gençliğe Hitabe’si ile sona ermektedir. Atatürk, Büyük Nutuk’unu 15-20 Ekim 1927 günlerinde TBMM toplantı salonunda 6 günde okumuştur. İç ve dış tehlikelere karşı Türkiye Cumhuriyeti’nin korunması yolunda Türk genç- liğine yol göstericidir. Ayrıca bağımsızlık ve çağdaşlık yolunda izlenmesi gereken hedefleri göste- ren bir rehberdir. Buna göre Nutuk ile ilgili, l. Tarihi bir belge niteliğinde olduğu ll. Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin kuruluş belgesi olduğu lll. Cumhuriyet Dönemi’nde yapılan çalışmaların delili niteliğinde olduğu yorumlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız l B) l ve ll C) ll ve lll D) l, ll ve lll 8. l. “Büyük devletler kuran ecdadımız, büyük ve kapsamlı uygarlıklara da sahip olmuştur. Bunu aramak, tetkik etmek, Türklü- ğe ve cihana bildirmek bizler için bir borçtur.” ll. “Millî sınırlar içinde vatan bir bütündür, bölünemez.” lll. “Hürriyet ve istiklal benim karakterimdir.” lV. “Büyük davamız en uygar ve en refaha kavuşmuş millet olarak varlığımızı yükseltmektir.” V. “Millî kültürün yükselmesini Türk Cumhuriyeti'nin temel dileği olarak temin edeceğiz.” Vl. “Egemenlik kayıtsız şartsız mlletindir.” a- Bağımsızlık ve özgürlük b- Ülke Bütünlüğü c- Millî Tarih Bilinci d- Millî Kültürün Geliştirilmesi e- Millî Egemenlik f- Çağdaşlaşma Verilen numaralandırılmış ifadeler ile Atatürk ilkelerinin dayandığı esaslar ilişkilendirildiğinde seçeneklerden hangisi doğru olur? A) l - a, ll - e, lll - f, lV - d, V - b, Vl - c B) l - c, ll - a, lll - b, lV - f, V - d, Vl - e C) l - c, ll - b, lll - e, lV - d, V - f, Vl - a D) l - c, ll - b, lll - a, lV - f, V - d, Vl - e 9. Atatürk ilke ve inkılaplarını oluşturan temel esaslar, Atatürk’ün düşüncelerini içine alan ve temelleri Atatürk tarafından atılan si- yaset, eğitim, ekonomi, sosyal hayat ve diğer alanlarla ilgili görüşleridir. Devletin rejimi ve rejimin işleyişine yönelik temel ku- rallar da bu esaslara göre düzenlenmiştir. Atatürk, aklın ve bilimin ışığında bugünün olduğu kadar geleceğin ihtiyaçlarına da cevap veren, kendini sürekli yenileyen bir çağdaşlaşma modeli ortaya koymuştur. Bu model, Türk halkının ihtiyaçlarından doğ- muş olup millî ve evrensel esaslara dayanır. Çağdaş uygarlık düzeyinin üstüne çıkmayı hedefler. Buna göre verilen bilgiler Atatürk’ün, l. İnkılapçılık ll. Cumhuriyetçilik lll. Laiklik lV. Milliyetçilik ilkelerinden hangileri ile ilişkilendirilebilir? A) l ve lll B) ll, lll ve lV C) l, ll ve lV D) l, ll, lll ve lV FÖY - 32 8. Sınıf

10. “Atatürk, Türk Tarih ve Dil Kurumlarını kurarak çalışmalarına katılmış, bu kurumların çalışmalarını sürdürebilmeleri için mirası- nın büyük bir bölümünü bu kurumlara bırakmıştır. Bu çalışmalarla Atatürk, kültür ortaklığı için önemli bir adım atmıştır.” diyen bir tarihçi Atatürk’ün bu tutumuyla aşağıdakilerden hangisini hedeflediğini söyleyemez? A) Millî kültürü geliştirmek B) Millî bir dil oluşturmak C) Millî egemenliği pekiştirmek D) Millî tarih bilinci kazandırmak 11. Atatürk, gelecek kuşakların düşünsel ve bedensel açıdan güçlü olacak şekilde yetişmesini istemiştir. Bununla birlikte bi- limsel düşünme yöntemine sahip ve yüksek karakterli olmalarını arzu etmiştir. Bu konu üzerinde hassasiyetle durmuş, bu konularda yapılan çalışmaların doğrudan öncüsü ve takipçisi olmuştur. Büyük zorluklar ve emeklerle kazanılan Millî Mü- cadele sonucunda kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nin yılmaz bekçileri olarak gördüğü gençleri bazı zorlukların beklediğini dü- şünmektedir. Böyle zamanlarda gençlerin asla umutsuzluğa ve yılgınlığa düşmelerini istememiştir. Buna göre aşağıdaki sözlerden hangisi Atatürk’ün bu düşüncesini desteklemektedir? A) “Millî sınırlarımız içinde her şeyden önce kendi kuvvetimize dayanıp varlığımızı koruyarak millet ve memleketin gerçek mut- luluğuna çalışmak... Rastgele bitmeyen emeller peşinde milleti uğraştırmamak, zarara uğratmamak... Medeni dünyadan medeni ve insanca muameleyi, karşılıklı dostluğu beklemektir.” B) “Sizler yani yeni Türkiye’nin genç evlatları! Yorulsanız dahi beni takip edeceksiniz. Dinlenmemek üzere yürümeye karar verenler asla ve asla yorulmazlar. Türk gençliği gayeye, bizim yüksek idealimize durmadan, yorulmadan yürüyecektir.” C) “Tam bağımsızlık, bizim bugün üzerimize aldığımız vazifenin asıl ruhudur. Biz yaşamak isteyen, onur ve şerefi ile yaşamak isteyen bir milletiz.” D) “Milletin bağrından temiz bir nesil yetişiyor. Bu eseri ona bırakacağım ve gözüm arkamda kalmayacak.” 12. “Bir millet, bir memleket için kurtuluş, esenlik ve başarı istiyorsa bunu hiçbir zaman yalnız bir kişi- den istememeliyiz. Umumi kuruluşu yine umumi çaba temin eder. Bir millet, bir toplum yalnız bir bi- reyin çabasıyla bir adım bile atamaz.” Mustafa Kemal Atatürk Atatürk’ün bu sözü ile aşağıdaki esaslardan hangisinin önemine vurgu yapıldığı söylenebilir? A) Kültür Birliği B) Millî Tarih Bilinci C) Millî Birlik ve Beraberlik D) Millî Bağımsızlık FÖY - 32 8. Sınıf

