1. Konu Anlatımlı 2. Kazanımlı 3. Nitelikli BOYUT Sorularla BOYUT Sorularla BOYUT Sorularla Tam Öğrenme Konu Pekiştirme Konu Tekrarı TUAAYHKUTIMLALLYIUA 4. zekakupudijital.com SOÜRÇU BBAONYKAUSITLU SINIF FEN BİLİMLERİ YENİ Müfredata Tam Uyumlu
www.zekakupuyayinlari.com.tr Copyright © Batuksan Eğitim ve Yayıncılık Hizmetleri A.Ş. Bu kitabın her hakkı saklıdır (Noter huzurunda ve patent merkezinde). Hangi amaçla olursa olsun, kitabın tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğrafının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması, yayınlanması ya da kullanılması yasaktır. Bu yasağa uymayanlar, gerekli cezai sorumluluğu ve kitabın hazırlanmasındaki mali külfeti peşinen kabullenmiş sayılır. Grafik & Tasarım Zeka Küpü Grafik Tasarım Servisi ISBN: 978-605-7534-13-2 Baskı - Cilt WPC Matbaacılık San. Tic. A.Ş. Osmangazi Mah. Mehmet Deniz Kopuz Cad. No: 17 Esenyurt / İSTANBUL Telefon: (0 212) 886 83 30 Sertifika No: 35428 İrtibat Adresi Batuksan Eğitim ve Yayıncılık Hizmetleri A.Ş. Sinanpaşa Mah. Ortabahçe Cad. No: 5 Beşiktaş / İstanbul Telefon: (0 212) 227 00 91 - (0 212) 227 89 00 Bu kitaptaki soruların herhangi bir şekilde fotokopi ile veya diğer kayıt cihazlarıyla çoğaltılmasına, başka bir kaynakta kullanılmasına ve depolanmasına rastladığınızda bu durumu bize bildirirseniz millî gelirin kaybolmasını engellemiş olursunuz. İrtibat telefonu: (0 212) 227 89 00
İSTİKLÂL MARŞI Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Bastığın yerleri \"toprak!\" diyerek geçme, tanı: Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı. O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; Sen şehid oğlusun, incitme, yazıktır, atanı: O benimdir, o benim milletimindir ancak. Verme, dünyaları alsan da, bu cennet vatanı. Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl! Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki fedâ? Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Şühedâ fışkıracak toprağı sıksan, şühedâ! Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl... Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Huda, Hakkıdır, Hakk'a tapan, milletimin istiklâl! Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüdâ. Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Ruhumun senden, İlâhi, şudur ancak emeli: Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Değmesin mabedimin göğsüne nâ-mahrem eli. Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım. Bu ezanlar -ki şehadetleri dînin temeli- Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım. Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli. Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar, O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşım, Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Her cerîhamdan, İlâhi, boşanıp kanlı yaşım, Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir îmânı boğar, Fışkırır ruh-ı mücerred gibi yerden na'şım; \"Medeniyet!\" dediğin tek dişi kalmış canavar? O zaman yükselerek arşa değer belki başım. Arkadaş! Yurduma alçakları uğratma, sakın. Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl! Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın. Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl. Doğacaktır sana va'dettiği günler Hakk'ın... Ebediyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl: Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın. Hakkıdır, hür yaşamış, bayrağımın hürriyet; Hakkıdır, Hakk'a tapan, milletimin istiklâl! Mehmet Âkif Ersoy
ÖN SÖZ Değerli Öğretmenlerimiz, Sevgili Öğrenciler; Bir öğrencinin başarılı olmasını sağlayan temel etkenlerin başında konuyu tam öğrenmesi; doğru kaynaktan, doğru zamanda, doğru yöntemle pekiştirmesi ve tekrar etmesi gelir. “Neden?” başarılı olamadıklarını değil, “Nasıl?” başarılı ola- caklarını düşünenler başarıya ulaşanlardır. Zeka Küpü Yayınları olarak öğrencinin ihtiyaç duyduğu en doğru kaynağı en doğ- ru zamanda hazırlamak amacıyla Türkiye'de ilk olan bir yolculuğa çıktık. Her za- man daha iyisini sunmaya çalıştığımız bu yolculuğun bir ürünü olan Üç Boyutlu Soru Bankası, yalnızca öğretmenlerin rahatlıkla kullanabilecekleri bir yardımcı kaynak değil, aynı zamanda öğrencileri başarı yolculuğunda bir adım öne ta- şıyacak bir başucu kitabıdır. MEB müfredatı dikkate alınarak kazanım kazanım hazırlanan Üç Boyutlu Soru Bankası tüm öğrencilerin eğlenerek öğrenmelerini sağlayacak bir kaynaktır. Üç Boyutlu Soru Bankası'nı farklı kılan özellikler nelerdir? Öğrencinin kazanımları ana hatlarıyla hatırlamasını sağlayan, öğretici ipuçları içeren birinci boyutta, kazanım sırasına uygun olarak hazırlanan sorularla konu- nun tam anlamıyla öğrenilmesi hedeflendi. İkinci boyutta, hazırlanan özgün ve kazanım içerikli sorularla konu pekiştirmesi sağlandı. Üçüncü boyutta ise öğ- rencinin evde çözebileceği ve konuyu tekrar edebileceği nitelikte sorular yer aldı. Üç Boyutlu Soru Bankası'nın bir diğer özelliği ise öğrencilerin yaş ve gelişim dü- zeylerine uygun olarak hazırlanmış görseller içermesidir. Böylece her öğrencinin eğlenerek öğrenmesi ve sıkılmadan ders çalışması amaçlandı. 1. Konu Anlatımlı 2. 3.Kazanımlı Nitelikli Sorularla Sorularla Sorularla BOYUT Tam Öğrenme BOYUT Konu Pekiştirme BOYUT Konu Tekrarı
İÇİNDEKİLER ÜNİTE 1 YER KABUĞU VE DÜNYA'MIZIN HAREKETLERİ Test - 1: Yer Kabuğunun Yapısı (Kayaçlar) .......... 7 Test - 4: Dünya'nın Dönme ve Dolanma Test - 2: Yer Kabuğunun Yapısı (Madenler) .......10 Hareketleri ...................................................... 17 Test - 3: Yer Kabuğunun Yapısı (Fosiller) ...........13 Test - 5: Dünya'nın Hareketlerinin Sonuçları .....20 ÜNİTE 2 BESİNLERİMİZ / CANLILAR VE YAŞAM Test - 1: Besinler ve Özellikleri................................23 Test - 4: Insan Sağlığı ve Dengeli Beslenme.....31 Test - 2: Su ve Mineraller ..........................................27 Test - 5: Alkol ve Sigaranın Zararları ....................33 Test - 3: Besinlerin Doğallığı ve Tazeliği..............29 ÜNİTE 3 KUVVETİN ETKİLERİ / FİZİKSEL OLAYLAR Test - 1: Kuvvetin Etkileri...........................................37 Test - 3: Mıknatısın Kullanım Alanları...................47 Test - 2: Mıknatısın Özellikleri ve Etki Ettiği Maddeler ........................................................43 ÜNİTE 4 MADDENİN ÖZELLİKLERİ Test - 1: Maddeleyi Niteleyen Özellikler ..............49 Test - 6: Maddenin Isı Etkisiyle Değişimi.............65 Test - 2: Maddeleyi Niteleyen Özellikler ..............51 Test - 7: Maddenin Isı Etkisiyle Değişimi.............67 Test - 3: Maddenin Ölçülebilir Özellikleri .............55 Test - 8: Saf Madde ve Karışım ..............................71 Test - 4: Maddenin Ölçülebilir Özellikleri .............57 Test - 9: Karışımların Ayrılması...............................73 Test - 5: Maddenin Hâlleri.........................................61 Test-10: Karışımların Ayrılmasının Ülke Ekonomisine Katkısı................................................. 75
İÇİNDEKİLER ÜNİTE 5 AYDINLATMA VE SES TEKNOLOJİLERİ Test - 1: Aydınlatma Teknolojileri............................77 Test - 4: Geçmişten Günümüze Ses Test - 2: Uygun Aydınlatma ......................................81 Teknolojileri ...................................................89 Test - 3: Işık Kirliliği .....................................................85 Test - 5: Ses Kirliliği.....................................................93 ÜNİTE 6 İNSAN VE ÇEVRE Test - 2: Geri Dönüşümün Önemi ....................... 101 Test - 1: Bilinçli Tüketici-Kaynakların Tasarruflu Kullanılması ..................................................97 ÜNİTE 7 BASİT ELEKTRİK DEVRELERİ Test - 1: Devre Elemanları ve Görevleri ........ 103 Test - 3: Evimizdeki ve Okulumuzdaki Test - 2: Basit Elektrik Devresi ....................... 105 Devre Elemanları ..................................... 107 Cevap Anahtarı ........................................................................................................................................................................109
Test - 1 YER KABUĞUNUN YAPISI (KAYAÇLAR) 1. Canlıların Dünya'nın dış katmanında yaşadığı tabakaya yer kabuğu denir. 2. Manto katmanında bulunan magma- Yer kabuğunda tepeler, dağlar, vadi- nın yeryüzüne ulaşarak soğuyup ka- ler ve ovaların olduğu bölgelere tılaşmasıyla kayaçlar oluşur. Kayaç- kara tabakası denir. lar rüzgâr, sıcaklık farkı, yağmur ve Yer kabuğu deniz ve okyanus altın- akarsu gibi faktörlerle parçalanarak da da devam eder ve daha incedir. kaya, çakıl, taş ve kum taneciklerine dönüşür. Lav Kara tabakası Zeka Küpü Yayınları Magma (Manto) Yer kabuğu Buna göre, yer kabuğu ile ilgili aşa- Çekirdek ğıdakilerden hangisi doğrudur? Yukarıdaki görsel ve bilgilere göre, A) Kara tabakasına denizler de da- Kayaçlar kendiliğinden kaya, kum, hildir. taş ve çakıla dönüşür. B) Dağlar, ovalar ve vadilerin oluştur- duğu bölgelerde yer kabuğu daha Yüzeye çıkan magmaya lav denir. incedir. Lavlar soğuyup katılaşır ve kayaç- C) Canlılar sadece kara tabakasında ları oluşturur. yaşar. ifadelerinden hangileri yanlıştır? D) Yer kabuğu okyanus tabanlarında daha incedir. A) ve B) Yalnız C) ve D) ve Yer Kabuğu ve Dünya'mızın Hareketleri 7 Ünite - 1
