คู่มือระบบท่อและสุขภัณฑ์_20200128

ระบบท่อและสุขภณั ฑ์ ส่วนประกอบของโถส้วม รูปท่ี 2.39 ส่วนประกอบของโถสว้ ม A ฝารองน่ัง ฝารองนั่งสุขภณั ฑ์น้นั เป็ นอุปกรณ์ที่ติดต้งั เขา้ กบั โถส้วมชนิดนง่ั ราบ เพื่อใช้ รองน่งั คุณสมบตั ิของฝารองน่งั ท่ีดี ในการออกแบบตอ้ งนึกถึงความสะดวกสบายของ ผูใ้ ช้และความสะอาดเป็ นหลกั ควรจะมีความทนทาน สามารถรองรับน้ําหนักได้ดี ฉะน้นั วสั ดุท่ีใช้ทาํ ที่รองนงั่ โถส้วมจะตอ้ งไม่เป็นวสั ดุท่ีดดู กลืนความช้ืนและกลิน่ มีผิว เรียบและทาํ ความสะอาดงา่ ย ในปัจจบุ นั ส่วนมากจะทาํ จากพลาสติกแขง็ (Solid Plastic) B โถส้วม โถส้วมท่ีดี ควรจะมีขนาดคอห่านท่ีใหญ่ มีแอ่งกนั กลิ่นที่ลึก และมีขนาดของ พ้ืนผิวน้าํ กวา้ ง เพือ่ ช่วยใหม้ ีคณุ สมบตั ิในการชาํ ระลา้ งดี และช่วยป้องกนั กลิ่นยอ้ นกลบั หรือ ป้องกนั คราบสิ่งปฏกิ ูลติดบริเวณผิวสุขภณั ฑ์ รูปที่ 2.40 ภายในโถส้วม A พน้ื ผวิ นา้ํ ขัง (Water Surface) ควรมขี นาดกวา้ ง เพอ่ื ป้องกนั ไมใ่ ห้ส่ิงปฏิกูลติดผิวภายใน โถส้วม B แอ่งกนั กล่ิน (Water Seal) ควรให้มีขนาดลกึ เพอ่ื ป้องกนั กลิน่ ยอ้ นกลบั C คอห่าน (Trap Way) ถา้ มีคอห่านขนาดใหญ่ จะช่วยป้องกนั การอุดตนั ไดด้ ีข้นึ 46 ระบบทอ่ และสขุ ภณั ฑ์ 46

ระบบทอ่ และสขุ ภัณฑ์ สาํ หรับอุปกรณป์ ล่อยน้าํ ทาํ ความสะอาดโถส้วมที่นิยมใช้ในปัจจุบนั จาํ แนกไดเ้ ป็น 2 ชนิด คือ 1) ถงั ชกั โครก (Flushing Tank) 2) วาลว์ ชกั โครก (Flushing Valve) ถงั ชักโครก ถงั ชักโครก เป็นอุปกรณ์ที่สาํ คญั ส่วนหน่ึงของโถส้วมแบบชักโครก เน่ืองจากเป็นที่พกั น้าํ ท่ี ใชใ้ นการทาํ ความสะอาดโถสว้ ม ซ่ึงสามารถประกอบติดเป็นชุดเดียวกนั กบั โถส้วม หรืออาจจะแยกออกจาก กนั ก็ได้ แต่การติดต้งั ตอ้ งให้อยู่ในระดบั สูงกว่าโถส้วมและมีท่อต่อถึงกนั ถงั ชนิดน้ีจะมีลูกลอย (Float) ทาํ หนา้ ทค่ี วบคุมระดบั น้าํ ภายในถงั และลกู ยาง (Rubber Ball) ทาํ หนา้ ทป่ี ลอ่ ยน้าํ ออกจากถงั เขา้ สู่โถสว้ ม วาล์วชักโครก วาล์วชักโครก เป็ นอุปกรณ์ที่ใช้สําหรับปล่อยน้ําทาํ ความสะอาดโถส้วม โถปัสสาวะ และ อ่ืนๆ ในปัจจุบนั วาลว์ ชนิดน้ีเป็ นแบบท่ีสามารถกาํ หนดปริมาณน้าํ และช่วงเวลาของการปล่อยน้าํ ทาํ ความ สะอาดล่วงหน้าได้ จึงเป็ นที่นิยมใชก้ นั มากกบั เครื่องสุขภณั ฑส์ าธารณะเนื่องจากสะดวก สามารถปล่อยน้าํ ไดอ้ ย่างรวดเร็ว และง่ายต่อการบริการ วาล์วชนิดน้ีสามารถต้งั ให้ทาํ งานโดยอตั ิโนมัติทุกๆ ช่วง 6 ถึง 10 วินาที 2) โถปัสสาวะ โถปัสสาวะชนิดน้ี เป็ นเครื่องสุขภณั ฑ์ท่ีสําคญั และจาํ เป็ นต่อชีวิตประจาํ วนั ของมนุษย์ เน่ืองจากใชส้ ําหรับรองรับปัสสาวะท่ีถูกขบั ออกจากร่างกายของมนุษยโ์ ดยตรง โถปัสสาวะโดยทวั่ ไปจะทาํ จากกระเบ้ืองเคลือบหรือเหล็กหล่อเคลอื บสี โดยโถปัสสาวะท่ีใชก้ นั อย่ทู ุกวนั ตอ้ งมีอุปกรณ์อยา่ งเพียงพอ เพื่อจะขจดั ปัสสาวะออกไปหลงั การใชง้ านทุกคร้ัง ท้งั น้ีก็เพื่อป้องกนั การแพร่กระจายของเช้ือโรค ความ สกปรก และกลิน่ เหมน็ ของอุปกรณด์ งั กล่าว ไดแ้ ก่ วาลว์ ปล่อยน้าํ ซ่ึงอาจเป็ นวาล์วแบบมอื กด (Hand Valve) หรือวาลว์ ชกั โครก (Flush Meter Valve) รูปท่ี 2.41 โถปัสสาวะ (ทีม่ า: COTTO) ระบบท่อและสขุ ภัณฑ4์ 7 47

ระบบท่อและสขุ ภณั ฑ์ 3) อ่างล้างมือ-ล้างหน้า อ่างลา้ งมือ-ลา้ งหนา้ เป็นเคร่ืองสุขภณั ฑท์ ่ีไดร้ ับการออกแบบมาสาํ หรับใชล้ า้ งมือและลา้ ง หนา้ จะพบเห็นโดยทวั่ ไปในหอ้ งน้าํ และหอ้ งพกั ผ่อน เคร่ืองสุขภณั ฑช์ นิดน้ีตอ้ งตอ่ ท่อระบายส่ิงโสโครกและ ท่อระบายอากาศขนาด 32 มิลลิเมตร (1 1/4 นิ้ว) เป็ นเคร่ืองสุขภณั ฑ์ทีม่ รี ูปร่าง ขนาด และสีสัน แตกต่างกนั มากที่สุด ทาํ จากกระเบ้ืองเคลือบ เหล็กหล่อเคลือบสี เหล็กกลา้ อดั ข้ึนรูปเคลือบสี เหล็กกลา้ ไร้สนิม และ พลาสตกิ อ่างลา้ งมือ-ลา้ งหนา้ ทน่ี ิยมใชก้ นั โดยทวั่ ไปจาํ แนกออกไดเ้ ป็น 2 ชนิด คือ 1) อา่ งลา้ งมอื -ลา้ งหนา้ ชนิดตดิ ผนงั (Wall-Hung Lavatory) 2) อา่ งลา้ งมอื -ลา้ งหนา้ ชนิดฝัง (Vanity Lavatory) 4) อ่างอาบนาํ้ /อ่างอาบนํา้ วน อา่ งอาบน้าํ เป็นภาชนะรองรบั น้าํ ที่ไดร้ บั การออกแบบให้มรี ูปร่างและสัดส่วนที่เหมาะกบั ร่างกายของมนุษยเ์ พื่อใชส้ าํ หรับอาบน้าํ แลว้ ตอ้ งใชท้ ่อระบายน้าํ ท้งิ ขนาด 40 มิลลิเมตร (1 1/2 นิ้ว) และท่อ ระบายอากาศขนาด 32 มิลลิเมตร (1 1/4 นิ้ว) ตวั อ่างทาํ จากเหล็กหล่อเคลือบสี เหล็กกลา้ อดั ข้นึ รูปเคลอื บสี และไฟเบอร์กลาส มขี นาด รูปร่าง และสีต่างๆ กนั แตท่ น่ี ิยมใชก้ นั โดยทว่ั ไปมากที่สุดมี 2 แบบ ไดแ้ ก่ แบบ นอนและแบบฝักบวั รูปท่ี 2.42 อา่ งอาบน้าํ (ท่ีมา: COTTO) ในโรงแรมหรู สปา หรือในบา้ นพกั อาศยั ของผูม้ ีฐานะ นิยมใช้อ่างอาบน้าํ วน เพราะเป็ น อา่ งอาบน้าํ ท่ที าํ ให้ผูใ้ ชเ้ กิดความรู้สึกสบาย ผ่อนคลาย สดช่ืน และเกิดความกระปร้ีกระเปร่า รูปที่ 2.43 อา่ งอาบน้าํ วน (ท่มี า: COTTO) 48 ระบบทอ่ และสขุ ภัณฑ์ 48

ระบบท่อและสขุ ภณั ฑ์ 5) ทอ่ี าบนํา้ ฝักบวั ท่ีอาบน้าํ ฝักบวั เป็นท่ีอาบน้าํ ซ่ึงมีฝักบวั ติดต้งั อย่ใู นระดบั สูงเหนือศรีษะ เครื่องสุขภณั ฑ์ ชนิดน้ีจะมีลกั ษณะคล้ายกบั อ่างอาบน้าํ แบบฝักบวั ที่อาบน้าํ ชนิดน้ีจะต้องการท่อระบายน้ําท้ิงขนาด 40 มิลลิเมตร (1 1/2 นิ้ว) และท่อระบายอากาศขนาด 32 มิลลิเมตร (1 1/4 นิ้ว) แต่อย่างไรกต็ ามช่างประปาส่วน ใหญน่ ิยมใชท้ ่อระบายน้าํ ท้งิ ขนาด 55 มิลลเิ มตร ( 2 นิ้ว) รูปท่ี 2.44 อาบน้าํ ฝักบวั แบบตา่ งๆ (ท่ีมา: COTTO) 6) ช่องระบายนาํ้ ที่พืน้ ช่องระบายน้าํ ท่ีพ้ืน จดั เป็นภาชนะท่ีใช้รับน้าํ ท่ีระบายจากพ้ืนอาคารเขา้ สู่ระบบระบายน้าํ แบบของช่องระบายน้าํ ทพ่ี ้นื จาํ แนกออกไดเ้ ป็น 3 แบบดว้ ยกนั คือ 1) แบบทมี่ ีทด่ี กั กลนิ่ ในตวั (With Integral Trap) 2) แบบใชก้ บั ท่ดี กั กลิ่นรูปตวั พี (With a Separate P-Trap) 3) แบบอา่ งแห้ง (Dry Pan) 7) เคร่ืองทาํ นา้ํ ร้อน เคร่ืองทาํ น้าํ ร้อน (Water Heater) อุปกรณ์ที่สร้างและจดั ส่งน้าํ สาํ หรับการใช้งานภายใน อาคาร นิยมใชม้ ากกบั อาคารเกือบทุกประเภท โดยเฉพาะอย่างย่ิงในประเทศที่ย่ิงมีอากาศหนาวเยน็ ส่วน ประเทศไทยจะถูกนาํ มาใชง้ านกบั อาคารบางประเภทเท่าน้ัน เช่น โรงแรม โรงพยาบาล สถานบริการบาง ประเภท เป็นตน้ ในบา้ นพกั อาศยั ไม่ค่อยนิยมใช้ เนื่องจากอากาศคอ่ นขา้ งร้อน แมป้ ัจจุบนั จะมีการนาํ มาใช้ งานมากข้ึนก็ตาม แต่ก็เป็ นเคร่ืองทาํ น้าํ ร้อนขนาดเล็กๆ หรือเครื่องทาํ น้าํ ร้อนพลงั งานแสงอาทิตย์ แต่ยงั ไม่ แพร่หลาย เคร่ืองทาํ น้าํ ร้อนมีหลายแบบ แต่ท่ีนิยมใช้กนั โดยทว่ั ไปมากท่ีสุดในประเทศไทยปัจจุบนั เป็นแบบเครื่องทาํ น้าํ ร้อนชนิดหมอ้ ตม้ แบบใชก้ ระแสไฟฟ้า ระบบทอ่ และสุขภัณฑ4์ 9 49