33. föy • Atatürk Dönemi’nde Demokratikleşme Yolunda Atılan Adımlar 1. “Millî egemenlik temeline dayanan ve özellikle cumhuriyet yönetimine sahip bulunan ülkelerde siyasal partilerin varlı- ğı doğaldır. Türkiye Cumhuriyeti’nde de bir diğerini denetleyici partilerin kurulacağına şüphe yoktur.” Mustafa Kemal Atatürk Mustafa Kemal’in siyasi partilerin varlığını istemesiyle aşağıdakilerden hangisinin önemini vurguladığı söylenemez? A) Millî egemenliğin güçlenmesini B) Farklı düşüncelerin meclise yansımasını C) Demokrasi ilkelerinin yerleşmesini D) Siyasi partilerin sadece kendi çıkarlarına öncelik vermesini 2. Millî Mücadele’nin ilk günlerinden itibaren millî egemenliğe dayalı bir devlet kurulacağının işaretlerini veren Mustafa Kemal yap- tığı çalışmalar sonucunda millî iradenin yönetimde temsil edilebileceği BMM’nin, Ankara’da açılmasını sağladı. BMM, farklı si- yasi eğilimlere, değişik dünya görüşüne ve hayat anlayışına sahip milletvekillerinden oluşmasına rağmen milletvekillerinin ama- cı bağımsız olmak ve ülkeyi düşmandan kurtarmak olduğu için ilk mecliste partiler yoktu. Ancak siyasi görüş ayrılıklarından dolayı çeşitli gruplar vardı. Bu grupların içinde en etkili olanı Mustafa Kemal’in kurduğu Müdafaa-i Hukuk Grubu idi. Buna göre Millî Mücadele Dönemi’nde Meclis açıldığı halde siyasi partilerin olmamasının nedeni olarak aşağıdakiler- den hangisi gösterilebilir? A) Savaş ortamında ortak hareket etme ihtiyacı B) Siyasi parti düşüncesinin yerleşmemiş olması C) Milletvekili sayısının yeterli olmaması D) Siyasi parti kurabilecek liderlerin bulunmayışı 3. Türkiye’de Demokrasiyi Geliştirmek ve Millî İradeyi Hâkim Kılmak Amacıyla Atılan Adımlar Millî Mücadele Dönemi’nde Cumhuriyet Dönemi’nde • Amasya Genelgesi’nde “Milletin geleceğini yine milletin • Cumhuriyetin ilan edilmesi azim ve kararı kurtaracaktır.” kararının alınması • Halifeliğin kaldırılması • Erzurum Kongresi’nde “Kuvâ-yı Millîye’yi etkin, millî ira- • Ülke yönetimine katılması için kadınlara seçme ve seçil- deyi hâkim kılmak esastır.” kararının alınması me hakkının verilmesi • Mebusan Meclisinin açılması için seçimlerin yapılması • Çok partili siyasi hayata geçme çalışmalarının yapılma- sı • Misakımillî kararlarında bazı yerler için halk oylaması ya- pılmasının istenmesi • Büyük Millet Meclisinin açılması • Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nda “Egemenlik kayıtsız şart- sız milletindir.” kararına yer verilmesi • Saltanatın kaldırılması Buna göre yapılan çalışmalarla aşağıdakilerden hangisinin amaçlandığı söylenebilir? A) Millî Mücadeleyi sonlandırmak B) Demokrasi ilkelerini uygulamak ve halka benimsetmek C) Padişahın otoritesini artırmak D) Meclisin İstanbul’da kalmasını sağlamak FÖY - 33 8. Sınıf

4. • Millî egemenlik ilkesini pekiştirmek • Ülkede demokratik yönetim anlayışı yerleştirmek • Muhalefet partilerinin kurulmasıyla hükûmet işlerinin denetlenmesini sağlamak • Farklı fikir ve düşüncelerin mecliste temsil edilmesini sağlamak Buna göre yukarıdaki amaçların gerçekleştirilmesi için, l. TBMM’nin açılması ll. Siyasi partilerin kurulması lll. Saltanatın kaldırılması D) l, ll ve lll çalışmalarından hangilerinin yapıldığı söylenebilir? A) Yalnız l B) l ve ll C) ll ve lll 5. Millî Mücadele’nin askerî safhası sona ererken l. Meclisteki milletvekilleri arasında fikir ayrılıkları belirgin hâle gelmeye başla- dı. Lozan Görüşmelerinin devam ettiği günlerde özellikle Musul meselesinden dolayı Mecliste sert tartışmalar yaşandı. Bunun üzerine 1 Nisan 1923’te seçimlerin yenilenmesi kararı alındı. Seçimde Mustafa Kemal Paşa’nın liderliğini yaptığı Müdafaa-i Hu- kuk Grubu, bağımsız bir vekil hariç milletvekilliklerinin tamamını kazandı. Seçimlerin yenilenmesinin hemen ardından Mustafa Kemal Paşa fikirlerini hayata geçirebilmek için bir siyasi parti kurmaya karar verdi. Bu düşünceyle Mustafa Kemal Paşa, lider- liğini yaptığı Müdafaa-i Hukuk Grubunu “Halk Fıkrası” adıyla siyasi partiye dönüştürdü (9 Eylül 1923). Böylece cumhuriyet ta- rihinin ilk siyasi partisi kurulmuş oldu. Buna göre Cumhuriyet Dönemi’nin ilk siyasi partisinin kurulmasında aşağıdakilerden hangisinin etkili olduğu söyle- nebilir? A) Meclisteki fikir ayrılıklarının B) Mustafa Kemal’in meclise başkanlık etme isteğinin C) Milletvekillerinin bağımsız hareket etme isteğinin D) Müdafaa-i Hukuk Grubunun kurulmak istenmesinin 6. Cumhuriyet Halk Fırkasının tüzüğünde “millî egemenliğin halk tarafından ve halk için uygulanmasına rehberlik etmek ve Tür- kiye’yi tam anlamıyla çağdaş, demokratik bir devlet hâline getirmek için” bu adımın atıldığı ifadesine yer verilmiştir. Buna göre Cumhuriyet Halk Fırkasının, l. Ülkenin her alanda gelişmesini sağlamak ll. Millî egemenliği güçlendirmek lll. Halka rehberlik etmek hangilerinin amaçlandığı söylenebilir? A) Yalnız l B) l ve ll C) ll ve lll D) l, ll ve lll 7. “Ben öyle bir parti kurmayı düşünüyorum ki bu parti milletin bütün sınıflarının refah ve mutluluğunu sağlama- ya yönelmiş bir programa sahip olsun. Milletimizin şartları buna elverişlidir.” “Milletin hatadan korunması için tek güvenilir çare, düşünce ve hareketleriyle milletin güvenini kazan- mış bir siyasi partinin seçimde millete rehberlik etmesidir.” Verilen sözlerden hareketle Mustafa Kemal’in siyasi parti kurmakla aşağıdakilerden hangisini amaçladığı söylenemez? A) Siyasi partilerin halka yol göstermesini sağlamak B) Sınıf ayrımının önüne geçilmesini sağlamak C) Halkın güvenini sağlamak D) Meclisin otoritesini yok etmek 8. Sınıf FÖY - 33

