สมการไอออนิกและสมการไอออนิกสุทธิพร้อมส่ง

แผนการจัดการเรียนรู้ สาระ เคมี กลมุ่ สาระการเรยี นรู้ วิทยาศาสตร์เพ่ิมเติม ระดับชั้น มัธยมศกึ ษาปที ่ี 4 หนว่ ยการเรยี นรทู้ ี่ 3 เร่ือง พันธะเคมี เวลา 50 นาที จานวน 1.5 หนว่ ยกิต เรื่อง สมการไอออนกิ และสมการไอออนกิ สทุ ธิ 1. สาระเคมี เข้าใจโครงสร้างอะตอม การจัดเรียงธาตุในตารางธาตุ สมบัติของธาตุ พันธะเคมีเละสมบัติของสาร แกส๊ และสมบัติของแก๊ส ประเภทและสมบัติของสารประกอบอินทรียแ์ ละพอลิเมอร์ รวมท้ังการนาความรู้ไปใช้ ประโยชน์ 2. ผลการเรียนรู้ ม.4/13 เขียนสมการไอออนิกและสมการไอออนิกสทุ ธขิ องปฏิกริ ิยาของสารประกอบไอออนิก 3. สาระการเรียนรูเ้ พ่มิ เตมิ ปฏิกิริยาของสารประกอบไอออนิก สามารถเขียนแสดงด้วยสมการไอออนิกหรือสมการไอออนิกสุทธิ โดยที่สมการไอออนิกแสดงสารต้ังต้นและผลิตภัณฑ์ทุกชนิดที่แตกตัวได้ในรูปของไอออน ส่วนสมการไอออนิก สุทธแิ สดงเฉพาะไอออนท่ีทาปฏิกริ ยิ ากัน และผลติ ภัณฑท์ เี่ กดิ ข้ึน 4. จดุ ประสงค์การเรยี นรู้ 4.1 ผู้เรยี นสามารถอธิบายสารประกอบทีล่ ะลายนา้ กับสารประกอบที่ไม่ละลายน้าได้ (K) 4.2 ทดลองการเกดิ ปฏกิ ริ ยิ าระหว่างสารละลายของสารประกอบไอออนิก (P) 4.3 ผู้เรยี นสามารถระบสุ ารละลายคทู่ ่ีเกดิ ปฏิกิริยาแล้วไดต้ ะกอน (K) 4.4 ผเู้ รียนสามารถระบุไอออนทที่ าปฏกิ ิริยาแลว้ ไดต้ ะกอน (K) 4.5 ผู้เรียนสามารถเขียนสมการไอออนิกและสมการไอออนิกสุทธิของปฏิกิริยาของสารประกอบ ไอออนิกได้ (P) 4.6 ผเู้ รยี นให้ความรว่ มมือในการทากจิ กรรมระหว่างการเรยี นการสอนไดเ้ ปน็ อยา่ งดี (A) 5. สาระสาคญั หรอื ความคิดรวบยอด ปฏิกิริยาการเกิดตะกอนของสารประกอบไอออนิก อาจเขียนแทนด้วย สมการไอออนิก (ionic equation) ที่แสดงไอออนในสารละลายครบทุกชนิด ส่วนสมการไอออนิกท่ีมีไอออนที่ไม่ทาปฏิกิริยากัน และ ปรากฏอยู่ท้ังด้านซ้ายและด้านขวาของสมการ ซ่ึงสามารถตัดออกจากสมการให้เหลือเฉพาะไอออนที่ทา ปฏิกิริยากันได้เป็นผลิตภัณฑ์ หรือแสดงเฉพาะไอออนท่ีทาปฏิกิริยากันได้เป็นผลิตภัณฑ์ เรียกว่าสมการไอ ออนกิ สุทธิ (net ionic equation)

6. สมรรถนะสาคัญของผเู้ รยี น 6.1 ทกั ษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร์ -การทดลอง 6.2 ทักษะแห่งศตวรรษท่ี 21 -การร่วมมอื การทางานเปน็ ทมี และภาวะผู้นา 6.3 จิตวทิ ยาศาสตร์ -ความใจกวา้ ง -การใชว้ ิจารณญาณ 7. คุณลักษณะอันพงึ ประสงค์ 7.1 มวี นิ ยั 7.2 ใฝเ่ รียนรู้ 7.3 มุง่ ม่นั ในการทางาน 7.4 มจี ติ สาธารณะ 8. กระบวนการจดั การเรยี นรู้ วิธีการสอนแบบการสอนแบบสบื เสาะหาความรู้ (5E) ขัน้ ท่ี 1 ขั้นสร้างความสนใจ (Engagement) (5 นาท)ี ครทู าการสาธติ การทาปฏิกิรยิ าระหวา่ งสารละลาย A และสารละลาย B ใหเ้ ดก็ นกั เรยี นดูโดย ครูน้ันจะเตรียมสารละลาย A และสารละลาย B ใส่ลงในบีกเกอร์คนละใบ และทาการผสมสารละลาย A และ สารละลาย B เข้าด้วยกัน จากนั้นครูต้ังคาถามนาว่า ถ้าหากทาการผสมสารละลายของสารประกอบไอออนิก สองชนดิ เขา้ ด้วยกันจะสามารถทาใหเ้ กิดการเปลี่ยนแปลงไดห้ รือไม่ สังเกตไดอ้ ยา่ งไร เพ่ือนาเข้าสู่กจิ กรรม 3.1 คาตอบทีค่ าดวา่ จะได้ A+B C (ตะกอนสขี าว) ซ่ึงหากมีการผสมสารละลายของสารประกอบไอออนิกสองชนิดเข้าด้วยกันทาให้เกิดการ เปล่ียนแปลงได้หรือไม่น้ัน เราสามารถสังเกตได้จากการเกิดตะกอน และสีของสารละลาย โดยหากผสม สารละลายสองชนดิ เข้าด้วยกันแล้วไม่มตี ะกอนเกิดขึ้น แสดงวา่ ไอออนในสารละลายไมร่ วมตัวกัน หรืออาจไม่มี ปฏิกิริยาเคมีเกิดข้ึน แต่ถ้าหากผสมสารละลายสองชนิดเข้าด้วยกันแล้วมีตะกอนเกิดขึ้น แสดงว่าไอออนใน สารละลายรวมตัวกันเกดิ เป็นสารใหมท่ ่ีไมล่ ะลายในนา้ หรอื มปี ฏกิ ิริยาเคมีเกดิ ข้ึน โดยสารละลายท่ีผสมกันแล้ว ทาให้เกิดเป็นตะกอนนน่ั เอง หมายเหตุ ตะกอนที่เกิดขึ้นคือซิลเวอร์คลอไรด์ (AgCl) ซึ่งได้จากการผสมสารละลายซิลเวอร์ไนเทรต (AgNO3) (สารละลาย A ) กับสารละลายโซเดยี มคลอไรด์ (NaCl) (สารละลาย B) ข้ันที่ 2 ข้นั สารวจและค้นหา (Exploration) (15 นาที) 2.1 ครูให้นกั เรยี นแบ่งกลุ่ม กลุ่มละ 5-6 คน และใหน้ กั เรียนนั่งตามกลมุ่ ของตัวเอง *หมายเหตุ ครูบอกนักเรียนว่า “กลุ่มไหนจัดกลุ่มได้เร็วที่สุดจะได้สิทธิ์หมุนวงล้อนาโชคได้ หนึง่ คร้งั เพ่อื เกบ็ สะสมคะแนนในแต่ละคาบเรยี น”