ระบบท่อและสุขภณั ฑ์ รูป 2.45 เครื่องทาํ น้าํ รอ้ น (ที่มา: Stiebel Electron, Ezysolution) 8) เครื่องทาํ น้าํ อุ่น เครื่องทาํ น้าํ อุ่น เป็นอุปกรณ์เคร่ืองใชไ้ ฟฟ้าท่ีมีประสิทธิภาพทาํ ให้น้าํ ร้อนข้ึน โดยอาศยั การพาความร้อนจากขดลวดความร้อน (Heater) เมือ่ เปิ ดสวติ ช์ กระแสไฟฟ้าจะไหลผ่านขดลวดความร้อนทาํ ให้น้าํ ร้อนข้ึน และอุปกรณ์ควบคุมอุณหภูมิ (Thermostat) ทาํ หนา้ ท่ีตดั กระแสไฟฟ้าเมื่อน้าํ มีอุณหภูมิสูงถงึ ระดบั ทตี่ ้งั ไว้ เครื่องทาํ น้าํ อุ่นแบง่ ตามลกั ษณะการใชง้ านไดเ้ ป็น 2 ประเภท คอื 1) เครื่องทาํ น้าํ อุ่นแบบทาํ น้าํ อนุ่ ไดจ้ ุดเดียว 2) เครื่องทาํ น้าํ อ่นุ แบบทาํ น้าํ อ่นุ ไดห้ ลายจุด รูป 2.46 เครื่องทาํ น้าํ อนุ่ (ทม่ี า: Icon, Panasonic) ในการเลือกซ้ือเครื่องทําน้ําอุ่นควรเลือกให้มีขนาดเหมาะสมกบั ความจําเป็ นภายใน ครอบครัวและเลือกซ้ือรุ่นที่มีประสิทธิภาพสูง หากตอ้ งการใช้น้าํ อุ่นเพื่ออาบน้าํ เท่าน้ัน ควรเลือกซ้ือและ ตดิ ต้งั ชนิดทาํ น้าํ อุ่นไดจ้ ดุ เดียวซ่ึงสิ้นเปลืองพลงั งานไฟฟ้านอ้ ยกวา่ แบบหลายจุด 50 ระบบท่อและสุขภณั ฑ์ 50

ระบบทอ่ และสขุ ภณั ฑ์ ข้นั ตอนการตรวจงานตดิ ต้งั สุขภณั ฑ์ห้องน้ํา 1) ตรวจสอบรายการสุขภณั ฑท์ ้งั หมด ว่าผูร้ ับเหมาไดส้ ั่งสเปคมาตรงกบั แบบห้องน้าํ ที่ได้ ออกแบบไว้ เม่ือไดส้ ินคา้ และขนมาวางในบา้ นแลว้ ควรเช็คว่าสุขภณั ฑท์ ้งั หมดตอ้ งเป็ นของใหม่ท่ียงั ไมม่ ี การแกะซีล มีสภาพท่สี มบรู ณ์ ไมแ่ ตกหกั หรือร้าว และมอี ปุ กรณต์ ่างๆ ครบตามท่คี ูม่ ือระบุ ท้งั น้ีหากสินคา้ มี ความเสียหายทเี่ กิดจากความผดิ พลาดจากโรงงานหรือการขนส่ง จะไดข้ อเปลีย่ นกบั ทางตวั แทนจาํ หน่ายตาม เงื่อนไขของประกนั 2) ก่อนการติดต้งั สุขภณั ฑ์ควรให้ช่างทดสอบแรงดันภายในท่อน้าํ ดีให้ไดม้ าตรฐานก่อน ท่านอาจจะมองดูภายในห้องคร่าวๆ ว่ามีการเดินท่อท้ิงไวท้ ี่ถกู ตาํ แหน่งในการติดต้งั สุขภณั ฑ์ และท่อมีการ อดุ ปลายทอ่ ท้งิ ไวเ้ พื่อป้องกนั เศษปูนและวสั ดุอุดตนั ภายในท่อ 3) ข้นั ตอนการติดต้งั ควรกาํ ชับให้ช่างทาํ ตามคู่มือสุขภณั ฑ์ต่างๆ โดยเฉพาะสุขภณั ฑ์ที่มี อุปกรณ์หลายช้ินอยา่ งโถส้วมและโถปัสสาวะ หลงั จากน้ันให้ตรวจงานหลงั ติดต้งั โดยรอให้ยาแนวซิโคน รอบๆ สุขภณั ฑแ์ หง้ เสียกอ่ น 4) ตรวจการตดิ ต้งั โถส้วม เริ่มจากการตรวจสอบระบบชกั โครก ให้ลองเปิ ดฝาของหมอ้ เก็บ น้าํ ดา้ นหลงั โถส้วม ดูวา่ ช่างไดป้ ระกอบอุปกรณ์ต่างๆ เรียบร้อยดีหรือไม่ และใหล้ องกดกา้ นชาํ ระดูเพื่อดูว่า ลกู ลอยทาํ งานปกติและเม่อื น้าํ ถกู เติมจนเต็มจะตอ้ งไมม่ ีเสียงน้าํ ไหลอีก ไม่ง้นั แสดงวา่ มกี ารร่วั เกิดข้นึ ต่อมา ให้ดูการไหลของน้าํ ที่ชาํ ระในโถส้วม ให้ลองทดลองใชช้ ้ินขนมปังขาวในปริมาณที่สามารถแทนสิ่งปฏกิ ลู แลว้ ดูว่าชาํ ระไดห้ มด น้าํ ไหลระบายไดง้ ่าย ไม่เกิดฟองอากาศหลงั ชาํ ระ ก่อนหนา้ น้นั ให้ลองราดน้าํ รอบๆ โถสว้ มเพื่อตรวจดวู า่ เกิดฟองอากาศเกิดข้ึนรอบๆ โถหลงั กดน้าํ ชาํ ระหลายๆ คร้ังแลว้ หรือไม่ เพื่อตรวจดูว่ามี การเดินทอ่ อากาศหรือไม่ และโถส้วมตอ้ งติดต้งั ไดม้ นั่ คง ไม่ขยบั รอยซิลิโคนท่ียาแนวรอบๆ ฐานกเ็ ดินรอบ โถสว้ มไดเ้ รียบร้อยดี ไม่มีรูร่วั 5) ตรวจการตดิ ต้งั อา่ งลา้ งมอื เริ่มจากการตรวจสอบระบบระบายน้าํ โดยใชจ้ ุกปิ ดรองน้าํ ไว้ จนถึงรูน้าํ ลน้ และ เปิ ดจุกรองน้าํ เพื่อดูอตั ราการระบายน้าํ ว่าปกติ และให้กม้ ดูใตอ้ ่างลา้ งมือว่าไม่มนี ้าํ หยด หลงั การใชง้ าน ทอ่ ตา่ งๆ ขนั ไดแ้ น่น ดา้ นบนเคานเ์ ตอร์มกี ารยาแนวรอบๆ ขอบอ่างไดเ้ รียบร้อย ไม่มรี ูใหน้ ้าํ ไหลลงไปใตเ้ คาน์เตอร์ได้ และติดต้งั อ่างลา้ งมือไดแ้ น่นหนา ตวั ก็อกน้าํ ก็เปิ ดน้าํ ไหลสะดวก และติดต้งั ได้ แน่นไม่สามารถหมุนไปมาไดโ้ ดยง่าย 6) ตรวจการติดต้งั ก็อกน้าํ ในจุดต่างๆ ไดแ้ ก่ ก็อกน้าํ ลา้ งเทา้ สายฉีดชาํ ระ ก็อกอ่างลา้ งมือ ก็อกอ่างอาบน้าํ ก็อกน้าํ ร้อนน้าํ เยน็ เพ่ือตรวจการไหลของน้าํ ว่าไหลไดส้ ะดวก น้าํ ออกสม่าํ เสมอ ไม่ติดขดั และเมอ่ื ปิ ดกอ็ กตอ้ งปิ ดน้าํ ไดส้ นิทไมม่ ีน้าํ หยด หากมวี าลว์ ก็ใหเ้ ชค็ วา่ ทาํ งานเปิ ดและปิ ดไดส้ นิท และให้เช็ค ดกู ารตดิ ต้งั วา่ ความสูงถกู ระยะการใชง้ าน ตวั กอ็ กหรือตวั ยดึ ตอ้ งไม่เอียง ระบบท่อและสขุ ภณั ฑ5์ 1 51

ระบบทอ่ และสุขภัณฑ์ 7) ตรวจการติดต้งั อุปกรณ์ในห้องน้าํ อื่นๆ ไดแ้ ก่ ท่ีวางกระดาษทิชชู่ ที่เสียบสายฉีดชําระ ราวตากผา้ กระจกห้องน้าํ และอื่นๆ โดยให้ลองขยบั ดูว่ามีการยึดติดกับผนังหรือเคาน์เตอร์ห้องน้าํ อยา่ ง มนั่ คง ไม่โยกเยก และมคี วามสูงในการใชก้ ารทเี่ หมาะกบั การใชง้ านจริง ถา้ มตี อู้ าบน้าํ ให้ลองตรวจท่กี ารเปิ ด ปิ ดประตูว่าไม่ติดขดั การวางบานประตูและผนังตู้กระจกตอ้ งได้ฉากไม่เอียง ลองฉีดน้าํ ดูว่าน้าํ ไม่ไหล ออกไปยงั พ้ืนทแ่ี ห้งได้ 8) ตรวจการติดต้ังตะแกรงระบายน้ําท้ิงว่าถูกต้องตามตาํ แหน่ง มีการตัดกระเบ้ืองพ้ืนท่ี สวยงาม และให้ทดสอบการระบายน้าํ ของพ้ืนห้องน้าํ ว่าห้องน้าํ สามารถระบายน้าํ ไดด้ ี โดยให้ลองขงั น้าํ ไว้ ดว้ ยจุกปิ ดหรือใช้ผา้ มาอุดแลว้ ค่อยทดลองระบายน้าํ ท้ิง และเม่ือน้าํ ไหลหมดให้ดูว่ามีน้าํ ขงั ตามพ้ืนหรือไม่ ถา้ มนี ้าํ ขงั แสดงว่าทาํ ระดบั พ้ืนลาดเอยี งไมม่ ากพอ 9) หลงั จากทดสอบทุกอย่างเรียบร้อยแลว้ ให้ช่างทาํ ความสะอาดสุขภณั ฑแ์ ละห้องน้าํ ก่อน เซน็ ตรวจรับงานหอ้ งน้าํ ก็เป็นอนั เสร็จเรียบร้อย ตรวจการทาํ งานระหว่างเดนิ ท่อ เม่ือถึงข้นั ตอนเดินท่อ ให้ตรวจการทาํ งานของช่างว่ามีฝี มือและมาตรฐานในการทาํ งานดี หรือไม่ เช่น การต่อท่อพีวีซีตอ้ งเช็ดทาํ ความสะอาดก่อนทาน้าํ ยาประสาน การตดั และต่อท่อมีการวดั ระยะ และใชเ้ คร่ืองมืออยา่ งถูกตอ้ ง ท้งั น้ีการเดินทางท่อควรเดินทอ่ ให้ส้ันท่ีสุด หรือควรจะเดินทอ่ ให้เป็นระเบียบเรียบร้อย ระวงั เจอช่างทีม่ กั ง่ายเลือกตอ่ ทอ่ ตามท่อที่ซ้ือมาแลว้ ไม่พอดี ทาํ ใหก้ ารเดินทอ่ ทีม่ ีการตอ่ ทอ่ แบบแปลกๆ ดไู ม่เป็น ระเบยี บ และไม่ไดร้ ะยะความยาวท่อที่เหมาะสมกบั การใชง้ าน ท้งั น้ีช่างควรตอ้ งมกี ารวางแผนกอ่ นการเดิน ทอ่ ไม่ควรเดินทอ่ ไปแลว้ คิดไปแกไ้ ขไป เพราะจะกลายเป็ นการเดินทอ่ แลว้ หลบโครงสร้างไปมาทาํ ให้ตอ้ ง ใชข้ อ้ งอมากเกินไปซ่ึงจะส่งผลต่อแรงดนั ของน้าํ และเมือ่ เดินท่อเสร็จ ก่อนที่จะตอ่ กบั สุขภณั ฑต์ อ้ งทาํ หัวอดุ ทอ่ เพื่อป้องกนั เศษวสั ดุ เศษปนู และส่ิงสกปรกลงไปในท่อ สาํ หรบั การเดินทอ่ น้าํ แบบฝัง ก่อนท่ีจะมกี ารเทพ้นื หรือฉาบผนงั ตอ้ งใหช้ ่างทดสอบการไหล ของน้าํ และตรวจดูรอยรั่วว่าอยใู่ นสภาพดีไม่มกี ารร่ัวซึม เพราะเม่ือฉาบแลว้ จะทาํ ให้การซ่อมแซมทาํ ไดย้ าก มาก 52 ระบบท่อและสุขภัณฑ์ 52

