สุภาษิตไทย

เรียบเรียงโดย นางสาวรัตนากร ฉลองธรรม สุ ภ า ษิ ต ไ ท ย



ก คำนำ E-book เรื่อง สุภาษิตไทย ฉบับนี้เป็นส่วนหนึ่ง ของรายวิชานวัตกรรมและเทคโนโลยีสารสนเทศเพื่อการ สื่อสารการศึกษาและการเรียนรู้ซึ่งมีเนื้อหาเกี่ยวกับสุภาษิต ไทยคำสุภาษิตเป็นส่วนหนึ่งของภาษาไทยที่มีมานาน ถ่ายทอดมาสู่ลูกหลานไทยในปัจจุบันนี้และยังใช้ประโยชน์ได้ ดีด้วยคำสุภาษิตคือข้อความหรือถ้อยคำที่เป็นคำสอนให้ ความหมายคติสอนใจที่จดจำง่ายเข้าใจง่ายและมีภาษาที่ถูก ต้องสวยงาม คำสุภาษิตจึงจำเป็น ที่ ต้อง มีใช้ในการเรียน พื้นฐานของเด็กชั้นประถมศึกษา เราจึงต้องส่งเสริมให้เด็ก เรียนรู้คำสุภาษิตไว้เพื่อเป็นประโยชน์กับเด็กไทยทุกคน ผู้จัดทำหวังเป็นอย่างยิ่งว่าE-book ฉบับนี้จะเป็น ประโยชน์ต่อผู้อ่านทุกคน และผู้ที่กำลังศึกษาเกี่ยวกับเรื่อง สุภาษิตไทย ผู้จัดทำ นางสาวรัตนากร ฉลองธรรม



ข สารบัญ หน้า ก เรื่อง ข คำนำ ค สารบัญ 1 สารบัญต่อ 2 ความหมายของสุภาษิตไทย 3 ที่มาของสุภาษิตไทย 4-5 ประเภทของสุภาษิตไทย ความแตกต่างของสุภาษิตไทย 6 สำนวน คำพังเพย 6 สุภาษิตไทย 6 7 อดเปรี้ยวไว้กินหวาน 7 หาเลือดปู 8 หัวเดียวกระเทียมลีบ 8 หมาลอบกัด วัดรอยเท้า รู้ไว้ใช่ว่าใส่บ่าแบกหาม



ค สารบัญต่อ เรื่อง หน้า ไม้อ่อนดัดง่ายไม้แก่ดัดยาก 9 ฝากปลาไว้กับแมว 9 ปอกกล้วยเข้าปาก 10 ตนเป็นที่พึ่งแห่งตน 10 ช้างตายทั้งตัวเอาใบบัวปิด 11 จับปลาสองมือ 11 คางคกขึ้นวอ 12 ขี่ช้างจับตั๊กแตน 12 ขวานผ่าซาก 13 แกว่งเท้าหาเสี้ยน 13 14 แบบฝึกหัด 15 เฉลยแบบฝึกหัด 16 บรรณานุกรม 17 ประวัติผู้จัดทำ



1 ความหมายของสุภาษิตไทย สุภาษิต เป็นคำกล่าวที่มีคติควรฟัง มีจุดมุ่ง หมายเพื่อการสั่งสอน เตือนสติให้คิด ไม่มีการเสียดสี หรือติชมอย่างคำพังเพย เป็นถ้อยคําที่แสดงหลักความ จริง เป็นที่ยอมรับกันโดย ทั่วๆ ไป สุภาษิตนี้ ยังมีความ หมายรวมไปถึงสัจธรรม คำสั่งสอนที่เป็นความจริงอัน เที่ยงแท้ทาง ศาสนาด้วย เช่น ตนเป็นที่พึ่งแห่งตน คน ล่วงทุกข์ได้เพราะความเพียร ฯลฯ