2.2 ครูใหน้ ักเรยี นแตล่ ะกลมุ่ ทากิจกรรม 3.1 การทดลองการเกดิ ปฏิกิรยิ าของสารประกอบ ไอออนิกเพื่อศึกษาปฏิกิริยาการตกตะกอนเม่ือทาการผสมสารละลายของสารประกอบไอออนิกสองชนิดเข้า ดว้ ยกนั แลว้ สังเกตการเปลีย่ นแปลงทเี่ กดิ ขึน้ ดังตามลาดับข้นั ตอนต่อไปนี้ 1) ครูแจกเอกสารกจิ กรรมที่ 3.1 ใหแ้ ก่นักเรียนกลุม่ ละ 1 ชดุ ซง่ึ เอกสารน้ีจะประ กอบไปดว้ ยวิธกี ารทาการทดลอง วสั ดุ อุปกรณ์ สารเคมีที่ใช้ และใบงานที่ 1 เพื่อไวบ้ นั ทึกผลการทดลอง 2) ครูทาการอภปิ รายก่อนให้นักเรียนทาการทดลองเพื่อใหเ้ ด็กทราบในสง่ิ ทจ่ี ะทา โดยเริ่มจากครูจะถามนักเรียนว่า นักเรียนรู้กันไหมคะว่าวันนี้เราจะมาทาการทดลองเรื่องอะไร ? และจากน้ัน อธิบายใบงานที่ 1 ที่ให้ไปพร้อมกับใบกิจกรรม 3.1 นั้นต้องการอะไรบ้างเพ่ือให้นกั เรียนเกิดการสังเกตขณะทา การทดลอง เพ่ือนาส่ิงที่เห็นมาตอบคาถามในใบงาน โดยการทดลองครั้งนี้ต้องการทราบว่า ตัวแปรต้นและตัว แปรตามของการทดลองน้ีคืออะไร สารละลายคู่ใดบ้างท่ีทาให้เกิดตะกอน และไอออนใดที่ทาปฏิกิริยาแล้วได้ ตะกอน และตะกอนทเ่ี กดิ ขึ้นเปน็ สารใด ขั้นตอนท่ี 1 ครูทาการอธิบายแนะนาวัสดุ อุปกรณ์ และสารเคมีที่ใช้ว่ามีอะไรบ้าง (นักเรียนแต่ละกลุ่มเปิดดู เอกสารกิจกรรม 3.1 ท่ไี ดไ้ ปพร้อมกับครูอธิบาย) ซึ่งมีรายการดังน้ี วสั ดุ อุปกรณ์ และสารเคมี 1. สารละลายแคลเซยี มคลอไรด์ (CaCl2) 6. สารละลายแมกนีซียมคลอไรด์ (MgCl2) 2. สารละลายโซเดยี มคารบ์ อเนต (Na2CO3) 7. แผ่นพลาสติกใส 3. สารละลายโซเดียมซัลเฟต (Na2SO4) 8. กระดาษสี 4. สารละลายโซเดียมไนเตรต (NaNO3) 9. หลอดหยด 5. สารละลายแอมโมเนยี มคลอไรด์ (NH4Cl) 10. บกี เกอร์ (ซ่งึ ครูจะเตรียมสารละลายโดยใช้สารชนดิ ละ 1 กรัม ละลายในนา้ ปรมิ าตร 20 มิลลิลิตร ไวใ้ ห้กับ นกั เรยี น) โดยอปุ กรณท์ น่ี ักเรียนแต่ละกล่มุ จะไดค้ ือ แผน่ พลาสตกิ ใส และกระดาษสี อย่างละ 1 แผน่ ขั้นตอนที่ 2 ครูทาการอธิบายวิธีการทาการทดลองให้นักเรียนโดยครูจะนาเสนอในรูปแบบส่ือที่เป็น power point ซ่ึงจะสร้างเป็นภาพประกอบเป็นแผนภาพ เพ่ือให้นักเรียนเข้าใจมากย่ิงข้ึนในทิศทางเดียวกัน ซึ่งสิ่ง เหลา่ น้ีจะส่งผลทาให้ความผดิ พลาดทอี่ าจจะเกดิ ข้ึน วิธีการทดลอง 1. เขียนตารางขนาด 3 × 3 ตารางเซนติเมตรจานวน 9 ชอ่ ง ลงบนกระดาษสี และนาแผ่นพลาสตกิ ใสวางบนกระดาษสี 2. หยด CaCl2 ลงบนแผน่ พลาสติกใส 3 ช่อง ชอ่ งละ 1 หยด กาหนดใหเ้ ป็นชอ่ งที่ 1 2 และ 3 ตามลาดับ 3. หยด Na2CO3 Na2SO4 และ NaNO3 อย่างละ 1 หยด ลงบน CaCl2 ในช่องที่ 1 2 และ 3 ตามลาดบั สังเกตการณ์เปลย่ี นแปลง 4. ทาซา้ โดยเปลี่ยนสารละลายในข้อ 1 จาก CaCl2 เปน็ NH4Cl และ MgCl2

