boat flo no1

ภาคอสี าน กระตบิ ขา้ ว

จดั ทาโดย  นาย ธรี ะเศรษฐ ์ ศรบี ญุ เพ็ง

ความเป็ นมา  กระตบิ ขา้ ว คอื ภาชนะในการเก็บอาหารทเี่ ป็ น งานหตั ถกรรมอนั ทรงคณุ คา่ ชนิดหนึ่งทมี่ ากดว้ ย ภมู ปิ ัญญาทอ้ งถนิ่ เป็ นของทใี่ ชป้ ระจาบา้ นของ ชาวไทยทางภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือและ ภาคเหนือมายาวนาน ใชส้ าหรบั บรรจขุ า้ ว เหนียวทนี่ ึ่งสกุ แลว้ เพอื่ รกั ษาคณุ ภาพของขา้ ว นึ่งสกุ หรอื ใชเ้ ก็บเมล็ดพนั ธพุ ์ ชื หรอื แมแ้ ตใ่ ชเ้ ป็ น เครอื่ งประดบั ในครวั เรอื นหรอื ประดบั สถานที่ ตา่ งๆ เป็ นเครอื่ งจกั สานทที่ าจากวสั ดธุ รรมชาติ เชน่ ไมไ้ ผ่ ใบจาก ใบตาล ใบลาน ตน้ คลา้ ตน้ ไหล ตน้ กก หรอื จากตน้ พชื ทมี่ ลี กั ษณะยาว เรยี ว

ความเป็ นมา  การสานกระตบิ เป็ นงานหตั ถกรรมทมี่ พี นื้ ฐานมาจาก สงั คมเกษตรกรรม และคา่ นิยมในการบรโิ ภคขา้ ว ตเหะนวนีัยอวเอปก็ นเอฉาียหงเาหรนหือลแกั ลขะอภงาคคนเไหทนยือในแภตาเ่ ดคมิ ภาชนะที่ ใชบ้ รรจขุ า้ วเหนียวมกั ทาจากตน้ ไมต้ น้ เล็กๆ นามา เจาะลาตน้ ใหก้ ลวงแลว้ ตดั เป็ นท่อนขนาดสนั้ ๆเป็ น กระบอก มฝี าปิ ด หรอื บางครงั้ ก็ใชไ้ มไ้ ผ่มาตดั เป็ น กระบอกสน้ั ๆนามาเป็ นภาชนะบรรจขุ า้ วเหนียว ตอ่ มามกี ารปรบั ปรงุ พฒั นาภาชนะบรรจขุ า้ วเหนียว แตเ่ ดมิ พกพาไม่สะดวกในการเดนิ ทางไกลจงึ มกี าร รเิ รมิ่ เอาวสั ดธุ รรมชาติ เชน่ ไมไ้ ผ่ ใบจาก ใบตาล ใบลาน ตน้ คลา้ ตน้ ไหล ตน้ กกหรอื จากตน้ พชื ทมี่ ี ลกั ษณะยาวเรยี วผ่าเป็ นซกี เล็กๆ มาเหลาเป็ นแผ่น บางๆนามาจกั สานเป็ นตะกรา้ กระบงุ บรรจขุ า้ วสาร และพฒั นามาจกั สานเป็ นภาชนะบรรจขุ า้ วเหนียว (กระตบิ ) ซงึ่ มนี ้าหนักเบาและระบายอากาศไดด้ ที า ใหไ้ อนา้ ระเหยออกไปได ้ ทาใหข้ า้ วเหนียวทบี่ รรจุ อพยก่ภู พาายงใ่านยยเงพั มรคี าวะมามกี ราอร้ ทนาแสลาะขยสา้ วะไพมา่แยฉอะดกี ว้ทยง้ัไยองันม้าี หลายรปู แบบ