YER KABUĞUNUN YAPISI Test - 1 (KAYAÇLAR) 3. Marketten aldığımız içme sularının 4. K Yanda Dünya'mı- L zın katmanlarını ambalajlarında içinde bulunan mine- ral isimlerinin yazdığını fark etmişsi- gösteren şekil ve- nizdir. Mineraller sadece içtiğimiz su- larda değil; toprakta, yediğimiz M rilmiştir. Dünya- besinlerde de bulunur. Çevremizde gördüğümüz taşlar ya- mız yer kabuğu, pısındaki minerallerden dolayı farklı renklerde, parlaklıkta ve sertliktedir. çekirdek ve manto Toprak tabakası olarak Su farklı katmanlardan oluşmaktadır. Kayaçların içinde mineraller Buna göre altı çizili kelimelerle şe- bulunmaz. kildeki K, L ve M’nin doğru eşleşti- Sarp rilmesi aşağıdaki seçeneklerden hangisinde verilmiştir? Kayaçların farklı özelliklerde olmalarının nedeni yapıların- K L M da bulunan minerallerdir. Yer Suat A) Manto Çekirdek kabuğu tabakası Yer Mineraller toprak, su ve Manto kabuğu besinlerde de bulunur. B) Çekirdek tabakası Murat Çekirdek C) Yer Manto Yukarıdaki öğrencilerden hangileri kabuğu tabakası Manto doğru bilgi vermiştir? Zeka Küpü Yayınları tabakası A) Sadece Suat D) Yer Çekirdek B) Suat ve Murat kabuğu C) Sarp ve Murat D) Sarp, Suat ve Murat 5. Kayaçlar parlaklıkları, matlıkları, sert- likleri, yumuşaklıkları ve renklerinden dolayı günlük hayatımızda farklı alan- larda kullanılır. Aşağıda bazı kayaçlar ve kullanım alanları tabloda karışık şekilde verilmiştir. İnşaat malzemesi Kömür Enerji kaynağı Çakıl Yol yapımı Mermer Heykel yapımı Kum Buna göre, tablodaki kayaçlar ve kullanım alanları seçeneklerden hangisinde doğru eşleştirilmiştir? A) B) C) D) Ünite - 1 8
Test - 1 YER KABUĞUNUN YAPISI (KAYAÇLAR) 6. 8. (Y) (D) Pamukkale travertenleri minerallerden dolayı beyazdır. (D) (Y) Dünyamızın dış katmanına yer kabuğu (Y) denir. (Y) Kayaçlar parçalandığında en büyük parçasına çakıl denir. (Y) (D) Kayaçlar lavların soğuyup katılaşmasıyla oluşur. Yukarıdaki tabloda verilen yeryüzü (D) (D) şekillerinde yer kabuğunun kalın olduğu ve kayaçların bulunduğu Kayaçlar dış faktörlerle kaya, alanlar taranırsa tablonun son şek- çakıl, kum ve taşa dönüşür. li aşağıdaki seçeneklerden hangi- sindeki gibi olur? Yalçın Sarp A) B) Kaya Çakıl Taş C) D) Yukarıda dağdaki tırmanma bölgesin- 7. (1) (2) (3) Zeka Küpü Yayınları de tutamaklara çakıl, kaya ve taşlar- dan birer tane yerleştirilmiştir. Yumuşak Yumuşak Yumuşak (4) (5) (6) Yalçın ve Sarp'ın bilgileri aynı anda ve sırayla doğru (D) ya da yanlış (Y) Sert Sert Sert şeklinde değerlendirerek yukarı iler- lemeleri gerekmektedir. Her bir bilgi- Yukarıda yapısındaki minerallerden de doğru değerlendirme yapan dağcı dolayı renk, sertlik ve yumuşaklık gi- bir tutamak yukarı çıkarak oradaki ka- bi farklı özelliklere sahip kayaçlar gö- yacı alacak, yanlış değerlendirme ya- rülmektedir. pan dağcı ise kayaç almadan ilerle- yecektir. Yalçın ve Sarp’ın sorulara sırayla vermiş olduğu cevaplar dağın sa- ğında ve solunda yazıldığına göre her bir dağcının topladığı kayaçlar hangi seçenekte doğru verilmiştir? Buna göre yukarıda görselleri veri- Yalçın Sarp len kayaçlardan hangileri aynı, han- gileri farklı mineraller içerebilir? A) 1 kaya 2 çakıl 1 çakıl 1 taş Çoğunlukla Farklı B) 2 kaya 2 çakıl aynı mineral mineral 1 taş 1 taş, 1 kaya içerenler içerenler C) 2 kaya 1 taş 2, 4, 6 1 çakıl, 1 taş 1 çakıl A) 1, 3, 5 4, 5, 6 B) 1, 2, 3 1, 3, 5 D) 1 kaya 1 taş C) 2, 4, 6 1, 2, 3 1 çakıl 1 çakıl, 1 kaya D) 4, 5, 6 9 Ünite - 1
YER KABUĞUNUN YAPISI Test - 2 (MADENLER) 2. Madenler teknoloji, sanayi ve birçok 1. Yer kabuğunun farklı derinliklerinden eşyanın yapımında ham madde ola- çıkarılan ve ekonomik değeri olan ka- rak kullanılır. Madenlerden bazıları çok yaçlara maden denir. Madenler kayaç- değerlidir ve özellikle ziynet, takı ve ların içinde dağınık şekilde bulunabilir süs eşyası olarak kullanılırlar. Tüm sa- ve arındırma işlemi yapılması gerekir. nayi kolları maden ürünlerine ihtiyaç Altın, gümüş, demir, bakır, kurşun, ci- duyar. Tencere, tava, çatal, bıçak gibi va ve krom bu madenlere örnektir. Ka- araç gereçlerde; uçak, tren, otomobil, yaçlardan bazıları sanayide doğrudan bilgisayar, telefon ve televizyon yapı- ham madde olarak kullanılır. Granit yü- mı gibi pek çok alanda kullanılır. zey döşemelerinde, kireç taşı çimen- to yapımında, kil ise testi, çanak ve Defne okulda öğrendiği yukarıdaki bil- çömlek yapımında kullanılır. gilerden yola çıkarak konuyu pekiştir- mek için madenlerin isimlerinin, gör- Sinem, yukarıda verilen bilgilerden ya- sellerinin ve kullanıldığı alanların rarlanarak bir görsel oluşturmuştur. yazılı olduğu kartlar hazırlıyor. Arkadaşından toprak altında bulunan madenleri ve ayrıştırma işlemi gere- Bilgiler Görsel ken madenleri bulmasını istemiştir. Kuyumculuk, süsle- 1 me, elektrik elektro- Altın a nikte kullanılır. Zeka Küpü Yayınları Elektrik, elektronik, Bor b 2 inşaat ve kuyumcu- lukta kullanılır. Granit Cam, seramik, de- Cıva c 3 terjan ve uçak yakıt- larında kullanılır. Kireç taşı İnşaat sektöründe, Mermer d 4 süs eşyasında, hey- kelcilikte kullanılır. Gümüş Altın Bakır Taş Dişçilik ve termo- 5 metre yapımında Buna göre, arkadaşının seçtiği ma- Bakır e denler seçeneklerin hangisinde kullanılır. doğru verilmiştir? Bu kartları kullanarak arkadaşı Ce- Toprak Altında Ayrıştırma mil’den bor madenine, Sevgi’den mer- Gerektiren mer madenine, Ela’dan ise bakır ma- Bulunan Madenler denine ait kartları seçmesini istemiştir. Madenler taş, granit Buna göre, seçeneklerden hangi- sinde arkadaşlarının seçtikleri kart- A) bakır, altın, granit, kireç taşı lar doğru verilmiştir? gümüş bakır B) altın, gümüş altın, gümüş, Cem Sevgi Ela bakır C) altın, gümüş A) 3 - b 4-d 1-e B) 5 - b 3-d 4-e altın, gümüş, C) 4 - b 2-d 3-e D) bakır, granit, D) 3 - b 4-d 2-e kireç taşı Ünite - 1 10
Test - 2 YER KABUĞUNUN YAPISI (MADENLER) 3. Bazı madenler ev ve iş yerlerinde 4. Miktar ısınma amaçlı kullanılırken, bazıla- rı araçlarda yakıt olarak kullanılır. 5000 Üretim Ayrıca madenler kimya sanayisinin 4000 Tüketim önemli bir ham maddesidir. 3000 2000 Yıllar 1000 1980 2000 Taş Bakır Yandaki grafikte Türkiye’de taş kömü- kömürü rü üretim ve tüketim miktarları yıllara • göre verilmiştir. • Artvin I. Taş kömürü üretimi azalmıştır. Zonguldak II. Taş kömürü tüketimi artmıştır. • Afyon • Sivas III. Üretim tüketimi karşılayamamıştır. Mermer Demir Buna göre, yukarıdaki sonuçlardan hangisine ulaşılabilir? Yukarıdaki haritada bazı bölgelerimiz- A) Yalnız I B) Yalnız II de çıkarılan madenler verilmiştir. C) I ve II D) I, II ve III İnşaat firması sahibi olan Eylül Ha- Zeka Küpü Yayınları 5. Krom, demirin çeliğe dönüştürülme- nım, yeni projeler için ham madde sinde kullanılan madendir. Özellikle araştırması yapmaktadır. Eylül Ha- suyun temas ettiği alanlarda paslan- nım’ın ihtiyacı olan malzemeler şöy- maya karşı koruma sağlar. ledir: Dart tahtasında yazılı olan bazı ürün- 1. Enerji iletim kabloları lerde kromdan yararlanılmıştır. Elin- deki 3 dart okunu sırayla fırlatan Yu- 2. Bina temelini güçlendirme malze- suf, isabet ettirdiği ürünlerden 1. ok mesi ile 15 puan, 2. ok ile 20 puan 3. ok ile 3. Yer kaplama malzemesi 5 puan almıştır. 4. Kalorifer yakıtı İnşaat Buna göre, Yu- Gemi demiri suf’un isabet et- Buna göre numaralandırılmış mal- tirdiği bu ürün- zemelere ait ham maddeleri yerinde Çatal 5 20 Araba ler aşağıdaki se- incelemek isteyen Eylül Hanım’ın kaşık 20 15 jantı çeneklerden sırasıyla gideceği şehirler hangi se- hangisinde doğ- çenekte verilmiştir? Mobilya 15 20 Musluk ru verilmiştir? masa 20 5 A) Artvin - Afyon - Sivas - Zonguldak B) Artvin - Sivas - Afyon - Zonguldak Banyo Porselen C) Sivas - Artvin - Afyon - Zonguldak lavabosu bardak D) Artvin - Sivas - Zonguldak - Afyon 1. ok 2. ok 3. ok A) Mobilya Çatal Porselen masa kaşık bardak B) Araba Musluk Gemi jantı C) Mobilya İnşaat Porselen masa demiri bardak D) Araba Banyo Gemi jantı lavabosu 11 Ünite - 1
YER KABUĞUNUN YAPISI Test - 2 (MADENLER) 6. Madenler, yer kabuğunun farklı böl- 7. 1. Bor: Varlıkların yansıtma özelliğini gelerinde dağınık hâlde bulunur. Her artırıcı, yanıcı özellikte ve ısıya da- ülkenin maden çeşitliliği de değişir. Ül- yanıklı bir mineraldir. keler sahip oldukları sanayi ve tekno- loji sayesinde bu madenleri işleyip da- 2. Bakır: Paslanmaz, kolay şekil ala- ha değerli ürünlere dönüştürürler. Bu bilen ve elektriği iletebilen bir mine- sayede ülkenin gelişmişlik düzeyi artar. raldir. Aşağıda bazı ülkelerde çoğunlukla bu- 3. Krom: Isıya dayanıklı ve paslanma- lunan madenler ve ülke dışına sattık- yan bir mineraldir. ları ürünler verilmiştir. Yukarıda bazı minerallerin özellikleri Almanya (Çok gelişmiş) verilmiştir. Maden Elektronik devre Uçak yakıtı • Taş kömürü • Linyit • Tuz ve kablolar üretimi Rezervi Balkon korkuluğu Cam fırın kabı üretimi üretimi Sattıkları Motorlu kara taşıtları, elekt- ürünler rikli makine ve cihazlar, Ayna El işi tepsi, eczacılık ürünleri, ... üretimi cezve vb. Zambia (Çok az gelişmiş) üretimi Maden • Dünya bakır rezervinin Zeka Küpü Yayınları Buna göre, tabloda verilen üretim Rezervi %20’si faaliyetlerinde kullanılan mineralle- rin numarası ve kullanılma nedeni- • Kobalt ni oluşturan özelliği hangi seçenek- • Nikel te doğru verilmiştir? • Uranyum Sattıkları Bakır, kobalt, nikel, uran- A) 1 - İletkenlik 1 - Paslanmama ürünler yum, tahıl, pamuk 3 - Yanıcılık 1 - Isıya dayanıklılık 1 - Yansıtıcılık 2 - Kolay şekil alma Tabloya göre ülkelerin gelişmişlik düzeyleri ile maden rezervleri hak- B) 2 - Kolay şekil alma 2 - Yanıcılık kında, 3 - Paslanmama 3 - Yansıtıcılık 1 - Paslanmama 3 - İletkenlik Ülkeler ne kadar değerli madenle- re sahipse o kadar gelişmiştir. C) 2 - İletkenlik 1 - Yanıcılık 3 - Paslanmama 1 - Isıya dayanıklılık Sanayi ve teknolojisi gelişmiş ül- 1 -Yansıtıcılık 2 - Kolay şekil alma keler başka ülkelerden madenleri alıp işleyerek üretim yapmıştır. D) 2 - İletkenlik 1 - Yanıcılık Zambia’nın gelişmemesinin sebe- bi madenlerini işleyecek sanayi ve teknolojisinin olmamasıdır. ifadelerinden hangileri doğru olur? A) ve B) ve 3 - Isıya dayanıklılık 2 - Paslanmama C) Yalnız D) , ve 1 - Kolay şekil alma 3 - Yansıtıcılık Ünite - 1 12