2 ที่มาของสุภาษิตไทย สุภาษิตไทย นั้ นนิ ยมใช้กันมาอย่างยาวนานและแพร่ หลาย นั บเป็นอีกหนึ่ งในวัฒนธรรมที่น่ าภาคภูมิใจของ ไทยเรา สุภาษิตไทยนั้ น เกิดจากพฤติกรรมการใช้ชีวิต ประจำวันของผู้คนที่ทำให้เกิดเหตุการณ์ต่าง ๆ ขึ้น ทั้ง ทางดีและทางร้าย จนมีการนำสิ่งที่เกิดขึ้นมาเรียบเรียง ถ้อยคำใหม่ในเชิงสั่งสอนหรือเปรียบเทียบ จนเกิดเป็น สุภาษิตสำนวนไทยในที่สุด

3 ประเภทของสุภาษิตไทย คำสุภาษิตมักจะมาในรูปแบบ ของสำนวนโวหาร หรือคำพังเพย เมื่อ ฟังแล้วบางครั้งมักจะไม่ค่อยได้ความ หมายในตัวของมันเองเท่าไหร่นั ก แต่ ต้องนำไปประกอบกับเหตุการณ์ หรือ ตัวบุคคล จึงจะได้ความหมายที่เป็น คติเตือนใจ คำสุภาษิตมีอยู่ด้วยกัน 2 ประเภทคือ 1.คำสุภาษิตที่ฟังแล้วเข้าใจได้ทันที โดยที่ไม่ต้องแปลความหมาย ให้เข้ากับสถานการณ์นั้ นๆ เช่น ทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชั่ว 2.คำสุภาษิตที่ฟังแล้วไม่เข้าใจในทันที ต้องแปล ความหมายของมันให้เข้ากับสถานการณ์ ต่างๆก่อนถึง จะทราบถึงความหมายและแนวสอนของคำสุภาษิต นั้ นๆ เช่น ผีบ้านไม่ดี ผีป่าก็พลอย

4 ความแตกต่างของสุภาษิตไทย สำนวน คำพังเพย สุภาษิต สุภาษิต คือ คำกล่าวที่มีคติสอนใจ สุภาษิตจึงมีลักษณะเดียวกับสำนวนและคำ พังเพย แต่มีจุดมุ่งหมายเพื่อการสั่งสอน เตือนสติให้คิด ไม่มีการเสียดสีหรือติชม อย่างคำพังเพย เป็นถ้อยคำที่แสดงหลัก ความจริง เป็นที่ยอมรับกันโดยทั่วๆ ไป ภาษิตนี้ ยังมีความหมายรวมไปถึง สัจธรรม คำสั่ งสอนที่เป็นความจริงอันเที่ยงแท้ทาง ศาสนาด้วย สำนวน สำนวน หมายถึง ถ้อยคำที่กระทัดรัด คมคายกินใจผู้ฟัง ไพเราะสละสลวย และมีความหมายลึกซึ้ง เป็นที่รู้จักกัน ทั่วไป

5 คำพังเพ ย คําพังเพย คือ ถ้อยคําที่เปรียบเทียบ เหตุการณ์ หรือเรื่องราวต่างๆ ที่พบเห็นได้ใน การดํารงชีวิตของคนรุ่นก่อน โดยมากไม่เน้ น การสั่งสอน แต่ใช้ในทํานองเสียดสีประชด ประชัน เพื่อให้สะท้อนความคิด ความเชื่อถือ และเป็นคติเตือนใจ หรือเป็นข้อคิดสะกิดใจ ให้นํ ามาปฏิบัติ หลักการจำ สุภาษิต เอาไว้สอน สำนวน เอาไว้เปรียบเทียบ คำพังเพย มักมีทำนองไปในทาง เสียดสี ประชดประชัน แฝงความหมาย เชิงติชม