ระบบทอ่ และสุขภณั ฑ์ บทท่ี 3 เคร่ืองมือ - อุปกรณ์งานท่อและสุขภัณฑ์ เคร่ืองมือ อุปกรณต์ า่ งๆ ที่ใชใ้ นการต่อประกอบระบบประปา ระบายน้าํ ควรเลือกใชใ้ ห้เหมาะสม และปลอดภยั กบั งานตา่ งๆ 1. เคร่ืองมอื วดั ระยะ (Measuring Tool) 2. เคร่ืองมือ-อุปกรณง์ านท่อเหล็กกลา้ (Steel Pipe Tool) 3. เครื่องมอื -อปุ กรณ์งานทอ่ พลาสติก (Plastic Pipe Tool) 4. เคร่ืองมอื -อปุ กรณ์งานสุขภณั ฑ์ (Fixtures Tool) 5. เคร่ืองมือ-อุปกรณ์งานเจาะและควา้ น (Drilling and Boring Tools) 6. เคร่ืองมือทดสอบ (Miscellaneous Testing Tool) 3.1 เคร่ืองมือวัดระยะ (Measuring Tool) เคร่ืองมอื วดั ระยะท่ีนิยมใชก้ บั งานท่อและสุขภณั ฑ์ มดี งั ตอ่ ไปน้ี 3.1.1 ตลับเมตร (Steel Tape) ตลบั เมตรเป็นเครื่องมอื วดั ท่นี ิยมใชก้ บั งานช่างทุกสาขา โดยสายวดั จะทาํ ดว้ ยโลหะแผ่นบาง ชนิดที่สามารถบิดงอได้ ทาํ ให้สามารถวดั ความยาวไดท้ ้งั แนวเส้นตรงและแนวโคง้ บนสายวดั จะมีมาตรา วดั ท้งั ในระบบเมตริก (เซนติเมตรและมิลลเิ มตร) และระบบองั กฤษ (นิ้ว) มีความยาวหลายขนาดต้งั แต่ 2, 3, 5, 15 และ 30 เมตร ซ่ึงขนาด 2 เมตรเป็ นขนาดมาตรฐานที่นิยมใช้กันทว่ั ไป เครื่องมือวดั ชนิดน้ี เมื่อ ตอ้ งการใชก้ ด็ ึงสายวดั ออกมา เม่ือเลิกใชก้ ส็ ามารถเก็บสายวดั เขา้ ในตลบั จึงทาํ ใหม้ ขี นาดกะทดั รดั สะดวก ต่อการใชง้ านและพกติดตวั รูปที่ 3.1 ตลบั เมตร (ทม่ี า : Stanley Tools) เครื่องมอื อุปกรณง์ านท่อและสุขภณั ฑ์ 53 53

ระบบท่อและสขุ ภณั ฑ์ 3.1.2 เทปม้วน (Tape) เทปมว้ นจดั เป็นเคร่ืองมือวดั ระยะที่นิยมใช้กนั มากกบั งานช่างก่อสร้าง ช่างสํารวจ และงาน สถาปนิก สายวดั ของอุปกรณ์ชนิดน้ีจะมที ้งั แบบทท่ี าํ ดว้ ยผา้ และแบบที่ทาํ ดว้ ยโลหะผสมแผน่ บางซ่ึงบิดงอ ไดเ้ หมือนกบั สายวดั ของตลบั เมตร ชนิดท่ีสายวดั ทาํ ดว้ ยโลหะจะมีความเที่ยงตรงสูงกว่าชนิดท่ีสายวดั ทาํ ดว้ ยผา้ เน่ืองจากไม่ยืด มีความยาวหลายขนาดเหมือนกบั ตลบั เมตร ซ่ึงขนาดความยาว 5, 15 และ 30 เมตร เป็นขนาดทนี่ ิยมใชก้ นั โดยทว่ั ไป รูปท่ี 3.2 เทปมว้ น (ท่ีมา : Stanley Tools) 3.1.3 เลเซอร์วดั ระยะ ( Laser Distance Meter) เลเซอร์วดั ระยะ เป็ นอุปกรณ์ท่ีนิยมใช้สําหรับวดั ระยะด้วยความรวดเร็ว และสามารถวดั ระยะทางไดไ้ กล ความคลาดเคลอื่ นนอ้ ย มีเสน้ ทางการวดั สูงสุด 250 เมตร รูปท่ี 3.3 เลเซอร์ 54 (ที่มา :Bosch Tools) 54 เครอ่ื งมอื อปุ กรณง์ านทอ่ และสุขภณั ฑ์

ระบบทอ่ และสขุ ภัณฑ์ 3.1.4 วดั ระดบั นํา้ (Level) ระดบั น้าํ เป็นเครื่องมือทีใ่ ชใ้ นการตรวจสอบระดบั ท้งั ในแนวราบและแนวด่ิงของการเดินท่อ ท้งั ยงั ช่วยตรวจสอบความชนั ของทอ่ ที่ตอ้ งการให้มีความลาดเอยี ง เช่น กรณีท่อระบายน้าํ ท้ิงเพื่อให้น้าํ เสีย หรือส่ิงปฏกิ ูลสามารถระบายออกไดส้ ะดวก รูป 3.4 ระดบั น้าํ (ท่มี า : Baan & Beyond) ลกั ษณะโดยทัว่ ไปของระดับน้าํ จะเป็ นแท่งรูปส่ีเหล่ียมผืนผา้ ยาวประมาณ 60 เซนติเมตร อาจจะทาํ จากไม้ อลมู เิ นียม หรือโลหะผสมท่ีมีน้าํ หนกั เบา ตอนกลางจะมหี ลอดแกว้ วางในแนวราบวางไป ตามความยาวของตวั ระดบั บรรจุของเหลวโดยให้มีฟองอากาศโตพอสมควร ของเหลวท่ีใช้อาจจะเป็ น แอลกอฮอล์หรือน้าํ มนั ก็ได้ ระดบั น้าํ เมื่อถูกวางให้ไดร้ ะดบั จริงๆ ฟองอากาศภายในหลอดแก้วดงั กล่าว จะตอ้ งอยตู่ รงศนู ยก์ ลางพอดี ถา้ ยงั ไม่พอดีแสดงวา่ ยงั ไม่ไดร้ ะดบั นอกจากระดบั ในแนวราบแลว้ ยงั มรี ะดบั ในแนวดิ่งและระดบั สาํ หรับวดั มุม 45 องศาดว้ ย ซ่ึงส่วนใหญ่จะวางอยู่ทางดา้ นปลายท้งั 2 ขา้ งของระดบั น้าํ ทาํ ให้สามารถวดั ระดบั ท้งั ในแนวราบและแนวด่ิงไดใ้ นคราวเดียวกนั โดยไมต่ อ้ งกลบั หรือวางระดบั แนวใหม่ รูปท่ี 3.5 ระดบั น้าํ (ท่มี า : Stanley Tools) เคร่อื งมอื อปุ กรณ์งานทอ่ และสขุ ภัณฑ์55 55

ระบบทอ่ และสขุ ภณั ฑ์ 3.1.5 ลูกด่ิง (Plumb Bob) ลกู ด่ิง เป็นเคร่ืองมอื ท่ีใชใ้ นการตรวจสอบระดบั ในแนวดิ่ง นิยมนาํ มาใชก้ าํ หนดแนวในทาง ด่ิงเพื่อการเดินท่อเช่นเดียวกบั ระดบั น้าํ ตวั ดิ่งจะทาํ จากโลหะรูปทรงกรวยปลายแหลม ดา้ นตรงขา้ มกับ ปลายด่ิงจะมเี ชือกผกู โดยขนาดน้าํ หนกั ท่ีนิยมใชก้ นั มากทสี่ ุด ไดแ้ ก่ ขนาด 340 ถึง 680 กรมั รูปท่ี 3.6 ลกู ดิง่ (ท่มี า : CST Survey) 3.2 เครื่องมือ-อุปกรณ์งานท่อเหล็กกล้า (Steel Pipe Tool) เครื่องมอื ที่นิยมใชก้ บั งานตดั -ต่อ หรือเดินท่อเหลก็ กลา้ มดี งั ต่อไปน้ี 3.2.1 เล่ือยตัดเหลก็ (Hacksaw) เล่ือยตดั เหล็ก เป็นเครื่องมือสําคญั ทน่ี ิยมใช้ในสาํ หรับตดั ท่อ เล่ือยชนิดน้ีมีน้าํ หนักเบาและ สามารถตดั ทอ่ จากดา้ นใดดา้ นหน่ึงเพียงดา้ นเดียว จึงไม่ตอ้ งการพ้ืนท่ีทาํ งานมากเหมือนกบั เครื่องมอื ตดั ท่อ ชนิดอนื่ ส่วนประกอบท่สี าํ คญั ที่สุดของเลื่อยชนิดน้ี ไดแ้ ก่ ใบเลอื่ ย ซ่ึงโดยทวั่ ไปควรเลอื กใชช้ นิดทท่ี าํ จาก เหล็กกลา้ คุณภาพสูง ฟันของเลือ่ ยชนิดน้ีจะอยรู่ ะหวา่ ง 18 ถึง 32 ฟันต่อ 25 มิลลเิ มตร (1 นิ้ว) ชนิดฟันหยาบ เหมาะท่ีจะใช้ตัดท่อหรือตดั โลหะท่ีมีความหนามากๆ ส่วนชนิดฟันละเอียดเหมาะที่จะใช้ตัดท่อหรือตัด โลหะบาง รูปท่ี 3.7 เลอ่ื ยตดั เหล็ก 56 (ทมี่ า : Stanley Tools) 56 เครอ่ื งมือ อปุ กรณง์ านท่อและสขุ ภัณฑ์

ระบบท่อและสุขภัณฑ์ 3.2.2 เคร่ืองตัดท่อ (Pipe Cutter) เครื่องตดั ท่อ เป็นเครื่องมืออีกชนิดหน่ึงท่ีใชส้ ําหรับตดั ท่อ โดยเครื่องมือชนิดน้ีจะมีลอ้ ตดั ต้งั แต่ 1 ถึง 4 ลอ้ แบบลอ้ ตดั 1 ลอ้ จะมีลอ้ รองรับ 2 ลอ้ แบบน้ีจะใชใ้ นกรณีทเ่ี คร่ืองตดั ท่อสามารถหมุนได้ โดยรอบท่อ ส่วนแบบ 3 ถึง 4 ลอ้ ตดั จะถูกใช้ในกรณีที่เครื่องตัดไม่สามารถท่ีจะหมุนไดโ้ ดยรอบท่อ เน่ืองจากมีพ้ืนท่จี าํ กดั หรือมสี ่ิงกีดขวาง รูปท่ี 3.8 เคร่ืองตดั ทอ่ แบบตา่ งๆ (ทม่ี า : Ridgid Tools) 3.2.3 เคร่ืองตัดท่อแบบไฟเบอร์ (Abrasive Saw) เคร่ืองตดั ทอ่ แบบไฟเบอร์ ปัจจุบนั ไดร้ ับความนิยมมากเน่ืองจากมีอปุ กรณจ์ บั ยดึ ท่อขณะทที่ าํ การตดั จึงทาํ ให้สามารถตดั ทอ่ ไดม้ ุมฉาก และยงั สามารถตดั ท่อไดอ้ ยา่ งง่ายดายอกี ดว้ ย เครื่องตดั ท่อแบบน้ี ปกตจิ ะใชใ้ นการตดั ท่อขนาดใหญ่ รูปท่ี 3.9 เครื่องตดั ท่อแบบไฟเบอร์ (ทีม่ า : Bosch tools) 3.2.4 ดอกคว้านท่อ ดอกควา้ นทอ่ เป็นเครื่องมือสาํ หรับควา้ นปลายทอ่ ดา้ นในเพอื่ ขจดั รอยเยินอนั เกิดจากการตดั ทอ่ เหล็กกลา้ ดว้ ยวิธีการต่างๆ โดยขนาดทเ่ี ป็นทนี่ ิยมใชก้ นั ทว่ั ไปส่วนใหญไ่ ดแ้ ก่ ขนาดที่สามารถควา้ นท่อ ขนาดระบตุ ้งั แต่ 8 ถงึ 50 มลิ ลิเมตร เครอื่ งมอื อุปกรณ์งานท่อและสขุ ภณั ฑ์57 57