ขน้ั ตอนท่ี 3 ให้ตัวแทนกลุ่มทุกกลุ่มออกมารับวัสดุและอุปกรณ์ โดยอุปกรณ์ท่นี ักเรียนแต่ละกลุ่มจะได้คือ แผน่ พลาสติกใส และกระดาษสี อย่างละ 1 แผ่น โดยสารละลายแต่ละชนิดนั้นจะถูกวางไว้ที่หน้าห้อง จากน้ันครู และนักเรียนเริ่มทาการทดลองไปพร้อมกันโดยครูน้ันจะคอยให้ความช่วยเหลือ เม่ือนักเรียนเกิดข้อสงสัยขณะ ทาการทดลอง ขั้นที่ 3 ข้นั อธิบายและลงขอ้ สรุป (Explanation) (15 นาท)ี 3.1 ครแู ละนักเรยี นรว่ มกันอภปิ รายผลการทดลอง คาตอบท่คี าดว่าจะได้ 1. การทดลองนี้ ตัวแปรต้น คือ ชนิดของสารประกอบไอออนิกในสารละลาย และตัวแปรตาม คอื ลกั ษณะของสารหลงั การผสม 2. เมื่อผสมสารละลายสองชนดิ เข้าด้วยกันแล้วไมม่ ตี ะกอนเกิดข้ึน แสดงว่าไอออนในสารละลายไมร่ วมตัว กนั หรอื อาจไม่มีปฏิกริ ิยาเคมีเกดิ ข้ึน 3. เมื่อผสมสารละลายสองชนดิ เขา้ ด้วยกัน แล้วมีตะกอนเกิดข้ึน แสดงว่าไอออนในสารละลายรวมตวั กัน เกิดเป็นสารใหม่ท่ีไม่ละลายน้า หรือมีปฏิกิริยาเคมีเกิดขึ้น โดยสารละลายท่ีผสมกันแล้วทาให้เกิด ตะกอน ไดแ้ ก่  สารละลายแคลเซยี มคลอไรด์ (CaCl2) กบั สารละลายโซเดยี มคารบ์ อเนต (Na2CO3)  สารละลายแคลเซียมคลอไรด์ (CaCl2) กับสารละลายโซเดียมซัลเฟต (Na2SO4)  สารละลายแมกนเี ซียมคลอไรด์ (MgCl2) กบั สารละลายโซเดยี มคาร์บอเนต (Na2CO3) 4. เม่ือพิจารณาไอออนในสารละลายคู่ ท่ีผสมกันแล้วมีตะกอนเกิดขึ้น พบว่าไอออนที่ทาปฏิกิริยาแล้วได้ ตะกอนแล้วตะกอนที่เกดิ ข้ึนเปน็ ดังน้ี  สารละลายแคลเซียมคลอไรด์ (CaCl2) กับสารละลายโซเดียมคาร์บอเนต (Na2CO3) ไอออน ท่ีทาปฏิกริ ิยาแลว้ ไดต้ ะกอนคอื Ca2+ และ CO32- ตะกอนท่ีเกดิ ขน้ึ คือ CaCO3  สารละลายแคลเซยี มคลอไรด์ (CaCl2) กับสารละลายโซเดียมซัลเฟต (Na2SO4) ไอออนท่ีทาปฏกิ ิริยาแล้ว ได้ตะกอนคือ Ca2+ และ SO42- ตะกอนทีเ่ กดิ ขนึ้ คอื CaSO4  สารละลายแมกนีเซียมคลอไรด์ (MgCl2) กับสารละลายโซเดียมคาร์บอเนต (Na2CO3) ไอออนท่ที าปฏกิ ริ ยิ าแล้ว ได้ตะกอนคอื Mg2+ และ CO32- ตะกอนท่ีเกิดขน้ึ คือ MgCO3 3.2 ครอู ธิบายวิธกี ารเขยี นสมการไอออนิกและสมการไอออนิกสทุ ธโิ ดยยกตวั อย่างปฏิกิริยา ระหวา่ งสารละลายซิลเวอร์ไนเทรต (AgNO3) กับสารละลายโซเดยี มคลอไรด(์ NaCl) (ครูเขยี นกระดาน) ขนั้ ท่ี 4 ขน้ั ขยายความรู้ (Elaboration) (15 นาท)ี 4.1 ครใู หค้ วามรู้เพิ่มเติมเก่ียวกับสารประกอบไอออนิกทลี่ ะลายนา้ และสารประกอบไอออนิก ท่ีไม่ละลายน้า โดยการให้นักเรียนดูวิดีโอการละลายนา้ ของสารประกอบไอออนิก ซึ่งเป็นข้อมูลเบ้ืองต้นในการ อธิบายหรือการทานายปฏิกริ ิยาการเกิดตะกอนของสารละลายของสารประกอบไอออนิก