6 สุภาษิตไทย อดเปรี้ยวไว้กินหวาน อดเปรี้ยวไว้กินหวาน หมายถึง อดทนรอเพื่อจะได้สิ่ งที่ดีกว่า ผลไม้หลายชนิ ดเมื่อยังดิบอยู่จะ มีรสเปรี้ยว เช่น มะม่วง ส้ม มะเฟือง แต่ถ้ารอจนสุกงอมรสชาติจะหวาน ทานอร่อย ที่มา: หนังสือสุภาษิตไทย เรื่องแม่พลอยจันทร์ หาเลือดกับปู หาเลือดกับปู หมายถึง บังคับ ข่มขู่เอาจากผู้ไม่มีจะให้ ปูเป็นสั ตว์ที่ไม่มีเลือดการหา หรือรีดเลือดจากตัวปูจึงเป็นไปไม่ ได้สำนวนนี้ บางแห่งใช้ว่ารีดเลือด กับปูหรือเอาเลือดกับปู ที่มา: หนังสือสุภาษิตไทย เรื่องแม่พลอยจันทร์

7 หัวเดียวกระเทียมลีบ หัวเดียวกระเทียมลีบ หมายถึง ไม่มีใครเป็นพวกด้วยอยู่ตัวคนเดียว กระเทียมหนึ่ งหัว ประกอบด้วย กระเทียมหลายๆกลีบรวมกันแต่ บางหัวจะมีเพียงกลีบเดียวที่ใช้ได้ นอกนั้ นลีบหมด ที่มา: หนังสือสุภาษิตไทย เรื่องแม่พลอยจันทร์ หมาลอบกัด หมาลอบกัด หมายถึง คนที่ชอบ ให้ร้ายคนอื่นลับหลัง เช่น นายรู้ไหม การเอาเรื่องส่ วนตัวของเราไปพูดให้ คนอื่นฟังเขาเรียกว่า หมาลอบกัดมี ปัญหาอะไรกับเราก็พูดกันได้ ที่มา: หนังสือสุภาษิตไทย เรื่องแม่พลอยจันทร์

8 วัดรอยเท้า วัดรอยเท้า หมายถึง เป็นเด็กที่ ชอบทำตัวเสมอผู้ใหญ่ เท้าเด็กย่อมเล็กกว่าผู้ใหญ่เป็น ธรรมดา สำนวนนี้ เปรียบผู้ที่มีอายุ น้ อยกว่าความรู้ประสบการณ์น้ อย กว่ากันมากแต่ไม่ประมาณตนเทียบ ตัวเองเท่าเทียมกันผู้ใหญ่ ที่มา: หนังสือสุภาษิตไทย เรื่องแม่พลอยจันทร์ รู้ไว้ใช่ว่าใส่ บ่าแบกหาม รู้ไว้ใช่ว่าใส่บ่าแบกหาม หมายถึงรัก การเล่าเรียนไว้ไม่หนั กแรงเท่าแบกหาม การศึกษาเล่าเรียนถึงจะเรียนหนั ก เท่าใดก็ไม่มีน้ำหนั กไม่หนั กแรงเช่นกับ แบกหาม ที่มา: หนังสือสุภาษิตไทย เรื่องแม่พลอยจันทร์

9 ไม้อ่อนดัดง่ายไม้แก่ดัดยาก ไม้อ่อนดัดง่ายไม้แก่ดัดยาก หมายถึง สอนสั่ง อบรม ให้ผู้เยาว์ประพฤติดีปฏิบัติดี ง่ายกว่าอบรมสั่ งสอนผู้ใหญ่ ไม้อ่อนเราสามารถบังคับให้ไม้ดัดไป ตามรูปร่างที่เราต้องการได้ แต่ไม้แก่ถ้าเรา ดัดเพียงเล็กน้ อยก็อาจหักได้ ที่มา: หนังสือสุภาษิตไทย เรื่องแม่พลอยจันทร์ ฝากปลาไว้กับแมว ฝากปลาไว้กับแมว หมายถึง ฝากของ ที่ถูกใจผู้รับฝาก ย่อมสูญเสียของที่ฝากไป แมวชอบกินปลาเป็นอาหาร เมื่อใด แมวเห็นปลามันก็จะกินหมด สำนวนนี้ บาง ครั้งใช้ว่า \"ฝากปลาย่างไว้กับแมว\" ที่มา: หนังสือสุภาษิตไทย เรื่องแม่พลอยจันทร์

