Important Announcement
PubHTML5 Scheduled Server Maintenance on (GMT) Sunday, June 26th, 2:00 am - 8:00 am.
PubHTML5 site will be inoperative during the times indicated!

Home Explore томъёо 5_clone

томъёо 5_clone

Published by khandsurenganhuyag, 2020-01-28 10:40:31

Description: томъёо 5

Search

Read the Text Version

1 Механик \\кинематик-1\\ № нэр Томъёо Тэмдэглэгээ Утга ,нэгж 1 Шулуун жигд S=vt S- зам[м] Тракторийн уртыг зам гэнэ хөдөлгөөний X=x0+vt t- хугацаа зам 2 Шулуун жигд V= S v-хурд [м/с] Нэгж хугацаанд хөдөлгөөний t явсан замыг хурд хурд гэнэ 3 Харьцангуй vx=vз-vу (1) vx- харьцангуй хурд 1- урсгал сөрсөн үед хурд vx=vз+vу (2) vз-завины хурд 2-урсгал дагуу vx= vз 2 + vу2 vу-урсгалын хурд 3-урсгад v1- перпендикуляр үед (3) v2-биеүүдийн хурд 4-биеүүд угталцан vx=v1+v2 (4) хөдлөх үед vx=v1-v2 (5) 5 –биеүүд хөөцөлдсөн үед 4 Дундаж хурд Vд= sб Vд- дундаж хурд Бүх замыг харгалзах tб Sб- бүх зам tб -бүх хугацаа хугацаанд a- Хурдатга харьцуулсан л [м/с2] хэмжигдэхүүнийг v-эцсийн хурд vo –эхний хурд дундаж хурд гэнэ t- хугацаа 5 Хурдатгал a= v − vo Нэгж хугацаандах t хурдны өөрчлөлтийг хурдатгал гэнэ 6 Эцсийн хурд v=vo+at (1) 1-шулуун жигд v=vo-at (2) удаашрах хөдөлгөөн 2- шулуун жигд хурдсах хөдөлгөөн 7 Хувьсах at 2 a-Хурдатгал 1-шулуун жигд [м/с2] хөдөлгөөний S=vot+ (1) хурдсах хөдөлгөөний зам t зам S=vo at 2 vo –эхний хурд 2- шулуун жигд t- хугацаа хурдсах хөдөлгөөний t+ зам t (2) 3-координат ба at 2 хугацааны хамаарлын x=xo+ vo t+ тэгшитгэл t (3)

2 № нэр Томъёо Тэмдэглэгээ ,нэгж Утга a=g=9,8м/с2 8 Чөлөөт v=vo+gt (1) g- чөлөөт уналтын 1ба3 чөлөөт унах уналтын v=vo-gt (2) хурдатгал үеийн тэгшитгэл зам h-өндөр 2ба 4 эгц дээш gt 2 y-эцсийн шидэгдсэн биеийн (3) координат тэгшитгэл h=vot+ y 0 -эхний 5 -6 анхны хурдгүй координат үед t 7- координат ба хугацааны h=vo t- gt 2 (4) хамаарлын тэгшитгэл t vo=0 үед h= gt 2 (5) t v=gt (6) y=y0+ vot+ gt 2 (7) t 9 Тойргоор s ℎ2������������������������ h-эргэлтийн тоо Тойргоор эргэх эргэх t ������������ π=3.14 хөдөлгөөн v= = s=2πR тойргийн хөдөлгөөний урт R-тойргийн радиус шугаман хурд нэгж хугацаанд туулсан нумын урттай ������������ ℎ2������������ ������������-өнцөг тэнцүү ������������ ������������ 10 Өнцаг ������������ = = хурд Нэгж хугацаанд хурд [рад/с] h- туулсан эргэлтийн эргэлтийн тоо өнцөгтэй тэнцүү ������������ = ℎ2������������-[рад] хэмжигдэхүүн эргэсэн өнцөг 11 Өнцөг ба v=������������ ∙ ������������ t- хугацаа v-шугаман хурд Төвд тэмүүлэх шугаман хурдатгал нь хурдны шугаман хурдны холбоо aтт=���������������������2��� = ������������2R кваврадыг 12 Тойргоор aтт—төвд тэмүүлэх тойргийн радиуст эргэх хурдатгал [м/с2] харьцуулсантай v-шугаман хурд хөдөлгөөн ������������-өнцөг хурд тэнцүү R-тойргийн радиус ий хурдатгал

3 № нэр Томъёо Тэмдэглэгээ ,нэгж Утга 13 Өндөр L=vox∙ √2������ℎ������ hуу vox H өндрөөс дээрээс чөлөөтэй унах ба L- зайг vox хурдаар шидэгдсэн туулах хөдөлгөөн биеийн хөдөлгөөн t=2������������0������s������in ������������ lх 14 Хэвтээ ∝- анхны хурдны t-нисэлтийн чигт өнцөг хэвтээ чигт хугацаа үүсгэн hmax =������������02 sin∝2 нисэх хугацаа унах шидэгдсэн 2������������ хугацаатай тэнцүү хөдөлгөөн l=������������02 hmax эгц дээш sin 2∝ шидэгдсэн өндөр ������������ үүсгэсэн өнцөг ба чөлөөт уналт hmax- хөрөлтийн хийсэн өндөр хамгийн их өндөр тэнцүү l-тусгалын зай l-хэвтээ тэнхлгийн v0-биеийн анхны дагуу жигд хурд хөдөлгөөн хийсэн зай - МЕХАНИК( ДИНАМИК) 15 НЬЮТОН � ������������ = 0 � ������������ = 0 Биед үйлчлэх хүчнүүдийн Ы 1-Р нийлбэр 0-тэй тэнцүү бол v=0 Хүчнүүдийн бие тайван байна эсвэл ХУУЛЬ нийлбэр шулуун замаар жигд a=0 v=0 тайван байна хөдөлгөөнөө хадгална 16 НЬЮТОН a= ������������ a- Хурдатга Биеийн олж авах хурдатга Ы 2-Р ������������ л м/с2 нь үйлчилсэн хүчиндээ F- хүч [H] шууд ,масстай урвуу ХУУЛЬ хамааралтай m- 17 НЬЮТОН F12=-F21 Хоёр биеийн харилцан Ы 3-Р масс[кг] үйлчлэлийн хүч нь ХУУЛЬ хэмжээээрээ тэнцүү нэг F12 1-р биеийн 2-р шулууний дагуу эсрэг биетэй үйлчлэх чиглэнэ хүч F21 2-р биеийн 1-р биетэй үйлчлэх хүч

4 X1 ,X2 координат Масс m1, m2 масс массын төвийн хөдөлгөөн 18 Кеплерийн Нарыг тойрон эргэх бүх 1-р хууль нарнаас хамгийн их ходох гаригууд эллипс траектороор хөдлөх ба зай эллипсийн аль нэг фокус дээр нар оршино 19 Кеплерийн Гариг нарыг тойрог 2-р хууль S1 орбитоор тойрох явцад нарнаас гариг хүртэл t1=t2 хугацаанд S1< S2R зам туулах тул татсан радиус вектор ижил наранд ойртох үедээ хэрд ихтэй хугацаанд ижил талбай нарнаас холдох үедэ хурд багатай зурна туулдаг ажээ ������������12 ������������13 ������������22 ������������23 20 Кеплерийн = Аливаа хоёр гариг нарыг 3-р хууль нэг удаа тойрох хугацааны T1,T2 гаригуудын нарыг тойрох үе [ c] квадратын харьцаа нь a1,a2 нарнаас алслагдах дундаж зай [м тэдгээрийн нарнаас ] алслагдах дундаж зайн кубуудын харьцаатай ������������������������ ������������ = 6,67 ∙ 10−11 тэнцүү ������������2 Нкмг22] гравтацын 21 Бүх F=������������ тогтмол Масстай биеүүдйн ертөнцийн М,m- биеүүдйн масс [кг] харилцан үйлчлэлэлийн таталцлын хүч нь массуудын үржвэрт хууль шууд ,зайн квадратад урвуу хамааралтай R- биесийн төвүүдийн 22 Гаригийн ������������ = ������������ ������������ хоорондох зай [м] Гариг бүрийн хүндийн хүндийн ������������2 ������������- гравтацийн хүчний хурдатгал тогтмол хүчний M гаригийн масс харилцан адилгүй хурдатгал R-гаригийн Ж:дэлхийн g=9,8м/с2 радиус сарны g=1,6 м/с2 гэх мэт

5 23 Сансрын V1=����������������������������������2���д ≈ 7,9км/с V1-хурдтай бие дэлхийг хурдууд Vii=�2���������������������������������д���д = �2������������������������д11,2км/с тойрог орбитоор эргэлдэн Viii=16,5км/с хөдөлнө Vii- хурдтай бие дэлхийн татах хүчнээс нарч нарны татах хүчинд орно № нэр Томъёо Тэмдэглэгээ ,нэгж Утга 24 Хүндийн G=mg G-хүндийн хүч [ Дэлхийгээс биеийг татах хүч Н] хүчийг хүндийн хүч гэнэ g=9,8м/с2 чөлөөт уналтын хурдатгал m- масс 25 Биеийн P=mg [1] P- биеийн жин [H] Биеийн тулгууурт буюу жин P=mg-ma[2] m –масс /кг/ оосорт үйлчлэх хүчийг P=mg+ma [3] g- чөлөөт уналтын биеийн жин гэнэ хурдатгал (1)-Бие тайван байх үеийн а –хурдатгал м/с2 биеийн жин хүндийн хүчтэй тэнцүү (2) бие доош хөдлөх үед жин хөнгөрнө \\ (3) бие дээш хөдлөх үед Fух=к∆х жин хүндэрнэ 26 Уян Fух- харимхайн Деформацлагдсан биеийн харимхай хүч анхны байдалдаа орохыг хүч К- хат буюу эрмэлзэх хүчийг харимхайн харимхайн хүч гэнэ коэффициент [Н/м] ∆х- деформацын 27 Үрэлтийн Fүр=������������������������ (1) хэмжээ /м/ хүч Fүр=������������������������������������ (2) Fүр=������������������������������������ cos ������������ (3) 28 Биеийн ∑∑������������������������=���������1��� ������������ = 0 (1) F-хүч /H/ (1)- биед үйлчилсэн тэнцвэрт = 0 (2) M-хүчний момент /H*M/ хүчний нийлбэр “0” –тэй тэнцүү бол бие эй байх M=F*L (3)