Test - 3 YER KABUĞUNUN YAPISI (FOSİLLER) 1. Ölen canlılar dış etkenlerle kum ve Zeka Küpü Yayınları 2. Fosilleşme en çok kayaçlar içinde çamur altında kalır. Ölen canlının ha- oluşur. Bunun dışında nehirlerin kum- vayla teması kesilir ve mikroskobik lu tabanı, bataklık, buzullar, çam re- canlılar bu ortamda yaşayamaz. Mil- çinesi de fosilleşme için uygun or- yonlarca yıl içinde üstündeki tabaka tamlardandır. kalınlaşır ve yumuşak dokuları yavaş yavaş çürür. Oluşan boşluklara su Buna göre, fosillerin oluşabilmesi ile mineraller dolar ve kalıntı sertle- için gerekli ortam hakkında aşağı- şerek taşlaşır ve fosil oluşur. dakilerden hangisi söylenemez? 1. A) Kayaçların içi fosillerin en çok bu- Canlının lunduğu yerlerdir. toprak altında B) Çamurlu alanlar fosilleşme için uy- kalması gundur. 2. C) Çok soğuk alanlarda fosilleşme Üstündeki gerçekleşmez. toprak D) Göl ve deniz dipleri fosilleşme için katmanının uygun ortamlardandır. artması 3. Uzun yıllar sonunda canlıların üze- rindeki tabakanın kalınlığı gittikçe ar- 3. tar. Bundan dolayı en alttaki kayaç Fosil tabakasında bulunan fosiller, üst ta- oluşmuş bakadaki fosillere göre daha eskidir. hâli K fosili Yukarıda fosil oluşum aşamalarının an- latıldığı bilgiler ve görseller verilmiştir. L fosili Fosillerin oluşumu ile ilgili aşağı- M fosili daki ifadelerden hangisi doğrudur? Buna göre K, L ve M fosillerinin ya- A) Fosilleşme için havayla ve mikros- şı yıl olarak aşağıdaki seçenekler- kobik canlılarla temasın kesilme- den hangisinde doğru verilmiştir? mesi gerekir. K fosili L fosili M fosili B) Ölen canlıların sert dokuları çürü- A) 3 milyon 5 milyon 1 milyon yerek mineralle dolar. B) 8 milyon 6 milyon 3 milyon C) 1 milyon 3 milyon 4 milyon C) Sadece hayvanların fosilleri oluşa- D) 30 bin 100 bin 10 bin bilir. D) Fosilleşme için milyonlarca yıl geç- mesi gerekir. 13 Ünite - 1
YER KABUĞUNUN YAPISI Test - 3 (FOSİLLER) 4. 6. Görseldeki fo- sil izini incele- Fosiller, bitki ve hayvan kalıntıların- Zeka Küpü Yayınları yen öğrenciler dan oluşabilir. O bölgedeki canlı tür- aşağıdaki yo- leri iklim ve yeryüzü değişiklikleri rumları yapı- hakkında bilgi verir. Deniz ve kara- yor. larda daha önce gerçekleşmiş deği- şimleri anlatır. Fosiller, organizmala- Merve : İzin ebatlarına bakılırsa çok rın vücudunun tümünden veya par- büyük bir canlıya ait olmalı. çalarından oluşabilir. Melih : İzin şekline bakılırsa bu can- Fosiller ile ilgili verilen bilgilerden lının ayakları perdeli olmalı. hangisi yanlıştır? Mert : İzin derinliğine bakarsak can- A) Hayvanların dişleri, kemikleri fosil lının yaşadığı zamanlarda bu oluşturabilir. yer çok yağışlı olmalı. B) Bazı canlıların sadece izleri fosil Melisa: Günümüzde bu kadar büyük olur. ayak izi olan canlı olmadığı için bu canlının nesli tüken- C) Bazı fosiller canlıların tüm vücu- miş olmalı. dundan oluşabilir. Yukarıdaki öğrencilerden hangisi- D) Sadece hayvanların fosili oluşabilir. nin yaptığı inceleme ve yorum fo- silin yaşadığı bölgenin iklimi ile il- gili bilgi verir? A) Merve B) Melih C) Mert D) Melisa 5. Fosiller, nesli tükenmiş 7. Bataklık Nehir suları canlılar hakkında bilgi verir. DY Ağaç reçinesi Buzullar Fosilleşme en Fosiller canlıların Yukarıda verilen ortamlardan fosil- çok kayaçlar vücutlarının tama- leşme gerçekleşebilen alanlar tara- içinde olur. nırsa tablonun son şekli seçenek- mından oluşur. lerden hangisi gibi olur? D YD Y A) B) 1. çıkış 2. çıkış 3. çıkış 4. çıkış Yukarıdaki açıklamalar doğru ise D C) D) yanlış ise Y olarak değerlendirildi- ğinde hangi çıkışa ulaşılır? A) 1. çıkış B) 2. çıkış C) 3. çıkış D) 4. çıkış Ünite - 1 14
Test - 3 YER KABUĞUNUN YAPISI (FOSİLLER) 8. Fosil oluşumunda canlıların yumuşak kısımları çürür, sert kısımlarına (ke- 9. Dondurucu so- mik, diş gibi) biriken mineraller saye- sinde taşlaşır. ğuğun canlı bedenini nasıl koruduğunun kanıtı olan 40 Sibirya bin yıllık yavru 1. tabaka (5 yıl önce) at fosili bulundu. Derin buz tabakası- 2. tabaka (50 yıl önce) 3. tabaka (1 milyon önce) nın altında çok iyi korunmuş olan fo- sil henüz 20 günlük iken ölen at yav- rusuna aittir. Rus ve Güney Koreli bilim adamlarının fosil üzerindeki ça- lışması devam etmektedir. Yukarıda farklı tabakalarda canlı ka- Derste fosiller ile ilgili bir etkinlik dü- lıntıları bulunmaktadır. Bu kalıntıların zenleyen Özge Öğretmen üzerinde toprak altındaki kalma süreleri görsel- haberle ilgili bilgilerin de yazılı olduğu de verilmiştir. bir çark hazırlıyor. Verilen bilgiler ve görselle ilgili, ➨Buzul At8 6 7 40 bin yıl 9 10 11 Soğuk 5 Zeka Küpü Yayınları 20 gün Eda Kayaç z10 Dbiinnazyoırl Güney Kore Bütün canlı kalıntılarına Sibirya fosil denir. 10 bin yıl 1 ve 2. tabakadaki kalıntılar Mamut fosil değildir. 3 4 3. tabakadaki fosilleşme 12 1 2 canlının yumuşak kısım- Alp Can larında gerçekleşmiştir. Bu çarkı çeviren öğrencilerinden Can Kayaçlardaki mineraller 1. soruya, Alp 2. soruya ve Eda ise 3. fosilleşmede etkilidir. soruya cevap bulmuştur. ifadelerinden doğru olanlara D, yan- 1. Fosil nasıl bir ortamda oluştu? lış olanlara Y yazarsak tablonun 2. Fosilleşen hayvanın türü nedir? son hâli sırayla hangi seçenekteki 3. Fosil kaç yıllıktır? gibi olur? Buna göre öğrencilerin çevirdikle- ri çark aralıkları hangi seçenekte doğru verilmiştir? A) Y B) Y C) D D) Y Can Alp Eda D Y Y D D D Y Y A) 1 - 12 11 -12 5-6 D D Y D B) 6 - 7 8-9 7-8 C) 9- 10 2-3 10 - 11 D) 3 - 4 8-9 1-2 15 Ünite - 1
YER KABUĞUNUN YAPISI 11. 1 Test - 3 (FOSİLLER) 10. 2 İspanya’nın kuzeyinde bulunan fosil 34 kalıntılarını inceleyen araştırmacılar fosilin dişlerini inceleyerek yaşını tes- Yukarıdaki görsellerle birlikte çeşitli pit etti. Araştırmacılar fosilin yaşının bilgiler veren öğrencilerin ifadeleri 772.000 yıl ile 949.000 yıl arasında şunlardır: olduğunu tahmin ediyor. Zeka Küpü Yayınları Meral : Deniz canlılarının da fosilleri- İsveç Doğa Tarihi Müzesinden bir grup ne ulaşılmıştır. bilim insanı, Hindistan’ın Orta bölge- sindeki kayaçlarda yaklaşık 2 milyar Bilge : Canlıdan arta kalan kemik, ka- yıl öncesine ait kırmızı yosun fosille- buk ve diş gibi sert ve daya- rini keşfetti. nıklı kısımlar fosilleşerek gü- Farklı gazetelerden farklı tarihlerde nümüze ulaşabilir. alınan yukarıdaki haberlere göre, I. Araştırmalar sonucunda bitki ve Özlem: Hayvanların ve bitkilerin izle- ri de fosil olarak kabul edilir. hayvan fosillerine ulaşılmıştır. II. Fosilleşen tüm canlılar Dünya’nın Betül : En sık rastlanan böcek fosil- leri reçine adı verilen tortunun aynı bölgesinde yaşamıştır. içerisinde kalan böcek kalın- III. Fosillerin kaç sene öncesine ait ol- tılarının zamanla sertleşme- siyle oluşur. duğu canlının organlarına ya da kı- sımlarına göre belirlenebilir. Buna göre öğrencilerin verdiği bil- IV. Fosiller milyarlarca yıl önce yaşa- gileri hangi görseller örneklendir- yan canlılar hakkında bilgi verir. mektedir? ifadelerinden kaç tanesi çıkarılabilir? Meral Bilge Özlem Betül A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 A) 3 1 2 4 B) 3 1 4 2 C) 4 1 2 3 D) 4 1 3 2 Ünite - 1 16
Test - 4 DÜNYA'NIN DÖNME VE DOLANMA HAREKETLERİ 1. Dünya'mız hareketsizmiş gibi görünür oysa bütün gök cisimleri gibi o da sü- 2. Dünya kendi ekseni etrafında dön- rekli hareket hâlindedir. Dünya'nın dönme ve dolanma olmak üzere iki me hareketi yaparken aynı zaman- türlü hareketi vardır. Her iki hareketin da Güneş etrafında dolanma ha- yönü de batıdan doğuya doğrudur. reketi yapar. Aşağıda dönme ve dolanma hareket- Dünya, Güneş etrafındaki bir tam lerini gösteren Merve ve Ege görül- dolanma hareketini 365 gün 6 sa- mektedir. atte tamamlar. Bu süre 1 yıldır. Dünya, Güneş etrafındaki dolan- ● ma hareketini elips adı verilen bir yörünge üzerinde yapar. Ege Verilenlere göre aşağıdaki model- lerden hangisi doğrudur? A) 111g1üggnügününn 111y1ıyylııyll ıl Merve Zeka Küpü Yayınları B) 111y1ıyylııyl ıl C) 111g1üggnüügnnün Merve ve Ege'nin yapmış oldukları( D) bu hareketlerle ilgili,( 111y1ıylyııyllıl ( 111g1üggnüügnnün ( Ege, ipe bağlı cisme dön- me hareketi yaptırmıştır. 111y1ıyyl ııyll ıl 111g1üggnüügnnün ( Merve bulunduğu nokta üzerinde dolanma hareketi Ünite - 1 yapar. ( Dönme hareketini Merve, dolanma hareketini ise Ege yapmıştır. ifadelerinden doğru olanların yıl- dızları alınırsa toplamda kaç yıldı- zımız olur? A) B) C) D) 17
DÜNYA'NIN DÖNME VE Test - 4 DOLANMA HAREKETLERİ 5. 3. Dünya'mız küre şeklinde olduğun- Şekil - 1 dan bir tarafı Güneş ışınlarını alır- ken diğer tarafı alamaz. Güneş ışı- ğının ulaştığı yerler gündüz iken ulaşmayan yerler gecedir. Güneş dönme Kastamonu yönü x 2 yK Ly My 4x Iğdır İzxmir Dünya 1 Gaziantep 3x Yukarıdaki görselde Dünya üzerinde- Şekil - 2 ki K, L ve M şehirlerinde gece ve gün- düzün yaşanma durumuna göre sa- Dünya'mız kendi etrafındaki dönü- atler tahmin edilecektir. şünü tam tersi yönde yapsaydı kaç numaralı ilimizde akşam diğerleri- Buna göre K, L ve M şehirlerindeki ne göre daha erken olurdu? saatler hangi seçenekte doğru tah- min edilmiştir? A) 4 B) 3 C) 2 D) 1 K şehri L şehri M şehri Zeka Küpü Yayınları 6. Simge, el fe- A) 14:00 17:00 12:00 neri ve porta- El feneri AB B) 12:00 18:00 21:00 kal ile yaptığı Portakal C) 18:00 12:00 22:00 deneyle ilgili D) 09:00 12:00 18:00 tablodaki ek- sik bilgileri uygun kelimelerle tamam- 4. 1 lamak istemektedir. İstanbul Deneyde el feneri ....... portakal ....... modelini temsil ediyor. Por- Mekke Tokyo takalın B bölümünde ....... A bö- lümünde ....... yaşanıyor. Portakal 4 2 kendi etrafında ............ hareketi yapar. Avustralya 3 1. Güneş 2. Dünya 3. dönme Yukarıdaki şekilde Tokyo ve Avustral- 4. dolanma 5. gece 6. gündüz ya’da gündüz, İstanbul ve Mekke’de gece yaşanmaktadır. Buna göre, tablodaki kelimelerden hangisi verilen boşluklarda kulla- Buna göre, Güneş’in bulunduğu nılmaz? yön aşağıdakilerden hangisidir? A) Dönme B) Dünya A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 C) Dolanma D) Gece Ünite - 1 18
Test - 4 DÜNYA'NIN DÖNME VE DOLANMA HAREKETLERİ 7. Dünya hem kendi etrafında dönme hareketi, hem de Güneş etrafında do- 8. Sabah Güneş'in doğduğunu, akşam lanma hareketi yapar. ise battığını söyleriz. Bunun nedeni Dünya kendi ekseni etrafındaki dönü- şünü tamamlarken, bize Güneş'in ha- reket ettiği izlenimini vermesidir. Aslında Güneş değil, Dünya dönme hareketi yapar. Yukarıda Dünya'nın hareketini model- Zeka Küpü Yayınları yM yL yK lemek isteyen Eren ve Ceren aşağı- Şekil-1 daki fotoğrafları hazırlamışlardır. 1 12 2 3 34 56 Şekil-2 Bu fotoğraflardan dolanma hareketi Yukarıda Şekil-1'deki K, L ve M nok- yapanları Eren seçerken, dönme ha- taları ile Şekil-2'deki Güneş'in 1, 2 ve reketi yapanları Ceren seçmiştir. 3 ile gösterilen konumları eşleştirilmek isteniyor. Buna göre Eren ve Ceren'in seçtik- Buna göre seçeneklerden hangisin- leri fotoğraflar hangi seçenekte de doğru eşleştirme yapılmıştır? doğru verilmiştir? KLM Eren Ceren A) 2 3 1 A) 1, 2, 5 3, 4, 6 B) 3 2 1 B) 3, 4, 6 1, 2, 5 C) 1 2 3 C) 2, 5 1, 3, 4, 6 D) 1 3 2 D) 3, 5, 6 1, 2, 4 Ünite - 1 19