ระบบท่อและสุขภณั ฑ์ รูปที่ 3.10 ดอกควา้ นท่อ (ทมี่ า : Ridgid tools) 3.2.5 ประแจจบั ท่อ ประแจจบั ท่อเป็นอุปกรณส์ าํ หรับจบั หมนุ ท่อและขอ้ ตอ่ ในกรณีท่ีตอ้ งการตอ่ หรือถอดเอาท่อ ออกจากขอ้ ต่อ ซ่ึงขนาดของประแจจบั ท่อจะกาํ หนดจากความยาวของประแจเป็นหลกั โดยประแจจบั ท่อ สามารถแบง่ ไดเ้ ป็นชนิดตา่ งๆ ตามลกั ษณะรูปร่างและการใชง้ าน ดงั น้ี  ประแจปากตรง (Straight Pipe Wrench) : ลกั ษณะปากประแจจะอยใู่ นแนวเดียวกบั ดา้ ม ซ่ึงเป็นชนิดที่นิยมใช้กบั งานขนั ท่อทวั่ ๆ ไปในพ้ืนที่กวา้ งๆ ที่สามารถทาํ งานไดส้ ะดวก มขี นาดความยาวต้งั แต่ 15 เซนตเิ มตร ถึง 1.5 เมตร  ประแจปากเฉียง (End Pipe Wrench) : ลกั ษณะปากประแจจะเฉียงทาํ มุมกบั ดา้ มประแจ เพ่ือให้สามารถขนั ท่อท่อี ยใู่ นพ้ืนทีจ่ าํ กดั ได้ เช่น ท่อท่ีอย่ชู ิดผนงั หรือกาํ แพง หรือทอ่ ท่ี อยใู่ นพ้ืนทแี่ คบๆ มีขนาดต้งั แต่ 15 ถึง 90 เซนตเิ มตร แบบปากตรง แบบปากเฉียง รูปท่ี 3.11 ประแจจบั ทอ่ แบบปากตรงและปากเฉียง (ทมี่ า : Ridgid Tools)  ประแจเลื่อน (Monkey Wrench) : ประแจเล่ือนท่ีใช้สําหรับงานท่อน้ัน มักจะเป็ น ประแจเลอื่ นท่มี ีขนาดใหญ่ ซ่ึงจะใชส้ าํ หรบั จบั หรือขนั ท่อ ขอ้ ต่อหรือวาลว์ ประปาแบบ เหล่ยี ม 58 เครือ่ งมือ อุปกรณ์งานท่อและสขุ ภณั ฑ์ 58

ระบบทอ่ และสขุ ภัณฑ์ รูปท่ี 3.12 ประแจเลือ่ น (ทมี่ า : Ridgid Tools) 3.3 เคร่ืองมือ-อปุ กรณ์งานท่อพลาสตกิ เครื่องมือสําหรับงานต่อหรือเดินท่อพลาสติกน้ันมีหลายชนิด ซ่ึงตอ้ งแบ่งตามลกั ษณะการต่อ ประกอบของท่อพลาสติกแตล่ ะประเภทดว้ ย แตโ่ ดยทวั่ ไปแลว้ อุปกรณห์ ลายๆชนิดทีใ่ ชก้ บั ท่อพลาสติกจะมี ลกั ษณะคลา้ ยคลึงกบั อุปกรณท์ อ่ เหล็กกลา้ ซ่ึงสามารถแบ่งไดด้ งั น้ี 3.3.1 กรรไกรตดั ท่อ กรรไกรตดั ท่อเป็นอปุ กรณ์ท่ีใช้กนั แพร่หลายในงานท่อพลาสตกิ ขนาดเลก็ เน่ืองจากมคี วาม สะดวกในการทาํ งานมากกวา่ การตดั ท่อดว้ ยวิธีอน่ื ๆ สามารถใชต้ ดั ทอ่ พวี ีซี ทอ่ พีอี ทอ่ พีบี และท่อพพี อี าร์ ไดป้ ลายเรียบกว่าการเล่ือย ซ่ึงขนาดท่อท่ีสามารถใช้กรรไกรตดั ท่อตดั ไดอ้ ย่างสะดวกน้ันไม่ควรเกินกว่า ขนาดระบุ 1 นิ้ว 3.3.2 เล่อื ยลันดา รูปท่ี 3.13 กรรไกรตดั ท่อพลาสติก (ที่มา : PX Tools) เลื่อยลนั ดาเป็นอปุ กรณต์ ดั ท่อที่ใชก้ บั ท่อพลาสตกิ ขนาดใหญ่ เลอ่ื ยตดั ชนิดน้ีจะมลี กั ษณะฟัน ถ่ี มจี าํ นวนฟันประมาณ 8-12 ซ่ี ต่อความยาว 1 นิ้ว ลกั ษณะเล่ือยเป็นเหลี่ยมคมคลา้ ยใบมีด นิยมใชร้ ่วมกบั กลอ่ งตดั มมุ หรือกล่องตดั ปากกลมเพอื่ ความสะดวกและความเรียบร้อยของงาน เครื่องมอื อปุ กรณ์งานท่อและสขุ ภัณฑ์59 59

ระบบทอ่ และสขุ ภณั ฑ์ รูปท่ี 3.14 เลอื่ ยลนั ดา (ทีม่ า : Stanley Tools) 3.3.3 ตะไบ ในการตดั ท่อพลาสติกดว้ ยเล่ือยลนั ดาหรือเคร่ืองตดั ท่อไฟเบอร์น้นั บางคร้ังจะทาํ ให้เกิดรอย เยินข้นึ ท่ปี ากท่อ ซ่ึงจะตอ้ งใชต้ ะไบในการแตง่ รอยเหล่าน้นั ให้เรียบก่อนจะทาํ การต่อประกอบ นอกจากน้ี ตะไบยงั เป็นอุปกรณ์สาํ คญั ท่ีใช้สาํ หรบั ลบมมุ ปลายท่อพีวีซีกอ่ นการเชื่อมดว้ ยนาํ ยาประสานท่อ ท้งั น้ีเพราะ หากไม่มีการลบมุมดว้ ยตะไบที่ปลายท่อแลว้ จะส่งผลให้คมท่อขูดน้าํ ยาประสานไปกองไวด้ า้ นในขอ้ ต่อ เป็นส่วนใหญ่ อนั จะทาํ ใหป้ ระสิทธิภาพในการยดึ ประสานระหวา่ งทอ่ และขอ้ ต่อลดต่าํ ลงดว้ ย จนอาจส่งผล ให้เกิดการรั่วในที่สุด รูปที่ 3.15 ตะไบ 3.3.4 เคร่ืองเช่ือมท่อพพี อี าร์ พีพีอาร์เป็นท่อพลาสติกชนิดที่ตอ้ งใช้ความร้อนในการเช่ือมต่อเช่นเดียวกบั ท่อพีอี ดงั น้ัน เครื่องเชื่อมท่อพพี ีอาร์จึงมลี กั ษณะเป็นแป้นโลหะที่สามารถให้ความร้อนแก่หัวเชื่อม ซ่ึงหวั เชื่อมน้ีหน่ึงชุด จะสามารถเชื่อมไดเ้ ฉพาะท่อและขอ้ ต่อขนาดเดียวเทา่ น้นั หากตอ้ งการทีจ่ ะเชื่อมทอ่ ขนาดอ่นื ๆ ก็จะตอ้ งทาํ การเปล่ียนขนาดของหัวเช่ือมดว้ ย โดยปกติแลว้ ชุดเครื่องเช่ือมท่อพีพีอาร์จะมีแท่นยึดและขาต้งั ติดมาดว้ ย เพื่อความสะดวกในการเชื่อม และหากตอ้ งการเคลอื่ นยา้ ยเคร่ืองเชื่อมสําหรับการทาํ งานหนา้ งานก็สามารถ ทาํ ไดโ้ ดยสะดวกเช่นกนั ซ่ึงในการทาํ งานก็ตอ้ งใช้ความระมดั ระวงั อยา่ งสูง เพราะขณะเชื่อมน้นั อุณหภมู ิที่ หัวเชื่อมจะสูงถึง 260 องศาเซลเซียส จึงอาจทาํ ให้เกิดอนั ตรายตอ่ ผูเ้ ชื่อมได้ 60 เครอ่ื งมือ อปุ กรณ์งานทอ่ และสุขภณั ฑ์ 60

ระบบท่อและสุขภณั ฑ์ รูปท่ี 3.16 ชุดเคร่ืองเช่ือมท่อพพี ีอาร์ 3.3.5 เคร่ืองเช่ือมท่อพอี ี เคร่ืองเชื่อมท่อพีอีเป็นอปุ กรณ์ทม่ี หี ลกั การทาํ งานคลา้ ยคลงึ กบั เคร่ืองเช่ือมทอ่ พีพีอาร์ เพราะ เป็ นพลาสติกชนิดที่เชื่อมด้วยความร้อนเช่นกนั โดยส่วนประกอบสําคญั ของชุดเคร่ืองเช่ือมท่อพีอี คือ แผ่นโลหะสําหรับให้ความร้อนแก่ท่อท้งั สองท่อนที่จะนาํ มาเชื่อมชนกนั นอกจากน้ี ชุดเช่ือมท่อพีอี จะมี ใบมีดสาํ หรบั การเจียรปรับผิวหนา้ ทอ่ ให้เรียบและไดร้ ะยะต้งั ฉากดว้ ย รูปท่ี 3.17 ชุดเคร่ืองเช่ือมทอ่ พีอี 3.4 เครื่องมือ-อุปกรณ์งานสุขภัณฑ์ เครื่องมอื ทีน่ ิยมใชก้ บั งานตดิ ต้งั และซ่อมแซมเครื่องสุขภณั ฑ์ มีดงั ต่อไปน้ี 3.4.1 เคร่ืองมือประกอบและติดต้งั เครื่องสุขภณั ฑ์ เคร่ืองมือที่นิยมใชก้ บั งานประกอบและติดต้งั เครื่องสุขภณั ฑโ์ ดยทวั่ ไปจะมีรูปร่างคลา้ ยกบั เคร่ืองมือทใ่ี ชใ้ นงานชนิดอ่ืนๆ ตา่ งกนั ตรงท่ีปากจบั ของเคร่ืองมือเหล่าน้ีจะเป็ นแบบเรียบ ท้งั น้ีกเ็ พอื่ ป้องกนั มใิ หผ้ วิ โครเมยี มของนอตทถ่ี ูกขนั เกิดถลอกหรือหลดุ ออก อนั จะทาํ ให้เกิดการสึกกร่อนเสียหายได้ เคร่ืองมือ เหล่าน้ี ไดแ้ ก่ ประแจเลือ่ น ประแจออฟเซต ประแจแหวน ประแจผสม และคมี ปากขยาย เป็นตน้ เครอื่ งมอื อุปกรณง์ านทอ่ และสขุ ภัณฑ์ 61 61

ระบบท่อและสขุ ภัณฑ์ ประแจเลื่อน ประแจแหวน ประแจผสม คีมปากขยาย คีมปากจิง้ จก คอ้ น เกรี ยงใบโพธ์ ิ ถงั น้าํ ผา้ ฟองน้าํ รูปท่ี 3.18 เครื่องมือทว่ั ไปทีใ่ ชส้ าํ หรับงานประกอบและติดต้งั เคร่ืองสุขภณั ฑช์ นิดต่างๆ นอกจากเครื่องมือที่ใช้กบั งานทวั่ ไปแลว้ ยงั มีเคร่ืองมือพิเศษอีกบางชนิดที่ใชก้ บั งานเฉพาะ ดงั น้ี ประแจอ่าง (Basin Wrench) : ใช้สําหรับขนั ท่อเขา้ กบั ก๊อกน้าํ ที่อ่าง นอกจากน้นั ยงั ใช้ ขนั นอตยึดท่ีดกั กล่ินหรือคอห่านเครื่องสุขภณั ฑ์ โดยทั่วไปสามารถใช้กับนอตที่มีขนาดต้งั แต่ 10 ถึง 50 มลิ ลเิ มตร ประแจขนั ทรี่ องนงั่ โถส้วม (Closet Seat Wrench) : ท่ีปลายประแจชนิดน้ีจะถูกออกแบบ มาเพอ่ื ให้สามารถใชไ้ ดก้ บั นอตทย่ี ดึ ทีร่ องนงั่ เขา้ กบั โถสว้ มหลายๆแบบ ตวั ประแจจะเป็นรูปร่างหกเหลี่ยม เพ่อื ให้สามารถใชก้ บั ประแจเลื่อนในการขนั หรือคลายนอตได้ 62 เครื่องมอื อปุ กรณง์ านทอ่ และสุขภณั ฑ์ 62