6 29 Хүчийг F1 ∝= 00 үедF=F1+F2 ∝= 1800үедF=F1-F2 нэмэх F=�������������12 + ������������22 + 2������������1������������2 cos ∝ ∝= 900үед F=�������������12 + ������������22 F Хүчний эсрэг F2 моментууд хэмжээгээрээ 30 Хөшүүрг тэнцүү бол хөшүүрэг ийн F1 F2 тэнцвэртэй байна тэнцвэри йн F1*L1=F2*L2 нөхцөл M=F*L F1 F2 мөрөнд үйлчлэх хүчнүүд L1,L2- хүчний мөрүүд 31 Үл Fтат=Fөр Sтат=Sөр Үл хөдлөх эргэвч хөдлөх Aтат=Aөр хүч ,зам ,ажил эргэвч Fтат хожихгүй 32 Хөдлөх Fтат=���������ℎ���өр Sтат=hSөр Fөр=mg Хүчийг олсны тоо эргэвч А=A Fтат дахин хожино . Замыг олсны тоо Fтат –татах хүч дахин алдана . Механикийн алтан F өр- өргөх хүч дүрэм ёсоор хүч хожвол зам алдана Sтат Sөр замууд А ажил [ ж] Fөр=mg h олсны тоо 33 Налуу ������������ = ������������ L- налуугийн урт [м] Налуугийн урт хавтгай ℎ ������������т Fт- татах хүч [H] өндрөөс хэд дахин lL P-биеийн жин [H] их байна хүчийг төд pL h -налуугийн өндөр дахин хожно . м 34 Механик A=FScos ∝ (1) A-Ажил [Ж] (1)-механик ажлын ажил S –шилжилт [м] ерөнхий томъёо A=mgh (2) (2) –хүндийн хүчний mg-биеийн жин [Н] ажил A=-������������������������������������ (3) h-өндөр [м] (3)-Үрэлтийн хүчний A=К∆2х2 ажил (4) N-нормаль реакцийн (4)-Уян харимхайн хүч [Н] хүчний ажил к-уян харимхайн коэффициент [ж/м2] ∆������������-сунасан агшсан хэмжээ [м] ∝-өнцөг

7 35 Механик N=������������������������ N=F*v A- Ажил [Ж] Биеийн нэгж чадал N-чадал [Bт] хугацаанд t –хугацаа [сек] гүйцэтгэсэн ажлаар 36 энерги Eh=mgh (1) F- хүч [H] тодорхойлогдох EEкh==к���������∆���22������х������22 V –хурд [м/с] физик (2) хэмжигдэхүүнийг (3) Eh - потенциал нерги чадал гэнэ . [ж] Eк - кинетик энерги Аливаа биеийн ажил [ж] хийх дулаан mg - биеийн жин ялгаруулах гэрэл [н] гаргах чадварыг h -өндөр [м] энерги гэнэ .Биеийн к -хат [H/м] харилцан үйлчлэлэээс ∆������������ деформацийн хамаарсан энергийг хэмжээ [м] потенциал энерги гэнэ m -масс [кг] .Хурднаас хамаарсан v -хурд [м/с] энергийг кинетик энерги гэнэ. 37 Энерги Eн=Eк+Eп Eн- нийт энерги Энерги устаж үгүй Q –дулаан болохгүй шинээр бий хадгалагд Eн=const A -ажил болохгүй нэг хэлбэрээс нөгөө ах хууль Eк Eп хэлбэрт шилждэг. Eн Q A № нэр Томъёо Тэмдэглэгээ ,нэгж Утга 38 Импульс m1v1+m2v2=m1������������1! +m m1,v1+,m2v2 Битүү системд хоёр хадгалаг 2������������2! хөдөлгөөний өмнөх биеийн харилцан дах импульсийн нийлбэр үйлчлэлийн өмнөх m1������������1! +m2������������2! хууль хөдөлгөөний дараах импульсийн геометр нийлбэр ,харилцан импульсийн нийлбэр үйлчлэлийн дараах импульсуудын геометр нийлбэртэй тэнцүү байна Чамайг ам жилтанд хүргэх цахилгаан шат ханаач байхгүй Ердийн шатаар тасралтгүй явсаар амжилтанд хүрнэ

8 Молекул (молекул кинетик о-нол ) № нэр Том������������ъ=ёо������������������������ Тэмдэглэгээ ,нэгж Утга 39 Нягт ������������-нягт [кг/м3 ] Нэгж эзлэхүүнд ноогдох массын хэмжээг нягт гэнэ m –масс [кг] V-эзлэхүүн [ м3] 40 Бодисын v =���μ��������� (1) v-бодисын тоо хэмжээ 1-бодисын тоо хэмжээг тоо v=������������������������������������ (2) ������������-молийн масс хэмжээ [кг/моль] бөөмийн тоогоор N-бөөмийн тоо илэрхийлнэ 2- бодисын тоо хэмжээг 41 концент n=������������������������ Na=6,67*1023 массаар илэрхийлнэ рац аАвогадрогийн тоо EE==32���������к���02T������������2 n- концентраци Нэгж эзлэхүүн дэх 42 Кинетик (1) бөөмийн тоо энерги (2) mк 0=-1б,ө3ө8м*и10й-н23м[ажкс]с Бөөмсийн хурд ба Болъцмоны тогтмол температураас хамаарсан T- температур [ К] энергийг кинетик энерги гэнэ 43 Темпера T=t0+273 Т- температур [ К] (1)Цельсийнтемпературийг тур (1) tf—температур [F0] Келвининд шилжүүлэх tF=1,88t0+32 t0-темератур [ 0������������] (2) Цельсийн (2) температурыг Франгейтид шилжүүлэх 44 Молекул Vкв=�3������������������������0������������ vкв-хурдны квадратын (1)- хурдны квадратын ын дундаж [м/с] дундажийг бөөмийн хувьд хурдны (1) R=8,31ж/моль олох томьёо квадрат Vkв=�3������������������������������������ (2) Хийн түгээмэл тогтмол (2)- хурдны квадратын ын k1=0���−���������������������2������������=3 6[,0ж28,∗]31-10Б23ол=вц1м,3о8ны∗ дундажийг нэг молийн дундаж хувьд олох томьёо к тогтмол m0- бөөмийн масс кг ������������- молийн масс 45 Даралт PPPP====���1n���3������������������������������������������p3231Ev(m12k)v2((42()3)) кг/моль (1)-Бөөмийн тасралтгүй Молекул хөдөлгөөний явцад савны кинетик P- даралт [Па ] ханын нэгж талбайг онолын F -хүч {Н ] мөргөж,перпендикуляр үндсэн чиглэлээр үйлчлэх тэгшитгэ S- талбай [м] хүчээртодорхойлогдох л P=nkT (5) Ek- кинетик энерги [Ж] физик хэмжигдэхүүнийг даралт гэнэ v-бөөмийн хурд [м/с] N -бөөмийн тоо V -эзлэхүүн [м3] р- нягт[[кг/м3] n- концентрац

9 № нэр Томъёо Тэмдэглэгээ Утга ,нэгж 46 Бойль- Т-const Тогтмол температурын ������������1 ������������2 Т- температур [ үед бодисын төлөв Мариотын ������������2 = ���������1��� К] өөрчлөгдөх үзэгдлийг хууль P1P2- даралтууд изотрем процесс гэнэ. [Па ] V1V2 - Тогмол Т –ын үед хийн PV=const эзлхүүнүүд [м3] даралт ,эзлэхүүн нь урвуу хамааралтай байна . P 47 Шарлийн V-const P Эзлэхүүн mогтмол үед хууль ������������1 ������������1 T бодисын төлөв ������������2 = ������������2 өөрчлөгдөх үзэгдлийг изохор процесс гэнэ. P/T=const Эзлэхүүн mогмол үед хийн даралт 48 Гей- P-const V ,температуртайгаа шууд Люссакий ���������1��� ������������1 T хамааралтай байна . н хууль ������������2 = ������������2 Даралт mогтмол үед V/T=const бодисын төлөв өөрчлөгдөх үзэгдлийг 49 Идеал ������������������������������������=const [1] R=8,31ж/моль изобар процесс гэнэ. хийн PV=RT [1] Даралт mогмол үед хийн төлвийн PV=������������RT [2] Хийн түгээмэл эзлэхүүн тэгшитгэл PV=������������������������RT ,температуртайгаа шууд тогтмол хамааралтай байна k=������������������������������������=6,028,∗311023 PV=������������������������������������RT 1,38 ∗ 10−23 [ = Хийн даралт эзлэхүүний ж]- үржвэрийг, абсолют к температурт харьцуулсан Болвцмоны харьцаа хийн төвөөс үл хамаарах тогтмол тогтмол хэмжигдэхүүн байна. Идеал хийн төлөвийн m- хийн масс кг тэгшитгэл: ������������- молийн масс 1-Дотоол энерги нэг моль хийн хувьд кг/мо P- даралт 2-Төлвийн тэгшитгэл хэд хэдэн молийн хувьд [Па ] N -бөөмийн тоо V -эзлэхүүн [м3]