8. İster iktidar ister muhalefet partisi olsun bütün siyasi partiler ülkeye hizmet etmek için vardır. Muhalefet ve iktidar partileri bir- birlerinin tamamlayıcısıdır. Muhalefet partileri; iktidar partisinin icraatlarını takip eder, yanlış gördüğü uygulamalar hakkında iktidar partisini uyarır ve kendi önerilerini sunar. İktidar partisi de muhalefet partilerinin önerilerini dikkate alarak ülke menfa- atlerine en uygun adımı atar. Bu şekilde el ele veren iktidar ve muhalefet partileri halkın refah ve huzuruna hizmet ederler. Ülkede demokratik yönetim ve anlayışın gelişmesine katkı sağlarlar. Buna göre aşağıdakilerden hangisi cumhuriyetin ilk yıllarında bu amaçla kurulan ilk muhalefet partisidir? A) Cumhuriyet Halk Fırkası B) Serbest Cumhuriyet Fırkası C) Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası D) Demokrat parti 9. Halk Fırkasının kuruluşundan kısa bir süre sonra parti içinde görüş ayrılıkları çıkmaya başladı. Cumhuriyetin ilan edilmesi, ha- lifeliğin kaldırılması ve Osmanlı hanedanına mensup kişilerin yurt dışına çıkarılmasıyla görüş ayrılıkları giderek derinleşti. Bu inkılaplara ve bunların yapılış şekillerine yönelik eleştiriler, parti içinde yeni bir muhalif grup oluşturdu. Bu grup içinde yer alan, Millî Mücadele’nin önde gelen isimlerinden Kâzım Karabekir, Ali Fuat (Cebesoy), Rauf Bey (Orbay), Refet Bey (Bele) ve Ad- nan Bey (Adıvar) Halk Fırkasından istifa ederek Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası adıyla yeni bir parti kurdular (17 Kasım 1924). Partinin genel başkanlığına Kâzım Karabekir getirildi. Buna göre Terakkiperver Cumhuriyet Partisinin kurulmasında, l. Meclisteki görüş ayrılıklarının ll. Yapılan inkılapların hemen kabul görmemesinin lll. Mustafa Kemal’in muhalif parti kurulmasını teklif etmesinin hangilerinin etkili olduğu söylenebilir? A) Yalnız ll B) l ve ll C) ll ve lll D) l, ll ve lll 10. Aralık 1924’te bir yasa çıkartılarak subayların siyasi partilere üye olamayacakları kararlaştırıldı. Bu nedenle Terakkiperver Fır- kasının kurucuları ordudan istifa etmek zorunda kaldı. Buna göre bu yasanın çıkarılmasındaki amaç aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) Ordu ve siyaseti birbirinden ayırarak ordunun siyasete karışmasını önlemek B) Yeni bir parti kurulmasının önüne geçmek C) Meclisteki milletvekili sayısını azaltmak D) Halk Fırkasının tek başına iktidar olmasını sağlamak 11. Türk demokrasi kültürünün gelişim sürecinde Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının kurulması önemli bir tecrübe olmuştur. Din ve devlet işlerinin ayrı olacağı ve dini değerlere saygı gösterileceğinin vurgulanması partinin zamanla bazı yenilik kar- şıtı olan kişilerin bir araya toplandığı yer hâline gelmesine neden oldu. Bu durum hükûmette cumhuriyet değerlerine ve onun getirdiği yeniliklere tehdit oluşturduğu algısına yol açtı. 1924 yılı ortalarında Hakkâri’de İngilizlerin desteklediği isyan ortaya çıktı. TBMM, bu karışıklıkları önlemek amacıyla 4 Mart 1925’te Takrir-i Sükûn Kanunu’nu çıkardı. Bu kanuna göre Terakki- perver Cumhuriyet Fırkası, Doğu Anadolu’daki olayların çıkmasında rolü olduğu gerekçesiyle 5 Haziran 1925’te kapatıldı. Verilen bilgilere göre aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz? 8. Sınıf A) Çok partili siyasi hayat başarıya ulaşamamıştır. B) Bazı inkılapların yapılması toplum içinde henüz kabul görmemiştir. C) İç meseleler yabancı devletlere fırsat sunmuştur. D) Partideki milletvekilleri Halk Fırkasına geçmiştir. FÖY - 33

12. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının kapatılmasından sonra inkılap hareketlerine ağırlık veren Mustafa Kemal; 1929-1930 yıl- larında dünyada yaşanan ekonomik bunalımın Türkiye’yi etkilemesi, Cumhuriyet Halk Fırkasının uyguladığı devletçilik ilkesi- nin milletvekilleri tarafından eleştirilmesi, yeni kurulacak bir parti aracılığıyla halkın görüşlerinin meclise daha çok yansımasını sağlamak istemesi, hükûmetin mecliste daha iyi denetlenmesi, demokrasiyi tüm kurumlarıyla işler hâle getirmek istemesi ne- denleriyle yakın arkadaşı Fethi Okyar’ı parti kurmaya teşvik etti. Böylece 12 Ağustos 1930’da Serbest Cumhuriyet Fırkası ku- ruldu. Buna göre Serbest Cumhuriyet Fırkasının kurulmasında, l. Mustafa Kemal’in teşvikleri ll. Dünyada yaşanan ekonomik sorunların ülkeyi etkilemesi lll. Demokrasi ilkelerinin ülkede yerleştirilmek istenmesi hangilerinin etkili olduğu söylenebilir? A) l ve ll B) l ve lll C) ll ve lll D) l, ll ve lll 13. Serbest Cumhuriyet Fırkası kısa sürede güçlenerek büyük bir taraftar kitlesine sahip oldu. Parti taraftarlarının yurdun çeşitli yö- relerinde yaptıkları gösteriler sırasında laiklik ilkesine ve yapılan inkılaplara tepki göstermeleri nedeniyle parti Fethi Okyar ve diğer kurucular tarafından kapatıldı. Serbest Cumhuriyet