ระบบทอ่ และสุขภณั ฑ์ ประแจขนั ตะแกรงกรองกน้ อา่ ง (Basket Strainer Wrench) : ประแจชนิดน้ีประกอบดว้ ย ประแจตวั ใหญท่ ีใ่ ชข้ นั หรือลอ็ กนอตยดึ กน้ อา่ งให้อยกู่ บั ท่ี และประแจตวั เลก็ ทีใ่ ชข้ นั ตะแกรงกรองกน้ อ่าง ไขควง (Screw Driver) : ไขควงแบบน้ีเป็นไขควงแบบทว่ั ไป มีท้งั แบบปากแบน (Flat Tip) และแบบหวั แฉก (Philip Tip) มีหลายขนาดใหเ้ ลอื กใชต้ ามความจาํ เป็น ประแจขนั ทน่ี ัง่ รองโถสว้ ม ประแจขนั ตะแกรงกรองกน้ อา่ ง ประแจอา่ ง ไขควง รูปที่ 3.19 เคร่ืองมอื พเิ ศษทีใ่ ชส้ ําหรับงานประกอบและติดต้งั เครื่องสุขภณั ฑช์ นิดต่างๆ ในการติดต้งั เครื่องสุขภณั ฑเ์ ขา้ กบั ท่อบางคร้ังตอ้ งมีการตดั หรือขริบปลายท่อท่ีจะมาต่อเขา้ กบั เคร่ืองสุขภณั ฑน์ ้ันให้พอดีเพ่ือความเรียบร้อยของงาน ซ่ึงเครื่องมือท่ีใชใ้ นการตดั ท่อประเภทน้ีถือเป็น เคร่ืองมอื พิเศษ เพราะตอ้ งมคี วามสามารถท่จี ะทาํ งานในพ้ืนทีแ่ คบๆ ได้ หรือในพ้ืนที่ท่ีเคร่ืองมือธรรมดาไม่ สามารถทาํ งานได้ เครื่องมอื ประเภทน้ี ไดแ้ ก่ เคร่ืองตัดท่อชนิดตัดจากด้านใน (Internal Cutter) : เคร่ืองตัดชนิดน้ีใช้งานในกรณีที่ ตอ้ งการตดั ท่อที่อย่ชู ิดผนงั หรืออยูใ่ กลพ้ ้ืน เช่น ในกรณีของท่อน้าํ ท้ิงหรือท่อโสโครกที่โผล่ข้ึนมาจากพ้ืน ซ่ึงจะตอ้ งตดั ให้อยู่ในแนวระดบั พอดี โดยปลายท่อน้าํ ทิ้งและท่อโสโครกจะตอ้ งตดั ให้อยู่ในแนวระดบั ต่าํ กวา่ ระดบั พ้ืนเล็กนอ้ ย ท้งั น้ีเพือ่ ใหเ้ กิดความสะดวกในการติดต้งั สุขภณั ฑ์ เคร่ืองตดั ท่อขนาดจ๋ิว (Midget Tubing Cutter) : เป็นเคร่ืองตดั ท่อชนิดตดั จากดา้ นนอกเขา้ สู่ดา้ นใน ใชส้ าํ หรบั ตดั ท่อขนาดเลก็ ๆ ท่ีอยชู่ ิดกนั มากๆ เครื่องมอื อปุ กรณง์ านท่อและสขุ ภณั ฑ์63 63

ระบบท่อและสขุ ภัณฑ์  เล่ือยตดั นอตยึดโถส้วม (Jab Saw) : เลื่อยชนิดน้ีใชใ้ นการตดั สลกั เกลียวท่ียึดโถส้วมหลงั การติดต้งั ซ่ึงสามารถใชง้ านไดเ้ หมือนเล่ือยตดั เหล็กทวั่ ไป แต่ขอ้ ไดเ้ ปรียบของเล่ือยชนิดน้ี คือ สามารถ ทาํ งานไดใ้ นพ้ืนท่ีแคบๆ ทีเ่ ล่ือยตดั เหล็กธรรมดาทาํ ไม่ได้ เครื่องตดั ทอ่ ชนิดตดั จากทางดา้ นใน เครื่องตดั ทอ่ ขนาดจ๋วิ เล่อื ยตดั นอตยึดโถชกั โครก รูปท่ี 3.20 เครื่องมือพเิ ศษทใี่ ชส้ าํ หรับงานตดั ทอ่ ในพ้ืนทแ่ี คบๆ 3.4.2 เครื่องทาํ ความสะอาดโถส้วม อปุ กรณท์ ี่ใชใ้ นการทาํ ความสะอาดโถส้วม มีดงั น้ี ถว้ ยยางดดู ลม : เป็นอปุ กรณ์ทีน่ ิยมใชก้ นั มากท่ีสุดสาํ หรับการขจดั ส่ิงอุดตนั ในโถส้วม โดย อาศยั หลกั การใชถ้ ว้ ยยางทาํ ให้เกิดสุญญากาศดดู เอาสิ่งอุดตนั ให้หลดุ ออกมาจากโถส้วมหรือช่องระบายได้ รูปท่ี 3.21 ถว้ ยยางดดู ลม  สว่านโถส้วม : เป็นเคร่ืองมือท่ีใช้สําหรับกรณีท่ีการอุดตนั เกิดข้ึนในส่วนท่ีเลยที่ดกั กล่ิน ของโถส้วมไปแลว้ ซ่ึงไม่สามารถท่จี ะทาํ ความสะอาดดว้ ยวิธีอน่ื ๆ ได้ ลกั ษณะของสว่านโถส้วมน้ีจะเป็น ขดลวดสปริงยาว มีขอเก่ียวท่ีปลายเพื่อให้สามารถชอนไชลงไปท่ีดกั กล่ินของโถส้วมได้โดยตลอดและ เกี่ยวกบั สิ่งอุดตนั ได้ ปลายอีกดา้ นหน่ึงมดี า้ มสาํ หรับหมนุ เม่ือหมุนดา้ มน้ี ขดลวดสปริงจะชอนไชลงไป ในท่ดี กั กลิน่ และส่วนขอตรงปลายก็จะเกี่ยวเอาสิ่งอุดตนั ให้หลุดออกมาได้ 64 เครื่องมือ อุปกรณง์ านท่อและสขุ ภณั ฑ์ 64

ระบบทอ่ และสขุ ภัณฑ์ รูปท่ี 3.22 สวา่ นโถส้วม 3.5 เครื่องมือ-อปุ กรณ์งานเจาะและคว้าน 3.5.1 สว่านไฟฟ้า สว่านไฟฟ้าแบบธรรมดา : สวา่ นไฟฟ้าแบบน้ีมีท้งั แบบหัวจบั ธรรมดา และแบบหวั จบั ทาํ มุมกบั ดา้ ม ซ่ึงท้งั 2 แบบน้ีนิยมใช้กบั งานเจาะไม้ แบบหัวจบั ทาํ มุมกบั ดา้ มจะนิยมใชก้ ับงานเจาะรูคาน หรือคงทีแ่ บบหวั จบั ธรรมดาไมส่ ามารถทาํ งานได้ สวา่ นไฟฟ้าแบบหวั จบั ธรรมดา สว่านไฟฟ้าแบบหวั จบั ทาํ มมุ กบั ดา้ ม รูปที่ 3.23 สวา่ นไฟฟ้าแบบธรรมดา สว่านไฟฟ้าแบบกระแทก : สวา่ นไฟฟ้าแบบน้ีใชก้ บั งานเจาะแผ่นพ้ืนคอนกรีต ซ่ึงจะมที ้งั แบบกระแทกธรรมดา และแบบกระแทกโรตาร่ี (Rotary Hammer) • สว่านกระแทกแบบธรรมดา จะใชเ้ จาะรูขนาดเล็กๆ เช่น ใชเ้ จาะรูฝังพกุ หรือสมอ สาํ หรับยึดแขวนท่อ ซ่ึงสวา่ นแบบน้ีจะเจาะไดร้ ูรวดเร็วและสะอาดกว่าสว่านแบบ ธรรมดาเพราะมกี ารกระแทกไปดว้ ย ดอกสว่านทใ่ี ชจ้ ะเป็นดอกสวา่ นที่ใชส้ าํ หรับ งานคอนกรีตโดยเฉพาะ • สว่านกระแทกแบบโรตารี่ เป็นสวา่ นที่มขี นาดใหญ่กวา่ แบบธรรมดา สามารถใช้ ดอกสว่านแบบโซลิด (Solid Drill Bit) เจาะรูไดโ้ ตถึง 29 มิลลิเมตร สาํ หรับฝังพุก หรือสมอสําหรับยึดแขวนท่อ และยงั สามารถใช้ดอกสว่านแบบคอร์ (Core Drill Bit) เจาะรูไดโ้ ตถึง 50 มิลลิเมตร สําหรับการเดินท่อท่ีมีขนาดเส้นผ่านศูนยก์ ลาง ภายนอกเลก็ กวา่ 50 มิลลิเมตรไดอ้ ีกดว้ ย เครอ่ื งมือ อุปกรณ์งานทอ่ และสุขภณั ฑ์65 65

ระบบท่อและสขุ ภัณฑ์ รูปที่ 3.24 สว่านไฟฟ้าแบบกระแทก  เลื่อยไฟฟ้าแบบห้ิว : เล่ือยชนิดน้ีนิยมใช้กับงานเจาะรูท่อที่มีขนาดระบุโตเกินกว่า 50 มิลลเิ มตร หรือเจาะช่องเปิ ดใดๆ สาํ หรับวางทอ่ ที่ไมส่ ามารถใชเ้ ครื่องมืออน่ื เจาะได้ นอกจากน้นั ยงั สามารถ ใชต้ ดั ท่อทองแดง ท่อพลาสติก หรือท่อเหลก็ ให้ไดค้ วามยาวทถี่ กู ตอ้ งหลงั การวางท่อแลว้ ก็ได้ รูปที่ 3.25 เลอื่ ยไฟฟ้าแบบหิ้ว 3.6 เคร่ืองมือทดสอบ แบง่ เป็น 2 ประเภท : เคร่ืองมือทดสอบท่อระบายน้าํ และเคร่ืองมอื ทดสอบท่อประปา หลงั การเดินท่อเสร็จเรียบร้อยแลว้ งานในข้นั ตอนต่อไปคืองานทดสอบการรั่วซึมของระบบท่อท่ี เดิน เพือ่ ท่จี ะหาจุดร่วั และดาํ เนินการแกไ้ ขตอ่ ไป ซ่ึงอปุ กรณ์ในการทดสอบรอยรัว่ ของระบบท่อมดี งั น้ี 3.6.1 เครื่องอดั อากาศ เครื่องอดั อากาศ เป็นอปุ กรณ์สาํ คญั ทท่ี าํ หนา้ ท่ีอดั อากาศเขา้ สู่ระบบท่อเพอ่ื ตรวจสอบรอยร่ัว โดยทัว่ ไปจะมีท้งั แบบท่ีทาํ งานดว้ ยมอเตอร์ไฟฟ้าและแบบที่ทาํ งานดว้ ยเคร่ืองยนต์ ท่อระบายน้ํา อาจ ทดสอบไดด้ ว้ ย 1) การใชน้ ้าํ ความดนั 0.3 บาร์ หรือลาํ น้าํ สูง 3 เมตร 2) การใชค้ วามดนั อากาศ 0.30 บาร์ 3) การใชเ้ คร่ืองกาํ เนิดควนั 4) การใชส้ ารระเหยเร็วเพือ่ ทดสอบเร่ืองกลิน่ 66 เครอ่ื งมอื อุปกรณง์ านท่อและสขุ ภัณฑ์ 66