DÜNYA'NIN HAREKETLERİNİN Test - 5 SONUÇLARI 1. Dünya’nın kendi ekseni etrafında 3. Dünya'nın Güneş etrafındaki dolan- sürekli dönmesi sonucunda gece ma hareketi sonucu mevsimler olu- ve gündüz oluşur. Dünya bu dö- şur. Dünya elips şeklindeki yörün- nüşünü 24 saatte tamamlar. gesinde dolanırken gece ve gündüz süreleri de değişir. Gece - gündüz toplam 1 gündür. 1 gün 24 saattir. İlkbahar (21 Mart) Kanada Gece-gündüz süreleri eşit Türkiye Hindistan Yaz Kış Saat 19.40 (21 Haziran) Türkiye (21 Aralık) En uzun En uzun gündüz gece Türkiye saati ile 19.40’ta Güneş ve Zeka Küpü Yayınları Sonbahar Dünya’nın konumu şekildeki gibidir. (23 Eylül) Gece-gündüz Buna göre, aşağıdakilerden hangi- süreleri eşit si söylenebilir? Yukarıdaki şekilde Türkiye'de yaşa- A) 3 saat sonra Türkiye’de sabah olur. nan mevsimlerle ilgili bilgiler görül- B) Kanada’da hava aydınlıktır. mektedir. Öğretmen verilen bilgilerden C) Hindistan’da hava aydınlıktır. yola çıkarak 4-C sınıfı öğrencilerinden D) Türkiye ile Hindistan'da aynı anda Yağmur, Berk ve Deniz'e farklı soru- lar sormuştur. Yağmur'a 19 Mayıs'ta güneş doğar. hangi mevsimin yaşandığı, Berk'e bir yıl içinde gece ve gündüz sürelerinin 2. Aşağıda Fen Bilimleri yazılısında Ce- değişip değişmediği, Deniz'e mevsim- ren’in soruya verdiği cevap gösteril- lerin oluşma sebebi sorulmuştur. miştir. Buna göre, öğrencilerin vermiş ol- Soru: Dünya’nın kendi ekseni duğu cevaplar hangi seçenekteki etrafında dönmesi sonucunda neler gibi olabilir? oluşur? Cevap: Yağmur Berk Deniz 1. Gece ve gündüz A) Sonbahar Değişir 2. Gece ve gündüz arasındaki sıcaklık Dolanma B) Yaz Değişir hareketi farkları 3. Mevsimler C) İlkbahar Değişir Dönme 4. Güneş’in farklı konumlarda hareketi D) Kış Değişmez görülmesi Dolanma hareketi Her doğru cevap 10 puan olduğu- na göre, Ceren bu sorudan kaç pu- Dönme an almıştır? hareketi A) 10 B) 20 C) 30 D) 40 Ünite - 1 20
Test - 5 DÜNYA'NIN HAREKETLERİNİN SONUÇLARI 4. Dünya’nın dönme ve dolanma olmak 6. 1 üzere iki hareketi vardır. Bunlar aşağı- Dünya daki şemada gösterilmiştir. Güneş 2 Güneş 1 Yukarıdaki şekilde Dünya’nın Güneş Dünya etrafındaki dolanışı 1, kendi etrafın- daki dönüşü 2 numaralı ok ile göste- Buna göre, 1 ve 2 rakamları ile gös- rilmiştir. terilen hareketleri ifade eden kav- ramlar hangi seçenekte doğru Buna göre, verilmiştir? I. Dünya’nın kendi etafındaki dönü- şü Güneş etrafındaki dolanımına 1 2 Zeka Küpü Yayınları göre daha kısadır. A) 1 ay 1 yıl B) 1 gün 30 gün II. Güneş, aynı anda Dünya’nın her C) 24 saat 365 gün 6 saat tarafından görülebilir. D) 30 gün 24 saat III. Dünya’nın 1 numaralı hareketi sonucu mevsimler oluşur. ifadelerinden hangileri söylenebilir? 5. Dünya bir tam dönme hareketini 24 A) Yalnız I B) Yalnız III saatte tamamlar. C) I ve II D) I ve III 7. Güneş’in Doğuş Saatleri YX 06.25 TZ 06.00 05.45 05.00 04.50 Dünya Güneş Aylar Yukarıdaki görselde Dünya ve Gü- TAeğmusmtuozs neş’in konumları görülmektedir. EEkyilülm Kasım Dünya üzerinde X, Y, Z ve T ile gös- Yukarıdaki grafikte bir şehirde aylara terilen şehirlerin 12 saat sonraki göre Güneş'in doğuş saatleri gösteril- gece - gündüz durumu nasıldır? miştir. Gündüz Gece Buna göre, her sabah 05.30’da kal- A) X ve Y Z ve T kan Tuna Bey hangi aylarda güneş B) X ve Z Y ve T doğmadan kalkmış olur? C) X ve T Y ve Z D) Y ve T X ve Z A) Temmuz - Ağustos - Eylül B) Ağustos - Eylül - Ekim C) Eylül - Ekim - Kasım D) Ekim - Kasım - Temmuz 21 Ünite - 1
DÜNYA'NIN HAREKETLERİNİN Test - 5 SONUÇLARI 9. 8. İstanbul'da yaşayan Ayla, yurt dışı se- 2 Çubuğu döndüren yahati için Güney Kore'ye giden ba- motor basını Türkiye saatiyle saat 13.30'da aradığında babası akşam yemeği yi- yeceğini söyler. Bu durumu merak eden Ayla internetten araştırma yap- tığında Türkiye ile Güney Kore'nin ko- numundan dolayı saat farkının 6 saat olduğunu öğrenir. ● 1 Tekerlek hareketini ● sağlayan motor Türkiye Dünya’nın hareketleriyle ilgili bir tasa- rım geliştiren Eylül, elips biçiminde Güney dört ayaklı tahta bir düzeneğin orta- Kore sındaki çubuğa bir ampul bağlamıştır. Buna göre Ayla ve babasının yaşa- Zeka Küpü Yayınları Tekerlekli düzenekte ise hareketli bir dığı bu durumla ilgili, çubuğa pinpon topu takan Eylül, bu düzeneğe görselde özellikleri verilen I. Dünya'nın Güneş etrafındaki do- iki motor takmıştır. lanma hareketi sebep olur. Buna göre Eylül’ün tasarımı ile il- II. Ayla sabah 07.00 gibi arasaydı, ba- gili, bası öğle yemeğini yiyor olabilirdi. I. Elips biçimindeki tahta düzenek III. Ayla gündüzü yaşarken babası ge- Dünya’nın Güneş etrafındaki yö- ceyi yaşayabilir. rüngesini, ampul Güneş’i temsil eder. ifadelerinden hangileri doğru olur? II. 1 numaralı motor Dünya’nın dön- A) I ve II B) II ve III me hareketinin temsil edilmesini C) Yalnız III D) I, II ve III sağlar. III. 2 numaralı motor Dünya’nın dolan- ma hareketinin temsil edilmesini sağlar. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I, II ve III Ünite - 1 22
Test - 1 KUVVETİN ETKİLERİ 1. Canlılar bir konumdan başka bir ko- 3. Kuvvet, duran bir cismi hareket etti- numa geçip yer değiştirerek hareket rebilir, hareket hâlindeki cismi eder. Canlıların hareket etmesi için durdurabilir, cismin yönünü ve şeklini dışarıdan bir kuvvet uygulanmasına değiştirebilir ve hareket hâlindeki bir gerek yoktur. Fakat cansız varlıkla- cismi yavaşlatabilir ya da hızlandıra- rın harekete geçebilmeleri için bir bilir. Hareket hâlindeki cisme zıt yön- kuvvet uygulanması gerekir. de kuvvet uygulanırsa yavaşlar ve durur. Aynı yönde kuvvet uygulanır- Buna göre, aşağıdaki hareketlerden sa cisim hızlanır. hangileri dışarıdan uygulanan kuv- vetin etkisiyle gerçekleşmez? Buna göre aşağıda verilen örnek- lerden hangisinde hareket durumu A) B) yanlış verilmiştir? A) Rüzgâr Çitanın türbininin dönmesi koşması C) D) Bisikletin hareket Bayrağın Zeka Küpü Yayınları Salıncak yavaşlar. etmesi dalgalanması B) 2. Duran bir cisme itme ya da çekme Köpek hızlanır. kuvveti uygulayarak onu hareket et- C) tirebiliriz. Gaye ve Ceyda itme ve çekme kuvveti uyguladığımız olay- Alışveriş arabası lara örnekler vermişlerdir. hızlanır. Gaye 1.Çim biçen adam D) 2.Çocuk arabasıyla giden Bisiklet hızlanır. kadın 3.Paket lastiğini kendine doğru gerdiren çocuk a.Oku gerdiren adam b.Çantayı yerden kaldıran çocuk c. Yumruk atan boksör Ceyda Verilen örneklerden hangileri yer değiştirirse Gaye itme, Ceyda ise çekme için örnekler vermiş olur? A) 2 ile a B) 1 ile b C) 3 ile c D) 3 ile a Kuvvetin Etkileri / Fiziksel Olaylar 37 Ünite - 3
KUVVETİN ETKİLERİ Test - 1 4. Cisimlerin şekillerini değiştirmek için 5. kuvvet uygularız. Eğer esnek cisim- lere kuvvet uygulanırsa cismin şek- Deniz, odasında görülen malzemele- li değişir fakat kuvvet etkisi ortadan ri kullanarak itme ve çekme oyunu oy- kalktığında eski şekline döner. nayacaktır. İtme kuvveti için futbol topunu ve kay- Eğer esnek olmayan cisimlere kuv- kayı kullanmayı, çekme kuvveti için vet uygulanırsa cismin şekli değişir dolabı kullanmayı düşünmektedir. fakat kuvvet etkisi ortadan kalktığın- Buna göre Deniz, da eski şekline dönemez. I. Dolabın üst kapaklarını kapatmalı Yukarıdaki bilgileri okuyan Esra ko- II. Futbol topuna vurmalı nuyla ilgili deney yapmak için aşağı- III. Kaykay üzerinde ileriye hareket et- daki malzemeleri hazırlıyor. meli Balon Alüminyum faaliyetlerinden hangilerini yapar- folyo sa amacına ulaşır? Oyun Plastik Zeka Küpü Yayınları A) I ve II B) Yalnız II hamuru cetvel C) Yalnız I D) II ve III Deneyde sırayla balona parmağıyla bastırıp geri çekiyor, alüminyum fol- 6. Sol Sağ yoyu avucunda buruşturup bırakıyor, oyun hamurlarından küresel şekiller yapıyor ve plastik cetveli iki kenarın- dan hafif büküp bırakıyor. Deney so- Nilüfer Hilmi nuçlarına göre tespitlerini yaparak Oyuncak arabaya eşit büyüklükte kuvvet uygulayan Nilüfer ve Hilmi, malzemeleri gruplandırıyor. arabayı sola doğru hareket ettire- bilmek için aşağıdakilerden hangi- Buna göre, Esra’nın yaptığı grup- sini yapmalıdır? landırma seçeneklerden hangisinde doğru verilmiştir? Esnek madde Esnek olmayan A) Nilüfer çekme, Hilmi itme kuvveti madde uygulamalıdır. A) balon, oyun hamuru alüminyum folyo, B) Nilüfer itme, Hilmi çekme kuvveti cetvel uygulamalıdır. B) cetvel, balon oyun hamuru, C) Her ikisi de itme kuvveti uygulama- C) oyun hamuru, alüminyum folyo lıdır. alüminyum folyo balon, cetvel D) Her ikisi de çekme kuvveti uygula- D) plastik cetvel, malıdır. oyun hamuru alüminyum folyo, balon Ünite - 3 38
Test - 1 KUVVETİN ETKİLERİ 7. Hareket 21 9. yönü Arda Akın Esma bisikleti ile virajlı bir yolda ge- zerken bir süre yokuş aşağı inmiş ve Arda, dolabı 1 yönünde iterek yerine Zeka Küpü Yayınları sonrasında yokuş yukarı çıkmıştır. yerleştirecektir. Akın, arkadaşının do- Buna göre Esma bu gezinti sırasın- labı daha dolay yerleştirebilmesi için da kuvvetin hangi etkilerini göz- ona yardım etmeye karar verir. lemler? A) Şekil değiştirici Akın’ın dolaba uygulayacağı kuv- B) Yön değiştirme ve yavaşlatıcı vetlerin etkisi ile ilgili; C) Şekil değiştirici, yavaşlatıcı D) Hızlandırıcı, yön değiştirici, yavaş- I. 1 yönünde kuvvet uygularsa dolap yavaşlar. latıcı II. 2 yönünde kuvvet uygularsa dolap 10. hızlanır. III. 1 yönünde kuvvet uygularsa dolap daha hızlı taşınır. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) I ve II B) Yalnız III C) II ve III D) I, II ve III 8. Otomobil yarışlarında arabaların II kalkış anında yaptığı hareket çeşidi aşağıdakilerin hangisi ile aynıdır? I Kaleci kendisine atılan topu görselde- A) Dönme dolabın hareketi ki gibi karşılıyor. B) Dünya’nın kendi etrafında dönmesi Buna göre, topun I ve II. konumlar- C) Limana yaklaşan geminin hareketi da yaptığı hareketler aşağıdakiler- D) Duran topun vurulduktan sonraki den hangisinde doğru verilmiştir? hareketi A) Hızlanma - yön değiştirme B) Hızlanma - şekil değiştirme 39 C) Yavaşlama - durma D) Şekil değiştirme - yavaşlama Ünite - 3
