วรรณคดีวิจักษ์ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 เรื่องนิราศภูเขาทอง

นิราศภูเขาทอง ระดบั ช้ันมธั ยมศึกษาปี ที่ ๑

คานา หนังสือ E-Book เล่มน้ี จดั ทำข้ึนเพ่ือประกอบกำรเรียนกำรสอนใน รำยวิชำประภำษำไทย ผูจ้ ดั ทำไดร้ วบรวมขอ้ มูลเกี่ยวกบั เร่ืองนิรำศภูเขำ ทอง ช้นั มธั ยมศึกษำปี ท่ี 1 เพื่อให้นกั เรียนไดค้ วำมรู้ ควำมเขำ้ ใจในเน้ือหำ มำกยง่ิ ข้ึน ผจู้ ดั ทำหวงั เป็นอยำ่ งย่งิ ว่ำหนงั สือเล่มน้ีจะเป็นประโยชน์แก่นกั เรียน และผสู้ นใจ ไมม่ ำกกน็ อ้ ย นำงสำวซำฟี กำ อำแวกือจิ ผจู้ ดั ทำ

สารบญั หน้า เรื่อง 1 1 ประวตั ิผแู้ ต่ง 2 ควำมเป็ นมำ 2 จุดประสงคใ์ นกำรแตง่ 3 ลกั ษณะคำประพนั ธ์ 3 กลอนนิรำศ 4 เน้ือหำ 5 ประวตั ิพระเจดียภ์ เู ขำทอง 6 เน้ือเรื่องยอ่ 7 คุณคำ่ ของเร่ือง ขอ้ คดิ ที่ไดจ้ ำกเร่ือง อำ้ งอิง

นิราศภูเขาทอง

1 ประวตั ผิ ู้แต่ง ประวัติของท่ำนสุ นทรภู่ ท่ำนเป็ นกวีเอกคนหน่ึงของกรุ ง รัตนโกสินทร์ เกิดเมื่อวนั จนั ทร์ เดือน ๘ ข้ึน ๑ ค่ำ ปี มะเมีย ตรงกบั วนั ท่ี ๒๖ มิถุนำยน พ.ศ.๒๓๒๙ ซ่ึงตรงกบั รัชสมยั ของพระบำทสมเด็จพระ พุทธยอดฟ้ำจุฬำโลก (รัชกำลท่ี ๑) บิดำเป็ นชำวบำ้ นกร่ำ อำเภอแกลง จงั หวดั ระยอง มำรดำเป็นคนจงั หวดั ไหนไม่ปรำกฏ ต้งั แต่สุนทรภู่ยงั เดก็ บิดำกลบั ไปบวชท่ีเมืองแกลง ส่วนมำรดำมีสำมีใหม่มีลูกผูห้ ญิงอีก ๒ คน ชื่อฉิมกับนิ่ม ต่อมำมำรดำได้เป็ นแม่นมของพระองค์เจ้ำจงกล พระธิดำของกรมพระรำชวงั หลงั สุนทรภู่จึงเขำ้ ไปอยู่ในวงั กบั มำรดำ ตอนยงั เป็นเด็ก สุนทรภู่ไดเ้ ล่ำเรียนที่วดั ชีปะขำว (วดั ศรีสุดำรำม) โตข้ึน ก็เขำ้ รับรำชกำรเป็ นนำยระวำงพระคลงั สวน ไม่นำนก็ลำออกเพรำะไม่ ชอบงำนน้ี ชอบแตก่ ำรแตง่ กลอน และแต่งสกั วำเท่ำน้นั ความเป็ นมา สุนทรภู่แต่งนิรำศภูเขำทองในรัชสมยั พระบำทสมเด็จพระนงั่ เกลำ้ เจ้ำอยู่หัว เม่ือรำวปลำยพ.ศ. ๒๓๕๓โดยเล่ำถึงกำรเดินทำงเพื่อไป นมสั กำรเจดียภ์ ูเขำทองที่เมืองกรุงเก่ำหรือจงั หวดั พระนครศรีอยธุ ยำใน ปัจจุบนั หลงั จำกจ่ำพรรษำอยทู่ ี่วดั รำชบูรณะหรือวดั เลียบ