ระบบทอ่ และสุขภณั ฑ์ รูปท่ี 3.26 เครื่องอดั อากาศแบบมอเตอร์ 3.6.2 มาตรวัดความดัน มาตรวดั ความดนั เป็นอุปกรณท์ ี่ใช้แสดงความดนั อากาศที่อดั อย่ใู นระบบทอ่ เพ่ือป้องกนั มิ ให้อากาศท่อี ดั เขา้ ในระบบทอ่ มากเกินไปจนทาํ ให้ระบบไดร้ ับความเสียหาย และเพือ่ ให้ทราบถึงการรั่วไหล ของอากาศในระบบดว้ ย มาตรความดนั ท่ีใช้น้ีควรมีความละเอยี ดสูงพอสมควร เพราะค่าความดนั ท่ีใชใ้ น การทดสอบระบบคอ่ นขา้ งต่าํ ซ่ึงถา้ ใชม้ าตรวดั ความดนั ท่ีความละเอียดต่าํ จะทาํ ให้สังเกตเห็นความแตกต่าง ไดย้ าก รูปท่ี 3.27 มาตรวดั ความดนั 3.6.3 ป๊ัมทดสอบความดันนา้ํ ป๊ัมทดสอบความดนั น้าํ เป็นอุปกรณส์ าํ หรับสูบน้าํ เขา้ ในระบบทอ่ เพอื่ เพิม่ ความดนั ให้สูงข้ึน ตามความตอ้ งการ ใชก้ บั การทดสอบระบบทีม่ คี วามดนั เช่น ระบบประปา เป็นตน้ ปั๊มชนิดน้ีจะมีดา้ นดูด และส่งน้าํ พร้อมลิน้ กนั กลบั เพอ่ื ป้องกนั มิให้น้าํ ท่สี ูบส่งออกไปยอ้ นกลบั เขา้ สู่ตวั ปั๊มได้ รูปท่ี 3.28 ป๊ัมทดสอบความดนั น้าํ รูปที่ 3.29 ป๊ัมทดสอบความดนั น้าํ แบบเคร่ืองยนต์ เครอ่ื งมือ อปุ กรณ์งานทอ่ และสขุ ภัณฑ์ 67 67

ระบบทอ่ และสุขภณั ฑ์ 3.7 การบํารุงรักษาเคร่ืองมือและอปุ กรณ์ 3.7.1 การบํารุงรักษาเคร่ืองมือวัดระยะทว่ั ไป 1) เครื่องมอื วดั ระยะ 1.1) ระวงั รกั ษาขอเกี่ยวปลายเทปไม่ใหห้ ัก 1.2) เมอ่ื จะปลอ่ ยเส้นเทปกลบั ท่ีเดิมตอ้ งคอ่ ยๆ ผ่อน ถา้ ปลอ่ ยให้กลบั เร็วเกินไปปลายขอ เกี่ยวอาจชาํ รุดเสียหายได้ 1.3) ทาํ ความสะอาดหลงั เลิกใชง้ านแลว้ เกบ็ ให้เป็ นระเบียบ 2) เครื่องวดั เลเซอร์ 2.1) ทาํ ความสะอาดช้ินงาน โดยขจดั ส่ิงสกปรก เศษผงออกให้หมดก่อนวดั งาน 2.2) รักษาเครื่องมือวดั ให้สะอาด และควรมีน้าํ มนั กนั สนิมเคลอื บบางๆ ก่อนเกบ็ เขา้ กล่อง 2.3) ใช้แรงกด วดั ชิ้นงานอยา่ งเหมาะสม อยา่ ฝื นกดหรือบีบอดั แรงๆ เช่น เคร่ืองวดั ความ หนา เครื่องวดั แรงดึงแรงกด 2.4) ป้องกนั เคร่ืองมือวดั ไม่ให้เกิดสนิม การกระแทก การกดทบั การตกจากทส่ี ูง หรือสิ่ง ใดๆ ท่ีจะทาํ ใหเ้ กิดความเสียหาย 2.5) เช็ค หรือ คาลิเบรท เมือ่ ถึงเวลาท่ีกาํ หนดแคน่ ้ีเครื่องมือวดั ก็จะอยกู่ บั คณุ ไปอีกนาน 3.7.2 เคร่ืองมืองานท่อเหลก็ กล้า 1) การบาํ รุงรักษาเคร่ืองมือตดั ทอ่ 1.1) หลกั จากการใชง้ านให้คลายใบเลอ่ื ยออกเล็กนอ้ ย เพ่อื ยืดอายกุ ารใชง้ านไดย้ าวนานข้ึน 1.2) ใชแ้ ปรงปัดทาํ ความสะอาดทกุ ส่วน ทาดว้ ยน้าํ มนั แลว้ เก็บไวใ้ นทเี่ กบ็ หลงั การใชง้ าน 2) การบาํ รุงรักษาเครื่องมือไฟฟ้า 2.1) อย่าใชง้ านเคร่ืองมือไฟฟ้าเกินพิกดั ใช้เคร่ืองมือไฟฟ้าให้ตรงกบั ลกั ษณะการใช้งาน การใชง้ านเคร่ืองมอื ไฟฟ้าตามพกิ ดั ที่ไดร้ ับการออกแบบมา จะทาํ งานไดด้ ีกว่าและปลอดภยั กว่า 2.2) หา้ มใชเ้ คร่ืองมือไฟฟ้าถา้ สวติ ซ์เปิ ด-ปิ ด เครื่องไม่ทาํ งาน เคร่ืองมือไฟฟ้าท่ไี ม่สามารถ ควบคมุ ผ่านสวิตซ์ได้ มีอนั ตรายและตอ้ งส่งซ่อม 2.3) ถอดปลกั๊ ของเครื่องมือไฟฟ้าออกจากแหล่งจ่ายไฟ และ/หรือ แบตเตอร่ีก่อนทาํ การ ปรับแต่งเปลี่ยนอุปกรณ์เสริม หรือจดั เก็บเครื่องมือไฟฟ้ามาตรการเพ่ือความปลอดภยั เชิงการป้องกนั น้ีจะ ช่วยลดความเส่ียงในการเปิ ดเคร่ืองให้ทาํ งานโดยไม่ไดต้ ้งั ใจ 68 เคร่ืองมือ อุปกรณง์ านทอ่ และสุขภัณฑ์ 68

ระบบทอ่ และสุขภณั ฑ์ 2.4) เก็บเครื่องมือไฟฟ้าที่ไม่ได้ใช้งานไวใ้ ห้พน้ มือเด็กและไม่อนุญาตให้บุคคลที่ไม่ คุน้ เคยกบั เคร่ืองมือไฟฟ้าหรือขอ้ ปฏิบตั ิเหลา่ น้ีเป็ นผูใ้ ชเ้ ครื่องมอื เครื่องมือไฟฟ้าจะเป็นอนั ตรายหากอยใู่ น มอื ผูใ้ ชท้ ี่ไมม่ ีความชาํ นาญ 2.5) บํารุงรักษาเคร่ืองมือไฟฟ้า ตรวจดูว่ามีส่วนท่ีบิดเบ้ียว มีการติดขัดในส่วนที่ เคลื่อนไหวได้ มีช้ินส่วนท่ีแตกหัก รวมท้งั สภาพอ่ืนๆ ท่ีอาจส่งผลต่อการทาํ งานของเครื่องมือไฟฟ้า หาก ชาํ รุดเสียหายให้ส่งซ่อมก่อนนาํ มาใช้ อุบตั ิเหตุมากมายเกิดจากเคร่ืองมือไฟฟ้าท่ีมีระบบการดูแลรักษาไม่ดี พอ 2.6) เครื่องมือตดั ตอ้ งคมและสะอาดอยเู่ สมอ เคร่ืองมือตดั ทผ่ี า่ นการดแู ลรักษาที่เหมาะสม และมขี อบสาํ หรับงานตดั ท่คี ม จะไม่คอ่ ยเกิดปัญหาและควบคมุ ไดง้ ่าย 2.7) ใช้เครื่องมือไฟฟ้า อุปกรณ์เสริมและชุดอุปกรณ์ต่างๆ ให้สอดคลอ้ งกับข้อปฏิบตั ิ เหล่าน้ี โดยพิจารณาถึงสภาพการทํางานและงานที่ทําเป็ นสําคัญ การใช้เคร่ื องมือไฟฟ้าทํางานอื่น นอกเหนือจากทกี่ าํ หนดไวอ้ าจทาํ ใหเ้ กิดอนั ตรายได้ 3.7.3 เคร่ืองมืองานท่อพลาสตกิ ยาวนานข้ึน 1) การบาํ รุงรกั ษาเครื่องมือตดั ท่อ 1.1) หลงั จากการใช้งานให้คลายใบเล่ือยออกเล็กน้อย เพื่อยืดอายุใบเลื่อยให้ใช้งานได้ 1.2) ใชแ้ ปรงปัดทาํ ความสะอาดทกุ ส่วน ทาดว้ ยน้าํ มนั แลว้ เกบ็ ไวใ้ นทเ่ี กบ็ หลงั การใชง้ าน 2) การบาํ รุงรักษาเครื่องมอื แต่งท่อ 2.1) ตรวจดูความเรียบร้อยของใบกบก่อนเกบ็ เขา้ ที่ 2.2) ทาํ ความสะอาดตวั กบโดยใชแ้ ปรงปัดเศษไมอ้ อก 2.3) ชโลมน้าํ มนั ใบกบก่อนเกบ็ เขา้ ทเ่ี กบ็ 2.4) ไมค่ วรวางตะไบทบั กนั เพราะจะทาํ ให้คมตะไบสึกหรอได้ 3) การบาํ รุงรกั ษาเครื่องมือจบั ทอ่ 3.1) ไมใ่ ชป้ ระแจตอกหรือตีแทนคอ้ น 3.2) ทาํ ความสะอาดหลงั เลกิ ใชง้ าน 3.3) หลกี เลีย่ งการใชป้ ระแจท่มี ขี นาดใหญ่กว่าสกรูหรือนอต 3.4) ใชไ้ ขควงใหเ้ หมาะสมกบั ลกั ษณะงานและร่องของนอตสกรู 3.5) หลงั ใชง้ านเชด็ ทาํ ความสะอาด แลว้ เกบ็ ใส่กลอ่ งเครื่องมอื เครื่องมือ อปุ กรณง์ านท่อและสขุ ภัณฑ์69 69

ระบบท่อและสขุ ภณั ฑ์ 3.7.4 เครื่องมืองานสุขภัณฑ์ 1) การบาํ รุงรกั ษาเคร่ืองมือไข 1.1) ไมใ่ ชป้ ระแจตอกหรือตีแทนคอ้ ม 1.2) ทาํ ความสะอาดหลงั เลกิ ใชง้ าน 1.3) หลีกเลย่ี งการใชป้ ระแจท่ีมีขนาดใหญ่กวา่ สกรูหรือนอต 1.4) ใชไ้ ขควงใหเ้ หมาะสมกบั ลกั ษณะงานและร่องของนอตสกรู 1.5) หลงั ใชง้ านเช็ดทาํ ความสะอาด แลว้ เกบ็ ใส่กล่องเครื่องมือ 2) การบาํ รุงรักษาเครื่องมอื บบี จบั 2.1) ใชค้ มี ใหถ้ ูกประเภทกบั งาน 2.2) ไม่ควรบบี คีมแรงเกินไปเพราะจะทาํ ให้คมี หัก 2.3) ไม่ควรใชค้ อ้ นทบุ คีมแทนการตดั 2.4) ไม่ใชค้ ีมแทนคอ้ นหรือเคร่ืองมืออนื่ ๆ 2.5) เช็ดทาํ ความสะอาด หยดน้าํ มนั ท่ีจดุ หมนุ แลว้ ชโลมน้าํ มนั หลงั การใชง้ าน 3) การบาํ รุงรกั ษาเคร่ืองมอื ตอก 3.1) เลอื กชนิดของคอ้ นให้เหมาะกบั งาน 3.2) เมือ่ ใชง้ านเสร็จแลว้ ควรเชด็ ทาํ ความสะอาด แลว้ ทาน้าํ มนั ทห่ี ัวคอ้ นเพ่อื ป้องกนั สนิม 4) การบาํ รุงรกั ษาเครื่องมอื ไข 4.1) ใชไ้ ขควงใหเ้ หมาะสมกบั ลกั ษณะงานและร่องของนอตสกรู 4.2) หลงั ใชง้ านเชด็ ทาํ ความสะอาดแลว้ เกบ็ ใส่กลอ่ งเครื่องมอื 3.7.5 เคร่ืองมือเจาะและคว้าน 1) การดแู ลและรักษาเคร่ืองมอื เจาะ 1.1) ทาํ ความสะอาดทุกคร้ังหลังจากใช้งานเสร็จช่วยลดความเส่ียงจากการเสียหายของ อุปกรณ์ต่างๆ ได้ ทาํ ความสะอาดในส่วนที่เป็นซอกอาจมีเศษผงจากการทาํ งานเขา้ มาตดิ ในกลไกได้ อาจทาํ ให้เกิดการติดขดั ของมอเตอร์ได้ 1.2) ตรวจเช็คสายของสว่านไฟฟ้าดูวา่ มีความปลอดภยั ท้งั ก่อนใชง้ านและหลงั จากใช้งาน สายไฟฟ้าที่มีลอยถลอกน่นั แหละสัญญาณของอาการของความเส่ียงท่ีจะมีไฟฟ้ารั่วไหล สายไฟไม่มีความ สมบรู ณไ์ ม่ควรนาํ เครื่องมอื น้นั มาใชเ้ พราะมคี วามอนั ตรายทีจ่ ะถูกกระแสไฟฟ้าดูดได้ 70 เครือ่ งมือ อุปกรณ์งานท่อและสขุ ภัณฑ์ 70