KUVVETİN ETKİLERİ Test - 1 11. Aşağıdaki tabloda verilen örneklerin ha- 13. İleriye doğru hareket eden bisiklete reket durumu ✔ işareti koyularak be- şekilde görüldüğü gibi farklı kuvvetler lirlenecektir. uygulanmaktadır. Olaylar Hızlanma Yavaşlama Yön değiştirme Uzaya fırlatılan uzay 1 mekiğinin hareketi 2 Piste iniş yapan 3 uçağın hareketi Uygulanan 1, 2 ve 3 nolu kuvvetle- Duvara çarpan to- rin bisikletin hareketine etkisi aşa- pun hareketi ğıdakilerden hangisinde doğru ve- rilmiştir? Kırmızı ışığa yakla- şan otomobilin ha- 123 reketi A) Hızlandırır Yavaşlatır Döndürür B) Hızlandırır Döndürür Yavaşlatır Buna göre tablonun son hâli seçe- C) Döndürür Hızlandırır Yavaşlatır neklerden hangisinde doğru veril- D) Döndürür Döndürür Hızlandırır miştir? 14. 1 A) ✔ B) ✔ Zeka Küpü Yayınları 24 ✔ ✔ 3 ✔ ✔ ✔ ✔ C) ✔ D) ✔ ✔ ✔ ✔ ✔ ✔ ✔ 12. Aşağıdaki görsellerden hangisinde Şekildeki topun itilerek harekete kuvvetin yön değiştirme etkisi başladıktan sonra daha hızlı ve da- görülmektedir? ha yavaş gittiği bölümler hangi se- çenekte doğru verilmiştir? A) B) C) D) Daha hızlı Daha yavaş 3 A) 1 4 B) 2 1 C) 3 2 D) 4 Ünite - 3 40
Test - 1 KUVVETİN ETKİLERİ 15. 17. Cihan ▲ Can ● ■ Cihan’ın ağır bir koliyi şekilde görülen rampadan yukarıya doğru hasar ver- Yukarıdakilerden hangisinde kuvve- meden çıkarması gerekiyor. Ona yar- tin şekil değiştirme etkisi kalıcıdır? dım etmeyi düşünen Can koliyi önce itiyor, bir süre sonra bırakıyor. A) Yalnız ● B) ● ve ■ C) ▲ ve ■ D) ▲, ● ve ■ Kolinin hareket durumuyla ilgili, 16. Pencere camı Can itmeseydi koli daha yavaş çıkardı. Lastik Çivi Bowling Konserve Basketbol Zeka Küpü Yayınları topu kutusu topu Can koliyi iterken Cihan çekmek- tedir. Can ve Cihan koliye aynı yönde kuvvet uygulamıştır. ifadelerinden hangileri söylenebilir? 1. kefe 2. kefe A) ve B) ve C) ve D) , ve Feyza yukarıdaki eşit kollu terazinin kefelerine çeşitli cisimler koymuştur. 18. Bir öğrenci hareket hâlindeki oyuncak Bu cisimlerden esnek olanları 2. ke- arabaya görseldeki gibi hareket yönün- feye, esnek olmayanları ise 1. kefeye de kuvvet uyguluyor. yerleştirecektir. Hareket yönü Bu durumda Feyza, Kuvvet uygulanan oyuncak arabada, Pencere camı ve konserve kutu- I. Durur sunu 1. kefeye koymalıyım. II. Hızlanır Paket lastiğini 2. kefeye koymalı- III. Önce yavaşlar, sonra hızlanır yım. durumlarından hangileri gerçekleşir? Paket lastiği ve demir çiviyi 2. ke- feye koymalıyım. değişikliklerinden hangilerini ya- parsa amacına ulaşır? A) ve B) ve A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız D) ve C) Yalnız III D) II ve III 41 Ünite - 3
KUVVETİN ETKİLERİ Test - 1 19. Sokakta arka- 21. daşlarıyla fut- bol oynayan Mert Sinan, arkada- şının vurma- Sağ Sol sıyla havala- nan topa yanlış Bulaşık Kalın İnce İlerleme yönü yönde kafa süngeri tahta cam vurduğu için top komşu evin pencere- sine çarparak camı kırmıştır. Plastik Kâğıt Beton cetvel Yukarıda anlatılan olaydaki altı çizili durumlarda sırayla kuvvetin hangi Plastik Trambolin Basket etkileri görülmüştür? şişe topu A) Hızlanma, yön değiştirme, dön- Demir tel İplik Teneke dürme kutu B) Yavaşlama, şekil değiştirme, hız- Zeka Küpü Yayınları Mert’in okul bahçesinde Fen Bilimleri lanma etkinliği için tebeşirle çizdiği şekil görül- mektedir. Mert şekil üzerinde şu kural- C) Hızlanma, yön değiştirme, şekil de- lara göre ilerleyecektir: ğiştirme Kural - 1 : Sağ ayağını her zaman kuv- D) Döndürme, hızlanma, yavaşlama vetin şekil değiştirme etki- sinin kalıcı olmadığı cisim- 20. Aşağıda bir aracın izlediği yol göste- lere basarak ilerleyecektir. rilmiştir. Kural - 2 : Sol ayağını esnek olmayan Belirtilen konumlarda otobüste han- cisimlere basarak ilerleye- gi hareket durumları gözlenir? cektir. 1 Kural - 3 : Her bir adımda ayağını de- Duraktan yolcu ğiştirerek bir kareye basa- alıp hareket ediyor. caktır. Direksiyonu Kural - 4 : Oyuna sağ ayağını ileri ata- rak başlayacaktır. 2 çevirerek virajdan Buna göre, etkinlik sonunda Mert’in ilerleyiş şekli aşağıdakilerden han- geçiyor. gisi olabilir? 3 Yolcu indirmek A) 1 B) 2 1 için durağa 2 2 1 yaklaşıyor. 1 2 12 3 C) 1 D) 2 2 A) Hızlanma Döndürme Yavaşlama 1 1 2 1 B) Hızlanma Durma Durma 2 C) Durma Yön değiştirme Durma D) Durma Yavaşlama Hızlanma Ünite - 3 42
Test - 2 MIKNATIS VE ETKİLERİ 1. İnsanlar binlerce yıldır mıknatıslar- Zeka Küpü Yayınları 2. Elif’in Fen Bilimleri sınavında sorulara dan haberdardır. İlk mıknatıslar mık- verdiği cevaplar aşağıda verilmiştir. natıs taşı adı verilen ve doğal ola- rak yeryüzünde bulunan siyah ka- 1. Mıknatıs nedir? yalardan yapılmıştır. Bunlara doğal Cevap: Demir, nikel, kobalt ve mıknatıs denir. bunları içeren maddelerden ya- pılmış cisimleri çekme özelliği Günümüzde kullandığımız çoğu olan maddelere mıknatıs denir. mıknatıs ise fabrikalarda üretilir ve 2. Mıknatısın özellikleri neler- bunlara yapay mıknatıs denir. Mık- natıslar farklı şekillerde olabilir. dir? Cevap: Derste öğrencilerine yukarıdaki bilgi- a. Mıknatıslarda mıknatıslık leri anlatan öğretmen, özelliğinin yoğun olduğu iki kutup Ayşe’ye “Mıknatıslar ne kadar za- bulunur. Bunlar kuzey (N) ve güney (S) kutbudur. mandan beri biliniyor?” b. Mıknatısın uyguladığı kuvvet Akif’e “Mıknatıslar doğada nereler- temas gerektirmeyen kuvvettir. c. Mıknatısların farklı kutupları de bulunur?” birbirini çeker, aynı kutupları bir- Serra’ya “Yapay mıknatıslar yay- birini iter. gın olarak nerelerde kullanılır?” Buna göre, Elif’in verdiği cevaplar- sorularını sormuştur. la ilgili aşağıdakilerden hangisi Buna göre, aşağıdakilerden hangi- doğrudur? si öğrencilerin sorulara verdiği doğru cevaplardan biri olamaz? A) Mıknatısın tanımını yanlış, özellik- lerini doğru cevaplamıştır. A) Elektriğin icadından itibaren yak- laşık 100 yıldır biliniyor. B) Mıknatısın tanımını doğru, özellik- lerini yanlış cevaplamıştır. B) Mıknatıs taşı denilen siyah kaya- larda bulunur. C) Mıknatısın tanımını ve özellikleri- ni doğru cevaplamıştır. C) Elektrikli çoğu cihazda mıknatıs kullanılır. D) Mıknatısın tanımını ve özellikleri- ni yanlış cevaplamıştır. D) Doğal mıknatıslar kayaçlarda bu- lunur. 43 Ünite - 3
MIKNATIS VE ETKİLERİ Test - 2 3. Mıknatıs parçalara ayrıldığında mık- 5. Aşağıdaki şekilde K ve L mıknatısları natıslık özelliğini kaybetmez. Ne ka- 1 ve 2. yaylarla duvarlara sabitlene- dar küçük parçalara bölünse de yi- ne kuzey ve güney kutbu oluşur. rek bir düzenek kurulmuştur. Bir çubuk mıknatıs şekilde görüldüğü 1. yay 2. yay gibi parçalara ayrılıyor. SN SN NS K L duvar 12 duvar 34 Düzenekteki 1 ve 2. yayların duru- muyla ilgili aşağıdakilerden hangi- Buna göre oluşan parçalarda 1, 2, si doğrudur? 3 ve 4 ile gösterilen kutuplar hangi seçenekte doğru verilmiştir? A) 1 numaralı yay kısalırken 2 numa- ralı yay uzar. 12 3 4 A) N S N S B) 2 numaralı yay kısalırken 1 numa- B) S S N N ralı yay uzar. C) S N N S D) N N S S C) Her iki yayda kısalma olur. D) Her iki yayda uzama olur. Zeka Küpü Yayınları 4. Fen Bilimleri öğretmeni sınıfta aşağı- 6. Erdem, mıknatısların özellikleri ile ilgi- daki deneyi yapıyor. li aşağıdaki şemayı oluşturuyor. 12 N3 Mıknatıs K L çeker Kutupları bilinmeyen K mıknatısına bir Kutup Demir Kobalt III kutbu bilinen L mıknatısını şekildeki I II gibi yaklaştırıyor ve mıknatıslar birbi- rini itiyor. Buna göre I, II ve III ile gösterilen yerlere hangi seçenekte verilenler Deneyle ilgili aşağıdakilerden han- yazılmalıdır? gisi yanlıştır? A) 1 ve 3 numaralı kutuplar S kutbudur. I II III A) Kuzey Güney Bakır B) 2 numaralı kutup N kutbudur. B) Kuzey Güney Nikel C) Doğu Krom C) 2 ve 3 numaralı kutuplar birbirini D) Doğu Batı Gümüş iter. Batı D) 1 ve 3 numaralı kutuplar birbirini iter. Ünite - 3 44
Test - 2 MIKNATIS VE ETKİLERİ 7. Mıknatıslar cisimleri temas etme- 9. Cisim Yapıldığı madde oranları den çeker. K %20 %70 %10 Mıknatıslar belirli uzaklıkta olan demir cisimleri çekebilir. bakır alüminyum Mıknatıslar, yapısında demir, nikel L %20 %30 %50 ve kobalt olan cisimleri çeker. kobalt alüminyum kurşun Kobalt Cam düğme bilye M %30 %50 %20 demir nikel kobalt Tahta çubuk Yukarıda bazı cisimler ve yapıldıkları maddelerin oranları verilmiştir. Bakır Kâğıt Buna göre, mıknatısın yukarıdaki tel cisimlere uyguladığı çekme kuvve- Toplu ti hangi seçenekte doğru sıralan- iğne mıştır? Beyza, elindeki mıknatısı masanın al- A) K > L > M B) M > L > K C) K > M > L D) L > M > K tından eşyalara tek tek yaklaştırıp 10. Fen Bilimleri dersinde bir grup öğren- ci özdeş mıknatıslarla aşağıdaki de- hareket ettiriyor. neyleri yapıyor. Bu durumda mıknatıs tarafından hareket ettirilen cisimler hangileridir? Zeka Küpü Yayınları I. Lastikle tavana lastik N asılı mıknatısın A) Tahta çubuk, cam bilye, kâğıt S kutbuna başka B) Kobalt düğme, toplu iğne S bir mıknatısın C) Cam bilye, kâğıt, bakır tel D) Tahta çubuk, kâğıt S S kutbu N yaklaştırılıyor. 8. Aşağıda masanın üzerinde bulunan II. Lastikle tavana mıknatıs yakınındaki toplu iğneyi çeker- lastik N asılı mıknatısın S kutbuna çelik ken, uzağındaki toplu iğneyi çekemiyor. S kaşık çelik yaklaştırılıyor. kaşık NS Bu durumun sebebi aşağıdakilerin III. Lastikle tavana hangisinde açıklanmıştır? lastik N asılı mıknatısa A) Mıknatıs her maddeyi çekemez. S bakır levha B) Mıknatıs toplu iğnelerin hepsini çe- yaklaştırılıyor. bakır kemez. levha C) Mıknatısın çekim kuvveti belirli Deneylere göre son durumda mık- uzaklığa kadar etki eder. natısların asılı olduğu lastiklerin boy D) Uzaklık mıknatısın çekim gücünü uzunlukları sıralaması nasıl olur? etkilemez. A) II > III > I B) I > III > II C) I > II > III D) III > II > I 45 Ünite - 3