2 จุดประสงค์ในการแต่ง เพ่ือบอกเล่ำกำรเดินทำงของสุนทรภู่เอง โดยเป็ นกำรเดินทำงจำก วดั รำชบูรณะไปนมสั กำรพระเจดียภ์ เู ขำทอง ที่จงั หวดั พระนครศรีอยธุ ยำ สำเหตุท่ีตอ้ งเดินทำงไปกรำบพระเจดียภ์ ูเขำทองในคร้ังน้ี ก็เพ่ือหำควำม สบำยใจให้แก่ตนเอง เนื่องจำกได้รับควำมเดือดร้อนใจบำงประกำร ในขณะท่ีพำนกั อยทู่ ่ีวดั รำชบูรณะ ลกั ษณะคาประพนั ธ์ สุนทรภู่ได้แต่งนิรำศภูเขำทอง ให้มีลักษณะเป็ นกลอนนิรำศ โดยทวั่ ไป กลอนนิรำศมีลกั ษณะเหมือนกลอนแปด แต่มกั เริ่มบทแรก ดว้ ยวรรครับ ไม่เร่ิมดว้ ยวรรคสดบั จึงเหลือเพียง ๓ วรรค คือ วรรครับ วรรครอง และวรรคส่ง แลว้ จบทำ้ ยดว้ ยคำว่ำ เอย โดยไม่มีกำรจำกัด ควำมยำว

3 กลอนนิราศ กลอนนิรำศ คือ คำกลอนท่ีแต่งข้ึนเพ่ือเล่ำเร่ืองกำรเดินทำงไปยงั แห่งใดแห่งหน่ึง โดยรำพนั ถึงกำรจำกคนท่ีรักไปยงั แห่งน้ัน และไม่จ่ำ เป็ นว่ำคนที่รักจะมีตวั ตนจริงหรือไม่ กำรประพนั ธ์ตอ้ งใชศ้ ิลปะในกำร รำพนั ให้ไพเรำะกินใจผอู้ ่ำน กลอนนิรำศท่ีนิยมว่ำแต่งดีไดแ้ ก่ นิรำศของ สุนทรภู่ เช่น นิรำศภเู ขำทอง นิรำศพระบำท เป็นตน้ ส่วนนิรำศเร่ืองอื่นที่ นบั วำ่ ไพเรำะดว้ ยควำมพรรณนำ เช่น นิรำศลอนดอน ของหม่อมรำโชทัย นิรำศรอบโลก ของแสงทอง กลอนนิ รำศมี ลักษณะบังคับอย่ำงกลอ นทั่วไป กำหนด ลกั ษณะเฉพำะเช่นเดียวกบั กลอนเพลงยำว คือข้ึนตน้ ดว้ ยวรรครับ และ ลงทำ้ ยบทดว้ ยค่ำวำ่ เอย เนื้อหา จำกคำพรรณนำควำมรู้สึกอำลยั อำวรณ์พระบำทสมเด็จพระพุทธ เลิศหลำ้ นภำลยั ในนิรำศภูเขำทอง ทำให้เห็นว่ำสุนทรภู่ยงั คงจงรักภกั ดี ต่อพระองค์ตลอดมำและไม่เคยลืมควำมสุขท่ีตนเองเคยไดร้ ับจำกพระ มหำกรุณำธิคุณของพระองค์ สุนทรภู่ได้กล่ำวถึงควำมสุขหนหลงั ใน สมยั รัชกำลที่ ๒ ในบทน้ี