จากน้ันครอู ธิบายการเกดิ ตะกอนเมื่อผสมสารประกอบไอออนิกสองชนิดเข้าด้วยกนั โดยใช้ ทักษะการเขียนกระดานเพื่อประกอบการอธิบายสารประกอบไอออนิกเมื่อละลายน้า ไอออนบวกและไอออน ลบจะแยกออกจากกัน ถ้าการผสมสารละลายของสารประกอบไอออนิกทาให้เกิดตะกอน แสดงว่าไอออนใน สารละลายผสมทาปฏิกิรยิ ากันเกิดเป็นสารใหม่ท่ีไม่ละลายน้า ดังตะกอนซลิ เวอร์คลอไรด์ (AgCl) ซึ่งได้จากการ ผสมสารละลายซลิ เวอรไ์ นเทรต (AgNO3) กบั สารละลายโซเดียมคลอไรด์ (NaCl) ขน้ั ที่ 5 ชัน้ ประเมนิ (Evaluation) 5.1 ครูให้นกั เรียนแตล่ ะกลุม่ ช่วยกนั ตอบคาถามเพ่ือตรวจสอบความเขา้ ใจ ใส่ลงในใบงานที่ 2 โดยให้นักเรียนแต่ละกลุ่มเขียนสมการไอออนิกและสมการไอออนิกสุทธิของปฏิกิริยาของสารละลายคู่ท่ีทาให้ เกดิ ตะกอนในกจิ กรรม 3.1 และพิจารณาว่าสมการที่เขียนมจี านวนอะตอมของธาตุแต่ละชนดิ ทางด้านซ้ายและ ขวาของสมการเทา่ กันหรอื ไม่ ในกรณที ไี่ มเ่ ท่ากันให้เติมตวั เลขสมั ประสทิ ธ์ขิ า้ งหน้าสารเพื่อทาใหเ้ ทา่ กนั คาตอบทคี่ าดว่าจะได้ 1. สารละลายแคลเซียมคลอไรด์ (CaCl2) กับสารละลายโซเดยี มคาร์บอเนต (Na2CO3) สมการไอออนิก Ca2+ (aq) + 2Cl- (aq) + 2Na+ (aq) + CO32- (aq) CaCO3 (s) + 2Cl- (aq) + 2Na+ (aq) สมการไอออนกิ สุทธิ Ca2+ (aq) + CO32- (aq) CaCO3 (s) 2. สารละลายแคลเซียมคลอไรด์ (CaCl2) กับสารละลายโซเดยี มซลั เฟต (Na2SO4) สมการไอออนิก Ca2+ (aq) + 2Cl- (aq) + 2Na+ (aq) + SO42- (aq) CaSO4 (s) + 2Cl- (aq) + 2Na+ (aq) สมการไอออนิกสุทธิ Ca2+ (aq) + SO42- (aq) CaSO4 (s) 3. สารละลายแมกนเี ซยี มคลอไรด์ (MgCl2) กับสารละลายโซเดียมคารบ์ อเนต (Na2CO3) สมการไอออนกิ Mg2+ (aq) + 2Cl- (aq) + 2Na+ (aq) + CO32- (aq) MgCO3 (s) + 2Cl- (aq) + 2Na+ (aq) สมการไอออนกิ สุทธิ Mg2+ (aq) + CO32- (aq) MgCO3 (s) 5.2 ครูประเมินนักเรียนเป็นรายบุคคลจากการสังเกตพฤติกรรมในขณะทาการเรียนการสอน และประเมินการทางานเปน็ กล่มุ ขณะนักเรยี นทาการทดลองโดยการสังเกตพฤติกรรม 5.3 ครูผู้สอนประเมินทักษะการทดลอง จากใบงานท่ี 1 ซ่ึงเป็นรายงานการทดลองและทา การสังเกตพฤติกรรมในการทาการทดลองของผู้เรยี น 5.4 ครูผู้สอนประเมินทักษะการร่วมมือ การทางานเป็นทีมและภาวะผู้นา จากสังเกต พฤติกรรมในการทาการทดลองของผู้เรยี น