ระบบท่อและสุขภัณฑ์ 1.3) ผใู้ ชส้ ว่านส่วนมากไมค่ ่อยชอบเอาดอกสวา่ นออกหลงั จากใชง้ านเสร็จ และเมอ่ื เริ่มใช้ งานก็ไมไ่ ดต้ รวจสอบดอกสว่านน้นั ว่ามีความแน่นแคไ่ หน การนาํ ไปใช้ในลกั ษณะน้นั มีความเสี่ยงทจี่ ะเกิด อนั ตรายไดง้ ่าย หากนาํ ไปเจาะวสั ดุทแี่ ขง็ มากๆ น้นั อนั ตรายถึงเลอื ดตกยางออกเลยทเี ดียว 1.4) หลงั ใช้งานเสร็จควรถอดชิ้นส่วนต่างๆ ที่เป็ นส่วนประกอบและเช็ดดว้ ยน้าํ มนั ใน ส่วนที่เป็นเหล็กเพ่ือป้องกนั สนิม เช็ดดา้ มจบั ให้เรียบร้อย ดอกสว่านเช็ดและเกบ็ เขา้ สู่กล่องของมนั ใหถ้ กู ท่ี เกบ็ สวา่ นเขา้ กล่องไม่ควรเกบ็ ไวท้ ี่ช้ืนควรเกบ็ ไวใ้ นท่แี ห้ง 1.5) หากท่านดูแลดอกสว่านไดต้ าม 4 ข้อน้ีรับรองไดว้ ่าสว่านของท่านจะอยู่ในสภาพ พร้อมใชง้ านในคราวตอ่ ไปอยา่ งแน่นอน 2) การบาํ รุงรกั ษาเคร่ืองเลอื่ ย 2.1) หยอดน้าํ มนั หล่อลนื่ ในส่วนที่หมุนหรือเคล่ือนที่ เช่น ร่องหางเหย่ยี วที่โครงเลื่อย 2.2) หลงั เลิกใชง้ านทกุ คร้ังควรทาํ ความสะอาด และใชผ้ า้ คลุมเคร่ืองป้องกนั เป้ื อน 2.3) ควรเปล่ียนน้าํ หล่อเยน็ ทกุ ๆ เดือน 2.4) ตรวจสายพาน ม่เู ลย่ ์ เฟื่ องทด ปั๊มน้าํ มนั หล่อเยน็ เพื่อใชง้ านไดด้ ี 3.7.6 เคร่ืองมือทดสอบ 1) การดแู ลรกั ษาเคร่ืองอดั อากาศ 1.1) ตรวจสอบนอตวา่ ขนั แน่นทุกตวั เช่น นอตยึดมู่เลย่ ์ นอตยึดมอเตอร์ 1.2) การติดต้งั และตรวจเชค็ สายพาน วธิ ีการตรวจเชค็ สายพาน ใชว้ ิธีกดสายพานตรงกลาง ระหวา่ งมู่เลย่ ์ และ หวั ปั๊มลม โดยใหห้ ยอ่ นไดป้ ระมาณ 1-1.5 เซนตเิ มตร หากสายพานตงึ เกินไป จะทาํ ให้หัว ปั๊มลมทาํ งานเพิ่มข้นึ มอเตอร์ร้อน และสายพานขาด หากสายพานหลวมหรือหยอ่ นเกินไป ก็จะทาํ ให้สูญเสีย พลงั งาน สายพานหลดุ และทาํ ใหเ้ กิดอนั ตรายได้ 1.3) ตดิ ต้งั กรองอากาศ ก่อนใชง้ าน ใส่ชุดกรองอากาศทห่ี ัวปั๊มเพื่อกนั ฝ่ นุ จากการดูดลมเขา้ ไปอดั เพื่อใชง้ าน 1.4) ควรติดต้งั ในพ้ืนทๆี่ เหมาะสม ไมค่ วรตดิ ต้งั ปั๊มลมในพ้ืนที่ๆ ลาดชนั และถ่ายเทความ ร้อนไดไ้ ม่ดี เพราะจะทาํ ให้ความร้อนสะสมในบริเวณน้นั สูงข้ึน และทาํ ให้อุณหภูมิโดยรอบปั๊มลมร้อน เกินไป 1.5) ตรวจดูระดับน้ํามันเคร่ือง (ที่หัวป๊ัม) ให้อยู่ในระดับคร่ึงหน่ึงของตาแมวน้าํ มนั อยู่ เสมอ หากน้าํ มนั เคร่ืองในหัวป๊ัมลมมีไม่ถงึ ค่าที่กาํ หนด ควรเติมน้าํ มนั เครื่องปั๊มลม (ชนิดเดิม) เพ่ือป้องกนั การสึกหรอ 1.6) ควรเดินเครื่องทุกวนั เครื่องมอื อปุ กรณ์งานทอ่ และสขุ ภณั ฑ์71 71

72

ระบบทอ่ และสุขภณั ฑ์ บทที่ 4 การติดต้ังระบบท่อและสุขภณั ฑ์ 4.1 การแยกรายการวสั ดงุ านท่อและสุขภณั ฑ์ เม่ือเร่ิมตน้ การก่อสร้างบา้ นหรืออาคาร ผูร้ ับเหมางานระบบจะนาํ แบบพิมพเ์ ขียวมาถอดแบบแยก เป็นแบบชนิดตา่ งๆ ดงั น้ี - แบบสลีฟ แบบทแ่ี สดงถึงการวางท่อทีม่ ีขนาดใหญ่กว่าท่อจริงประมาณ 1-2 นิ้ว เพื่อจะไดน้ าํ ท่อจริงมาลอดผ่านช่องปลอกท่อ โดยในการถอดแบบน้ีจะตอ้ งคาํ นึงถึงตาํ แหน่งคานเป็ นหลัก ซ่ึงต้องดู ประกอบไปพร้อมกบั แบบโครงสร้าง ท้งั น้ีจะตอ้ งหลีกเล่ียงการวางปลอกท่อผ่านคาน เน่ืองจากมีผลต่อ โครงสร้างอาคาร ซ่ึงอาจทาํ อาคารเกิดการวบิ ตั ิได้ - แบบ Shop Drawing เป็นแบบท่แี สดงถึงการวางท่อในแต่ละช้ัน โดยตอ้ งดคู วบค่ไู ปกบั แบบ สถาปัตยกรรม (แบบทแี่ สดงตาํ แหน่งของหอ้ งในตวั บา้ นหรืออาคารและบอกถึงตาํ แหน่งการวางสุขภณั ฑ์ใน แต่ละห้อง) รวมถึงดูชนิดของสุขภณั ฑต์ ่างๆท่ีจะนาํ มาใชง้ าน เพราะสุขภณั ฑแ์ ต่ละชนิดมีช่องท่อแตกต่าง กนั อีกท้งั ยงั ตอ้ งพิจารณารวมไปกบั งานระบบไฟฟ้า และเครื่องปรับอากาศดว้ ย เพราะขณะที่ปฏิบตั ิงาน หน้างานจริง งานระบบทุกชนิดจะตอ้ งซ่อนอยู่บนฝ้าเพดานซ่ึงมีพ้ืนท่ีจาํ กัด จึงอาจมีการเหล่ือมล้าํ หรือ ซ้อนทบั กนั ได้ โดยในการถอดแบบ Shop Drawing น้ีจะตอ้ งถอดเป็นแบบของ ทอ่ น้าํ ประปา ท่อน้าํ ทง้ิ และ ท่อดบั เพลงิ แยกกนั เป็นชุด เพือ่ งา่ ยตอ่ การกระจายและควบคุมงาน - แบบ As-Built เป็นแบบท่ีแสดงการวางท่อที่เหมือนหนา้ งานจริง เพราะเน่ืองจากเวลาวาง ระบบบริเวณหน้างาน อาจมีการปรับแก้ หรื อเดินท่อหลบสิ่งกีดขวางต่างๆ ซ่ึงทําให้หน้างานจริง เปล่ียนแปลงไปจากแบบ Shop Drawing เล็กน้อย ดงั น้ันจึงตอ้ งมีการทาํ แบบชนิดน้ีข้ึน เพื่อส่งมอบให้กบั เจา้ ของโครงการเพอ่ื ประโยชน์ในการซ่อมบาํ รุงในภายหลงั 4.2 มาตรฐานและข้อกําหนดในการตดิ ต้งั ระบบท่อ 4.2.1 หลกั การการวางท่อประปา มาตรฐานการวางท่อประปา แบ่งออกเป็น 2 ระบบ ไดแ้ ก่ การวางท่อประปาภายนอกอาคาร และการวางท่อประปาภายในอาคาร ดงั น้ี งานระบบท่อในอาคาร73 73

ระบบทอ่ และสขุ ภัณฑ์ 1. หลักการวางท่อประปาภายนอกอาคาร งานวางท่อประปาภายนอกอาคาร ประกอบดว้ ยงานจดั หาและวางท่อประปาพร้อมท้งั ติดต้งั อุปกรณ์ต่างๆ ท่ีเกี่ยวขอ้ ง รวมท้งั การบรรจบท่อเดิมและงานอื่น ๆ การวางท่อและติดต้งั อุปกรณ์ให้ปฏิบัติ ตามคาํ แนะนาํ ของผผู้ ลติ หลงั จากงานวางท่อประปา งานทดสอบและงานทาํ ความสะอาดท่อประปาเสร็จสิ้น แลว้ จะตอ้ งจดั ซ่อมผวิ จราจร เกาะกลาง คนั หิน ทางเทา้ สนามหญา้ ตน้ ไม้ ใหอ้ ยใู่ นสภาพเดิมหรือดีกว่าเดิม ซ่ึงจะสามารถร้ือยา้ ยส่ิงก่อสร้างและสาธารณูปโภคเดิมไดก้ ็ต่อเมื่อไดร้ ับความเห็นชอบจากหน่วยงานท่ี รับผิดชอบ และจะตอ้ งรับผิดชอบในการเปลย่ี นตาํ แหน่งในการวางทอ่ เพ่ือหลบหลีกอปุ สรรคที่พบระหว่าง การดาํ เนินงาน ในการวางท่อประปาที่จะตอ้ งดาํ เนินการบรรจบท่อเดิมจะตอ้ งป้องกนั การหยดุ ชะงักของ ระบบการจ่ายน้าํ ประปาแก่ประชาชนให้นอ้ ยท่ีสุด หากมีความจาํ เป็ นที่จะตอ้ งปิ ดประตูน้าํ ในระบบท่อเดิม จะตอ้ งแจง้ ให้หน่วยงานท่ีรับผิดชอบทราบล่วงหน้า หากปรากฏว่าระบบจ่ายน้าํ ประปาตอ้ งหยดุ ชะงกั เป็ น เวลานาน อาจจะตอ้ งให้หยุดการดาํ เนินการวางท่อประปาเป็นการชั่วคราว เพ่ือให้กระทบกระเทือนการ บริการน้าํ ประปาแก่ประชาชนนอ้ ยทส่ี ุด การรักษาความสะอาดสถานทก่ี ่อสร้างและความปลอดภัย จะตอ้ งดาํ เนินการรักษาความสะอาดสถานท่ีก่อสร้าง ท้งั ในระหว่างก่อสร้างและหลงั งาน ก่อสร้างเสร็จสมบรู ณ์อยา่ เคร่งครดั จะตอ้ งจดั ทาํ แผนปฏบิ ตั งิ านดา้ นความปลอดภยั แก่ผูป้ ฏบิ ตั ิงานในบริเวณ ก่อสร้างและแกป่ ระชาชนที่ใชท้ างเทา้ และถนนทอ่ี ยใู่ กลเ้ คยี งบริเวณกอ่ สร้างโดยละเอยี ด การรกั ษาความสะอาดระหวา่ งกอ่ สร้าง 1) จะตอ้ งขนยา้ ยดินท่ีขดุ วสั ดทุ ่ีไม่ใชแ้ ละส่ิงอ่นื ๆ ไปจากบริเวณก่อสร้าง รถบรรทุกที่จะ ใชบ้ รรทกุ วสั ดตุ า่ ง ๆ ตอ้ งมีทป่ี ิ ดมิดชิดอยา่ งแข็งแรงแน่นหนา ไม่ให้เศษวสั ดุตกหล่นบนทอ้ งถนน 2) จะต้องจัดให้มีที่ทําความสะอาดล้อยางและตัวถงั รถบรรทุกก่อนออกจากสถานที่ กอ่ สร้าง เพือ่ ไมใ่ ห้เศษดิน เศษทรายร่วงหล่นออกไปตามถนน 3) ในระหว่างการก่อสร้าง จะต้องรักษาความสะอาดสถานท่ีก่อสร้างให้อยู่ในสภาพ เรียบร้อย โดยจะตอ้ งเก็บเศษดิน เศษทราย และขยะ เม่ืองานกอ่ สร้างแตล่ ะวนั สิ้นสุดลง 4) จะตอ้ งดแู ลบริเวณกอ่ สร้างไม่ให้มสี ่ิงสกปรก เศษดิน เศษทรายและวสั ดุอ่ืนๆ ตกอยบู่ น ถนน หากพบวา่ มีสิ่งสกปรกหรือเศษดินถูกบดทบั ติดบนถนน จะตอ้ งทาํ ความสะอาดถนนโดยทนั ที การรกั ษาความสะอาดหลงั งานก่อสร้างเสร็จสมบูรณ์ตอ้ งขนยา้ ยวสั ดุก่อสร้างท่ีหลงเหลือ และขยะออกจากสถานที่กอ่ สร้างหลงั จากงานกอ่ สร้างเสร็จสมบูรณ์ จะตอ้ งทาํ ความสะอาดจนกระทงั่ ไมม่ ี เศษทราย เศษหิน และเศษวสั ดุอ่ืนๆ อยบู่ นทางเทา้ และบนถนน 74 งานระบบทอ่ ในอาคาร 74