Fırkasının kendini feshetmesinden sonra 1945 yılına kadar parti ku- rulmadı. Bu durumun aşağıdakilerden hangisine kanıt oluşturduğu söylenemez? A) İkinci kez çok partili siyasi hayat denemesinin başarısızlıkla sonuçlandığına B) 1945 yılına kadar ülkede tek parti sisteminin uygulandığına C) İnkılaplara tepkili bir kesimin var olduğuna D) Partinin Mustafa Kemal’in isteği ile kapatıldığına 14. Cumhuriyetin İlk Yıllarında Kurulan Siyasi Partiler ve Genel Özellikleri Cumhuriyet Halk Fırkası Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası Serbest Cumhuriyet Fırkası İlk genel başkanı: Mustafa Kemal’dir. Genel başkanı: Kâzım Karabekir’dir. Genel başkanı: Fethi Bey’dir. • 1930’lu yıllarda devletçi ekono- • Liberal (serbest) ekonomik mo- • Liberal ekonomik modeli savun- mik modeli savundu. deli savundu. du. • İki dereceli seçim sistemini sa- • Tek dereceli seçim sistemini sa- • Tek dereceli seçim sistemini sa- vundu. vundu. vundu. • Cumhuriyetçilik ve laiklik anlayı- • İnkılapların zamana yayılarak ya- • Cumhuriyetçilik ve laiklik anlayı- şına bağlıdır. pılmasını savundu. şına bağlıdır. • Köklü inkılapları gerekli görür. • Cumhurbaşkanı seçilen kişinin, • Vergilerin yeniden düzenlenme- üyesi olduğu partiden istifa etme- sini gerekli görür. si gerektiğini savundu. • Kadınlara siyasi haklar verilme- sini savundu. Verilen bilgilere göre cumhuriyetin ilk yıllarında kurulan siyasi partilerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Ülkede demokrasi ilkelerinin yerleşmesini benimsemişlerdir. B) Atatürk ilkelerine yer vermişlerdir. C) Ekonomide ortak bir politika takip etmişlerdir. D) İnkılapların yapılmasını desteklemişlerdir. 8. Sınıf FÖY - 33

34. föy • Mustafa Kemal’e Suikast Girişimi (15 Haziran 1926) • Türkiye Cumhuriyeti’ne Yönelik Tehditler 1. Cumhuriyetin ilanından sonra yapılan inkılaplara ve cumhuriyet yönetimine karşı olanlar Mustafa Kemal’i yok ederek cumhu- riyeti de yok edebileceklerini düşünmüşler ve Mustafa Kemal’e yönelik bir suikast planı hazırlamışlardır. Suikastçıların yaptığı plana göre; Mustafa Kemal İzmir’e geldiğinde Kemeraltı’ndan geçerken ateş açılacak ve oluşan kargaşadan yararlanılarak sa- hilden bir motora binilerek Sakız Adası’na kaçılacaktı. 15 Haziran’da İzmir’e gidecek olan Mustafa Kemal’in seyahatinin bir gün aksaması üzerine suikastçıları Sakız Adası’na kaçıracak olan Giritli Şevki’nin pişmanlık duyup İzmir Valisine bildirmesiyle plan gerçekleştirilemedi. Buna göre verilen metinde aşağıdaki sorulardan hangisinin cevabına ulaşılamaz? A) Suikast yapılmak istenmesinin sebebi nedir? B) Suikast nerede gerçekleştirilecektir? C) Suikastçıları kim ihbar etmiştir? D) Suikastçılara verilen ceza nedir? 2. “Suikast olayının duyulması, yurdun her yerinde üzüntü ve kaygıya yol açtı. İzmir halkı Mustafa Kemal’in kaldığı otelin önünde toplanarak ona sevgi, saygı ve bağlılık gösterisinde bulundular.” diyen bir tarihçi aşağıdakilerden hangisini söyleyebilir? A) İnkılapların kabul görmediğini B) Halkın, Mustafa Kemal’i desteklediğini C) İnkılaplara bir süre ara verileceğini D) Cumhuriyet rejiminin kabul görmediğini 3. “... Ben ölürsem necip (soylu) milletimizin beraber yürüdüğümüz yoldan asla ayrılmayacağına mutmainim (inanıyorum); bununla müsterihim (gönlüm rahat). Hasımlarımız (düşmanlarımız) düşünebildikleri menfur (nefret dolu) çarelere iste- dikleri kadar tevessül (başvursunlar) etsinler. Onların mezbuhane (son güçleriyle) hareketleri bizim inkılap ateşimizi sön- düremez.” Hakimiyet-i Milliye, 20 Haziran 1926 Verilen konuşmadan hareketle Mustafa Kemal ile ilgili, l. İnkılapların devam edeceğine inandığı ll. Türk halkına güveninin sonsuz olduğu lll. Yenilik karşıtlarını kendisinin cezalandırdığı hangileri söylenebilir? A) Yalnız ll B) l ve ll C) l ve lll D) ll ve lll 8. Sınıf FÖY - 34

4. Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal 1926 yılında kendisine karşı suikast girişiminde bulunan ve yakalanan Ziya Hurşit ve Gürcü Yusuf ile İzmir’de bir otelde görüştü. Ziya Hurşit’e “Seninle bunca arkadaşlık ettik. Hayatıma kastedecek kadar ileri gitmende sebep acaba neydi?” sorusunu yöneltmişti. Ziya Hurşit başını eğmiş ama cevap verememişti. Gürcü Yusuf ise “Bana bomba atabilecek miydin?” sorusuna karşılık “Seni gördükten sonra atmazdım.” demişti. Bunun üzerine Mustafa Ke- mal şu açıklamayı yapmıştır: “Ben şahsen intikamdan hoşlanan bir adam değilim. İş mahkemeye aktarılmıştır. Bunun so- nucunu beklemek lazımdır. Bu işe karışmaya hakkım yoktur.” Şerafettin Turan, Türk Devrim Tarihi Verilen metinde altı çizili ifade ile Mustafa Kemal’in aşağıdakilerden hangisini vurguladığı söylenebilir? A) Yargının bağımsız olduğunu B) Cezaların TBMM’de verileceğini C) Suikastçıları affettiğini D) Suikastçıların serbest bırakıldığını 5. Millî Mücadele’nin zaferle sonuçlanmasının ardından saltanat kaldırıldı. Ankara başkent yapıldı ve cumhuriyet ilan edildi. 