9. สื่อการเรียนร้แู ละแหล่งการเรียนรู้ ส่ือการเรียนรู้ แหล่งการเรยี นรู้ หนังสอื เรยี นเคมี ม.4 เล่ม 1 หน่วยการ https://www.youtube.com/watch?v=MUKKR9BbKLY เรียนรู้ที่ 3 พันธะเคมี (การละลายนา้ ของสารประกอบไอออนิก) วสั ดุ อุปกรณ์เคร่อื งแก้ว และสารเคมที ใ่ี ชใ้ น https://www.youtube.com/watch?v=99vBNGhfk4s การทดลองการเกิดปฏิกิรยิ าของ (การทดลองการเกดิ ปฏกิ ิริยาของสารประกอบไอออนิก สารประกอบไอออนิก (คมู่ ือครู)) ใบงานกจิ กรรมการทดลอง สื่อมัลตมิ ิเดีย (power point) เกมวงลอ้ นาโชค 10. การวัดและการประเมินผล จดุ ประสงค์การเรยี นรู้ วธิ ีการวัดและการ เครื่องมอื ท่ีใชว้ ดั และ เกณฑ์การวดั และ การประเมนิ ผล ประเมนิ ผล การประเมินผล รอ้ ยละ 60 ผู้เรยี นสามารถอธิบายสารประกอบ การทาใบงานที่ 1 ใบงานท่ี 1 กิจกรรม ผา่ นเกณฑ์ ที่ละลายน้ากับสารประกอบท่ีไม่ กิจกรรม 3.1 การ 3.1 การทดลองการ ระดับคุณภาพ 3 ผ่านเกณฑ์ ละลายน้าได้ (K) ทดลองการเกิด เกดิ ปฏิกิริยาของสาร รอ้ ยละ 60 ปฏิกิรยิ าของสาร ประกอบไอออนิก ผ่านเกณฑ์ ประกอบไอออนิก รอ้ ยละ 60 ผ่านเกณฑ์ ทดลองการเกิดปฏิกิริยาระหว่าง การสงั เกตพฤติกรรม แบบการสงั เกต ร้อยละ 60 สารละลายของสารประกอบไอออ ในการทาการทดลอง พฤติกรรมในการทา ผ่านเกณฑ์ นกิ (P) การทดลอง ผู้เรียนสามารถระบุสารละลายคู่ที่ การทาใบงานท่ี 1 ใบงานท่ี 1 กิจกรรม เกดิ ปฏิกิรยิ าแล้วไดต้ ะกอน (K) กจิ กรรม 3.1 การ 3.1 การทดลองการ ทดลองการเกดิ เกดิ ปฏกิ ริ ยิ าของสาร ปฏิกริ ิยาของสาร ประกอบไอออนิก ประกอบไอออนิก ผู้เรียนสามารถระบุไอออนที่ทา การทาใบงานท่ี 1 ใบงานที่ 1 กิจกรรม ปฏิกริ ิยาแล้วไดต้ ะกอน (K) กจิ กรรม 3.1 การ 3.1 การทดลองการ ทดลองการเกิด เกิดปฏิกริ ยิ าของสาร ปฏกิ ริ ยิ าของสาร ประกอบไอออนิก ประกอบไอออนิก ผู้เรียนสามารถเขียนสมการไอ การทาใบงานที่ 2 ใบงานท่ี 2 เรอื่ งการ ออนิกและสมการไอออนิกสุทธิ เรอื่ งการเขยี นสมการ เขยี นสมการไอออนกิ ของปฏิกิริยาของสารประกอบ ไอออนิกและสมการ และสมการไอออนกิ ไอออนกิ ได้ (P) ไอออนิกสุทธิ สุทธิ

ผู้เรียนให้ความร่วมมือในการทา สังเกตพฤตกิ รรม แบบสังเกต ระดบั คุณภาพ 3 ผ่านเกณฑ์ กิจกรรมระหว่างการเรียนการสอน รายบุคคล พฤติกรรมรายบุคคล ระดับคุณภาพ 3 ได้เป็นอยา่ งดี (A) สังเกตพฤติกรรมการ แบบสังเกตพฤติ ผ่านเกณฑ์ ทางานกลมุ่ กรรมการทางานกลุม่ เกณฑก์ ารให้คะแนน พฤตกิ รรมทีท่ าเปน็ ประจา ให้ 3 คะแนน พฤติกรรมทท่ี าเปน็ บางครง้ั ให้ 2 คะแนน พฤติกรรมที่ทาน้อยครงั้ ให้ 1 คะแนน เกณฑ์การใหค้ ะแนน ชว่ งคะแนน ระดบั คุณภาพ 13-15 ดี 8-12 ปานกลาง 5-7 ปรับปรุง

11. บนั ทกึ ผลหลงั จากการจดั การเรียนรู้ 1. ผลทเ่ี กดิ ข้ึนจากการเรียนรู้ ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .......................................................................................................................................................................... .... .............................................................................................................................................................................. 2. ปญั หาและอุปสรรค ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. ............ .............................................................................................................................................................................. 3. แนวทางแกไ้ ขและข้อเสนอแนะ ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. ............................. .............................................................................................................................................................................. ลงชื่อ.......................................................ผ้เู ขียนแผนการจัดการเรยี นรู้ (........................................................) .........../.........../........... ลงชอ่ื .........................................................ผตู้ รวจ (........................................................) .........../.........../...........

กจิ กรรม 3.1 การทดลองการเกิดปฏิกริ ิยาของสารประกอบไอออนกิ จุดประสงค์การทดลอง 1. ทดลองการเกดิ ปฏิกิริยาระหว่างสารละลายของสารประกอบไอออนิก 2. ระบสุ ารละลายคู่ที่เกิดปฏกิ ริ ยิ าแลว้ ได้ตะกอน 3. ระบุไอออนท่ีทาปฏกิ ริ ิยาแลว้ ไดต้ ะกอน และเขยี นสูตรเคมีของตะกอน ววัสัสดดุ ุ ออุปุปกกรรณณ์ ์ แแลละะสสาารรเเคคมมี ี 1. สารละลายแคลเซยี มคลอไรด์ (CaCl2) 6. สารละลายแมกนีซยี มคลอไรด์ (MgCl2) 2. สารละลายโซเดียมคาร์บอเนต (Na2CO3) 7. แผ่นพลาสติกใส 3. สารละลายโซเดียมซัลเฟต (Na2SO4) 8. กระดาษสี 4. สารละลายโซเดยี มไนเตรต (NaNO3) 9. หลอดหยดพลาสติก 5. สารละลายแอมโมเนยี มคลอไรด์ (NH4Cl) 10. บีกเกอร์ ววิธิธที ีทดดลลอองง 1. เขยี นตารางขนาด 3 × 3 ตารางเซนติเมตรจานวน 9 ชอ่ ง ลงบนกระดาษสี และนาแผ่นพลาสตกิ ใสวาง บนกระดาษสี 2. หยด CaCl2 ลงบนแผน่ พลาสตกิ ใส 3 ชอ่ ง ชอ่ งละ 1 หยด กาหนดใหเ้ ป็นชอ่ งที่ 1 2 และ 3 ตามลาดบั 3. หยด Na2CO3 Na2SO4 และ NaNO3 อย่างละ 1 หยด ลงบน CaCl2 ในช่องที่ 1 2 และ 3 ตามลาดับ สังเกตการณ์เปลยี่ นแปลง 4. ทาซา้ โดยเปลย่ี นสารละลายในขอ้ 1 จาก CaCl2 เปน็ NH4Cl และ MgCl2 คาถามทา้ ยการทดลอง 1. ตวั แปรตน้ และตัวแปรตามของการทดลองน้คี ืออะไร 2. สารละลายคูใ่ ดบ้างที่ทาให้เกิดตะกอน 3. ไอออนใดท่ีทาปฏิกิรยิ าแล้วได้ตะกอน และตะกอนที่เกิดขนึ้ เป็นสารใด