4 สิ้นแผน่ ดินสิ้นนำมตำมเสดจ็ ตอ้ งเที่ยวเตร็ดเตร่หำที่อำศยั แมน้ กำเนิดเกิดชำติใดใด ขอใหไ้ ดเ้ ป็นขำ้ ฝ่ำธุลี อยำ่ รู้ร้ำงบงกชบทศรี สิ้นแผน่ ดินขอใหส้ ิ้นชีวิตบำ้ ง ทุกวนั น้ีกซ็ งั ตำยทรงกำยมำ เหลืออำลยั ใจตรมระทมทวี ประวตั พิ ระเจดีย์ภูเขาทอง พระเจดีย์ภูเขำทองเป็ นเจดีย์ อนุสรณ์เม่ือคร้ังพระเจ้ำบุเรง น อ ง ไ ด้ย ก ทัพ ม ำ ตี ก รุ ง ศ รี อยุธยำในปี พ.ศ. ๒๑๑๒ ได้ สร้ำงข้ึนที่วดั กลำงทุ่งห่ำงจำก กรุ งศรี อยุธยำประมำณ ๒ กิโลเมตร เป็ นเจดีย์ใหญ่ มี รูปทรงเป็ นเจดียม์ อญ เรียกว่ำ พระเจดียภ์ ูเขำทอง ตำมชื่อวดั ภูเขำทอง ต่อมำวัดภูเขำทองและเจดีย์ปรักหักพังมำก สมเด็จพระ เจำ้ อยู่หัวบรมโกศ จึงโปรดให้บูรณะปฏิสังขรณ์วดั และเจดียข์ ้ึนใหม่ และไดเ้ ปล่ียนจำกทรงเจดียม์ อญมำเป็นเจดียแ์ บบไทย

5 เนื้อเร่ืองย่อ สุนทรภู่บวชเป็ นพระภิกษุและออกเดินทำงจำกกรุงเทพฯ ทำงเรือ เมื่อเดือนสิบเอด็ หลงั จำกรับกฐินแลว้ โดยเดินทำงไปกบั นำยพดั บุตรชำย ซ่ึงเกิดจำกนำงจัน เพื่อไปนมัสกำรพระเจดีย์ภูเขำทองท่ีจังหวัด พ ร ะ น ค ร ศ รี อ ยุ ธ ย ำ อ อ ก เ ดิ น ท ำ ง จ ำ ก วัด ร ำ ช บู ร ณ ะ ผ่ ำ ย พระบรมมหำรำชวงั สุนทรภู่รำพนั ถึงควำมหลงั เม่ือคร้ันตนเองได้รับ พระมหำกรุณำธิคุณจำกพระบำทสมเด็จพระพุทธเลิศหลำ้ นภำลยั ท่ีทรง ชุบเล้ียงไวใ้ นรำชสำนกั ผำ่ นท่ำแพ (ท่ำรำชวรดิษฐ์) วดั ประโคนปัก โรง เหล้ำ บำงจำก บำงพลู บำงพลัด บำงโพ บ้ำนญวน วดั เขมำภิรตำรำม ตลำดแก้ว จำกน้ันก็ผ่ำนเกำะเกร็ด ซ่ึงเป็ นย่ำนชำวมอญ เขำ้ สู่จงั หวดั ปทุมธำนี หรือเมืองสำมโคก แลว้ เขำ้ เขตอยธุ ยำ จอดเรือท่ีท่ำวดั พระเมรุ คำ้ งคืนในเรือ มีโจรแอบจะมำขโมยของในเรือ แต่ไหวตวั ทนั รุ่งเชำ้ เป็น วนั พระ ลงจำกเรือเดินทำงไปท่ีเจดียภ์ ูเขำทอง ซ่ึงเป็นเจดียร์ ้ำง เก็บพระ บรมธำตุมำไวใ้ นขวดแกว้ ต้งั ใจจะนำไปนมสั กำรที่กรุงเทพฯ แต่เม่ือต่ืน มำก็ไม่พบพระธำตุ จึงไดเ้ ดินทำงกลบั