10 № нэр Томъёо Тэмдэглэгээ Утга U=2������������ RT [1] ,нэгж 50 U=2������������ ������������������������������������ [2] v-бодисын тоо Идеал хийн дотоод Идеал U=2������������ ������������������������RT хэмжээ энерги: хийн ∆U���=���������2������������=���������������������������������2���������������������������������������������∆������ ������������ [3] ������������-молийн масс Идеал хийн дотоод энерги дотоод [кг/моль] нь зөвхөн температураас энерги N-бөөмийн тоо хамаарна. Na=6,67*1023 1-дотоод энергийн нэг 51 Идеал A=P*∆������������ Авогадрогийн моль хийн хувьд тоо Т- 2-дотоод энерги хэд хэдэн хийн ажил температур [ К] моль хийн хувьд 3-дотоод энергийн 52 Термодина Q=∆������������ + ������������ [1] A-ажил [Ж] өөрчлөлт микийн 1- P- даралт [Па ] ∆������������ = ������������2 − Идеал хийн бөөмсийн р хууль ���������1��� эзлэхүүний тасралтгүй хөдөлгөөний өөрчлөлт явцад хананд даралт 53 Термодина T1> ������������2 T1→ ������������2 Q-дулааны тоо учруулснаар эзлэхүүн микийн 2- хэмжээ өөрчлөгдөж ажил хийнэ р хууль ∆������������-дотоод Дулааны тоо хэмжээ нь энергийн дотоод энергийн өөрчлөлт өөрчлөлт болон ажил хийхэд A-ажил [Ж] зарцуулагдана. Дулаан авсан бол Q> 0 Дотоод энерги Дулаан алдсан бол Q< 0 нэмэгдсэн Гадагш хийсэн буюу бол ∆������������ > 0 тэлэх ажил A> 0 Дотоод энерги Гаднаас хийсэн буюу хорогдсон бол шахах ажил A< 0 ∆������������ < 0 T1- халуун биеийн Орчин тойрны биест өөрчлөлт оруулахгүйгээр температур Хүйтэн биес халуун биед дулаан шилжүүлэх T2-хүйтэн биеийн боломжгүй тщмератур 54 Термодина Т= const үед Q-авсан алдсан 1-Изотерм процессын микийн 1- ∆������������ = 0 авсан алдсан дулаан нь р хууль A=Q (1) дулаан зөвхөн шахах тэлэх ажилд ∆������������-дотоод зарцуулагдана. 2- изохор процессын изопроцес V=const үед энергийн хувьд A=0 ������������ = ∆������������ өөрчлөлт суудын хувьд (2) A-ажил [Ж]

11 P=const үед Авсан алдсан дулаан нь ∆������������ ≠ 0 A≠ 0 зөвхөн дотоод энергийг (3) өөрчлөхөд зарцуулагдана Q=∆������������ + ������������ 55 Термодина Q=0 -∆������������ = ������������ (4) Хэрвээ хий гаднаас микийн 1- дулаан авалгүйгээр тэлбэл тэр нь зөвхөн дотоод р хууль энергээрээ ажил хийнэ. адиабат процессын үед 55 Дулааны Q=mc∆������������ Q-дулааны тоо Авсан алдсан дулааны тоо тоо хэмжээ хэмжээ [Ж] хэмжээ: дулаан авсан бол m-масс [кг] хална .дулаан алдсан бол c-бодисын хувиын хөрнө . дулаан багтаамж 56 Хайлах Q=m λ [Ж/кг град]] Хайлах ,царцахын царцахын ∆������������ = ������������1 − ������������2 [℃] дулааны тоо хэмжээ нь Температурын дулаан авбал дулааны өөрчлөлт хайлна.дулаан алдвал царцана. тоо хэмжээ λ - хайлах царцахын 57 Уурших Q=mr хувийн дулаан [Ж/кг] Уурших конденсацлахын конденсац лахын r - Уурших дулааны тоо хэмжээ нь дулааны конденсацлахын тоо хэмжээ хувийн дулаан дулаан авбал ууршина [Ж/кг] ..дулаан алдвал конденсацлана . 58 Түлшний Q=mq Q- Түлшний Түлш шатахдаа ялгаруулах шатахдаа шатахдаа ялгаруулах дулаан нь түлшний илчлэг ялгаруулах дулааны тоо хэмжээ буюу шаталтын дулаанаас дулаан q-түлш шаталтын шууд хамаарна . η = ������������������������ дулаан [Ж/кг] ������������б 59 Ашигт ∙ -АҮК Ашигт үйлийн үзүүлэлт нь үйлийн Аа-Ашигтай ажил нийт дулааны хэдэн коэффицие 100% [1] ������������б=������������1 хувийг ашигтай ажилд нт ������������1-Түлшний зарцуулсныг илэрхийлнэ. Aa=Q1_-Q2 ялгаруулсандулаан 1-АҮК-г ажлаар η= ������������1−������������ 2∗ ������������2-алдсн ба 2-АҮК-г дулаанаар ������������1 хөргөгчинд өгсөн 3-АҮК-г темратураар

12 100% (2) дулаан Т1-халаагчийн η температур Т2-хөргөгчийн = ������������1 − ������������2 ∗ 100���������%���1 (3) температур Молекул ( Шингэн) № нэр Томъёо Тэмдэглэгээ ,нэгж Утга B=������������������������������������ ∗ 60 Агаарын 100% В-харьцангуй чийг Уурын парциал харьцангуй B=������������������������������������*100% Рх-агаар дахь ханасан даралт тухайн чииг уурын даралт температур дахь Р-агаар дахь уурын парциал ханасан уурын даралт даралтын хэдэн P-агаарын нягт хувь болохыг ������������������������-ханасан уурын нягт харьцангуй чийг гэнэ. 61 Урсгал S1v1=S2v2= S-хоолойн хөндлөн огтлол Үл шахагдах тасралтгүйн ….. v- шингэний урсгалын хурд шингэний хувьд тэгшитгэл Sv=const шингэний урсгалд хөнлөн огтлол ,дээрх урсгалын хурдны үржвэр хаа сайгүй 62 Шингэний Pё=Pa+������������������������ℎ Pё-савтай шингэний тогтмол байна . 1– савтай даралт (1) ёроолын даралт шингэнийн Pб=������������������������ℎ Pб-шингэний баганын ёроолын даралт (2) даралт 2-Шингэнийн ������������-шингэний нягт баганын g=9,8м/с2 даралтбаганын h-шингэнийн баганын өндрөөс хамаарна өндөр 1 63 Бернулын 1 ������������������������2 + ������������ 2 ������������������������2 –динамик даралт статик ,динамик, хууль 2 гидростатик + ������������������������ℎ P- статик даралт даралтын нийлбэр ������������������������ℎ −гидростатик даралт болох шингэний = ������������������������������������������������������������ бүрэн даралт тогтмол байна .

13 64 Шингэний F=������������������������ ������������-шингэнийн гадарга шингэнийн гадарга таталцлын коэффициент гадарга таталцлын коэффициент таталцлын L-хөвөө амсрын урт хилийн уртад шууд хамааралтай хүч 65 Капилляр h=������2������������������������������������������ σ − шингэний гадарга Капилляр h үзэгдлийн − шингэний хөөрөх өндөр шингэнийн өндөр ρ − шингэний нягт r − капилляр хоолойн радиус 66 Архимедий FA=Pa-Pш FA- архимедийн хүч /өргөх хүчю Хий ба шингэний FA=������������шgVш Pa-биеийн жин агаарт зүгээс дотроо н хууль байгаа биеийг Pш-биеийн жин шингэнд өргөх хүч нь Vш=Vб ������������ш -шингэнийн нягт түрэгдэн гарсан Vш-түрэгдсэн шингэнийн эзлэхүүн Vб-биеийн эзлэхүүн шингэнийн G=9,8м/с жинтэй тэнцүү .шингэн дотор байгаа биеийн эзлэхүүнтэй тэнцүү эзлэхүүнтэй 67 Гукийн P=������������������������ (1) F- хүч [H] шингэн түрэгддэг хууль ������������ = ������������������������ (2) S-деформацлагдаж байгаа 1-2 -биеийн ������������ = ∆������������ (3) биеийн хөндлөн огтлолын хөндлөн огтлолын ������������0 нэгж талбайд F=������������������������ = ������������∆������������ талбай ноогдох хүчийг E-Юнгийн модуль механик хүчлэг (4) ∆L- суналтын хэмжээ [м] гэнэ. k=������������������������0������������ (5) k-хат 3- биеийн нэгж ������������ механик хүчлэг [H/м] уртад харгалзах ������������- харьцангуй деформац суналтыг харьцангуй суналт гэнэ

14 Lt=L0+L0∝ Lt-халсны дараах урт Бие халахаараа ∆������������° (1) тэлдэг 68 Шугаман ∆������������ = ������������0∝ L0 -халахын өмнөх урт 1-Халсны дараах тэлэлт ∆������������°- температурын урт өөрчлөлт 2- суналт ∆������������° (2) ∝-шугаман тэлэлтийн 3-шугаман ������������������������−������������0 коэффициент тэлэлтийн ∝= ∆������������ ∆������������-муналт коэффициент бодис бүрт өөр (3) өөр байна . 69 Эзлэхүүн Vt=V0+V0������������∆������������° Vt-халсны дараах эзлэхүүн Бие халахаараа тэлэлт тэлдэг . (1) V0-халсны дараах эзлэхүүн ������������-эзлэхүүн тэлэлтийн ������������ = ������������1−������������2 =3∝ коэффициент ������������0∆������������° (2) ∆������������ = ������������0������������∆������������° (3) Цахилгаан ба соронз (цахилгаан орон ) № нэр Томъёо Тэмдэглэгээ ,нэгж Утга ������������ qi-цэнэгүүд 70 Цэнэг Тусгаарлагдсан битүү � ������������������������ систем дэх цахилгаан хадгалаг дах ������������=1 цэнэгийн алгебр нийлбэр хууль kF==4k���������������������1���������1���������������������������2������������0���2 (1) F-цэгэн цэнэгүүдийн тогтмол байна . 71 Кулоны =9*109 ������������ = 1 харилцан үйлчлэлэийн хүч Үл хөдлөх цэгэн хууль цэнэгүүдийн харилцан [H] үйлчлэлэлийн хүч нь цэнэгийн үржвэрт шууд 72 Цахилга EE�������⃗������===4k������������������������������������1���������⃗���2������������������������������������0((12������������������)���)2��� (3) q1,q2-цэгэн цэнэгүүд ,тэдгээрийн зайн квадратад ан орны хүчлэг [кулон-кл] урвуу хамааралтай . r-зай [м] k-коэ-���к���������лм22 Цахилгаан оронд байгаа ������������- орчны диэлектрик нэвтрэх нэгж эерэг цэнэгт ,орны ������������0=8,85*10-12нкмл22 E- цахилгаан орны зүгээс үйлчлэх хүчтэй хүчлэг [кнл] тэнцүү бөгөөд орныг хүчний талаас тодорхойлогч физик хэмжигдэхүүнийг цахилгаан орны хүчлэг гэнэ .