MIKNATIS VE ETKİLERİ Test - 2 11. 12. Ekrem Öğretmen, derste mıknatıslar konusuyla ilgili bir etkinlik yapacaktır. 1. tahta 2. tahta Cam Çelik Bakır Efe Gül Por- selen Demir Can Nikel Krom Kobalt Altın Yukarıdaki düzenekte 1 ve 2. tahtaya Zeka Küpü Yayınları İçinde farklı maddelerden yapılmış bağlı ampuller ve mıknatıslar görül- misketler bulunan borunun alt ucun- mektedir. dan sırayla Gül, Can ve Efe birer mis- ket alıp bitinceye kadar aynı sırayla Esnek plastiklerle tahtalara bağlı olan misket almaya devam ediyorlar. mıknatıslar ampullerin bağlı olduğu noktalara değdiğinde ampuller yan- Her biri aldığı misketler karşılığında maktadır. mıknatısın çektiği maddelerden 20, çekmediği maddelerden 10 puan ala- Tahtaların arasında U mıknatısı diğer caklardır. mıknatıslara değdirilmeden ok yönün- de ilerletilmiştir. Borudaki misketler bittiğinde her bir öğrencinin kazandığı toplam Buna göre, 1 ve 2. tahtalarda kaçar puan hangi seçenekte doğru veril- tane ampul yanmıştır? miştir? 1 2 Gül Can Efe A) 2 2 A) 30 60 45 B) 3 2 B) 40 60 30 C) 2 4 C) 60 30 15 D) 40 50 35 D) 4 3 Ünite - 3 46
Test - 3 Zeka Küpü Yayınları MIKNATISIN KULLANIM ALANLARI 1. Günlük hayatta mıknatısların kulla- nım alanları oldukça geniştir. Pusu- 3. la, merdiven otomatikleri, CD yazı- cıları, mikrofonlar, elektrik motorları, Hurdalıkta büyük televizyon ve bilgisayar gibi cihaz- metal parçalarının ların yapımında kullanılır. Aşağıda bazı cihaz ve malzemeler kaldırılması verilmiştir. Fabrika bacalarından Bunlardan yapımında mıknatıs kul- çıkan dumanlarda lanılanlar , kullanılmayanlar ile gösterilirse tablo seçeneklerden bulunan küçük metal hangisindeki gibi olur? parçalarının tutulması A) B) C) D) Yukarıdaki afişleri hazırlayan bir öğ- renci sınıfta hangi konuyu anlata- caktır? A) Mıknatısların zarar verdiği maddeler B) Mıknatısların etki etmediği maddeler C) Mıknatısların kullanım alanları D) Mıknatısların çevreye zararları 4. Annesiyle hastaneye gelen Cenk, MR çeki- mi yapılacak odaya yaklaştıklarında kapı- da bazı elektronik cihazlarla girişin ya- sak olduğunu görmüştür. 2. Mıknatıslar elektronik bazı araç ve Annesi MR çekimi için odaya alındı- gereçlere zarar verebilir. Bu neden- ğında cep telefonu ve kredi kartlarını le elektronik donanımlı eşyalardan Cenk’e teslim etmiştir. uzak tutulmalıdır. Kredi kartı, CD, DVD, harici bellek, monitör vb. eş- Okulda öğrendiği mıknatıslarla il- yalar olumsuz etkilenir. gili bilgiler aklına gelen Cenk’in, MR Buna göre aşağıdakilerden hangi- cihazı ile ilgili, si bu eşyalardan biri değildir? A) B) I. Yapısında güçlü bir mıknatıs olabilir. C) D) II. Elektronik cihazlara zarar verebilir. 47 III. Cep telefonu, kredi kartı ve harici bellek MR cihazına zarar verebilir. değerlendirmelerinden hangileri doğrudur? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) Yalnız II Ünite - 3
MIKNATISIN KULLANIM Test - 3 ALANLARI 6. Toplu ulaşım araçları olarak kullanı- 5. Teknoloji geliştikçe mıknatısların kul- lan tramvay, metro ve trenler gürültü- lanım alanları da artmaktadır. lü ve yavaştır. Hareket etmeleri için fazla enerji gerekmektedir. ATM Güçlü yapay mıknatısların trenlerde Bankamatik Pusula kullanımı ile Maglev trenler geliştiril- miştir. İlk olarak 2004 yılında Çin’de NS geliştirilen tren raylara temas etmeye- rek hem yüksek hızlı, hem gürültüsüz hem de düşük enerji ile çalışabilmek- tedir. Maglev treni Kredi kartı Yan raylar Alt raylar NN Cep telefonu MR cihazı Zeka Küpü Yayınları Yukarıda verilen araç ve gereçlerden Yukarıdaki görsellerde trenin çalışma bazıları mıknatısların yeni kullanım prensibi ile ilgili detaylar görülmektedir. alanlarıyla ilgilidir. Buna göre, mıknatısların yeni kul- Buna göre Maglev trenleri için, lanım alanlarını gösteren daireler boyanırsa hangi seçenekteki şekle • Trenin yan raylarında hem itme, ulaşılır? hem de çekme kuvveti vardır. A) B) • Trenin alt raylarında sadece itme olduğu için raylara değmemekte- C) D) dir. • Trende doğal mıknatıslar kullanıl- mıştır. • Diğer trenlere göre daha sessiz ve hızlıdır. ifadelerinden kaç tanesi doğrudur? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 Ünite - 3 48
Test - 1 AYDINLATMA TEKNOLOJİLERİ 1. İnsanlar ateşi aydınlatma aracı ola- 2. Thomas Edison elektrikle çalışan rak da kullanabileceklerini keşfetti- aydınlatma aracı olan ampulü icat ler. Odunun uç kısımlarına reçine etti. Ampulün icat edilmesinden son- sürerek meşaleyi yaptılar. Sonra ki- ra aydınlanma teknolojileri için yeni le şekil verip içine hayvansal yağlar bir dönem başladı. Lewis Howart La- koyarak kandilleri, hayvansal yağla- timer karbon flamanlı ampulü icat rın içine pamuk koyarak mumu üret- etti. Daha sonra ampulden daha tiler. Daha sonraları ise gaz hazne- uzun ömürlü ve tasarruflu olan sinden yukarı doğru çıkan fitilin floresan lamba geliştirildi. Bunu flo- boyuna göre ışık şiddeti ayarlanabi- resandan daha uzun ömürlü ve da- len gaz lambası kullanmaya başla- ha az enerji tüketen led lambalar on- dılar. ları da ampulden daha fazla ışık yayan halojen lambalar takip etti. Aşağıda görselleri verilen aydınlat- ma araçlarının isimleri ile doğru eş- Aşağıdaki tabloda bazı özellikleri ve- leştirilmiş hâli hangi seçenekte rilen aydınlatma aletleri ile görsellerin doğru verilmiştir? eşleştirilmesi verilmiştir. 1 a Meşale Zeka Küpü Yayınları İki ucu arasında flaman 1 bulunur. Flamanlar ısına- 2 b Kandil rak tüp içindeki gazı ısı- 2 tır ve lambanın ışık ver- 3 3 c Mum mesini sağlar. 4 Floresandan daha uzun ömürlüdür ve daha az enerji tüketmektedir. Ampulden daha fazla ışık yayarlar. Büyük salonla- rın aydınlatılmasında kul- lanılırlar. İçerisindeki telin üzerin- den akım geçmesiyle ısı- nıp çevresine ışık yaydı- ğı aydınlatma aracıdır. 4 d Gaz Buna göre, tablonun doğru olabil- lambası mesi için hangi görseller yer değiş- tirmelidir? 1 234 A) 1 ve 2 B) 1 ve 3 C) 2 ve 3 D) 2 ve 4 A) d abc B) c bda C) d acb D) b acd Aydınlatma ve Ses Teknolojileri 77 Ünite - 5
AYDINLATMA TEKNOLOJİLERİ Test - 1 3. İlk insanlar bir yıldırım 4. Mum ve floresan lambası- düşmesi sonucu ateşi nın farklı yönleri nelerdir? buldular. Odun ve ağaç Zeka Küpü Yayınları Öğretmen reçineleri kullanarak Öğretmenin sorusuna Faruk, Melike meşale yaptılar. ve Nihal’in verdiği cevaplar aşağıdaki gibidir. Hayvan yağlarından mum yaptılar. Faruk: Mumlar daha kısa süreli, flore- san lambaları ise daha uzun Petrolün bulunmasıyla süreli aydınlatma sağlar. gaz lambası yaptılar. Melike: Mumlar daha parlak ışık, flo- Elektriğin bulunmasıyla resan lambaları ise daha az ampul yaptılar. parlak ışık yayar. Ateşin bulunması ile ortaya çıkan ay- Nihal: Mum dar bir alanı, floresan dınlatma teknolojileri günümüzde hız- lamba ise daha geniş bir alanı lı bir şekilde gelişimini sürdürmekte- aydınlatır. dir. Aşağıda verilen bilgilerden hangi- Buna göre hangi öğrencilerin ce- si ampulün icadından önce kullanı- vapları doğrudur? lan aydınlatma araçlarına ait bir özellik olamaz? A) Yalnız Faruk A) Yanarken etrafa koku yayar. B) Yalnız Nihal B) Yangına sebep olmaması için dik- C) Faruk ve Melike D) Faruk ve Nihal katli kullanılmalıdır. C) İstenilen parlaklıkta aydınlatma 5. Soru : Aydınlatma teknolojileri ile amaçlanan nedir? sağlamazlar. D) Aydınlatması çok güçlüdür. Cevap: .......................................................... Yukarıda verilen sorunun cevabı aşağıdakilerden hangisi olmaz? A) Işığın bilinçli bir şekilde kullanılma- sını sağlamak B) Daha fazla ışık ve daha uzun sü- reli aydınlatma sağlamak C) Az bir enerji ile daha iyi aydınlat- ma sağlamak D) Daha rahat ısınma olanaklarına kavuşmak Ünite - 5 78
Test - 1 AYDINLATMA TEKNOLOJİLERİ 6. Aşağıda geçmişten günümüze kulla- 8. Aşağıdaki tabloda gaz lambası ve nılan bazı aydınlatma araçları veril- ampulün özellikleri karşılaştırılıyor. miştir. Gaz lambası Özellik Ampul 1. Floresan lamba 4. Ampul 1 Yetersiz ışık üretir. 2. Halojen lamba 5. Meşale 3. Gaz lambası 6. LED 2 Uzun süreli ay- dınlatma sağlar. 3 Çevreyi kirletir. Karbon ve tungs- Bu aydınlatma araçlarının geçmiş- 4 ten flaman çeşit- te ve günümüzde kullanımına göre leri bulunur. sınıflandırılması hangi seçenekte doğru verilmiştir? Aydınlatma araçlarına ait olan özel- likler “✓” işareti ile belirtildiğinde Geçmişte Günümüzde oluşan tablo hangi seçenekteki kullanılanlar kullanılanlar gibi olur? A) 1 ✓ B) 1 ✓ A) 1 - 2 - 6 3-4-5 2✓ 2✓ 3✓ B) 2 - 4 - 6 1-3-5 Zeka Küpü Yayınları 3✓ 4✓ C) 3 - 5 1-2-4-6 4✓ D) 3 - 4 - 5 - 6 1-2 C) 1 ✓ D) 1 ✓ 2✓ 2✓ 3✓ 7. Kavramlar: 4✓ 3✓ Mum Kandil LED Ampul 4✓ Tanımlar: 9. Uzun ömürlü ve enerji tasarrufu sağlayan lamba Hayvansal yağların içine pamuk yerleştirilerek yapılan ilkel aydın- latma aracı Hayvansal yağların yakılmasıyla elde edilen aydınlatma aracı Yukarıda verilen kavramlar ile ta- Yukarıda görselleri verilen aydın- nımları eşleştirildiğinde hangi kav- latma araçlarından kaç tanesi tek- ram açıkta kalır? noloji ürünüdür? A) Ampul B) Kandil A) 4 B) 3 C) 2 D) 1 C) LED D) Mum 79 Ünite - 5
AYDINLATMA TEKNOLOJİLERİ Test - 1 10. Işık hayatımızın vazgeçilmez bir par- 12. çasıdır. Güneş ışığından faydalana- madığımız zamanlarda aydınlatma Geçmişten günümüze ka- araçları sayesinde hayatımızda pek dar insanların hangi ay- çok şeyi gerçekleştirebiliyoruz. dınlatma araçlarını kullan- Bir grup öğrenci performans ödevleri dıklarını öğrendik. Sizler için aşağıdaki görselleri sınıfa getiriyor. de gelecekte kullanacağı- mız aydınlatma aracının Işık grubu Yıldız grubu Güneş grubu nasıl olacağını hayal edi- niz. Defterinize hayal etti- Geceleri Stadyumlar Aydınlatma ğiniz aydınlatma aracının seyahat aydınlatılır. ışıkları şeklini çiziniz ve hangi edilebilir. gözleri özelliklere sahip olması gerektiğini yazınız. bozabilir. halojen Buna göre, hangi grup “Aydınlatma lamba teknolojilerinin yaşamımıza olumsuz etkileri” ile ilgili sunum yapacaktır? LED spot A) Yalnız Işık grubu Zeka Küpü Yayınları Fen Bilimleri öğretmeninin verdiği öde- B) Yalnız Yıldız grubu vi yapan Eda yukarıdaki çizimi yap- C) Yalnız Güneş grubu mış ve hayal ettiği aracın özelliklerini D) Işık ve Yıldız grubu defterine yazmıştır. Buna göre, aşağıdakilerden hangi- 11. Aşağıda aydınlatma araçlarının ya- si Eda’nın defterine yazdığı ifade- şamımızdaki önemine dair verilen lerden biri olamaz? örneklerden hangisi yanlıştır? A) Aracımın dış kısmı sağlam ve es- A) Güneş ışığından faydalanamadı- nek bir maddeden üretilmeli. ğımız zamanlarda evlerimizin ay- dınlatılması hayatımızı kolaylaştır- B) Tasarladığım aracın çanak kısmı maktadır. geniş ve içinde halojen lamba ol- duğu için geniş alanların aydınla- B) Fabrika ve iş yerlerinin gece de ay- tılması için kullanılabilir. dınlatılması iş gücü ve üretimi olumlu yönde etkilemektedir. C) Aracımın çanak kısmının içine yer- leştirdiğim led spotlar sayesinde C) Hastane, nöbetçi eczane ve bazı gerektiğinde sadece spot ışıklar kütüphaneler yirmi dört saat hiz- kullanılabilir. met verebilmektedir. D) Aracım pahalı ve kullanışlı olmalı. D) Çiftçiler daha sağlıklı besinler ye- tiştirebilmektedir. Ünite - 5 80