1924 yılında halifelik kaldırıldı. Böylece egemenlik tamamen millete ait oldu. Egemenliği millet adına kullanma yetkisi milletin seçti- ği meclislere emanet edildi. Siyasal alanda yaşanan gelişmeleri hukuk alanında, toplum yaşantısında, eğitim ve kültür haya- tında yapılan inkılaplar izledi. Yapılan bu inkılapların temel hedefi Türk toplumunu her yönüyle çağdaş uygarlık düzeyine ulaş- tırmaktı. Kısa sürede yaşanan bu değişim siyasal ve toplumsal alanda birtakım tepkileri ve tehditleri de beraberinde getirdi. Buna göre cumhuriyetin ilk yıllarında karşılaşılan sorunların nedeni olarak aşağıdakilerden hangisi gösterilebilir? A) Savaş ortamının sona ermemesi B) Yabancı devletlerin müdahalesinin devam etmesi C) Yapılan yeniliklerin toplumun her kesiminde kabul görmemesi D) Osmanlı’dan kalan sorunların çözülememiş olması 6. Jeopolitik konumu bakımından dünyanın önemli ülkelerinden biri olan Türkiye; Avrupa, Asya ve Afrika kıtalarının birleştiği bir bölgede yer alır. Bir tarafında zengin petrol yataklarına sahip Orta Doğu ülkeleri, diğer tarafında ise sanayileşmiş Avrupa dev- letleri bulunmaktadır. Ürettikleri ürünler bakımından birbirine muhtaç olan bu iki bölge arasındaki yollar Türkiye’den geçmekte- dir. Ayrıca üç tarafının denizlerle çevrili olması Türkiye’nin stratejik bakımından önemini oldukça artırmaktadır. Buna göre Türkiye’nin jeopolitik öneminin aşağıdakilerden hangisine neden olacağı söylenemez? A) Uluslararası tüm anlaşmalarda yer almasına B) Konumunun ülkeler arasındaki önemini artırmasına C) Ticari ilişkilerin gelişmesine D) Dış tehlikelerin artmasına 7. Türkiye Cumhuriyeti’nin ülkesi ve milleti ile bölünmez bütünlüğünü bozmak hedefini güden hareket ve tehditler cumhuriye- tin ilk yıllarında daha çok etnik ve dinî kaynaklardan beslenmiştir. Millî Mücadele Dönemi’nde ve cumhuriyetin ilk yıllarında yoğunluk kazanan hareketlerin bir kısmı, ülkenin doğu kısmını koparmak amacını da taşımaktaydı. Cumhuriyetin ilk yılla- rında Musul sorununu kendi çıkarları doğrultusunda çözmek isteyen İngiltere, amacına ulaşmak için Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde halkın saltanat yönetiminin ve halifeliğin kaldırılmasına olan tepkisini kullanarak karışıklık çıkarmaya başladı. Bunun sonucunda Bingöl’de başlayan Şeyh Sait Ayaklanması, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da birçok ili içine ala- cak şekilde genişledi. İsyanın bastırılması amacıyla Takrir-i Sükûn (Huzuru Sağlama) Kanunu çıkarıldı. İstiklal Mahkemele- ri kuruldu ve bölgede kısmi seferberlik ilan edildi. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası Şeyh Sait İsyanı’nda rolü olduğu gerek- çesiyle kapatıldı (3 Haziran 1925). Verilen bilgiden hareketle yaşanan olay hakkında aşağıdaki çıkarımlardan hangisi yapılamaz? A) Batılı devletlerin çıkarlarıyla örtüştüğü B) Bu hareketleri önleme çabalarının zaman zaman özgürlükçü ortamı kesintiye uğrattığı C) Yapılan yeniliklere gösterilen tepkilerin yabancı devletlerin çıkarlarına destek olduğu D) Yaşanan sorunların Türkiye’nin çıkarlarına uygun olarak çözüme kavuşturulduğu 8. Sınıf FÖY - 34

8. • Ülkenin doğusunda Şeyh Sait İsyanı meydana gelmiştir. Bu isyanın çıkmasında İngiltere’nin halifeliğin kaldırılmasını gün- deme getirerek halkın dini duygularını ve bölgesel farklılıklarını kullanması da etkili olmuştur. İsyan bastırıldıktan sonra ayaklanmayla ilgisi olduğu gerekçesiyle ülkenin ilk muhalefet partisi olan Terakkiperver Cumhuriyet Partisi kapatılmıştır. • Ülkede uzun süreden sonra kurulan muhalefet partisi Serbest Cumhuriyet Fırkasının kendisini feshetmesinden sonra 23 Aralık 1930’da Derviş Mehmet adındaki isyancı, çevresine topladığı yandaşlarıyla birlikte halkın dinî duygularını kullanarak Menemen’de olay çıkarttı. Menemen’de çıkan isyan bastırıldı, isyancılar yakalanarak gerekli cezaya çarptırıldı. Menemen Olayı Türkiye’de çok partili hayata geçiş çalışmalarının uzun bir süre durmasına neden oldu. Yukarıda verilen durumlar aşağıdakilerden hangisine kanıt olarak gösterilemez? A) Cumhuriyet yönetimine ve çağdaş laik düzene karşı tepkilerin olduğuna B) İnkılapların toplumda henüz kök salmadığına ve yeterince anlaşılmadığına C) Ekonomik ve toplumsal koşulların çok partili hayata geçiş için hazırlanması gerektiğine D) Ülkede demokrasi ilkelerinin yerleşmesi için Avrupalı devletlerin desteğinin alınması gerektiğine 9 ve 10. soruları aşağıdaki metinden hareketle cevaplayınız. “Milli egemenlik esasına dayalı ve özellikle cumhuriyet idaresine sahip bulunan memleketlerde siya- si partilerin varlığı doğaldır. Milletin hatalardan korunması için tek sağlıklı çözüm, düşünce ve yap- tığı işleriyle milletin güvenini kazanmış siyasi bir partinin millete yol göstermesidir. İçinizde mem- leketi ve milleti en çok seven, aklına, anlayışına, vicdanına en çok güvendiğiniz insanları seçiniz. Ancak bu sayede meclis sizin arzularınızı yapmaya, layık olduğunuz refahı sağlama gücüne sa- hip olacaktır. Memleketin kurtuluşu, milletin refah ve mutluluğu hangi siyasi hareket tarzını ge- rektiriyorsa o siyasetin temsilcileri o günün idarecileri olur. Muhalefettekiler, gereğinde bu hu- susta yardımcı bile olurlar. Çeşitli partilerin muhalefeti, birbiriyle mücadele yanında milletin gerçek menfaatleri karşısında kendiliğinden bir anlaşmaya varmak içindir. Millete dost görünüp de ilk fırsatta iktidara geçtikten sonra onun ihtiyaçlarını düşünecek yerde memleketi kendi istedi- ği yolda götüren, laf anlamayan, yetkililerin uyarılarına kulak asmayan, millete ait kuvvetleri şahsı- na bağlamaya çalışan kahraman yüzlü insanlardan hayli zarar görüldü.” 