15 73 Суперпо �������⃗������ = ∑���������������������=��� 1 �������⃗������i E1.E2…..En цэгэн Хэд хэдэн цэнэгийн зицийн цэнэг тус бүрийн цахилгаан орны үүсгэсэн цахилгаан орны хүчлэг зарчим E- нийлбэр хүчлэг хүчлэгүүдийн нийлбэр нь цэнэг тус бүрийн цахилгаан орны хүчлэгүүдийн вектор ������������ ������������-цэнгийн нягт [мкл2] нийлбэртэй тэнцүү байна. ������������ q- нийт цэнэг 74 Цэнэгий ������������ = s- гадаргын талбай Гадаргын нэгж талбайд н ноогдох цэнэгийг цэнэгийн гадарга гадарга нягт гэнэ. нягт E=������������������������������������0 75 Жигд (1) 1-Жигд цэнэглэгдсэн цэнэглэг Бөмбөрцгийн гадаргуугийн E=0 цахилгаан орны хүчлэг нь дсэн E=2������������������������������������0 (2) зөвхөн цэнэгийн гадарга бөмбөрц нягтад шууд хамааралтай гийн -Харин доторхи хүчлэг тэгтэй тэнцүү байна цахилгаа н орны хүчлэг 76 Цахилга ������������ = ������������������������ (1) ������������ −Тухайн цэгийн Цахилгаан орны тухайн ан ������������ потенциал [B] статик ������������ = ������������������������ (2) q-Цэнэг [кл] цэгт, нэгж цэнэгт ноогдох орны En- Потенциал потенци ������������ = ������������ ������������ (3) энерги [Ж] отенциал энергийг цэгийн ал ������������ E-хүчлэг [B/м] [H/м] потенциал энерги гэнэ . r=x2-x1 зай [м] Потенциал нь цахилгаан x-kоординат A-Цахилгаан оронд орныг энергийн талаас нь цэнэг шилжүүлэхэд хийгдэх ажил тодорхойлдог k=4���������1���������������������������° [нкмл−− ] хэмжигдэхүүн юм . 77 Цахилга A=qE(x2-x1) Ажил нь цэнэгийн явсан ан оронд (1) замын хэлбэрээс A=q(������������1 − ������������2 цэнэг хамаарахгүй зөвхөн түүний шилжүү (2) эхний ба эцсийн лэхэд A=En1-En2 байрлалаас хамаардаг . хийгдэх (3) ажил 78 Цэг дэх En=qEx Цэнэгийн орчимд потенци цахилгаан орон байна ал Цахилгаан орны энерги нь энерги потенциал энерги юм . хүний бодсон 100 бодлогоос өөрийн бодсон 1 бодлого илүү

16 70 Конденсат CC==������������������������������1������������0���−���������������������������������������2(2()1) C-Конденсаторын 1-Конденсаторын орын багтаамж багтаамж [Ф- фарад] цэнэг хуримтлуулах 1мкФ=10 -6 Ф-1пф=10- чадварыг илрхийлдэг C=4������������������������������������0 (3) 12ф U=������������1 − ������������2 − физик Потенциалын ялгавар хэмжигдэхүүнийг [B-Bолт] багтаамж гэнэ. W-Конденсаторын 2-Хавтгай энерги [Ж] конденсаторын q-Цэнэг [кл] багтаамж S-Хавтгай 3-Бөмбөрцөг конденсаторын талбай конденсаторын W=������������(������������1−2 ������������2 )2 [м2 ] багтаамж 80 Конденсат d-Тусгаарлагчийн 1-Цэнэгтэй орын зузаан конденсаторын цэнэг (1) энерги WWW===2���12���������������������������2������������������������02���������������������������2��� ������������������������ E-Хүчлэг нь цэнэг ,багтаамж (2) ������������-Орчны диэлектрик ,потенциалын нэвтрэлт кл2 ялгавараас хамаарах нм− ������������0=8,85*10-12 төдийгүй ,өөрийн шинж чанараас хамаарна . 2-Конденсаторын энерги нь конденсаторын талбай тусгаарлагчийн зузаанаас шууд хамаарна . 81 Конденсат ������������1 ������������2 ������������2 ������������3 Конденсаторыг цуваа орын цуваа холбосон үед конденсаторын ялтас холболт бүр дээрх цэнэг адил C1 C2 ,потенциалын ������������1 − ������������3 = (������������1 − ������������2) + (������������������������−������������������������) ялгавар өөр өөр q1=q2=const байна. 1 1 1 1 Энэ үед ерөнхий ������������ер = ������������1 + ������������2 + ������������3 - багтаамжийн урвуу хэмжигдэхүүн нь конденсатор тус бүрийн урвуу хэмжигдэхүүний нийлбэртэй тэнцүү байна .

17 81 Конденсат C1 Конденсаторуудыг орын зэрэгцээ холбосон зэрэгцээ ������������1 C2 ������������2 үед конденсатор холболт бүрийн ялтсын хоорондох C3 потенциалын ялгавар тэнцүү ,цэнэгүүд өөр ������������1 − ������������2 = ������������������������������������������������������������ өөр байна .Энэ үед q=q1+q2+q3 Cер=C1+C2+C3 ерөнхий багтаамж конденсатор тус бүрийн багтаамжийн нийлбэртэй тэнцүү байна. Тогтмол гүйдэл № нэр Томъёо Тэмдэглэгээ ,нэгж Утга I=������������������������ (1) 82 Гүйдлий I=vne (2) I-Гүйдлийн хүч Нэгж хугацаанд н хүч [А] q-Цэнэг [ кл] дэмжуулагчийн хөндлөн огтлолоор t-Хугацаа [с] нэвтрэн гарах v-Бөөмийн хурд [ цэнэгийн м/с] Хэмжээтэй тэнцүү n-Нэгж эзлэхүүн хэмжигдэхүүнийг JJ==������������������������������������������������������������ дэх бөөмийн тоо гүйдлийн хүч гэнэ. e=1,6*10-19 [ кл] 83 Гүйдлий (1) Дамжуулагчийн н нягт (2) Электроны цэнэг j-Гүйдлийн нягт хөндлөн огтлолын [ м������\"������3] S-Дамцуулагчийн нэгж талбайгаар хөндлөн огтлолын талбай [м2] нэвтрэн гарах R- гүйдлийн хүчээр Дамцуулагчийн тодорхойлогдох физик эсэргүүцэл [Ом] ������������ −Хувийн Хэмжигдэхүүийг эсэргүүцэл[ ������������ Ом∗ммм2] гүйдлийн нягт гэнэ. ������������ L-Дамжуулагчийн 85 Дамжуу R=������������ Дамжуулагчийн лагчийн эсэргүүцэл нь хувийн эсэргүүц эсэргүүцэл ба эл дамжуулагчийн уртад шууд ,хөндлөн огтлолын талбайд урвуу хамааралтай урт [м] порпорцианаль S-Дамжуулагчийн хамааралтай хөндлөн огтлолын талбай мм2

18 86 Бүрэн R I=������������+������������ ������������ Битүү цахилгаан хэлхээний r ������������ I-гүйдлийн Омын хэлхээгээр нэвтрэх хууль хүч гүйдлийн хүч нь ЦХХ [A] –д шууд ,бүрэн R-гадаад эсэргүүцэлд урвуу эсэргүүцэл [Ом] пропорцианаль r- дотоод хамааралтай . эсэргүүцэл [Ом] ������������- ЦХХ [B] 87 Кирхгофы I1 R1 (1)-цахилгаан н дүрэм I1 хэлхээний зангилаа цэг дэх гүйдлийн I2 R I2 алгебр нийлбэр тэг I байна R2 I (2)-нэгэн төрлийн биш цахилгаан хэлхээний I=I1+I2 (1) хэсэг бүрийн ∑������������������������ ������������������������������������������������ = ∑������������������������ ������������������������ (2) R1,R2-эсэргүүцлүүд эсэргүүцлийг түүгээр өнгөрөх гүйдлээр үржүүлсэн үржврийн алгебр нийлбэр нь хэлхээнд залгагдсан бүх ЦХХ –ний алгебр нийлбэртэй тэнцүү байна. 88 Жоуль- Q=A (1) Q--Дулааны тоо Цахилгаан гүйдлийн Ленцийн Q=A=P*t (2) хэмжээ [Ж] ажил нь дамжуулагч хууль Q=A=UIt (3) A--Цахилгаан дээр ялгарах дулааны Q=A=I2Rt (4) гүйдлийн ажил тоо хэмжээтэй тэнцүү Q=A=���������������������2��� ������������ (5) [Ж] байна. P--Чадал [Вт] 89 Цахилгаан P=������������������������ (1) t--Хугацаа [ с] Нэгж хугацаанд чадал P=I2R (2) U--Хүчдэл [В] I--Гүйдлийн хүч ялгарсан энергитэй [А] P=���������������������2��� (3) R--Эсэргүүцэл ,/ажилтай / тэнцүү хмжигдэхүүнийг P=U*I чадал гэнэ. [Ом] 1Ж=1Вт*1с 1Вт=1A*1B 90 Фарадейн I m=k*q (1) m-масс[ кг] (1)- электрод дээр q-цэнэг [кл] ялгарсан бодисын хууль m=kIt к-цахилгаан химийн масс нь уусмал k=������������������������������������������������������������������������������������ =���1��������� ������������ ∙ ������������

19 (2) эквивалент дундуур нэвтрэн I-гүйдлийн хүч [А] F=Na*e=96500 t--хугацаа [с] өнгөрсөн цэнэгийн кл/моль- Ze-ионы цэнэг 1Фарадейн тоо ������������������������тухайн химийн хэмжээнд шууд эквивалент пропорцианаль хамааралтай байна Фарадейн 2-р хуулиар бодисын цахилгаан химийн эквивалент нь атом масст шууд пропорцианаль байна . 91 Дамжуулаг R1 R2 R3 Эсэргүүцлийг цуваа чдын холбосон үед цуваа эсэргүүцэл тус бүр холболт U=U1+U2+U3+…. дээрхи гүйдлийн хүч I1=I2=I3=const адил ,хүчдэл нь R=R1+R2+R3+……. эсэргүүцэл бүр дээр U1 U2-хүчдэл R1R2R3- эсэргүүцлүүд унах хүчдэлийн I1I2I3- гүйдлийн хүч нийлбэртэй тэнцүү байна .энэ үед ерөнхий эсэргүүцэл нь дамжуулагч тус бүрийн эсэргүүцлийн нийлбэртэй тэнцүү байна 92 Дамжуулаг I=I1+I2+I3 Дамжуулагчийг U1=U2=const чдын R1 зэрэгцээ холбосон үед зэрэгцээ 1 дамжуулагч бүр дээр холболт R2 ������������ер унах хүчдэл тэнцүү U1 U2 11 ,гүйдлийн хүч өөр өөр = ������������1 + ������������2 байна. R3 1 Энэ үед ерөнхий + ������������3 эсэргүүцлийн урвуу хэмжигдэхүүн нь дамжуулагч тус бүрийн эсэргүүцлийн урвуу хэмжигдэхүүний нийлбэртэй тэнцүү байна . 93 Эсэргүүцэ Rt=R0(1+∝ ∆������������) (1) R0-−0℃ Металлын хувьд: л тем ������������������������ = ������������0(1+∝ ∆������������) Темпратурын үед пратураас (2) дамжуулагчийн Эсэргүүцэл нь хамаарах ������������������������− ������������0 ℃темпрагуры эсэргүүцэл темпратураас шууд