ความเป็ นมา  รปู ทรงกลม รปู ทรงรี หลากหลายขนาดสอดคลอ้ งกบั การใช ้ งานกระตบิ ขา้ วใชป้ ระโยชนใ์ นการบรรจขุ า้ วเหนียว พกพาไป ไดส้ ะดวก กระตบิ ขา้ วมอี ายใุ ชง้ านประมาณ 1 ปี ขนึ้ ไปหรอื นาน กวา่ นีข้ นึ้ อยกู่ บั การรกั ษา กระตบิ ขนาดเล็กสาหรบั บรบัรรปจรขุะทา้ าวนเห2น-ีย3วสคานหขรบันราบั ดปใหระญทส่านาหครนบั เดรบัยี ปวรขะทนาานดทกงล้ั คารงอสบาหครรบวัั เป็ นตน้ ซงึ่ ผูส้ านจะใชช้ ว่ งเวลาวา่ งหลงั จากการทาไรท่ านา เลอื กใชท้ รพั ยากรธรรมชาตซิ งึ่ หาไดใ้ นทอ้ งถนิ่ มาผลติ เป็ น เครอื่ งจกั สาน เพอื่ ความสขุ สนุกเพลดิ เพลนิ ในการรวมกลมุ่ กนั ทางานหตั ถกรรม ตลอดจนสนองประโยชนใ์ ชส้ อยในครวั เรอื น รมขบักอั ปงจตระกะนทรเาอะทนงแาอลกาะนหั สาภมราาเยยชใ็นนกิ ใแคนลรคว้อรบคอคนบใรคนวั รหควั รรออืกชบารคมุ สชราวันนจะกซมรงึ่ าะหรตลวบิ งัมเจปกา็ นนักงาเพนทอื่ ี่ ชว่ ยกนั ทางาน ทาใหเ้ กดิ ความอบอนุ่ สมคั รสมานสามคั คี เพราะเมอื่ มารวมตวั กนั ทางาน ก็จะมกี ารแลกเปลยี่ นพูดคยุ กนั ถงึ เรอื่ งวถิ ชี วี ติ ความเป็ นอยู่ในแง่มุมตา่ งๆ ตลอดจนสอนลกู เสสปอบื ็ นนสศาหลินลปกาหนนั ไตั มปถาดกจว้ารยกรกมรอ่พนุ่ ใสนืห้ รู่ บเ้ กนุ่ า้ ดิ นรเปูทป็แมี่นบคีภบวมู ผาปิ มลัญติ งญาภมณั าบพฑรนื้สิ เ์ คถทุ รนิ่ธอื่ แทิ ์ งบตี่จบกกั ธทสราอรนดมแชลจางะึ ติ สะทอ้ นถงึ ความเป็ นอสิ ระและการแสดงออกถงึ ความเฉลยี ว ฉลาดและความสามารถของผูจ้ กั สาน ชใี้ หเ้ ห็นคณุ คา่ ทาง อารยธรรมในการเขา้ ใจใชว้ สั ดธุ รรมชาตใิ หก้ ลมกลนื กบั สทภางาวพฒั แนวดธลรรอ้ มมทขสี่ อบื งกทาอรดดกานั รมงชาวอี ติยา่ องกียทาวง้ั นยงาั คนงอไกวี ซ้ดงึ่ว้ เยอกลกั ษณ์