Test - 2 Zeka Küpü Yayınları UYGUN AYDINLATMA 3. Uygun aydınlatmada ışık sol elini kul- 1. Ortamların doğru aydınlatma araç- ları ile doğru şekilde ve yeterince ay- lananlar için sağ omzun üzerinden, dınlatılmasına uygun aydınlatma de- sağ elini kullananlar için sol omzun nir. Uygun aydınlatmada ışık miktarı üzerinden gelmelidir. ve aydınlatma yönü önemlidir. Emre, yazı yazarken sağ elini kul- landığına göre masasında ışığın Buna göre uygun aydınlatma ile il- hangi yönden gelmesi en uygun- gili aşağıda verilen ifadelerden han- dur? gisi yanlıştır? A) A) Aydınlatma araçlarının sayısının B) az ya da çok olması değil yeterli miktarda olması önemlidir. C) B) Aydınlatma aracı seçerken ama- D) cımıza ve aydınlatılacak alanın hacmine uygun ışık kaynağı tercih etmeliyiz. C) Doğru renkte ve özellikte seçilmiş en az enerji tüketen ışık kaynağı kullanılmalıdır. D) Dinlenirken, ders çalışırken, bilgi- sayar kullanırken kullanılan aydın- latma aynı olmalıdır. 2. Işık aydınlatılacak ortamlara yönlen- dirilmeli ve sadece istenilen yeri ay- dınlatmalıdır. Doğru yönlendirilme- yen ışık kaynakları aynı alanı ge- reğinden fazla ışık kaynağı ile aydın- latmayı gerektirir. Buna göre aşağıdaki aydınlatma- lardan hangisi yanlıştır? A) B) Sokak Pano C) D) Duvar Ev 81 Ünite - 5
UYGUN AYDINLATMA Test - 2 4. 6. Uygun aydınlatma göz sağlığı açı- Yukarıdaki caddenin uygun şekil- sından büyük önem taşır. Özellikle de aydınlatılması için aşağıdaki so- gereğinden fazla veya az ışıklı ortam kAa) k lamBba) larındCa) n hangisDi)nin kul- ve göze direk gelen ışık göz sağlığı- lanılması daha doğru olur? nı olumsuz etkiler. A) B) C) D) Verilenlere göre göz sağlığımız ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi Zeka Küpü Yayınları yanlıştır? A) Göz sağlığımızı korumak için Gü- neş veya diğer ışık kaynaklarına doğrudan bakmalıyız. B) Göz sağlığı için televizyon ve bil- gisayar ekranına uzun süre bak- mamalıyız. C) Televizyon ve bilgisayar gibi güçlü ışık yayan cihazlara çok yakından bakmamalıyız. D) Göz sağlığı için ışık normal parlak- lıkta olmalı ve göze direk gelme- melidir. 5. 1 7. Ali hangi görselde göz sağlığı için 23 zararlı bir davranış yapmamakta- 4 dır? A) B) Odasında ders çalışmak isteyen C) D) Beril, masasında doğru aydınlatma sağlamak için görseldeki hangi lambaları kapatmalıdır? A) Yalnız 2 B) 1, 2 ve 4 C) 1 ve 2 D) 3 ve 4 Ünite - 5 82
Test - 2 UYGUN AYDINLATMA 8. Aşağıdaki görsellerde verilen bütün 10. lambalar açıktır. Buna göre, ortamlardan hangisin- Kitap okuyan Efe kısa bir süre sonra de göz sağlığı açısından doğru ay- gözlerinin yorulduğunu fark ediyor. dınlatma yapılmıştır? Aşağıdakilerden hangisi bu duru- A) B) mun sebebini açıklayan doğru ifa- de olamaz? C) D) A) Kitapla arasındaki mesafenin Zeka Küpü Yayınları 30-40 cm’den az olması B) Ortamın az aydınlatılmış olması C) Ortamın yeterli miktarda aydınla- tılmış olması D) Işığın doğrudan Efe’nin gözlerine gelmesi 9. Arda yanda- 11. Enerji tüm Dünya ve yaşam için çok ki görseller önemlidir. Aydınlatma araçlarının le uygun ay- tasarruflu kullanımı ile aile ve ülke dınlatma ve ekonomisine katkıda bulunabiliriz. göz sağlığı- mız ile ilgili Buna göre, aşağıdakilerden hangi- uygun bir si enerji tasarrufu için yapılması ge- poster yap- rekenlerden biri değildir? mak istiyor. A) Evlerde tasarruflu lambalar kullan- I. Işık aydınlatılacak ortama doğru malı ve lambaların tozu düzenli yönden gelmeli. aralıklarla alınmalıdır. II. Bilgisayar ekranına doğru mesa- B) Binalar Güneş ışığından yeterince feden bakılmalı. yararlanacak şekilde inşa edilme- lidir. III. Bilgisayar ekranı karşısında uzun süre oturulmamalı. C) Apartman merdiven boşluklarında harekete duyarlı lambalar tercih Arda posterinde, yukarıdakilerden edilmelidir. hangilerini anlatmayı amaçlamıştır? D) Evlerin duvarları koyu, tavanları A) I ve II B) II ve III açık renkli boya ile boyanmalıdır. C) I ve III D) I, II ve II 83 Ünite - 5
UYGUN AYDINLATMA Test - 2 12. Aydınlatma araçları seçilirken önce- 14. Aşağıda aydınlatma ile ilgili verilen likle daha verimli olan (daha az ener- uygulamalardan hangisinde elekt- ji ile daha çok ışık veren) araçlar ter- rik tasarrufu düşünülmemiştir? cih edilmelidir. A) Aşağıdaki aydınlatma araçlarından Daha iyi görebil- hangisi elektriğin daha tasarruflu mek için aşırı kullanılmasını sağlar? aydınlatma A) B) yapılmıştır. C) D) B) Ders çalışırken sadece masa lambası kullanıl- mıştır. C) Kitap okurkenZeka Küpü Yayınları ışık kaynağı uygun yere 13. konulmuştur. Ali, gereksiz yanan D) Gün ışığı odayı lambaları kapatır. aydınlattığı için gündüz lamba Mete, gece uyurken lambaları yakar. kapatılmıştır. Arda, kitap okurken 15. Aydınlatma araçlarının tasarruflu televizyonu kullanılması aşağıdakilerden han- kapatmaz. gisine fayda sağlamaz? Yukarıda verilen öğrencilerden han- A) Elektrik faturasının önemli ölçüde gileri aile ekonomisine katkı sağla- azalmasını sağlar. yan bir davranışta bulunmuştur? B) Elektrik üretiminde kullanılan doğal A) Yalnız Ali B) Yalnız Mete kaynakların azalmamasını sağlar. C) Mete ve Arda D) Ali ve Mete C) Aile ve ülke ekonomisine katkı sağlar. D) Daha fazla elektrik üretilmesini sağlar. Ünite - 5 84
Test - 3 3. IŞIK KİRLİLİĞİ I 1. Işığın yanlış yerde, yanlış miktarda, II yanlış yön ve yanlış zamanda kulla- nılmasına ışık kirliliği denir. Işık kirli- III liği bir çevre sorunudur. Aşağıdaki görsellerden hangisinde Yukarıda verilen görsellerde oluşan ışık kirliliği gözlenmez? ışık kirliliğini gösteren grafik han- gi seçenekte doğru verilmiştir? A) B) A) IIşşııkkIIşşkkııiikkrrlliikklliiğiğrrilliilliiğğii BIIşş)ııkkIIşşkkııiikkrrlliikklliiğiğrrilliilliiğğii C) D) Zeka Küpü Yayınları I IIIIII IIIIIIIII IIIIII I IIIIII IIIIIIIII IIIIII I I C) IIşşııkkIIşşkkııiikkrrlliikklliiğiğrrilliilliiğğii DIIşş)ııkkIIşşkkııiikkrrlliikklliiğiğrrilliilliiğğii 2. I IIIIII IIIIIIIII III I IIIIII IIIIIIIII III I III I III Yukarıdaki sokakta meydana gelen 4. Aşağıdakilerden hangisi ışık kirlili- ışık kirliliğinin temel sebebi aşağı- ğinin nedenlerinden değildir? dakilerden hangisidir? A) Gereğinden fazla veya yanlış yer- A) Sokak lambalarının az sayıda ol- de ışık kullanmak ması B) Işığın kullanıldığı mekândan dışa- B) Sokak lambalarının parlaklıkları- rıya taşması nın az olması C) Şehirlerde nüfusun artması ve C) Sokak lambalarının yanlış yönde bilinçsizce yapılan dış aydınlatma- aydınlatması lar D) Sokak lambalarının birbirine yakın D) Sokak lambaları yerine ay ışığın- olması dan yararlanmak 85 Ünite - 5
IŞIK KİRLİLİĞİ Test - 3 5. Işık kirliliği doğal hayatı olumsuz et- Zeka Küpü Yayınları 6. Işığın yanlış yerde, yanlış miktar- kiler. Işık kirliliği nedeniyle bazı can- da, yanlış yönde ve yanlış zaman- lılar zarar görmekte hatta yaşamını da kullanılmasına ışık kirliliği denir. yitirmektedir. Işık kirliliğini dört grupta değerlen- Buna göre, aşağıdakilerden hangi- dirmek mümkündür. si bu duruma örnek verilemez? • Işık taşması, ışığın istenmeyen A) Yumurtadan yeri aydınlatması çıkan yavru deniz kaplum- • Dikine ışık, havaya doğru kaybo- bağaları deniz lan aydınlatma yerine ışığa doğru gitmek- • Aşırı ışık, gereğinden fazla mik- tarda ışık te ve ışık kirliliği nedeniyle denize ulaşamadıkları için diğer hayvan- • Göz kamaşması, görme yetene- lar tarafından avlanmaktadırlar. ğini olumsuz etkileyen aydınlat- ma, anlamına gelir. B) Geceleri yıl- dızlar yardı- Afişe göre hangi seçenekte ışık kir- mıyla yönlerini liliği çeşitlerinin en az ikisinden söz bulan göç- edilmektedir? men kuşlar şehrin üstünü A) Abajurumuzda kullandığımız 100 watt’lık ampulleri değiştirmeliyiz. kaplayan ışık nedeniyle yollarını kaybetmektedir. B) Komşumuzun ışığı ile odamda ki- tap okuyabiliyorum. C) Deniz fenerle- ri gemicilerin C) Sokak lambası sayesinde 4. kat- yollarını bul- taki balkonumuzda bulmaca çöze- malarına yar- biliyorum. dımcı olmak- tadır. D) Avizemizde tavana bakan 8 ampul televizyon izlememi engelliyor. D) Sarı, kırmızı gibi renklere 7. Işık kirliliği gökyüzünde parlaklığa sahip olan sebep olur. Bu durumda gökyüzünün mercanlar, görülmesi ve incelenmesi zorlaşır. üzerlerine dü- şen aşırı ışık Aşağıdakilerden hangisi bu duru- mun sonucudur? yüzünden kendilerine renklerini ve- ren mikroskobik canlıları reddet- A) Işık kirliliğinin doğal hayatı etkilemesi mekte, bu nedenle strese girip be- B) Göçmen kuşların yollarını şaşırması yazlaşmaktadır. C) Gözlem evlerinin şehir merkezle- rinden uzak yerlere yapılması D) Işık kirliliği olan yerlerde hava kir- liliğinin oluşması Ünite - 5 86