20 н үел хувийн Rt—t0℃P хамааралтай. эсэргүүцэл Темпратурын үед Хувийн эсэргүүцэл нь ������������0 − дамжуулагчийн темпратураас шууд 0 ℃Темпратурын эсэргүүцэл хамаарна. үед хувийн ∝ −Эсэргүүцлийн эсэргүүцэл темпратурын 94 Хэлхэний I=������������������������ коэффициент хүч нь хэсэг дэх I-Гүйдлийн хүч Гүйдлийн шууд [A] хүчдэлд Омын U-хүчдэл {B] эсэргүүцэлд урвуу хууль R- хамааралтай. эсэргүүцэл[Ом] Цахилгаан ба соронзон (соронзон орон ) № нэр Томъёо Тэмдэглэгээ ,нэгж Утга 95 Соронзон Pm=IS I –жаазаар гүйх Соронзон орон дахь момент гүйдэл [A] гүйдэлтэй жаазны Pm- соронзон соронзон шинжийн момент [A.м2] үзүүлэлт S-жаазны талбай 96 Соронзон B=������������������������ = ������������������������ [м2] (1)- соронзон орны тухайн орны ������������������������ индукц B- соронзон орны цэгт оруулсан ,нэгж (1) индукцийн ������������ векторын модуль соронзон моментод B=������������������������0 2������������������������ [Tл] 1тесла=1���������������м���������2 оногдох ,битүү хүрээг М- эргүүлэх момент (2) ������������ [Н.м] эргүүлэх моментоор 2������������ P- соронзон момент B=������������������������0 F-хүч [H] тодорхойлогдох ������������-орчны соронзон (3) нэвтрүүлэх чанар ,хэмжигдэхүүнийг ������������0- соронзон тогмол I1,I2- дамжуулагч соронзон индукц гэнэ. тус бүрийн гүйдлийн хүч [A] (2)-гүйдээлтэй R-зай [м] дэмжуулагчаас R –зайд (3)- R радиустай ������������1������������2 ороомгийн голд 2������������������������ 97 Гүйдэлтэй F=������������������������0 Гүйдэлтэй дамжуулагч дын (3) дамжуулагчдын хооронд үйлчлэх хүч нь гүйдлийн хооронд хүчнүүд ба соронзон үйлчлэх хүч чанарт шууд ,тэдгээрийн хоорондох зайд урвуу хамааралтай

21 98 Соронзон Ф=B.Scos ∝ Ф- соронзон урсгал Битүү хүрээний урсгал FA=IBLsin ∝ [Вб] талбайгаар нэвтрэх 99 Амперийн Амперийн хууль хүчний 1Вб=1Тл.м2 соронзон индукцийн чиглэлийг 100 Лоренцийн зүүн гарын S-талбай [м2] шугамын тоог соронзон хүч дүрмээр ∝ −соронзон орны тодорхойлно урсгал гэнэ . индукц ба талбайд Fл=еВvsin ∝ ∝= 90°-үед босгосон нормаль бөөм тойргоор хоёрын хоорондох эргэлдэн хөдөлнө . өнцөг FA –хүч [Н] Соронзон орноос гүйдлтэй I-Гүйдлийн хүч [ A] дамжуулагчид үйлчлэх L-дамжуулагчийн хүчийг Амперийн хүч гэнэ урт [ м] . В- соронзон орны Энэ хүч нь дамжуулагчаар индукц [Тл] гүйх гүйдлийн хүч ба ∝ −соронзон орны дамжуулагчийн урт индукц ба гүйдлийн ,индукцийн вектор чигтэй үүсгэх тэдгээрийн хоорондох өнцөг өнцгийн синуст шууд хамааралтай Fл- хүч [H] Соронзон орноос хөдөлж e=1,6∗ 10−19 [кл] v-электроны хурд байгаа нэгж цэнэгтэй [м/c] бөөмд үйлчлэх хүчийг ∝ −соронзон орны индукц ба цэнэгт Лоренцийн хүч гэнэ. бөөмийн хурдны Энэ хүч нь бөөмийн цэнэг чиглэлийн хоорондох өнцөг ,соронзон орны индукц ,бөөмийн хурд тэдгээрийн хоорондох өнцгийн синуст шууд хамааралтай 101 Индукцийн ������������������������ = − ∆Ф ������������������������Индукцийн ЦХХ Индукцийн ЦХХ ний хууль ∆������������ [В] хэмжээ соронзон урсгал ∆Ф-Соронзон орны өөрчлөгдөх хурдад шууд 102 Индукцийн ������������������������ = −������������������������������������ өөрчлөлт [Вб] пропорцианаль ЦХХ хамааралтай ∆������������ −Хугацааны өөрчлөлт [с] Дамжуулагчийн B-Соронзон электронуудад Лоренцийн индукцийн вектор хүч үйлчилсний улмаас [Тл] индукцийн ЦХХ үүснэ L-Дамжуулагчийн урт [ м] v-Хурд [м/с]

22 103 Өөрийн ������������0 = −������������ ∆������������ L-Ороомгийн ЦХХ нь ороомгийн индукцлэл ∆������������ индукцлэл [Гн] - генри индуклэл ба гүйдлийн 104 Соронзон ∆������������ −гүйдлийн урсгал өөрчлөлт [A] өөрчлөгдөх хурднаас 105 Соронзон L-Индуклэл [Гн] шууд пропорцианаль орны Ф-Соронзон урсгал энерги [Вб] хамааралтай . I-Гүйдлийн хүч [А] Ф=L.I Wc- соронзон орны Соронзон урсгал энерги [Ж] ороомгийн индукцлэл ба гүйдлийн хүчний үржвэрт Wc=������������2������������2 шууд хамааралтай Ороомгийн соронзон орны энерги нь ороомгийн индуклэл ба ороомгоор гүйх гүйдлийн хүчний квадратад шууд пропорцианаль хамааралтай . Хувьсах гүйдэл -1 № нэр Томъёо Тэмдэглэгээ ,нэгж Утга ������������ − цхх [ B] 106 Хувьсах ������������ = ������������0 sin ωt (1) ������������0 = ������������������������������������ цхх-ний Хувьсах гүйдлийн нийт далайц [B] гүйдлийн U=U0cos ������������������������ (2) ������������ -тойрог давтамж цхх- ний хэмжээ [рад/c] ЦХХ I=I0cos(ωt + ������������) чиглэл нь (3) хугацаанаас хамааран t -хугацаа [c] өөрчлөгддөг гүйдлийг хувьсах гүйдэл гэнэ. .Хувьсах гүйдлийн хүчдэл ,гүйдлийн хүч нь синус ,косинусын хуулиар хувиран өөрчлөгдөнө. 107 Хувьсах Z= Z-нийт эсэргүүцэл Хувьсах гүйдлийн гүйдлийн �������������2 + (������������������������ − ������������������������)2 R- идэвхит ерөнхий эсэргүүцэл ерөнхий Z= нь идэвхит эсэргүүцэ эсэргүүцэл эсэргүүцэл л �������������2 + ������������������������� − ���������1����������������2 XL=������������������������ -индукцит ,багтаамжийн эсэргүүцэл эсэргүүцэл Xc=���������1���������������- багтаамжит ,индукцлэлийн эсэргүүцэл [Ом] эсэргүүцлийн вектор нийлбэртэй танцүү

23 108 Хувьсах II00==��������������������������22++�(������������������������������������������0���������0������������������−���−���������������������1������������������������)����22 I0 - гүйдлийн далайц Гүйдлийн хүчний гүйдлийн [A] хэлхээни далайц нь й Омын U0- хүчдэлийн далайц [B] хүчдэлийн далайцад шууд бүрэн хууль эсэргүүцэлд урвуу хамааралтай 109 Гүйдлийн I=√������������02 I-Гүйдлийн үйлчлгч Хувьсах гүйдлийг үйлчлэгч утга [A] хэмжих амперметр I0- Гүйдлийн далайц утга нь гүйдлийн [A] U=√������������20 үйлчлэх утгыг заана. U-Хүчдэлийн 110 Хүчдэлий үйлчлэгч утга [B] Хувьсах гүйдлийг н U0- Хүчдэлийн далайц [B] хэмжих вольтметр үйлчлэгч P-чадал [Вт] нь хүчдэлийн U-хүчдэл [B] утга I-гүйдлийн хүч [A] үйлчлэх утгыг заана. 111 Хувьсах P=I.Ucos ������������ cos ������������-чадлын коэффициент Хувьсах гүйдлийн гүйдлийн чадал нь гүйдлийн чадал хүч ,хүчдэлийн үржвэрт шууд хамааралтай . 112 Трансфор U=−������������ ∆Ф U- ороомогт Трансформаторын маторын ∆������������ индуклэх хүчдэл [B] n-ороодсын тоо хүчдэл нь ∆ф –соронзон хүчдэл урсгалын өөрчлөлт ороомгийн [Вб] ∆������������ − ороодсын тоо ба хугацааны өөрчлөлт [ c] соронзон урсгалын k- хувиргах өөрчлөлтэнд шууд коэффициент U1,U2 –ороомог тус хамааралтай бүрийн хүчдэл [B] 113 Трансфор k=������������������������12=������������������������21 ������������2 I1,I2- ороомог тус к> 1 өсгөгч маторын ������������1 бүрийн гүйдэл [A] трансформатор к< 1 бууруулагч өсгөлт n1,n2 трансформатор