การทากระตบิ ขา้ ว  ขนั้ ตอนการสานกระตบิ ขา้ ว  1.นาปลอ้ งไมไ้ ผ่มาตดั หวั ทา้ ย ตดั เอาขอ้ ออก ผ่าเป็ นซกี ทาเสน้ ตอก กวา้ งประมาณ2-3 ม.ม. ขดู ใหเ้ รยี บและบาง  2.นาเสน้ ตอกทไี่ ดม้ าสานเป็ นรปู รา่ งกระตบิ ขา้ ว หนึ่งลกู มี 2 ฝา มา ประกอบกนั  3.นากระตบิ ขา้ วทไี่ ดจ้ ากขอ้ (2.) มาพบั ครงึ่ ใหเ้ ทา่ ๆ กนั พอดี เรยี กวา่ 1 ฝา  4.ขน้ั ตอนการทาฝาปิ ด โดยจกั เสน้ ตอกทมี่ คี วามกวา้ ง 1 นิว้ สานเป็ น ลายตามะกอก และลายขดั  5.นาฝาปิ ดหวั ทา้ ยมาตดั เป็ นวงกลม มาใส่เขา้ ทปี่ ลายทง้ั สองขา้ ง  6.ใชด้ า้ ยไนลอ่ น และเข็มเย็บเขา้ ดว้ ยกนั รอบฝาปิ ดหวั ทา้ ย  7.นากา้ นตาลทมี่ ว้ นไวม้ าเย็บตดิ กบั ฝาล่าง ทเี่ ป็ นตวั กระตบิ ขา้ ว  8.นากระตบิ ขา้ วทไี่ ดไ้ ปรมควนั จากฟางขา้ ว เพอื่ กนั แมลงเจาะ และ เพอื่ ความสวยงาม ทนทาน ไม่เกดิ ราดา  9.นาไมม้ าเหลาเป็ นเสน้ ตอก กลมยาวเสน้ ผ่าศนู ยก์ ลาง 2-3 ม.ม. คขวอาบมบยนาวเพรออื่ บควบาามงสเทวา่ยกงาบั มฝากระตบิ พนั ดว้ ยดา้ ยไนลอ่ น แลว้ เย็บตดิ ฝา  10.เจาะรทู เี่ ชงิ กระตบิ ขา้ ว ดว้ ยเหล็กแหลม 2 รู ใหต้ รงขา้ มกนั แลว้ ทา หทู ฝี่ าดา้ นบน ตรงกบั รทู เี่ จาะเชงิ ไว ้  11.ใชด้ า้ ยไนลอ่ นสอดเขา้ เป็ นสายไวส้ ะพายไปมาไดส้ ะดวก จะได ้ กระตบิ ขา้ วทสี่ าเรจ็ เรยี บรอ้ ย สามารถนามาใชแ้ ละจาหน่ายได ้

ความรเู ้ กยี่ วกบั กระตบิ ขา้ ว  ความรเู ้ รอื่ งกระตบิ ขา้ ว และวธิ สี านกระตบิ ขา้ ว  กระตบิ ขา้ ว(หรอื กอ่ งขา้ วเหนียว)เป็ นของใชป้ ระจา บา้ นทใี่ ชบ้ รรจขุ า้ วเหนียว ทกุ ครวั เรอื น ทกุ พนื้ ทที่ ี่ รไทบั ยปรซะทงึ่ ชานาวขอา้ สี วาเหนนนียิยวมบโดรโยิ ภเฉคพขาา้ ะวใเนหภนีายควอสี านของ  เหตผุ ลทที่ าใหน้ ิยมใช ้ กระตบิ ขา้ วบรรจขุ า้ วเหนียว  1.ทาใหข้ า้ วเหนียวทบี่ รรจไุ ม่เหนียวแฉะไม่ตดิ มอื  2.พกพาสะดวก หวิ้ ไปไดท้ กุ หนทกุ แหง่   วสั ดทุ ใี่ ชท้ ากระตบิ ขา้ ว  กระตบิ ขา้ วสามารถทาไดจ้ ากวสั ดหุ ลายอยา่ ง เชน่ ใบจาก ใบตาล ใบลาน เป็ นตน้ แตท่ นี่ ิยมใชท้ ามาก และมคี ณุ ภาพดที สี่ ดุ ตอ้ งทาจากไมไ้ ผ่  ไมไ้ ผ่มหี ลายชนิด แตล่ ะชนิด เหมาะกบั งานแตล่ ะ อยา่ ง และไมไ้ ผ่ทนี่ ิยมนามาทากระตบิ ขา้ ว คอื ไมไ้ ผ่ เบพา้ รนาะหมรปี อื ลไมอ้ ไ้งใผห่ใญหญ่แล่ อะปายลปุอ้ รงยะมาาวณเนือ1้ ไ0มเเ้ หดนอื นียวถกงึ าล1งั ปดี ี ไม่เปราะง่าย ทาเป็ นเสน้ ตอกสวย ขาว