ใบงานท่ี 1 กิจกรรม 3.1 การทดลองการเกิดปฏกิ ริ ยิ าของสารประกอบไอออนิก ผลการทดลอง สารละลาย การเปลยี่ นแปลงเม่ือเตมิ สารละลาย CaCl2 Na2CO3 Na2SO4 NaNO3 NH4Cl MgCl2 อภิปรายผลการทดลอง 1. การทดลองนี้ ตวั แปรต้น คือ ............................................................................................................. และตัวแปรตาม คอื .......................................................................................................................... 2. เมื่อผสมสารละลายสองชนิดเข้าด้วยกันแล้วไม่มีตะกอนเกิดข้ึน แสดงว่าไอออนในสารละลายไม่ รวมตัวกัน หรอื อาจไมม่ ีปฏกิ ริ ิยาเคมเี กิดขนึ้ 3. เมอื่ ผสมสารละลายสองชนิดเข้าด้วยกนั แลว้ มีตะกอนเกิดขน้ึ แสดงวา่ ไอออนในสารละลายรวมตัว กันเกิดเป็นสารใหม่ท่ีไม่ละลายน้า หรือมีปฏิกิริยาเคมีเกิดข้ึน โดยสารละลายท่ีผสมกันแล้วทาให้ เกิดตะกอน ได้แก่  ............................................................................................................................................  ............................................................................................................................................  ............................................................................................................................................ 4. เม่อื พจิ ารณาไอออนในสารละลายคู่ ท่ผี สมกนั แลว้ มีตะกอนเกิดขนึ้ พบวา่ ไอออนทีท่ าปฏิกริ ยิ าแล้ว ได้ตะกอนแล้วตะกอนทีเ่ กดิ ขึ้นเป็นดงั นี้  สารละลายแคลเซียมคลอไรด์ (CaCl2) กับสารละลายโซเดียมคาร์บอเนต (Na2CO3) ไอออนที่ทาปฏิกริ ิยาแล้วไดต้ ะกอนคือ .............................................................................. ตะกอนทีเ่ กิดขน้ึ คอื ................................................................................................. ...........  สารละลายแคลเซยี มคลอไรด์ (CaCl2) กับสารละลายโซเดียมซัลเฟต (Na2SO4) ไอออนที่ทาปฏกิ ิรยิ าแลว้ ไดต้ ะกอนคือ .............................................................................. ตะกอนทเี่ กิดขึน้ คอื ............................................................................................................  สารละลายแมกนีเซียมคลอไรด์ (MgCl2) กับสารละลายโซเดียมคาร์บอเนต (Na2CO3) ไอออนท่ที าปฏิกริ ยิ าแลว้ ไดต้ ะกอนคอื .............................................................................  ตะกอนทีเ่ กิดขึน้ คอื ............................................................................................................

ใบงานที่ 2 คาชี้แจง : ให้นักเรียนเขียนสมการไอออนิกและสมการไอออนิกสุทธิของปฏิกิริยาของสารละลายคู่ที่ทาให้เกิด ตะกอนในกจิ กรรม 3.1 และพิจารณาว่าสมการทเี่ ขยี นมีจานวนอะตอมของธาตุแตล่ ะชนิดทางดา้ นซ้ายและขวา ของสมการเท่ากันหรอื ไม่ ในกรณีท่ไี ม่เทา่ กนั ให้เติมตัวเลขสมั ประสทิ ธ์ิข้างหนา้ สารเพอื่ ทาใหเ้ ท่ากนั .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ....................................................................................................................................................................... ....... .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .......................................................................................................................................................... .................... .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. .................................

เฉลยใบงานที่ 1 แนวทางการปฏบิ ตั ิ อภิปรายและสรปุ ผลการทดลอง กจิ กรรม 3.1 การทดลองการเกดิ ปฏิกริ ยิ าของสารประกอบไอออนกิ จุดประสงค์การทดลอง 1. ทดลองการเกิดปฏิกิริยาระหว่างสารละลายของสารประกอบไอออนิก 2. ระบสุ ารละลายคู่ทเ่ี กิดปฏิกริ ิยาแลว้ ไดต้ ะกอน 3. ระบุไอออนท่ีทาปฏกิ ริ ยิ าแลว้ ไดต้ ะกอน และเขียนสตู รเคมีของตะกอน เวลาที่ใช้ อภปิ รายก่อนทาการทดลอง 5 นาที ทาการทดลอง 15 นาที อภิปรายหลังทาการทดลอง 30 นาที รวม 50 นาที วัสดุ อุปกรณ์ และสารเคมี ปริมาณตอ่ กลุ่ม รายการ 1 มิลลลิ ิตร สารเคมี 1 มิลลลิ ติ ร สารละลายแคลเซียมคลอไรด์ (CaCl2) 1 มลิ ลิลิตร สารละลายโซเดยี มคาร์บอเนต (Na2CO3) 1 มิลลลิ ิตร สารละลายโซเดียมซัลเฟต (Na2SO4) 1 มิลลลิ ิตร สารละลายโซเดยี มไนเตรต (NaNO3) 1 มลิ ลิลติ ร สารละลายแอมโมเนียมคลอไรด์ (NH4Cl) สารละลายแมกนีซยี มคลอไรด์ (MgCl2) 1 แผน่ วัสดุ อุปกรณ์ 1 แผ่น แผน่ พลาสตกิ ใส 24 อัน กระดาษสี 6 ใบ หลอดหยดพลาสติก บีกเกอร์ การเตรยี มสารเคมี เตรียมสารละลายโดยใช้สารชนดิ ละ 1 กรัม ละลายในน้าปริมาตร 20 มิลลลิ ิตร