24 Механик хэлбэлзэл ба долгион -1 № нэр Томъёо Тэмдэглэгээ ,нэгж Утга T=������������������������ T- үе буюу улирал [c] Нэг бүтэн хэлбэлзэл 114 Хэлбэлзли t- нийт хугацаа [c] хийхэд зарцуулах йн үе n хэлбэлзлийн тоо хугацааг үе ба улирал 115 Хэлбэлзли ������������ = 1 (1) ������������ - давтамж [c-1 герц Гц ] гэнэ . йн ������������ = ������������������������ (2) давтамж ������������ ������������ - тойрог цикл давтамж Нэгж хугацаанд хийх [рад/c] хэлбэлзлийн тоог ������������ = 3,14 давтамж гэнэ. g=9,8м/c2 –хүндийн 116 Тойрох ������������ = 2������������������������ хүчний хурдатгал Нэгж хугацаанд давтамж 2������������ L- утасны урт тойрох өнцгийг ������������ ������������ = тойрох давтамж буюу цикл давтамж гэнэ. 117 Утсан Т=2������������������������������������� Утсан дүүжингийн дүүжингий хэлбэлзлийн үе нь н үе ������������ дүүжингийн уртад ������������ ������������ = шууд хүндийн хүчний хурдатгалаас урвуу хамаарна 118 Пүршин Т=2������������������������������������� m- ачааны масс [кг] Пүршин дүүжингийн дүүжингий k-пүршний хат [H/м] ������������ үе нь ачааны массаас ������������ н үе ������������ = шууд пүршний хатаас урвуу хамаарна 119 Долгионы λ = v.T v- долгионы хурд[м /с] Ижил фазтай урт λ=v λ - долгионы урт [м] хэлбэлзэж байгаа γ -давтамж γ дараалсан хоёр Т -үе цэгийн хоорондох зайг долгионы урт гэнэ 120 Хэлбэлзл X=A Х-Шилжилт [м] Координат нь ийн cos(������������������������ + А- далайц [м] тэгшитгэл ������������0) хугацаанаас хамааран (������������������������ + ������������0)- фаз [рад] ������������0 -анхны фаз косинус ,синусын хуулиар хувиран өөрчлөгддөг хэлбэлзлийг гармоник хэлбэлзэл гэнэ. 121 Нийлбэр А=�������������21 + ������������22 + 2������������1������������2 cos(������������2 − ������������1) Нийлбэр хэлбэлзлийн далайц A- Нийлбэр далайц далайц

25 122 Гармоник V=������������������������������������������������ = −������������������������ sin(������������������������ + ������������0) 1-Гармоник хэлбэлзли V0=-A������������ хэлбэлзлийн хурдны йн хурд V=������������������������������������������������ = ������������0 sin(������������������������+������������0) (1) тэгшитгэл ,хурдатга шилжилтээс лын V0=-A������������ хурдны далайц [м/c] хугацаагаар авсан тэгшитгэл aa0==���������������������-���������������������A������ =������������2−������������������������2 cos(������������������������ + ������������0) уламжлалтай тэнцүү a=������������������������������������������������ = ������������0 cos(������������������������ + ������������0) (2) байна . a-хурдатгал [м/c2] 2-Гармоник a0=-A������������2 - хурдатгалын далайц [м/c2] хэлбэлзлийн хурдатгалын тэгшитгэл хурднаас хугацаагаар авсан уламжлалтай тэнцүү байна . 123 Гармоник EEkk==������������������������2������������������������222������������2 sin2(������������������������ + ������������0) Гармоник хэлбэлзли Ek- кинетик энерги [ж] хэлбэлзлийн йн кинетик энерги нь кинетик хэлбэлзэгч биеийн масс ба хурдны энерги m-масс [кг] далайцын квадратад шууд хамааралтай . v02- хурдны далайц [м2/c2] Гармоник 124 Гармоник Eп=���������������2���������2 = ������������������������2 cos2(������������������������ + ������������0) хэлбэлзлийн хэлбэлзли 2 потенциал энерги нь йн Eп-потенциал энерги [Ж] пүршний хат ба потенциа шижилтийн л энерги k- пүршний хат [H/м] X- шилжилт [м] квадратад шууд хамааралтай . 125 Гармоник E=Ek+Eп =const Хэлбэлзэгч биеийн хэлбэлзли K=m������������2 E=������������2������������02 ������������������������2 ������������������������2 бүтэн энерги нь 2 2 йн бүтэн + = = ������������������������������������������������������������ хэлбэлзэгч биеийн энерги E=���������������������2���02������������2=const потенциал ба кинетик энергийн нийлбэртэй тэнцүү . 126 Механик хэлбэлзэл Цахилгаан соронзон хэлбэлзэл Fух- уян C-багтаамж харимхай хүч С L-индукцлэл 127 X=Acos ������������������������ q=q0cos ������������������������ Eп=������������2������������2 ������������������������2 Eцо=2���������������2��������� ������������02 128 = 2 cos2(������������������������ + ������������0) = 2������������ cos2 ������������������������

26 129 V=������������������������������������������������ = −������������������������ sin ������������������������ v0=- I=������������������������������������������������ = −������������0������������ sin ������������������������ I0= -q0������������ A������������ 130 Ek=������������������������22������������2 sin2(������������������������ + ������������0) Eсо=������������2���������������2��������� = ������������������������02������������2 sin2 ������������������������ 2 131 E=������������2������������02 + ������������������������2 = ������������������������2 = ������������������������������������������������������������ E=������������2���������������2��������� + ������������2 = ������������������������02������������2 = ������������������������������������������������������������ 2 2 2������������ 2 Долгионы интерференц ба дифракц № нэр Томъёо Тэмдэглэгээ ,нэгж Утга 132 Интерфер ∆������������ ������������ ∙ λ 1-Интерференцийн енци мах нөхцөл = 2 (1) Интерференфийн ∆������������ = (������������ + 1) ∙ λ (2) min 2 Нөхцөл ∆������������ −явцын ялгавар Ижил давтамжтай n-тэгш тоо долгионууд давцахад нийлбэр долгионы λ −долгионы урт [м] далайц ихсэх юмуу багасах үзэгдлийг L- гэрэл үүсгэгчээс дэлгэц хүртэлх зай долгионы интерференц гэнэ . 133 Xmgx=n λL (1) Xmgx-максимум гарах 1,Интерференцийн ������������ өргөн max өргөн Xmin=(2n Xmin- минимумын 2,Интерференцийн λL өргөн min өргөн +1) ������������ (2) ∆������������- зэргэлдээ хоёр 3,Зэргэлдээ хоёр ∆������������ = λL (3) max,min хоорондох зай max,min хоорондох зай ������������ 135 Дифрацы λ = d sin ������������ d- торын тогмол буюу улирал н торын m а- гэрэл нэвтрэх завсар томъёо b-гэрэл үл нэвтрэх завсар d=a+b m- гол максимумын эрэмбэ λ −долгионы урт

27 № нэр Томъёо Тэмдэглэгээ ,нэгж Утга 136 Долгионы λ = CT C=3.108 -долгионы Ижил фазтай урт λ=c хурд [м/c] хэлыэлзэж байгаа v Т –үе [c] дараалсан хоёр цэгийн v-давтамж [Гц] хоорондох зайг долгионы урт гэнэ . 137 Томсоны T=2������������√������������������������ L- ороомгийн Цахилгаан соронзон томъёо индукцлэл [Гн] хэлбэлзлийн үе нь С-Конденсаторын ороомгийн индуклэл багтаамж [Ф] ба конденсаторын багтаамжаас шууд хамаарна . 138 q=q0cos(������������������������ + ������������0) q- цэнэг Цахилгаан соронзон хэлбэлзлийн цэнэгийн [кл] хувирах тэгшитгэл 139 I=������������������������������������������������ = −������������0������������ sin(������������������������ + ������������0) Хэлбэлзлийн хүрэээндэх ороомгоор гүйх гүйдэл нь цэнэгээс хугацаагаар авсан I0=-q0������������ I- гүйдлийн хүч уламжлалтай тэнцүү q0-цэнэгийн далайц I0-шүйдлийн хүчний далайц № нэр Томъёо Оптик (фотометр-1) Утга 14 Гэрлийн I=ФΩ 0 хүч Тэмдэглэгээ ,нэгж Цэгэн гэрэл ΩΩ==���4������������������������2������������������������2���������2 = Биелэг Ф-гэрлийн урсгал [лм] үүчгэгчээс нэгж биет өнцөг I-гэрлийн хүч [кд] Ω-билэг өнцөг [стр] өнцөг дотуур S-гадаргуун талбай [м2] R-шадаргуу хүртэлх зай цацруулж байгаа буюу гэрлэн бөмбөрцгийн радиус [м] гэрлийн урсгалыг E- гэрэлтүүлэг [кл] cos ∝-тусгалын өнцгийн үүсгэгчийн гэрлийн косинус хүч гэнэ Гэрлэн бөмбөрцгийн “S” гадаргад харгалзах өнцөг

28 4������������ 14 Гэртүүлэг E=Ф������������ Нэгж гадаргууд тусч 2 буй гэрлийн урсгалыг гэрэлтүүлэг гэнэ. 14 Гэрэлтүүлэ E= Гэрэлтүүлэг нь 1 3 гийн хууль ������������2 cos ∝ гэрлийн хүч ,тусгалын өнцгийн косинуст шууд ,гэрэл үүсгэгчээс гэрэлтэх талбай хүртэлх зайн квадратад урвуу хамааралтай Оптик (Геометр оптик ) № нэр Томъёо Тэмдэглэгээ Утга ,нэгж 144 Ойлтын ∝ ������������ ∝ −тусгалын Тусгалын өнцөг ойлтын өнцөг өнцөгтэй тэнцүү хууль n1 ������������ − ойлтын өнцөг n2 n-хугарлын n=������������������������ илтгэгч 145 Хугарлын с- ваакум дах Вакуум дах гэрлийн илтгэгч гэрлийн хурд [м/c] хурдыг тухайн орчинд v-орчин дах гэрлийн хурд тархах хурдад [м/c] n1,n2-орчны харьцуулсан харьцааг хугарлын илтгэгчүүд орчны хугарлын илтгэгч ∝ ������������2 λ -орчин дах гэнэ . ������������ ������������1 146 Хугарлын sin = = ������������12 долгионы урт Тусгалын өнцгийн хууль sin [м] синусыг хугарлын λ������������������������ ������������ өнцгийн синуст λ������������������������ ������������ = харьцуулсан харьцаа нь харьцангуй хугарлын илтгэгчтэй тэнцүү Орчны хугарлын илтгэгч нь долгионы уртад урвуу хамааралтай 147 Нимгэн 1 11 f-фокусын зай [м] Фокусын зайн урвуу линзийн ������������ = ������������ + ������������ томъёо _1 1 1 a-биеээс линз хэмжигдэхүүн нь биес ������������ = _ ������������ + ������������ хүртэлх зай [м] линз,линзээс дүрс b-линзээс дүрс хүртэлх зайн урвуу хүртэлх зай [м] хэмжигдэхүүний R-линзийн гадаргын нийлбэртэй тэнцүү