9. Verilen sözünden hareketle Mustafa Kemal’in siyasi partilerden beklentisi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebi- lir? A) Parti çıkarlarını korumak B) Milleti hatalardan korumak ve topluma yol göstermek C) Kendi menfaatlerini ön planda tutmak D) Millî kuvvetleri çıkarları için kullanmak 10. Mustafa Kemal’in Türkiye’de millî egemenliğin ve cumhuriyet yönetiminin yerleşmesi için siyasi partilerin özellikleri ile ilgili aşağıdakilerden hangisini vurguladığı söylenemez? A) Milletin güvenini kazanmış olmasını B) Milletini ve vatanını seven insanlardan olmasını C) Mecliste halkın refahını sağlayabilecek kimselerin yer almasını D) Milletin tüm kuvvetlerini istediği gibi kullanmasını FÖY - 34 8. Sınıf

11. “Yetişecek çocuklarımıza ve gençlerimize görecekleri tahsilin hududu ne olursa olsun en evvel, her şeyden evvel Türkiye’nin istikbaline, kendi benliğine, millî ananelerine düşman olan bütün unsurlarla mücadele etmek lüzumu öğretilmelidir.” Buna göre Mustafa Kemal’in, l. Ülkeyi gençlere emanet ettiği ll. Gençlerin millî ruha sahip olmasını istediği lll. Gençleri geleceğin teminatı olarak gördüğü yorumlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız ll B) l ve ll C) ll ve lll D) l, ll ve lll 12. Bir ülkenin en etkili savunma sistemi millî birlik ve beraberlik ruhudur. Bugüne kadar bu savunma sistemini hiçbir güç aşa- mamıştır. Millî Mücadele’yi zafere ulaştıran bu ruh; ülkemizi çepeçevre kuşatarak geleceğimizin teminatı olacak, devletimi- ze ve cumhuriyetimize yönelen her tehdidi boşa çıkarmıştır. Atatürk “Bilelim ki kazandığımız zafer milletin kuvvetlerini bir- leştirmesinden ileri gelmiştir. Eğer aynı zaferleri ileride de kazanmak istiyorsak aynı esasa dayanalım, aynı yolda yürüyelim.” diyerek millî birlik ve beraberlik ruhunun önemine vurgu yapmıştır. Buna göre metinde verilen duruma aşağıdakilerden hangisi örnek gösterilemez? A) Asıl hedefi cumhuriyet yönetimi ve inkılaplar olan İzmir Suikastı’nda İzmir halkının Mustafa Kemal’in kaldığı otelin önünde toplanarak cumhuriyete sahip çıktıklarını göstermesi B) 15 Temmuz 2016 tarihinde anayasal devlet düzenine zarar vermek isteyenler tarafından başlatılan darbe girişiminin Türk halkının birlik ve beraberlik ruhuyla hareket etmesi sonucunda bertaraf edilmesi C) Serbest Cumhuriyet Partisinin kapatılmasının ardından çıkan Menemen Olayı’na Türk halkının yapılan mitinglere katılarak inkılaplara sahip çıktığını göstermesi D) Halifeliğin kaldırılmasını istemeyen bazı kesimlerin Terakkiperver Cumhuriyet Partisi çatısı altında toplanması ve partinin kapatılmasına neden olmaları 13. İç ve Dış Tehdit Unsurlarına Karşı Vatandaşlara Düşen Görevler • Türk tarihini iyi bilmeli ve tarihten dersler almalı • Güçlü bir Türkiye oluşturmak için aklın ve bilimin önderliğinde hareket edilmeli • Milletin birlik ve beraberliği, vatanın bütünlüğü her şeyin üzerinde tutulmalı • Demokratik, laik, hukuk devletine sahip çıkılmalı • “Hayatta en hakiki yol gösterici ilimdir, fendir.” sözünü ilke edinmeli. Buna göre ülkesini iç ve dış tehditlerden korumak isteyen vatandaşlardan, l. Türk Tarih ve Dil Kurumunun çalışmalarını desteklemesi ll. Atatürk ilkelerini benimsemesi lll. Çağdaş bir Türkiye için atılacak adımları desteklemesi hangileri beklenebilir? A) Yalnız l B) l ve ll C) ll ve lll D) l, ll ve lll FÖY - 34 8. Sınıf

35. föy • Atatürk Dönemi Türk Dış Politikasının Temel İlke ve Amaçları 1. Atatürk, gençlik yıllarından itibaren milletlerarası gelişmeleri, diplomasiyi ve dış siyaseti yakından takip etmiştir. Daha o dönem- lerde, kurulmasını hayal ettiği Türkiye Cumhuriyeti’nin çağdaş uygarlıklar arasında hak ettiği yeri almasının etkin bir dış politi- kaya bağlı olduğunu söylemiştir. Atatürk dış politikayı “millî politika” olarak adlandırmış ve millî menfaatlere uygun, milletin ya- rarını gözeten bir temele dayandırmıştır. Atatürk’ün Türk dış politikasını dayandırdığı temel ilkelerle ilgili şunlar söylenebilir: l. Osmanlı Devleti’nin yabancı devletlere tanıdığı ayrıcalıklar sebebiyle sürekli müdahaleye uğradığını bilen Ata- türk, Türkiye Cumhuriyeti’ni dışarıdan gelebilecek bütün etkilerden uzak tutmaya çalışmıştır. O, diğer devletlerin iç politikalarından ve yönetim sistemlerinden etkilenmeyen millî bir dış politika oluşturmuştur. Her yönüyle millî özellik- ler içeren bu Atatürkçü dış politikada, millî sınırlar içinde millet egemenliğine dayalı bağımsız bir devlet olarak var ola- bilmeyi amaçlamıştır. ll. Atatürk’ün dış politikası gerçekleşmesi mümkün olmayan hayalci bir politikaya değil, realist bir yapıya dayalıdır. Atatürk, Türkiye’nin dış politika hedeflerini ideolojik dogmalara, ön yargılı saplantılara değil, aklı ve bilimi esas alan bir anlayışa dayandırmıştır. Milletlerarası ilişkilerde tarihî