10 ที่มา: หนังสือสุภาษิตไทย เรื่องแม่พลอยจันทร์ ปอกกล้วยเข้าปาก ปอกกล้วยเข้าปาก หมายถึง สิ่ งที่ทำง่ายๆไม่มีปัญหา กล้วยเป็นผลไม้ที่สามารถ ปอกเปลือกได้ง่ายจึงนำมาใช้ เปรียบกับการกระทำที่ง่ายๆ เช่น เกมพวกนี้ เล่นสบายมากยิ่งกว่า ปอกกล้วยเข้าปาก ตนเป็นที่พึ่งแห่งตน . ตนเป็นที่พึ่งแห่งตน หมายถึง ไม่ว่า ที่มา: หนังสือสุภาษิตไทย เรื่องแม่พลอยจันทร์ จะทำสิ่ งใดควรทำด้วยตนเองก่อน สุภาษิตนี้ นำมาจากคำสั่งสอนของ พระพุทธเจ้าในศาสนาพุทธ ที่กล่าวไว้ว่า \"อัตตาหิ อัตตโนนาโถ\" คือ จะทำสิ่งใดให้ พึ่งกำลังกาย กำลังความคิดของตนเอง

11 ช้างตายทั้งตัวเอาใบบัวปิด ช้างตายทั้งตัวเอาใบบัวปิด หมายถึง กระทำสิ่งที่เลวร้าย ความชั่วหรือความผิดใดๆก็ไม่ สามารถปิดบังได้ เปรียบดังช้างที่เป็นสั ตว์ใหญ่ หากมันล้มตาย จะใช้เพียงใบบัว มาปิดช้างทั้งตัวคงไม่ได้ ที่มา: หนังสือสุภาษิตไทย เรื่องแม่พลอยจันทร์ จับปลาสองมือ ที่มา: หนังสือสุภาษิตไทย เรื่องแม่พลอยจันทร์ จับปลาสองมือ หมายถึง หมายให้ ได้ทั้ง 2 อย่าง โดยเสี่ยงทำทั้งสอง อย่าง. พร้อมๆกันอาจจะไม่สำเร็จเลย สั กอย่าง การจับปลาต้องใช้สองมือช่วยกัน จับถึงจะสำเร็จ เพราะตัวปลาทั้งลื่นทั้ง ว่องไวหากโลภพยายามใช้มือจับปลา ข้างละตัว ปลาย่อมหลุดจากมือ ไม่ได้ ปลาเลยสั กตัว

12 คางคกขึ้ นวอ คางคกขึ้นวอ หมายถึง คนที่เคยต่ำต้อยพอได้ดิบได้ดี ก็ลืมตัว คางคกสำนวนนี้ เปรียบ กับคนที่ต่ำต้อยยากจน วอ คือ พาหนะสำหรับ การเดินทางสำหรับผู้มียศฐา บรรดาศั กดิ์ในโบราณกาล ที่มา: หนังสือสุภาษิตไทย เรื่องแม่พลอยจันทร์ ขี่ช้างจับตั๊กแตน ที่มา: หนังสือสุภาษิตไทย เรื่องแม่พลอยจันทร์ . ขี่ช้างจับตั๊กแตน เปรียบ เหมือนการลงทุนที่ใช้ทุนมากแต่ได้ ผลตอบแทนน้ อยนิ ด ช้างเป็นสั ตว์ตัวใหญ่หากต้องขี่ ช้างเพื่อไล่จับตั๊กแตนที่ตัวเล็กและ บินได้ว่องไว ย่อมเป็นการกระทำที่ ไม่เหมาะสมและไม่คุ้มค่า