ตัวอย่างผลการทดลอง สารละลาย การเปล่ียนแปลงเมื่อเตมิ สารละลาย CaCl2 Na2CO3 Na2SO4 NaNO3 NH4Cl MgCl2 ตะกอนสีขาว ตะกอนสีขาว ไม่เกิดตะกอน ไมเ่ กิดตะกอน ไมเ่ กิดตะกอน ไม่เกิดตะกอน ตะกอนสขี าว ไมเ่ กิดตะกอน ไม่เกิดตะกอน อภิปรายผลการทดลอง 1. การทดลองนี้ ตัวแปรต้น คือ ชนิดของสารประกอบไอออนิกในสารละลาย และตัวแปรตาม คือ ลกั ษณะของสารหลงั การผสม 2. เมื่อผสมสารละลายสองชนิดเข้าด้วยกันแล้วไม่มีตะกอนเกิดขึ้น แสดงว่าไอออนในสารละลายไม่ รวมตัวกนั หรืออาจไม่มีปฏิกิรยิ าเคมเี กิดขนึ้ 3. เมื่อผสมสารละลายสองชนดิ เข้าดว้ ยกนั แล้วมีตะกอนเกดิ ข้ึน แสดงว่าไอออนในสารละลายรวมตัว กันเกิดเป็นสารใหม่ท่ีไม่ละลายน้า หรือมีปฏิกิริยาเคมีเกิดข้ึน โดยสารละลายท่ีผสมกันแล้วทาให้ เกิดตะกอน ไดแ้ ก่  สารละลายแคลเซยี มคลอไรด์ (CaCl2) กับสารละลายโซเดยี มคาร์บอเนต (Na2CO3)  สารละลายแคลเซยี มคลอไรด์ (CaCl2) กับสารละลายโซเดียมซลั เฟต (Na2SO4)  สารละลายแมกนเี ซียมคลอไรด์ (MgCl2) กบั สารละลายโซเดียมคารบ์ อเนต (Na2CO3) 4. เมือ่ พิจารณาไอออนในสารละลายคู่ ทผี่ สมกันแลว้ มีตะกอนเกิดขน้ึ พบว่าไอออนที่ทาปฏิกิรยิ าแล้ว ไดต้ ะกอนแล้วตะกอนท่เี กดิ ขน้ึ เป็นดังนี้  สารละลายแคลเซียมคลอไรด์ (CaCl2) กับสารละลายโซเดียมคาร์บอเนต (Na2CO3) ไอออนที่ทาปฏิกิริยาแลว้ ไดต้ ะกอนคือ Ca2+ และ CO32- ตะกอนทเ่ี กดิ ขน้ึ คอื CaCO3  สารละลายแคลเซยี มคลอไรด์ (CaCl2) กับสารละลายโซเดยี มซัลเฟต (Na2SO4) ไอออนท่ที าปฏกิ ิรยิ าแล้ว ได้ตะกอนคือ Ca2+ และ SO42- ตะกอนทเ่ี กดิ ขน้ึ คือ CaSO4  สารละลายแมกนีเซียมคลอไรด์ (MgCl2) กับสารละลายโซเดียมคาร์บอเนต (Na2CO3) ไอออนท่ีทาปฏกิ ริ ิยาแล้ว ไดต้ ะกอนคอื Mg2+ และ CO32- ตะกอนที่เกดิ ขึ้นคอื MgCO3 สรปุ ผลการทดลอง เม่ือผสมสารละลายของสารประกอบไอออนิกเข้าด้วยกันแล้วมีตะกอนเกิดข้ึน แสดงว่าไอออนใน สารละลายรวมตวั กันเกิดเปน็ สารใหมท่ ่ีไม่ละลายนา้ หรือมีปฏกิ ริ ิยาเคมีเกิดข้นึ