29 148 Линзийн f=R/2 муруйлтын радиус байна. фокус [м] D- линзийн оптик Линзийн фокусын зай 149 Линзийн D=1/f хүч [дптр] нь муруйлтын радиусын опптик k-линзийн өсгөлт хагастэй тэнцүү хүч H- дүрсийн өндөр Линзийн оптик хүч нь [м] фокусын зайн урвуу h- биеийн өндөр [м] хэмжигдэхүүнтэй тэнцүү 150 Линзий 1 = (������������ − 1) �������1������1 + 1 � Хоёр тал нь R1R2 н фокус ������������ ������������2 радиустэй линзийн k=���ℎ��������� ������������ фокусын зай ������������ 151 Линзий = Дүрсийн өндрийг н өсгөлт биеийн өндөрт харьцуулсан харьцааг 152 Микрос ������������ = ������������об ∙ ������������ок (1) ������������ −микроскопын линзийн өсгөлт гэнэ. копын ������������об = ������������ өсгөлт өсгөлт ���������������������о���������б������ ������������об, ������������ок- обьектив (1)Микроскопын ������������������������������������ = ������������������������������������ ,окулярын өсгөлт өсгөлт нь обьектив ба ���������о��� б, ������������������������������������ окулярын өсгөлтийн обьектив,окуляры үржвэртэй тэнцүү (2)дуран авайн өсгөлт н фокусын ������������ = ������������об (2) зайнууд ������������������������������������ Оптик ( Гэрлийн бөөмлөг чанар ) № нэр Томъёо Тэмдэглэгээ ,нэгж Утга 153 Фотон Eф=h γ Eф- фотоны энерг и Фотоны энерги нь ы энерги [Ж] гэрлийн долгионы h=6,62∙ 10−43 [ж.с] давтамжаас шууд A + ������������������������2 Планкийн тогтмол хамаарна . 2 154 Эйнште hγ = γ - гэрлийн долгионы Фотоны энерги нь йний давтамж [Гц] электрон металлаас m- фотоны масс [кг] тэгшитг v- электроны хурд сугаран гарах ажил ба [м/c] эл кинетик энергид γ 0=ℎ������������ (1) зарцуулагдана. λ 0=������������������������=ℎ������������������������ (2) 155 Фотоэф Металлаас электрон фектийн улаан ν 0-улаан хилийн сугаран гарах хэмжээний давтамж [Гц] гэрлийн давтамж (1) хил λ 0- улаан хилийн буюу (2) долгионы уртыг долгионы урт [м] улаан хил гэнэ . A-гаралтын ажил [ж] Улаан хил нь металл бүрд өөр байна .

30 156 Фотоны E=mc2 E- фотоны энерги [ж] Эйнштейний харьцангуй энерги m- масс [кг] c=3.108[м/c] онол ёсоор фотон гэрлийн хурд энергитэй тул масстай p- фотоны импульс [кг.м/c] .Масс байгаа бол энерги λ -долгионы урт [м] байна .Энерги байгаа бол массад хувирч болно . 157 Фотоны P=mc (1) Гэрлийн давтамж ℎν импульс = ℎ ихэсгэвэл гэрлийн P= ������������ λ бөөмлөг шинж илүү (2) илрэх ба давтамж бага үед долгиолог шинж давамгайлдаг .Гэрэл тарха үед долгион шинж илэрч ,гэрэл бодистой харилцан үйлчлэхэд бөөмлөг чанар илэрдэг νP=������������������������=Nℎ ������������ хоёрдмол шинж чанартай 158 Гэрлийн j- цацаргалтын эрчим Гэрлийн даралт нь тусч даралт буюу гэрлийн байгаа фотоны урсгалын чадал импульсийн өөрчлөлтөөр [ж/м2с] тодорхойлогдоно N- фотоны тоо Атомын Физик № нэр Томъёо Тэмдэглэгээ ,нэгж Утга ������������������������2 ������������2 159 Борын ������������������������2 - төвөөс зугатах Электронууд Кулоны постулат ������������ = 4������������������������0������������2 ������������ 1: хүч хүчээр цөмийг тойрч ������������2 тойрог орбитоор 4������������������������0������������ 2- электроны хөдөлнө . 13,6 цөмд татагдах хүч ������������2 160 Борын En=− (1) En- n-р орбит дах Электрон Постулат энерги зөвшөөрөгдсөн орбитоор хөдөлж 2: –устөрөгчийн хувьд байх үедээ гэрэл цацаргаж шингээхгүй зөвшөөрдсөн (1)- үндсэн төлвийн ℎ2 орбитийн энерги радиус ������������������������2 (2)-үндсэн төлвийн 161 Бөөмийн R1=4������������������������0 (1) R1-төлвийн радиус хурд хурд ба V1=4���������������������2��������������� (2) V1-устөрөгчийн радиус тогтонги орбит дээрх элекроны хурд

31 162 Борын hν =Em-En (1) Eт,En –m,n-р тогтонги Элекрон нэг тогтонги постулат ν m,n=������������������������2−������������������������(2) робит дах элекроны энерги орбитоос нөгөөд R=3,29.1015c-1 үсрэн шилжиж болох бөгөөд энэ үедээ цахилгаан соронзон квантыг цацруулах буюу шингээнэ .(2)цацруулж шингээсэн квантын R=(4���������������������������0���������)������2������24������������ℎ3 давтамж 164 Ридберги ν m,n=R�������1������2 _ ������1������2� n=1-Лайманы йн n=2-Бальмер тогтмол n=3-Пашений бүл 165 Бүлгийн шугамын давтамж Цөмийн физик № нэр Томъёо Тэмдэглэгээ ,нэгж Утга 166 Цөмийн XzA (1) X-элементийн нэр (1)- элементийн бүтэц A=Np+Nn (2) Nn-нейтроны тоо тэмдэглэгээ Z=Np Np-протоны тоо (2)- элементийн A-цөмийн масс тоо харьцангуй атом масс Z-элементийн дэс нь нуклоны тоог заана дугаар (3)-элементийн дэс дугаар нь протоны 167 Цөмийн Rц≈ 1.2 ∙ тоотой тэнцүү радиус 3√А ∙ 10−15 Rц- цөмийн радиус 168 Цөмийн ∆������������ц = ������������ ∙ ������������������������ + (������������ − ������������) ∙ ������������������������ − ������������ц Цөмийн бүрэлдэхүүн хэсгийн нийлбэр масс дефект ∆������������ц- дефект масс Mц-цөмийн масс цөмийн массаас их масс mp- протоны масс mn-нейтроны масс 169 Цөмийн ∆������������ = ∆������������ц ∙ с2 с= 3 ∙ 108м/c ∆������������- нэгдмэл нэг холбоосы цөмийг задлахад н энерги шаардагдах энерги

32 170 Цөмийн ������������ = ∆������������ц ������������ −холбоосын Цөмийн нэг нуклонд холбоосы А энерги ноогдох холбоосын н энерги А- масс тоо буюу энерги нуклоны тоо Цөм ∝ цацраг цацруулахыг альфа 171 Альфа ХzA ������������24 + ������������������������������−������−24 задрал гэнэ Энэ үед задрал XzA-элементийн тэмдэглэгээ анхны цөмийн атомын Y������������z2A4−−−24а−льшфианзэаэдлреамлеыннтитэймндцэөгмлэгээ дугаар хоёроор масс тоо нь дөрвөөр багассан өөр нэг Х���������������������������−���������0������������������������������+������11-в-ештти���а���н������−0зэ1аэд+лреа������м���л���������������������е+ы������ н1нтитйэмндцэөгмлэгээ цөмийг үүсгэнэ 172 Бетта Цөмөөс электрон задрал сугаран гарах үзэгдлийг ������������ задрал гэнэ .Энэ үед масс тоо өөрчлөгдөхгүй ч атомын дугаар нэгэр Х������������������������ ������������������������������������ +������������ өссөн цөмийг үүсгэнэ. ∝, ������������ - задралын дүнд 173 Гамма цацаргалт ������������ −гамма цацрал илүүдэл энергээ цахилгаан соронзон долгион хэлбэрээр цацаргадаг .Энэ үед атомын дугаар ,масс 174 Цөмийн X+∝ тоо өөрчлөгдөхгүй V+b Цөмийг бөөмөөр урвал X,V –цөмүүд бөмбөгдөж өөр ∝,b бөөмүүд ������������01 нейтрон ������������������������24 + ������������������������49 → ������������612 + ������������01 төрлийн цөм зохиомолоор үүсгэхийг цөмийн урвал гэнэ. 175 Цөмий 23952������������ + 01������������ → 3963������������������������ + 14560������������������������ Цөмийн изотопууд өөртөө удаан н + (2 − 3)10������������ нейтроныг шингээснээр хувааг (2-3)01������������ – цөмийн хуваагдлын тогтворгүй болж ,ойролцоо дах үед бий болох нейтрон масстай хоёр цөм болон урвал хуваагддаг энэ үзэгдлийг хуваагдах урвал гэнэ .Энэ үед 2- 3 нейтрон бий болно .