13 ที่มา: หนังสือสุภาษิตไทย เรื่องแม่พลอยจันทร์ ขวานผ่าซาก ขวานผ่าซาก หมายถึง คนที่ ชอบพูดจางโผงผางตรงเกินไปไม่ เกรงว่าคนที่ได้ยินได้ฟังจะรู้สึ ก เช่นไร และสมควรพูดไหมใน สถานการณ์ขณะนั้ น ซาก หมายถึง ซากไม้แห้งที่แข็ง กระด้างการเอาขวานผ่าไม้ซากจึง เป็นเรื่องยาก แกว่งเท้าหาเสี้ ยน . แกว่งเท้าหาเสี้ยน หมายถึง คนที่ชอบ หาเรื่องใส่ ตัว เสี้ยนเป็นเศษเนื้ อไม้เล็กๆมีปลาย แหลมคมเหมือนเข็มหรือหนามถ้าตำเข้าที่ใด จะเจ็บปวดและเอาออกยาก ที่มา: หนังสือสุภาษิตไทย เรื่องแม่พลอยจันทร์

14 แบบฝึกอหะัไดรสเุอภ่ยา?ษิตไทย คำชี้แจง : จงนำคำสุภาษิตที่กำหนดให้มาเติมในช่องว่างให้ตรงกับความหมาย แกว่งเท้าหาเสี้ยน คางคกขึ้นวอ ตนเป็นที่พึ่งแห่งตน อดเปรี้ยวไว้กินหวาน ช้างตายทั้งตัวเอาใบบัวปิด ไม้อ่อนดัดง่ายไม้แก่ดัดยาก ปอกกล้วยเข้าปาก ฝากปลาไว้กับแมว หัวเดียวกระเทียมลีบ หาเลือดกับปู 1.................................. คือ กระทำสิ่งที่เลวร้ายความชั่วหรือความผิดใดๆก็ไม่สามารถปิดบังได้ 2.................................. คือ อดทนรอเพื่อจะได้สิ่งที่ดีกว่า 3.................................. คือ บังคับข่มขู่เอาจากผู้ไม่มีจะให้ 4.................................. คือ ไม่ว่าจะทำสิ่งใดควรทำด้วยตนเองก่อน 5.................................. คือ สิ่งที่ทำง่ายๆไม่มีปัญหา 6.................................. คือ คนที่ชอบหาเรื่องใส่ตัว 7.................................. คือ สอนสั่ง อบรม ให้ผู้เยาว์ประพฤติดีปฏิบัติดีง่ายกว่าอบรมสั่งสอน ผู้ใหญ่ 8.................................. คือ คนที่เคยต่ำต้อยพอได้ดิบได้ดีก็ลืมตัว 9.................................. คือ ไม่มีใครเป็นพวกด้วยอยู่ตัวคนเดียว 10. ................................. คือ ฝากของที่ถูกใจผู้รับฝาก ย่อมสูญเสียของที่ฝากไป