เฉลยใบงานท่ี 2 คาช้ีแจง : ให้นักเรียนเขียนสมการไอออนิกและสมการไอออนิกสุทธิของปฏิกิริยาของสารละลายคู่ท่ีทาให้เกิด ตะกอนในกิจกรรม 3.1 และพจิ ารณาว่าสมการทเ่ี ขียนมีจานวนอะตอมของธาตุแต่ละชนดิ ทางดา้ นซ้ายและขวา ของสมการเทา่ กนั หรอื ไม่ ในกรณที ่ีไมเ่ ท่ากันให้เตมิ ตัวเลขสัมประสทิ ธิข์ ้างหน้าสารเพื่อทาใหเ้ ทา่ กนั 1. สารละลายแคลเซียมคลอไรด์ (CaCl2) กบั สารละลายโซเดียมคาร์บอเนต (Na2CO3) สมการไอออนกิ Ca2+ (aq) + 2Cl- (aq) + 2Na+ (aq) + CO32- (aq) CaCO3 (s) + 2Cl- (aq) + 2Na+ (aq) สมการไอออนิกสุทธิ Ca2+ (aq) + CO32- (aq) CaCO3 (s) 2. สารละลายแคลเซียมคลอไรด์ (CaCl2) กับสารละลายโซเดียมซลั เฟต (Na2SO4) สมการไอออนกิ Ca2+ (aq) + 2Cl- (aq) + 2Na+ (aq) + SO42- (aq) CaSO4 (s) + 2Cl- (aq) + 2Na+ (aq) สมการไอออนิกสุทธิ Ca2+ (aq) + SO42- (aq) CaSO4 (s) 3. สารละลายแมกนีเซียมคลอไรด์ (MgCl2) กบั สารละลายโซเดยี มคาร์บอเนต (Na2CO3) สมการไอออนกิ Mg2+ (aq) + 2Cl- (aq) + 2Na+ (aq) + CO32- (aq) MgCO3 (s) + 2Cl- (aq) + 2Na+ (aq) สมการไอออนิกสุทธิ Mg2+ (aq) + CO32- (aq) MgCO3 (s)

แบบสงั เกตพฤตกิ รรมในการปฏิบัติการทดลอง กลุม่ ท.่ี .......... สมาชิกของกลมุ่ 1. ................................................................ 2. ....................................................................... 3. ................................................................. 4. ...................................................................... 5. ................................................................. 6. ...................................................................... คาชี้แจง : ให้ครูประจารายวิชาสังเกตพฤติกรรมของนักเรียนในระหว่างการปฏิบัติการทดลอง แล้วทา เครอ่ื งหมาย  ในชอ่ งทตี่ รงกบั ความเปน็ จรงิ ลาดบั ที่ รายการประเมิน คณุ ภาพการปฏิบัติ 321 1 ไมเ่ ลน่ หรอื ส่งเสียงดังขณะทาการทดลอง 2 มีความระมดั ระวงั ในการทาการทดลอง 3 มีความรบั ผิดชอบในงานท่ีไดร้ ับมอบหมาย 4 มีข้ันตอนในการทางานอยา่ งเปน็ ระบบ 5 มกี ารช่วยเหลือซึง่ กันและกนั ภายในกลุม่ รวม ลงชื่อ............................................................... ผ้ปู ระเมนิ (................................................................) ……………/……………/…………… เกณฑ์การใหค้ ะแนน พฤติกรรมท่ีทาเปน็ ประจา ให้ 3 คะแนน พฤติกรรมทท่ี าเป็นบางครง้ั ให้ 2 คะแนน พฤติกรรมทท่ี านอ้ ยครง้ั ให้ 1 คะแนน เกณฑ์การให้คะแนน ช่วงคะแนน ระดับคุณภาพ 13-15 ดี 8-12 ปานกลาง 5-7 ปรบั ปรุง

แบบสังเกตพฤตกิ รรมการทางานกลุ่ม กล่มุ ท.่ี .......... สมาชกิ ของกลุม่ 1. ................................................................ 2. ....................................................................... 3. ................................................................. 4. ...................................................................... 5. ................................................................. 6. ...................................................................... คาช้ีแจง : ให้ครูประจารายวิชาสังเกตพฤติกรรมของนักเรียนในระหว่างการทางานภายในกลุ่ม แล้วทา เคร่ืองหมาย  ในชอ่ งทต่ี รงกับความเปน็ จรงิ ลาดับที่ รายการประเมิน คุณภาพการปฏิบตั ิ 321 1 มสี ว่ นร่วมในการแสดงความคิดเห็น 2 มีความกระตือรอื ร้นในการทางาน 3 มีความรบั ผดิ ชอบในงานท่ีไดร้ ับมอบหมาย 4 มีข้ันตอนในการทางานอย่างเปน็ ระบบ 5 มีการชว่ ยเหลือซึง่ กนั และกนั ภายในกลมุ่ รวม ลงชือ่ ............................................................... ผู้ประเมนิ (................................................................) ……………/……………/…………… เกณฑก์ ารให้คะแนน พฤติกรรมทท่ี าเป็นประจา ให้ 3 คะแนน พฤตกิ รรมท่ีทาเป็นบางคร้ัง ให้ 2 คะแนน พฤตกิ รรมท่ีทานอ้ ยครงั้ ให้ 1 คะแนน เกณฑก์ ารใหค้ ะแนน ช่วงคะแนน ระดบั คุณภาพ 13-15 ดี 8-12 ปานกลาง 5-7 ปรบั ปรงุ

แบบสงั เกตพฤตกิ รรมรายบุคคล คาช้ีแจง : ให้ครูประจารายวิชาสังเกตพฤติกรรมของนักเรียนในระหว่างการเรียนการสอน แล้วทา เคร่ืองหมาย  ในช่องที่ตรงกบั ความเป็นจรงิ ลาดับท่ี ชอ่ื -สกลุ ความ รับผิดชอบ การตรง ความ รวม สนใจ 321 ต่อเวลา ซื่อสัตย์ 321 321 321 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ลงช่อื ............................................................... ผ้ปู ระเมิน (................................................................) ……………/……………/…………… เกณฑก์ ารให้คะแนน พฤติกรรมท่ที าเป็นประจา ให้ 3 คะแนน พฤตกิ รรมที่ทาเป็นบางครง้ั ให้ 2 คะแนน พฤตกิ รรมทท่ี าน้อยครั้ง ให้ 1 คะแนน เกณฑ์การใหค้ ะแนน ชว่ งคะแนน ระดบั คุณภาพ 13-15 ดี 8-12 ปานกลาง 5-7 ปรบั ปรงุ