6 คุณค่าของเร่ือง ๑. คุณค่าทางวรรณศิลป์ คุณค่าทางวรรณศิลป์ ในกลอนนิราศภูเขาทองมีการเลือกใช้คาดีเด่น ต่างๆ ดังนี้ - สมั ผสั สระ คือ คำท่ีใชส้ ระตวั เดียวกนั - สมั ผสั อกั ษร คือ คำท่ีมีอกั ษรคลอ้ งจองกนั - กำรซ้ำเสียง คือ กำรสัมผสั อกั ษรอยำ่ งหน่ึง นบั เป็นกำรเล่นคำท่ีทำ ให้เกิดเสียงไพเรำะ กำรซ้ำเสียงจะตอ้ งเลือกคำที่ให้จินตภำพแก่ผอู้ ่ำนอยำ่ ง แจ่มชดั ดว้ ย - กำรใชก้ วีโวหำร คือ นิรำศภูเขำทองมีภำพพจน์ต่ำงๆ ที่กวีเลือกใช้ ทำใหผ้ อู้ ่ำนไดเ้ ขำ้ ถึงควำมคิด ควำมรู้สึกของกวี - ภำพพจน์อุปมำ คือ โวหำรที่เปรียบเทียบของสองส่ิงวำ่ เหมือนกนั มกั ใชค้ ำวำ่ เหมือน คลำ้ ย ดุจ ดูรำว รำวกบั - ภำพพจน์กล่ำวเกินจริง คือ กำรท่ีกวีอำจกล่ำวมำกหรือน้อยกว่ำ ควำมเป็นจริง เพอ่ื สื่อใหเ้ กิดควำมเขำ้ ใจและมองเห็นภำพในควำมคิดคำนึง ไดด้ ีข้ึน

7 - กำรเลียนเสียง คือ กวีทำใหเ้ สียงท่ีไดย้ นิ มำบรรยำยใหเ้ กิดมโนภำพ และควำมไพเรำะน่ำฟังยงิ่ ข้ึน - กำรเล่นคำ คือ กำรใชถ้ อ้ ยคำคำเดียวในควำมหมำยต่ำงกนั เพ่ือให้ กำรพรรณนำไพเรำะน่ำอำ่ นและมีควำมลึกซ้ึงยง่ิ ข้ึน ๒. คุณค่าด้านสังคม นิรำศภเู ขำทอง สะทอ้ นวธิ ีกำรดำเนินชีวติ รวมไปถึงขนบธรรมเนียม ประเพณีและวฒั นธรรม ตลอดจนเป็ นกำรบนั ทึกเส้นทำงกำรเดินทำงใน สมยั น้นั และเป็นกำรบนั ทึกประวตั ิสถำนท่ี ในเร่ืองน้ีสุนทรภู่ยงั ให้ขอ้ คิด และคติธรรมท่ีสำมำรถนำไปใชใ้ นชีวิตของคนอีกดว้ ย ข้อคดิ ทไ่ี ด้จากเร่ือง ๑. ควำมจงรักภกั ดีและกตญั ญูต่อเจำ้ นำย ๒. กำรพูดจำใหด้ ีรักษำน้ำใจคนอ่ืน ๓. กำรไม่ตดั สินคนแต่ภำยนอก ๔. ควำมผกู พนั กบั สำยน้ำของคนไทยสมยั ก่อน

อ้างองิ Blog.startdee.com/ม-1-ภำษำไทย-นิรำศภเู ขำทอง https://www.trueplookpanya.com/learning/detail/31920 https://sites.google.com/site/thaipcw0 5 0 7 / hnwy-thi-1 - hlak-kar-kheiyn- porkaerm/neuxha

ผจู้ ดั ทำ นำงสำวซำฟี กำ อำแวกือจิ รหสั นกั ศกึ ษำ 6206510081 คณะศึกษำศำสตร์และศิลปศำสตร์ สำขำวชิ ำภำษำไทย มหำวทิ ยำลยั หำดใหญ่ สำขำวชิ ำภำษำไทย มหำวทิ ยำลยั หำดใหญ่