33 176 Цөмий 21������������ + 21������������ → 14������������������������ + ������������01 Хөнгөн цөмүүд хоорондоо н 12������������ −устөрөгчийн хөнгөн цөм урвалд орон масс тоо ихтэй өөр нэгдэх 41������������������������- гелийн цөм цөмийг үүсгэнэ .Энэ урвалыг урвал ������������01-нейтрон цөмийн нэгдэх урвал гэнэ . 177 Цацраг ������������ N- t Нэгж хугацаанд задрах цөмийн идэвхи хугацааны тоо буюу цацраг идэвхи нь N=������������0 ∙ �12������������� (1) т N=������������0 ∙ ������������− λ ������������ дараа тухайн эгшинд задарч байгаа задрал задраагүй цацраг идэвхит цөмийн тоотой ын үлдсэн пропорцианаль байна . хууль цөмийн тоо N0 t=0 эгшинд задраагүй байсан цөмийн тоо T- хагас задралын үе t- хугацаа e=2,7183 λ =0,693/T задралын тогтмол Физик хэмжигдэхүүний нэгжийн угтвар Угтвар Тэмдэгл Үржигдэхүүн Угтвар Тэмдэгл Үржигдэхүүн эгээ эгээ Тера Т 1012 Деци д 10-1 Гега Г 109 Санти с 10-2 Мега М 106 Милли м 10-3 Кило К 103 Микро мк 10-6 Гекто Г 102 Нано н 10-9 Дека да 101 Пико п 10-12 Нягт ������������, ������������������������������������кг/м3 Хөнгөнцагаан 2,7 Хар тугалга 11,3 Керосин 0,8 Вольфрам 19,3 Зэс 8,9 Мөнгөнус 13,6 Төмөр 7,9 Гууль 8,3-8,4 Бензин 0,76 Ган 7,8 Мөнгө 10,5 Глицерин 1,26 Мөс 0,9 Никель 8,8 Ус 1,0 Спирт 0,79 Хатуу биеийн дулаан багтаамж С,кЖ/кг,град Хөнгөнцагаан 0,92 Зэс 0,38 Вольфрам 0,15 Ган 0,46 Мөс 2,1 Хар тугалга 0,14 Ус 4,19 Ширэм 0,54 Хайлахын хувийн дулаан λ , кЖ/кг

34 393 Төмөр 270 Ган 84 24 Алт 67 Мөнгө 87 Хөнгөнцагаан 332 Зэс 180 Хар тугалга 59 Ширэм Мөс 139 Цагаан тугалга Ууршихийн хувийн дулаан r,МЖ/кг Ус 2,26 Хар тугалга 0,86 Спирт 0,85 Бензин 0,23 Мөнгөн ус 0,293 Хайлах темпратур tx0 0C Хөнгөнцагаан 660 Төмөр 1540 Хуванцар 70-90 Хар тугалга 327 Зэс 1084 Алт 1064 Мөнгө 962 Ширэм 1100-1300 Бензин -60 Юнгийн модуль E, ГПа Хөнгөн цагаан 70 Хар тугалга 17 Ган 20-22 Төмөр 200 Зэс 110 Бетон 3000 Хатуу биеийн шугаман тэлэлтийн темпратурын коэффициент ∝ , ������������������������−������������град−������������ Хөнгөнцагаан 24 Гууль 17-19 Хар тугалга 29 вольфрам 4,5 Ган 10-17 Төмөр 12-15 Нихром 14 Константан 12 Шингэний эзлэхүүн тэлэлтийн темпратурын коэффицциент ������������, ������������������������−������������град−������������ Ус 200 Бензин 1240 Керосин 960 Спирт 1080 Шаталтын хувийн дулаан ( илчлэг ) q,Мж/кг Керосин 46 Нефть 43,5-46 Дарь 3,8 Мод 8-10 Спирт 27 Нүүрс 19 Бензин 44-47 Кокс 29 Шингэний гадаргын таталцлал (t0=200C) δ , мН/м Ус 73 Савангийн уусмал 40 Керосин 24 Глицрин 63 Спирт 22 Диэлетрик нэвтрүүлэх чадвар ,������������ Агаар 1 Эбонит 4 Керосин 2 Шил 7 Ус 81 Ц,х,экв 1,118 Гялтгануур 7 Лааны тос 2,1 0,0932 0,329 Цахилгаан химийн эквивалент к,10-6кг/Кл 0,193 0,104 Валент ц,х ,экв Катион Валент Анион 1 0,367 Ag+ 1 Cl- 1 0,643 Al3+ 3 NO3- 2 0,0829 Cu2+ 2 O2- 1 0,177 F3+ 3 OH- 2 0,499 H+ 1 SO2-4

35 Дамжуулагчийн хувийн эсэргүүцэл (t0=200C) ������������,мкОм.м Зэс 0,017 Константан 0,5 0,28 Гууль 0,07-0,08 Хөнгөн цагаан 0,21 1,1 Төмөр 0,1 Хар тугалга 0,4 Ган 0,1-0,14 Нихром Никель 0,073 Никелин Вольфрам 0,055 Эсэргүүцлийн темпратурын коэффициент ∝, ������������������������−������������град−������������ Зэс 4,3 Константан 0,05 1-4 Гууль 01-0,4 Ган 6,5 5 Төмөр 6 Никель Вольфрам Фотоэффектийн улаан хилийн долгионы урт λ , Нм Тантал 308 Кальций 385 Мөнгө 260 Төмөр 268 Литий 500 Цинк 260 Цагаан алт 200 Висмут 287 Сурма 670 Зэс 270 Никель 255 Цезий 620 Вольфрам 272 Үзэгдэх гэрлийн өнгө ба харгалзах долгионы урт λ ,нм Улаан 760-620 Цэнхэр 500-480 480-450 Улбар шар 620-590 Хөх 450-390 Шар 590-560 Ягаан Ногоон 560-500 Хугарлын илтгэгч (550 нмдолгионы хувьд ) Ус 1,333 Чулуун давс 1,54 1,54 Глицерин 1,47 Кварц 1,55 1,31 Шил 1,51 Хув 2,42 Хөнгөн крон 1,77 Мөс Хүнд флинт Алмаз Цөмийн цацраг идэвхит хагас задралын үе Т ½ Уран -238 4,56.109жил Радон -222 3,82 өдөр Торий -232 1,4.1010жил Нептуний -237 2,2.106жил Радий -226 1617 жил Полоний 218 Уран -235 7,13.108жил Полоний -212 3,05 мин 3.10-7сек Зарим изотопын атомын масс ба холбоос энерги элемент Атом масс Холбоос элемент Атомын Холбоос

36 м,а,н энерги масс энерги м,а,н Мэв ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������111���������������21333���������76224439 Мэв ���������������������������������������������������������������������99���22������������678851111122332760485 10,012949 64,744 12,000000 92,156 1,007825 2,2241 14,003074 104,653 2,014102 8,4820 15,994915 127,612 3,016049 7,7243 16,999133 121,754 3,016022 28,2937 235,0439 1783,8 4,002603 31,9870 238,0508 1801,7 6,015125 39,239 7,016004 58,153 9,012186 Усны ханасан уурын нягт ������������х,г/м3 t0C ������������х,г/м3 t0C ������������х,г/м3 -4 3,51 16 13,6 0 4,84 20 17,3 4 6,4 24 21,8 8 8,3 28 27,2 12 10,7 32 33,9 Математикийн зарим томъёо sin ∝ = а cos ∝ = ������������ с с c а ������������ а tan ∝ = ������������ csc ∝ = а ∝ а,b- катетууд bТригонометр функцийн зарим утгууд csc ∝ sin ∝ cos ∝ tan ∝ Функц аргумент 00 0 1 0 - 300 1/2 √3/2 1/√3 √3 450 1/√2 1/√2 1 1 600 √3/2 1/2 √3 1/√3 900 1 0 - 0 1800 0 -1 0 - 1. Гурвалжны талбай : 2. Тойргийн урт : C=2������������������������ S=а2ℎ D=2R h 3. Трапецийн талбай: 4. Дугуйн талбай : S=������������������������2 А h

37 S=а+2������������ ∙ ℎ b 7. Цлиндрийн эзлэхүүн 5. бөмбөрцгийн гадаргуун талбай : S=4������������������������2 6.бөмбөрцгийн эзлэхүүн: v=s∙ ℎ = V=43������������ ������������3 ������������������������2ℎ Физикийн зарим тогтмолууд C=2,99792458∙ 108 [м/c] 1.Гэрлийн хурд ������������ = 6,672 ∙ 10−11 [H∙ м2/кг2 k=1,38∙ 10−23 [Ж∙ с] 2.Гравитацын тогтмол ������������������������ = 6,02204 ∙ 1023 [моль-1] 3.Больцмоны тогтмол R=8,31441 [Ж/моль .К] 4.Авогадрогийн тоо ������������0 = 8,85 ∙ 10−12 [Кл2/������������ ∙ м2] 5.Хийн түгээмэл тогтмол F=9,648456∙ 104 [Кл/моль] 6. Цахилгаан тогтмол h=6,6261∙ 10−34 [Ж∙ с] 7. Фарадейн тоо ������������������������ = 1,67265 ∙ 10−27 [кг ] 8. Планкийн тогтмол ������������������������ = 9,10953 ∙ 10−31 [кг ] ������������− = 1,60219 ∙ 10−19 [кл] 9.Протоны тайвны масс ������������������������ = 1,67265 ∙ 10−27 [кг ] R=6,37∙ 106[м] 10. Электроны тайвны масс m =2∙ 1030 [кг ] 11.Электроны цэнэг m =5,97∙ 1024 [кг ] R=1,5∙ 1011 12.Нейтроны тайвны масс [м] 13.Дэлхийн радиус 14 Нарны масс Урт 1А(ангестрем )=10-8см 15. Дэлхийн масс 1дюйм=25,40 мм 16. Нарнаас дэлхий хүртэлх 1инч=2,54см зай 1фут=30,48см Зарим хэмжигдэхүүний нэгж 1ярд=0,9144м Масс 1миль=1609,3м 1т(тонн)=1000кг 1гэрлийн жил=9,463∙ 1012км 1кг=1000г 1парсек=3,08∙ 1013 км 1лан=37г 1карат=0,2г 1пүү=16,38кг 1цэн=2,6кг 1центнер=50,8г

38 Даралт 1атм=105 Па=760мм,м,у,б Эзлэхүүн 1л=1000мл 1мм,м,у,б=133,3Па 1дм3=1л 1м3=1000л 1см3=1мл Энерги 1эрг=10-7Ж 1кал=4,19Ж 1ккал=4190Ж 1эв=1,6∙ 10−19Ж 1Мэв=1,6∙ 10−13 Ж

39 Завхан аймаг Их-Уул сумын бүрэн дунд сургууль Эмхэтгэсэн багш Ё.Ариунжаргал 2015 он Баян –Ухаа


Like this book? You can publish your book online for free in a few minutes!
Create your own flipbook