Test - 3 IŞIK KİRLİLİĞİ 8. Işık kirliliği sebebiyle şehirlerde ağaç- 9. Işık kirliliği doğal hayatı ve çevreyi lar kırsal alanlara göre daha önce to- olumsuz etkiler, enerji israfına ne- murcuklanmaktadır. Yapay ışık altın- den olur, ekonomiye zarar verir. Bu da çınar, meşe, kayın gibi ağaçların nedenle ışık kirliliği problemini çöz- erken tomurcuklanması yaprakları ile mek için önlemler alınmalıdır. beslenen kuşlar ve böcekler için so- runlara neden olmaktadır. Buna göre, ışık kirliliği ile ilgili aşa- ğıdakilerden hangisi söylenemez? Bazı kaktüslerin çiçekleri sadece ge- ce karanlıkta açar. Gecenin aydınlık A) Işık kirliliğini önlemek için hepimi- olması durumunda ender görülen bu ze görev düşmektedir. çiçekler açmamaktadır. B) Işık kirliliği ile ilgili yasal düzenle- Zeka Küpü Yayınları meler yapılmalıdır. C) Işık kirliliğine karşı önlem almak bir vatandaşlık görevidir. D) Işık kirliliği ile ilgili yasal düzenleme- ler sadece iş yerlerini ilgilendirir. 10. Emir, ışık kirliliğini önlemek amacıyla bazı aydınlatma türlerini doğru-yanlış olarak gösteren bir poster hazırlıyor. Ülkemizde Atatürk çiçeği olarak bili- I II nen Poinsettia ancak yılın belli za- Sokak Duvar manlarında 12 saat karanlıkta kalırsa yaprakları kırmızı renge bürünebil- aydınlatması aydınlatması mektedir. Yanlış Doğru Yanlış Doğru Yukarıda verilen metinler dikkate alındığında seçeneklerden hangi- III IV sine ulaşılamaz? Ev Arabaların aydınlatması uzun farları A) Işık kirliliği bitkiler için olumsuz so- nuçlar doğurur. Yanlış Doğru Gerekti- Sürekli ğinde açık açık B) Işık kirliliği bitkiler üzerindeki diğer canlıları da olumsuz etkilemektedir. Yanlış Doğru C) Işık kirliliği bitkilerin çiçek ve yap- Buna göre, Emir’in gösterimlerin- rak rengi gibi kendilerine has gü- den hangileri hatalıdır? zelliklerini değiştirmektedir. A) Yalnız I B) Yalnız III D) Işık kirliliği ülkemizde sadece Ata- C) I ve II D) Yalnız IV türk çiçeğini etkilemektedir. 87 Ünite - 5
IŞIK KİRLİLİĞİ Test - 3 11. Fen Bilimleri öğretmeni ışık kirliliğine 12. Aşağıda bazı şehirlerdeki sokaklarla neden olan sebepler ve çözüm yolla- ilgili bilgiler veriliyor. rı ile ilgili bir etkinlik yapmaya karar K şehri: Panolar gece - gündüz ay- verir. Bunun için tahtaya kaldırdığı üç dınlatılır. Sokak lambaları sık aralık- öğrencisinden ışık kirliliğinin nedenle- larla dizilmiştir. rine birer örnek verip ellerindeki kart- lara yazmalarını ister. Daha sonra oturan L şehri: Panolar gece aydınlatılmaz. üç öğrencisinden tahtadaki arkadaş- Sokak lambaları seyrek aralıklarla larının verdiği örneklere çözüm öne- dizilmiştir. risi içeren kartlar hazırlayarak kalkma- sını ve çözüm önerisini hazırladıkları arkadaşları ile el ele tutuşmalarını ister. Tahtadaki öğrenciler Oturan öğrenciler Gece gereksiz Harekete duyarlı Zeka Küpü Yayınları M şehri: Panolar gece aydınlatılmaz. şekilde yanan ışıklı lambalar kullanılmalı. Sokak lambaları sık aralıklarla dizil- panolar ve tabelalar miştir. Ali Ceylin Yaşadığımız binaların Zaman ayarlı reklam giriş kısmında panoları ve tabelaları bulunan lambalar kullanılmalı. Cemil Deniz Cadde ve sokak Gün ışığına duyarlı Buna göre, bu şehirlerdeki ışık kir- aydınlatmaları lambalar kullanılmalı. liliği grafiği hangi seçenekteki gibi olabilir? Ekrem Pelin Işık kirliliği Işık kirliliği A) B) Buna göre , ışık kirliliğinin neden- K L M Şehir K L M Şehir leri ve çözüm yollarını düşünerek Ceylin, Cemil ve Ekrem ile hangi ar- kadaşları el ele tutuşmalıdır? Işık kirliliği Işık kirliliği Ceylin Cemil Ekrem C) D) A) Deniz Ali Pelin K L M Şehir K L M Şehir B) Pelin Deniz Ali C) Ali Pelin D) Deniz Pelin Deniz Ali Ünite - 5 88
Test - 4 Zeka Küpü Yayınları GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE SES TEKNOLOJİLERİ 1. İnsanların seslerini kaydedebilme ve uzaklara iletebilme istekleri ses tek- 2. Geçmişte sesi depolamak için plak- nolojisinin sürekli gelişmesini sağla- lar kullanılıyordu. Daha sonraları mıştır. Ses teknolojisindeki gelişme- kaset ve plak teknolojisine benze- ler, Alexander Graham Bell tarafından yen ama daha hafif, taşınabilir ve telefonun icadı ile başlamıştır. pratik olan CD bulundu. Günümüz- de müzik teknolojisinin de gelişme- İlk ses kaydı 1860 siyle CD ve DVD kullanımının yanı yılında Scott de sıra USB bellekler, MP3 ve MP4 ça- Martinville tarafından larlar bulunmaktadır. Bugün bu icat- geliştirilen fonotograf ların hepsi cebimize sığacak kadar ile yapılmıştır. küçük ve bu aletlerin hepsinin yapa- bildiklerini artık cep telefonlarımızla Fonotograftan 17 yıl da yapabilmekteyiz. sonra geliştirilen fo- nograf hassas iğneli Özel bir baskı yöntemi olan kristal iğ- bir uçla metal silindir nelerle plak üzerine kaydedilen ses üzerinde iz oluştura- gramofonlarda dinlenmiştir. rak ses kaydediyordu. Aşağıdakilerin hangisinde bu du- 1887 yılında geliştiri- ruma benzer bir ilişki yoktur? len bu alet ile plak A) üzerine yapılan ses kayıtları dinlenebili- B) yordu. C) 1898’de icat edilen telegrafon, kasetça- larların öncüsü sayı- labilecek bir cihazdır. Yukarıdaki görsellerde geçmişten gü- nümüze kullanılan bazı ses teknoloji- leri verilmiştir. Buna göre, “?” ile belirtilen yere aşa- ğıdakilerden hangisi gelmelidir? A) B) Kasetçalar Gramafon D) C) D) Plak Telefon Ünite - 5 89
GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE Test - 4 SES TEKNOLOJİLERİ 3. Bir sesin işitilebilmesini sağlayan 5. Aşağıda verilen ses teknoloji ürün- özellik sesin şiddetidir. Sesi kalaba- leri ve kullanım amaçları hangi se- lıklara veya daha uzaklara duyura- çenekte yanlış eşleştirilmiştir? bilme sesin şiddetini değiştiren tek- nolojik aletlerle sağlanır. Ses teknoloji Kullanım amacı ürünü Buna göre, aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır? Sesin şiddetini artı- A) rarak daha iyi duyul- A) Elektriğin icadından önce sesi ilet- mede tellal veya çağırtmaç adı ve- masını sağlar. rilen gür sesli insanlardan fayda- lanılırdı. Hoparlör denilen ci- B) Ses iletiminde davul, borazan ve zil B) haza bağlanır ve se- gibi müzik aletlerinden yararlanıldı. sin şiddetinin artırıl- C) Televizyon, bilgisayar ve radyo gi- masını sağlar. bi araçlarda ses hoparlör ile dışa- rı verilir. Çok düşük şiddetli C) seslerin duyulabil- D) Hoparlör ve megafon sesin şidde- tini alçaltan aletlerdir. mesini sağlar. 4. Çevremizdeki bazı sesler duyama- Sesin şiddetini artı- yacağımız kadar düşük şiddettedir. Düşük şiddetli seslerin duyulmasını D) rarak uzak mesafe- sağlayan araçlar vardır. Örneğin lerden duyulmasını stetoskop ve işitme cihazı. Zeka Küpü Yayınları sağlar. İşitme Cihazı: Sesin I. şiddeti yükseltilerek ku- 6. lağın içine gönderilir. Yukarıdaki araçların ortak özelliği seçeneklerin hangisinde doğru Steteskop: Kalp ve iç verilmiştir? II. organlarımızın hareke- A) Sesin şiddetini artırarak duyulma- tiyle oluşan sesler din- sını sağlamak lenir. B) İşitme zorluğu çeken kişilerin ses- leri işitmesini sağlamak Ultrason cihazı: Yüksek C) Kalp ve akciğerlerdeki seslerin şid- III. şiddetteki seslerle vücu- detini artırmak dumuzdaki iç organların D) Ses şiddetini azaltarak rahat du- görüntüsünü oluşturur. yulmasını sağlamak Yukarıdaki araçlardan hangisinin amacı doğru belirtilmiştir? A) Yalnız III B) Yalnız II C) I ve II D) I, II ve III Ünite - 5 90
Test - 4 GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE 7. Bir topluluk karşısında konuşma SES TEKNOLOJİLERİ yapacak olan Nevin Hanım sesinin 9. Ses teknoloji aletlerinden birçok alan- herkes tarafından işitilebilmesi için da yararlanılmaktadır. Fen Bilimleri aşağıdaki araçlardan hangisine ih- öğretmeni konunun daha iyi öğrenile- tiyaç duymaz? bilmesi için bir etkinlik yapmaya karar A) B) verir. Bunun için bir teknoloji merdive- ni hazırlar. Merdiveni üç öğrenci dört C) D) basamağına ses teknolojisinde kulla- nılan aletlerin yazılı olduğu kartlar yer- leştirir. Merdivene üç öğrenci alınır. Öğrenciler basamaklardaki kartları şu şekilde alacak ve arkadaşlarına gös- terecektir: Can: Ses kaydetmede kullanılan alet- ler Eda: Sesin şiddetini artırmada kulla- nılan aletler Ece: Haberleşmede kullanılan aletler DVD Televizyon Mikrofon Telefon Zeka Küpü Yayınları Hoparlör 4 Bilgisayar Kaset 8. Sesin şiddetinin artırılması hayatımı- Plak 3 zın pek çok alanında fayda sağlar. CD Siren Megafon 2 Radyo Otomobilin Hastanın ha- 1 korna sesi yatını kurtarır. Ece Eda Can Ambulansın Yangın yerine siren sesi daha çabuk Buna göre, etkinlikte aşağıdakiler- ulaşılmasını den hangisi gerçekleşmemiştir? Alarm cihazlarının sağlar. A) Can birinci basamaktan CD, ikinci basamaktan kaset ve plak, dördün- sesi Trafik kazala- cü basamaktan ise DVD yazılı olan rını önler. kartları almıştır. İtfaiyenin Hırsızlık olay- B) Eda üçüncü basamaktan mikrofon siren sesi larını önler. ve hoparlör yazılı kartları almış, dördüncü basamaktan hiç kart al- Yukarıda bu durumlara verilen ör- mamıştır. neklerin uygun açıklamalar ile eş- leştirilmesi hangi seçenekte doğru C) Ece birinci ve üçüncü basamaktan verilmiştir? bir, dördüncü basamaktan iki kart alırken ikinci basamaktan hiç kart A) B) C) D) almamıştır. D) Etkinlik sonunda Can, Eda ve Ece’den daha fazla kart almıştır. 91 Ünite - 5
GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE Test - 4 SES TEKNOLOJİLERİ 11. İnsan kulağı belli bir sınıra kadar ses- 10. Ses günlük yaşamımızın ayrılmaz bir leri normal algılar. Bu sınırda yüksek parçasıdır. Şiddetli sese sahip tek- bütün sesler gürültü olmaya başlar. nolojik araçların olumlu etkileri oldu- Gürültülü ortamlar geçici ve kalıcı ğu gibi olumsuz etkileri de vardır. işitme kaybına neden olabilir. Ülke- mizde yüksek sesle çalışan cihazla- Buna göre, aşağıdaki örnekleri rın yanında uyarı levhası bulunmak- kendi aralarında gruplandıracak tadır. olursak hangisi açıkta kalır? Deney 1: A) Araçların geri gelir- ken çıkardıkları ses araçların arkasında- ki kişileri uyararak olası kazaların önüne geçilmesini sağlar. B) Yüksek sesli ortam- da çalışan insanların Zeka Küpü Yayınları Çok yüksek Geçici işitme zamanla duyma ye- sesle 10 dk kaybı yaşıyor. tisi azalmaya başlar müzik dinliyor. ve psikolojik durumları da olumsuz etkilenir. Deney 2: C) Yüksek ses insan- Stadyumda maç Kendini çok D) larda tedirginlik, izliyor. yorgun ve stresli Ünite - 5 korku, yorgunluk dikkat dağınıklığı ve hissediyor. baş dönmesine ne- den olabilir. Yukarıdaki deneyler ile test edilmek istenen hangi seçenekte doğru Kulaklıklarda doğ- verilmiştir? rudan kulağımıza gelen yüksek ses, A) Yüksek ses insan sağlığı ve psiko- işitme sağlığımıza lojisini olumsuz etkiler. ciddi zararlar verir. B) Gürültü insan sağlığı için gereklidir. C) Yüksek ses bir iletişim aracıdır. D) Yüksek ses 10 dk’dan sonra za- rarlıdır. 92
Search