dostluk ve düşmanlık yerine, değişen şartlar ve karşılıklı ya- rar ilişkileri esas alınmıştır. lll. Atatürk milletlerarası ilişkilerde karşılıklılık ve eşitlik ilkelerine önem vermiş ve millî menfaatleri ön planda tutmuş- tur. Bunu yaparken hiçbir devletin iç ve dış işlerine karışmamış, karşısındaki devletten de bunu beklemiş ve istemiş- tir. Millî Mücadele sırasında yapılan antlaşmalarda ve Lozan Antlaşması’nda bu konuyu önemsemiş, eşit devlet statü- sü ile antlaşmaların imzalanmasını sağlamıştır. Bu ifadeler Atatürk Dönemi’nde belirlenen Türk dış politikasının temel ilkeleriyle eşleştirildiğinde aşağıdakilerden han- gisi doğru olur? l ll lll A) Mütekabiliyet Tam Bağımsızlık Türk ve Dünya Kamuoyunu B) Gerçekçilik ve Akılcılık Millî Menfaatleri Esas Alma Dikkate Alma Mütekabiliyet C) Tam Bağımsızlık Gerçekçilik ve Akılcılık Mütekabiliyet D) Millî Menfaatleri Esas Alma Barışcılık Tam Bağımsızlık FÖY - 35 8. Sınıf

2. “Büyük hayaller peşinden koşan, yapamayacağımız şeyleri yapar gibi görünen sahtekâr in- ............................ sanlardan değiliz. Büyük ve hayalî şeyleri yapmadan yapmış gibi görünmek yüzünden bütün dünyanın düşmanlığını bu memleketin ve milletin üzerine çektik.” “Siyasi, mali, iktisadi, adli, askerî, kültürel ve benzeri… Bu saydıklarımın herhangi birinde ba- ............................ ğımsızlıktan mahrumiyet, millet ve memleketin gerçek anlamıyla bütün bağımsızlığından mah- rumiyeti demektir.” “Şüphesiz, hukukumuza, şeref ve değerimize saygı gösterildikçe karşılıklı saygıda asla ku- ............................ sur etmeyeceğiz.” Atatürk’ün bu sözleri Türk dış politikasını oluşturan temel ilkelerle eşleştirildiğinde aşağıdakilerden hangisi dışarıda kalır? A) Mütekabiliyet B) Barışçılık C) Tam bağımsızlık D) Gerçekçilik 3. Atatürk Dönemi Türk Dış Politikasında Yaşanan Gelişmeler Dış Politikanın Temel İlkeleri • Lozan Konferansı’na giden heyetten kapitülasyonlar konusunda kesinlikle taviz verilmemesinin istenmesi ..........l......... • Türk dış politikasının hedeflerinin ideolojik dogmalara, ön yargılı saplantılara değil, aklı ve bilimi esas alan .........ll......... bir anlayışa dayandırılması • Milletler Cemiyetine üye olunması ........lll......... • Balkan Antantı ile Sadabat Paktı’na üye olunması • Ülkemizde yaşayan Rumlara tanınan hakların aynısının Batı Trakya’da yaşayan Türkler için de verilmesi- .........lV......... nin istenmesi Atatürk Dönemi Türk dış politikasında yaşanan bu gelişmeler doğrultusunda numaralandırılmış alanlara getirilmesi gereken temel ilkeler aşağıdakilerin hangisinde doğru eşleştirilmiştir? l ll lll lV Gerçekçilik Tam Barışçılık A) Türk ve dünya kamuoyu- Akılcılık ve gerçekçilik bağımsızlık Mütekabiliyet nu dikkate alma Barışçılık B) Tam bağımsızlık C) Barışçılık Tam bağımsızlık Mütekabiliyet Millî menfaatleri esas alma Barışçılık Akılcılık ve gerçekçilik Mütekabiliyet D) Millî menfaatleri esas alma 4. Misakımillî Kararı Azınlıkların hakları, yabancı devletlerdeki Müslümanların da aynı haklardan yararlanmaları şartı ile tanınacak ve sağlana- caktır. İsmet İnönü’nün Lozan Konferansı’ndaki Tutumu “Konferansın ilk günü iç tüzüğün tespitinden ve genel sekreter seçiminden sonra konuşulacak dil, komisyonların tespiti gi- bi şekle ait hususlarla meşgul olundu. Konferansta Fransızca ve İngilizce konuşulacak, hangisi konuşulmuşsa öteki dile tercüme edilecek deniliyordu. Ben ‘Bir de Türkçe konuşulacak.’ dedim. Bu sözlerim üzerine şaşırmış bir hâlde biraz durdu- lar. Lord Curzon, ‘Hepimiz Fransızca biliyoruz.’ diye beni cevaplandırdı. Buna rağmen, ‘İcap ederse Türkçe konuşacağım.’ dedim.” İsmet İnönü Misakımillî’de alınan bu karar ve İsmet İnönü’nün Lozan Konferansı’ndaki tutumu Türk dış politikasının aşağıdaki te- mel ilkelerinden hangisiyle ilişkilendirilebilir? A) Gerçekçilik B) Mütekabiliyet C) Tam bağımsızlık D) Barışçılık 8. Sınıf FÖY - 35

5. 7. Bağımsızlık “Dış siyaset, iç kuruluş ve Kurtuluş Savaşı’nın temel amacı tam bağımsızlıktı. iç siyasete dayandırılmak Lozan Barış Antlaşması’nda dikkat edilen en önemli zorunluluğundadır, yani iç ilkelerden biri bağımsızlıktan ödün vermemekti. Ba- kuruluşun tahammül ede- ğımsızlık yalnızca siyasal alanda değil ekonomik alan- meyeceği genişlikte olma- da da gözetildi. Kapitülasyonların kaldırılması bunun malıdır. Yoksa hayalî dış si- en güzel kanıtlarından biridir. Atatürk bağımsızlık ko- yasetler peşinde dolaşanlar, nusunda en yalın biçimde “Özgürlük ve bağımsızlık dayanak noktalarını kendi- benim karakterimdir.” demiştir. Bunun dışında Ata- liğinden kaybederler.” türk’ün bağımsızlıkla ilgili bir başka görüşü de aşağı- daki gibidir: Atatürk’ün bu sözlerinde Türk dış politikasında temel “Biz ‘Barış istiyoruz.’ dediğimiz zaman alınan, ‘Tam bağımsızlık istiyoruz.’ dediğimizi herkesin bilmesi gerekir. Bunu isteme- I. Gerçekçi ve akılcı bir şekilde hareket etme ye hakkımız ve kudretimiz vardır. On II. Türk kamuoyunu dikkate alma yıl, yirmi yıl sonra aşağı görülerek öl- III. Başka devletlerin iç işlerine karışmama mektense şimdiden şeref ve saygınlık- ilkelerinden hangilerinin vurgulandığı söylenebilir? la ölmeyi üstün tutmalıyız.” A) Yalnız l B) l ve ll Verilen bilgilere göre Atatürk Dönemi dış politikasın- C) l ve lll D) ll ve lll da temel alınan bağımsızlık ilkesi doğrultusunda, Zeka Küpü Yayınları I. Devletin millî çıkarlarını esas alma II. Kendi geleceğine kendi karar verme III. Yönetimde millet egemenliğini esas alma durumlarından hangilerinin amaçlandığı söylenebilir? A) Yalnız ll B) l ve ll C) l ve lll D) ll ve lll 6. Aşağıda, Atatürk’ün 1937 yılında Fransa büyükelçisine bir sohbet sırasında Hatay sorunuyla ilgili söylediği sözler ve- rilmiştir. “Ben toprak büyütme meraklısı değilim. Barış boz- 8. Türkiye, Lozan Antlaşması’nda alınan karar gereği ülke- ma alışkanlığım yoktur ancak antlaşmaya dayanan deki tüm azınlık ve yabancı okullarının işleyişini Millî Eği- hakkımızın isteyicisiyim. Onu almasam edemem. tim Bakanlığının kontrolü altına almıştır. Bu konu başta Meclis kürsüsünden milletime söz verdim: Hatay’ı Fransa olmak üzere bazı yabancı devletleri rahatsız etmiş alacağım! Milletim benim dediğime inanır. Sözümü ve Türkiye’den görüşme talebinde bulunmuşlardır. Türki- yerine getirmezsem onun huzuruna çıkamam, ye- ye, yabancı okullar konusunu iç meselesi sayarak yaban- rimde kalamam. Ben şimdiye kadar yenilmedim, cı okullar konusunda başka devletlerle görüşmeyi reddet- yenilemem; yenilirsem bir dakika yaşayamam.” miştir. Atatürk’ün bu sözleri Türk dış politikası ile ilişkilendi- Verilen bilgilerden hareketle Türkiye’nin dış politika- rildiğinde aşağıdakilerden hangisi söylenemez? daki bu tutumu ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söy- lenemez? A) Türk kamuoyunu dikkate alır. B) Ulusal çıkarları ön planda tutar. A) Karşılıklılık ilkesini benimsemiştir. C) Silahlı mücadeleden yanadır. B) Egemenlik haklarının ihlaline karşı çıkmıştır. D) Yayılmacı bir anlayışa sahip değildir. C) Millî menfaatler doğrultusunda hareket etmiştir. D) Bağımsız devlet anlayışından ödün vermemiştir. FÖY - 35 8. Sınıf

9. UNESCO (Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kuru- 11. mu), 1981 yılını Atatürk’ün 100. doğum yılı olması sebe- biyle “Atatürk Yılı” ilan etmiş ve bu kararının gerekçesini “Millî siyaset dediğim zaman kas- açıklarken Atatürk’ü şöyle tanıtmıştır: tettiğim anlam ve işaret etmek is- tediğim husus şudur: Millî sınırla- “Atatürk uluslararası anlayış, iş birliği ve barış yolunda ça- rımız içinde, her şeyden evvel ba göstermiş üstün kişi, UNESCO’nun yetki alanlarında kendi kuvvetimize dayanıp varlığı- yenilikler gerçekleştirmiş bir inkılapçı, sömürgecilik ve ya- mızı koruyarak millet ve memleke- yılmacılığa karşı savaşan ilk önderlerden biri, insan hak- tin gerçek mutluluğu ve bayındırlığına çalışmak... larına saygılı, insanları ortak anlayışa ve devletleri dünya Genel olarak erişilemeyecek hayalî emeller peşin- barışına teşvik eden, bütün yaşamı boyunca insanlar ara- de milleti uğraştırmamak ve zarara sokmamak… sında renk, din, ırk ayrımı gözetmeyen, eşi olmayan dev- Uygar dünyadan, uygar ve insanca davranış ve kar- let adamı ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusudur.” şılıklı dostluk beklemektir.” UNESCO’nun 1981 yılı ile ilgili aldığı bu kararda Ata- Mustafa Kemal Atatürk türk’ün sahip olduğu, Atatürk’ün “Genel olarak erişilemeyecek hayalî emeller I. Uluslararası alanda eşitlikten yana olması peşinde milleti uğraştırmamak ve zarara sokmamak…” sözleriyle Türk dış politikasının aşağıdaki temel ilke- II. Dünya barışının sağlanması için çaba göstermesi lerinden hangisini vurguladığı söylenebilir? III. Yayılmacı politikanın karşısında durması özelliklerden hangilerinin etkili olduğu söylenebilir? A) l ve ll B) l ve lll A) Barışçılık B) Mütekabiliyet C) ll ve lll D) l, ll ve lll C) Tam bağımsızlık D) Gerçekçilik Atatürk Dönemi Türk Dış Politikasının Temel İlkeleri Zeka Küpü Yayınları 10. Diplomaside, bilim ve teknoloji yol göste- 12. ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASININ rici olmalıdır. TEMEL İLKELERİ Gerçekleştirilemeyecek emeller peşinde koşulmamalıdır. Uluslararası ve devletler arası eşitlik pren- sibine uymalıdır. Misakımillî doğrultusunda hareket edilme- li ve millî sınırlar içinde kalmak hedeflen- melidir. Millî politikada bağımsızlıktan asla ödün verilmemelidir. Bu şemada verilen bilgilerden hareketle Atatürk Dö- Gerçekçidir. Akılcıdır. nemi Türk dış politikası hakkında, Barışçıdır. Millî menfaatleri I. Gerçekçilik ve karşılıklılık esasına dayanır. esas alır. II. Fırsat olduğunda millî sınırların genişletilmesini amaç- Atatürk Dönemi’nde dış politikada bu ilkeler benim- lar. sendiğine göre Türkiye’nin aşağıdakilerden hangisi doğrultusunda hareket etmesi beklenmez? III. Ulusal çıkarların korunması için tam bağımsızlık ilke- sini temel alır. A) Yalnızca çevresindeki devletlerle iyi ilişkiler kurmak B) Devletler arası sorunları diplomasi yoluyla çözmek yargılarından hangilerine ulaşılabilir? C) Gerçekleştirilemeyecek hedefler peşinde koşmamak D) Türk milletinin menfaatlerini korumaya çalışmak A) Yalnız l B) Yalnız ll C) l ve lll D) l, ll ve lll 8. Sınıf FÖY - 35