15 เฉลยแบบอฝะึกไรหัเดอ่สยุ?ภาษิตไทย คำชี้แจง : จงนำคำสุภาษิตที่กำหนดให้มาเติมในช่องว่างให้ตรงกับความหมาย แกว่งเท้าหาเสี้ยน คางคกขึ้นวอ ตนเป็นที่พึ่งแห่งตน อดเปรี้ยวไว้กินหวาน ช้างตายทั้งตัวเอาใบบัวปิด ไม้อ่อนดัดง่ายไม้แก่ดัดยาก ปอกกล้วยเข้าปาก ฝากปลาไว้กับแมว หัวเดียวกระเทียมลีบ หาเลือดกับปู 1.ช.้.า.ง..ต..า.ย..ท.ั้.ง..ตั.ว..เ.อ.า..ใ.บ..บ.ั.ว..ป.ิ.ด... คือ กระทำสิ่งที่เลวร้ายความชั่วหรือความผิดใดๆก็ไม่สามารถปิดบังได้ 2. ..อ.ด..เ.ป..ร.ี้.ย.ว..ไ.ว.้ก.ิ.น..ห..ว.า..น......... คือ อดทนรอเพื่อจะได้สิ่งที่ดีกว่า 3. ..ห.า..เ.ล.ือ..ด..ก.ั.บ..ป.ู................. คือ บังคับข่มขู่เอาจากผู้ไม่มีจะให้ 4. ..ต.น..เ.ป.็.น..ท.ี่.พ.ึ่.ง..แ.ห.่.ง..ต..น.......... คือ ไม่ว่าจะทำสิ่งใดควรทำด้วยตนเองก่อน 5. ..ป..อ.ก..ก..ล.้.ว.ย..เ.ข.้า..ป..า.ก............ คือ สิ่งที่ทำง่ายๆไม่มีปัญหา 6. ...แ.ก..ว.่.ง.เ.ท.้.า.ห..า..เ.สี.้ย..น............ คือ คนที่ชอบหาเรื่องใส่ตัว 7. .ไ.ม.้.อ.่.อ..น..ด.ั.ด.ง.่.า.ย..ไ.ม.้.แ..ก.่ด.ั.ด..ย..า.ก.. คือ สอนสั่ง อบรม ให้ผู้เยาว์ประพฤติดีปฏิบัติดีง่ายกว่าอบรมสั่งสอน ผู้ใหญ่ 8. ..ค..า.ง..ค..ก..ขึ.้น..ว..อ................. คือ คนที่เคยต่ำต้อยพอได้ดิบได้ดีก็ลืมตัว 9.ห.ั.ว..เ.ดี.ย..ว..ก.ร..ะ.เ.ท.ี.ย..ม..ล.ีบ........... คือ ไม่มีใครเป็นพวกด้วยอยู่ตัวคนเดียว 10. ฝ..า..ก.ป..ล..า..ไ.ว้.ก.ั.บ..แ..ม..ว............ คือ ฝากของที่ถูกใจผู้รับฝาก ย่อมสูญเสียของที่ฝากไป

16 บรรณานุกรม กิจมาโนชญ์ โรจนทรัพย์.(2562). เรียนลัดอัศจรรย์วันเดียวจบภาษาไทย ครูลิลลี่. (พิมพ์ครั้งที่2) กรุงเทพฯ:กิจมาโนชญ์ ติวเตอร์ริ่ง จำกัด. ติวฟรี.คอม. (ม.ป.ป.). คำสุภาษิต 180 คำ พร้อมความหมาย. (ม.ป.ป.). สืบค้นเมื่อ 15 มกราคม 2566. จาก https://www.tewfree.com/คำสุภาษิต/. Camus. (ม.ป.ป.). สำนวน สุภาษิต คำพังเพย คำคม. สืบค้นเมื่อ 15 มกราคม 2566. จาก https://lifestyle. campus-star.com/ knowledge/76389.html. Sun Child. (2551). สุภาษิตไทย เรื่องแม่พลอยจันทร์. กรุงเทพฯ:ซันไซล์ด.

ป ร ะ วัติ ผู้ จั ด ทำ 17 นางสาวรัตนากร ฉลองธรรม ชื่อเล่น : แพม วันเดือนปีเกิด : 27 พฤศจิกายน 2545 อายุ : 20 ปี เพศ : หญิง สัญชาติ : ไทย เชื้อชาติ : ไทย ศาสนา : พุทธ รหัสนักศึกษา : 64040101122 ชั้นปี : 2 คณะ : ครุศาสตร์ สาขา : วิชาภาษาไทย สถานศึกษา : มหาวิทยาลัยราชภัฏอุดรธานี ที่อยู่ ประวัติการศึกษา 102 หมุ่6 ตำบลห้วยบง อำเภอเมือง ระดับชั้นปฐมวัยปีที่ 1-3 จังหวัดชัยภูมิ รหัสไปรษณีย์ 36000 โรงเรียนอนุบาลศักดิ์ประทุม งานอดิเรก ระดับชั้นประถมศึกษาปี่ที่ 1-6 อ่านนิยาย ฟังเพลง โรงเรียนบ้านหินกอง ดูหนัง ระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1-6 คติประจำใจ โรงเรียนสตรีชัยภูมิ \" ทำทุกวันให้มีความสุข \" ระดับอุดมศึกษา มหาวิทยาลัยราชภัฏอุดรธานี ช่องทางติดต่อ Rattanakorn Chalongtham [email protected] 0986271992

ข อบคุณค่ะ