ระบบท่อและสขุ ภณั ฑ์ ความปลอดภยั 1) ตอ้ งเตรียมเครื่องมือและของใช้ที่จําเป็ นในการปฐมพยาบาลสําหรับพนักงานและ คนงานไวใ้ หพ้ ร้อม 2) ต้องติดต้ังไฟส่องสว่างให้เหมาะสมกับการทํางานและให้ประชาชนและผู้ขับ ยานพาหนะท่ผี ่านไปมาเห็นไดช้ ดั เจน 3) ต้องจดั หาแผงก้นั เขตบริเวณก่อสร้างให้เห็นชัดเจน แผงก้ันเขตตอ้ งใช้สีท่ีสามารถ สะท้อนแสงในเวลากลางคืน เพื่อให้เห็นได้ชัดเจน และต้องไม่กีดขวางการสัญจรของประชาชนและ ยานพาหนะทผ่ี ่านไปมา 4) ห้ามกองเศษวสั ดุต่างๆ ไวก้ ีดขวางการสัญจรของประชาชนที่ใช้ทางเทา้ และถนนตอ้ ง จดั การขนยา้ ยไปใหพ้ น้ บริเวณกอ่ สร้างทนั ที 5) ห้ามขดุ ร่องดินยาวเกินความจาํ เป็น ในการขดุ ผา่ นทางแยกและทางเขา้ บา้ นจะตอ้ งจดั หา แผน่ เหลก็ หนาไมน่ อ้ ยกว่า 25 มิลลเิ มตร ปรู ่องทีข่ ดุ เพอื่ ใหย้ วดยานสามารถผา่ นได้ แต่ถา้ ไม่มกี ารปฏบิ ตั ิงาน ต่อเนื่องกนั ตอ้ งรีบจดั การกลบร่องดินใหแ้ น่นเสียก่อน 6) ตอ้ งจดั หาเคร่ืองควบคุมการจราจร ซ่ึงประกอบดว้ ยป้ายสญั ญาณจราจร แผงก้นั อปุ กรณ์ แบ่งช่องทาง อุปกรณ์ไฟส่องสว่าง อุปกรณ์ให้สัญญาณและอื่นๆ ที่จาํ เป็ นในการควบคุมการจราจรในงาน กอ่ สร้างวางท่อประปา การวางท่อประปาโดยต้องขุดร่องดนิ การจดั เตรียมงานและการประสานงาน 1) ตอ้ งจดั หาแรงงาน วสั ดอุ ุปกรณแ์ ละเครื่องมอื อ่ืนๆ ทจ่ี าํ เป็นตอ้ งใชใ้ นการขุดร่องดินการ วางท่อ การกลบ การบดอดั ให้แน่น การเปิ ดร่องในทางเทา้ และผิวถนน การซ่อมทางเทา้ และผิวถนน การกรุ แผงกนั ดิน การค้าํ ยนั การระบายน้าํ การรองพ้ืนร่องดินและการค้าํ ยนั เสาไฟฟ้าหรือโครงสร้างอื่น 2) ตอ้ งแจง้ หน่วยงานท่ีเก่ียวขอ้ งให้ทราบลว่ งหนา้ กอ่ นขดุ ร่องดิน การเตรียมงานขุดร่องดิน 1) ตอ้ งแจง้ เป็นลายลกั ษณ์อกั ษรขอทาํ งานก่อสร้างวางทอ่ ประปา พร้อมท้งั จดั ส่งแผนการ ดาํ เนินงานให้เห็นชอบเสียก่อน 2) ตอ้ งเตรียมกาํ ลงั คน เคร่ืองมอื และอปุ กรณต์ ่าง ๆ ใหพ้ ร้อมลว่ งหนา้ กอ่ นขุดร่องดิน 3) ตอ้ งตดิ ป้ายประกาศงานก่อสร้าง ป้ายโครงการ ป้ายจราจร และสญั ญาณไฟ 4) ตอ้ งจดั จาํ นวนรถบรรทุกสําหรับขนยา้ ยวสั ดุท่ีขุดข้ึนมาให้เพียงพอกบั ปริมาณงานโดย ตอ้ งใหข้ นวสั ดดุ งั กล่าวออกจากบริเวณกอ่ สร้างภายใน 24 ชว่ั โมง งานระบบทอ่ ในอาคาร75 75

ระบบท่อและสขุ ภัณฑ์ การจดั แนวทอ่ และระดบั ทอ่ 1) จะตอ้ งดาํ เนินงานสํารวจต่าง ๆ เพ่ือกาํ หนดแนวท่อ และระดบั การวางท่อของงาน กอ่ สร้างวางทอ่ ประปา โดยตอ้ งให้สอดคลอ้ งกบั ความลกึ หลงั ท่อทร่ี ะบไุ วใ้ นแบบก่อสร้าง 2) เมื่องานก่อสร้างดาํ เนินการแลว้ เสร็จ จะตอ้ งระบุตาํ แหน่งอา้ งอิงท้งั หมด แนวท่อและ ระดบั ทอ่ ประปาตามท่ีไดก้ ่อสร้างจริงลงในแบบท่กี อ่ สร้างจริง (As-Built Drawings) 3) ตอ้ งวางทอ่ ในแนวท่ีกาํ หนดใหด้ ว้ ยความลาดทส่ี ม่าํ เสมอกนั โดยหลกี เลี่ยงการยกท่อข้ึน หรือกดท่อลงโดยกะทนั หัน ท้งั น้ีถา้ มิไดร้ ะบุไวเ้ ป็ นอย่างอื่น ตอ้ งวางท่อให้ระดบั ความลึกหลงั ท่อไม่น้อย กวา่ ทกี่ าํ หนดในตารางที่ 4.1 “มาตรฐานความลกึ หลงั ทอ่ ” ตารางท่ี 4.1 มาตรฐานความลกึ หลงั ทอ่ ขนาดท่อ ความลึกหลงั หมายเหตุ (มม.) ท่อ (ม.) 100 150 0.8 1. ทอ่ ทีม่ ีขนาดเสน้ ผ่านศูนยก์ ลางเล็กกวา่ 100 มม. (4นิ้ว) 200 0.8 โดยทวั่ ไปให้ใชค้ วามลกึ หลงั ทอ่ 0.20 ม. 250 1 สาํ หรบั ท่อพวี ีซีแขง็ ให้ใชค้ วามหลกึ หลงั ทอ่ 0.60 ม. 300 1 2. ความคลาดเคลอ่ื นเฉลย่ี ยอมใหว้ างต้นื กวา่ กาํ หนดได้ 400 1 ไม่เกินร้อยละ 10 500 1 600 1 1 (ทมี่ า : มาตรฐานกรมโยธาธิการและผงั เมือง) 2. หลักการวางท่อประปาภายในอาคาร โดยทวั่ ไปจะใชแ้ บบพมิ พเ์ ขยี วช่วยในการวางทอ่ ตอ้ งมกี ารถอดแบบพิมพเ์ ขยี วออกมาเช่น แบบสลฟี ข้นั ตอนการวางสลิฟคอื สลฟี หรือปลอกทอ่ ควรมีขนาดทอ่ ทมี่ ขี นาดใหญก่ ว่าท่อทจี่ ะนาํ มาลอด ผา่ นประมาณ 1-2 นิ้ว ซ่ึงโดยทวั่ ไปแลว้ มกั จะใชเ้ ป็นทอ่ พวี ีซี โดยการวางปลอกทอ่ น้ีจะทาํ การวางท่โี ครง เหลก็ ท่ผี กู ไวร้ บั แรงดึงก่อนการเทคอนกรีต 76 งานระบบทอ่ ในอาคาร 76

ระบบทอ่ และสขุ ภัณฑ์ รูปท่ี 4.1 การวาง Sleeve ดว้ ยท่อพวี ซี ี กอ่ นการเทคอนกรีต ข้อแนะนํา ปัจจุบันมีขอ้ ต่อกันซึม (Flashing) ข้อต่อฉีดสําเร็จรูป สินคา้ ลิขสิทธ์ิท่อเอสซีจี ขอ้ ต่อ สําหรับงานระบายน้ํา ชนิดฉีดสําเร็จรูป ใช้สําหรับฝังพ้ืนในบริเวณที่ตอ้ งมีการระบายน้ํา เช่น ส่วนตะแกรงกนั กลิ่น (Floor Drain) ในหอ้ งน้าํ ดาดฟ้า ชกั โครก สระวา่ ยน้าํ เป็นตน้ โดยปี กของข้อต่อ จะทาํ หน้าที่ป้องกันการรั่วซึมของน้ําจากช่องว่างระหว่างปูนกับท่อ ประปา ไมใ่ ห้สร้างความเสียหายแก่อาคารหรือเพดาน ทพี่ กั อาศยั ได้ ยดึ กบั ไมแ้ บบเพื่อเตรียมพร้อมสาํ หรับวางเหลก็ โครงสรา้ งพ้นื และเทปูนต่อไป รูปที่ 4.2 รูปขอ้ ตอ่ กนั ซึม (Flashing)และการวาง ท่ีมา: ท่อเอสซีจี งานระบบทอ่ ในอาคาร77 77

ระบบทอ่ และสุขภณั ฑ์ 4.3 การติดต้งั ระบบป้องกนั การกระแทกของนาํ้ การกระแทกของน้ําเป็ นความดันท่ีเกิดข้ึนเม่ือน้าํ ท่ีไหลอยู่ภายในท่อถูกทาํ ให้หยุดลงกะทนั หัน อยา่ งเช่น เมอ่ื วาลว์ น้าํ ท่ีติดต้งั อยใู่ นแนวท่อซ่ึงกาํ ลงั ใชส้ ่งของเหลว ถกู ปิ ดลงอยา่ งกะทนั หัน ไมว่ า่ จะปิ ดสนิท หรือเพียงบางส่วนกต็ าม เป็นเหตุทาํ ใหก้ ารไหลของน้าํ ถกู หยดุ ลงหรือลดลง การกระแทกของน้าํ ภายในทอ่ น้ีอาจทาํ ให้ท่อน้าํ และอุปกรณ์เกิดความเสียหายและมีเสียงดงั จนเป็ น ที่น่ารําคาญอีกดว้ ย เน่ืองจากเมื่อปลายท่อถูกปิ ดลงอยา่ งกะทนั หัน ความเร็วของน้าํ จะกระแทกที่ปลายปิ ด เป็นผลให้เกิดความดนั สูงท่ีปลายปิ ด คลื่นของความดนั น้ีจะเคล่ือนท่ีจากปลาย A กลบั ไปที่ปลาย B ดงั รูปที่ 1.1 ด้วยความเร็วเท่ากบั ความเร็วของเสียงในน้าํ และท่อจะหดตวั ลง เมื่อคลื่นความดันเคล่ือนที่ไปจนสุด ปลาย B แลว้ ก็จะสะทอ้ นกลบั มายงั ปลาย A ใหม่ การเคล่ือนที่กลบั ไปกลบั มาของคลื่นความดนั น้ีทาํ ให้เกิด การกระแทกของน้าํ ข้นึ จนกวา่ พลงั งานของคลืน่ ความดนั จะถูกดูดกลืนไปหมด โดยการขยายตวั และหดตัว ของท่อ ความจริงการกระแทกของน้าํ น้นั ไม่ไดท้ าํ ให้เกิดเสียงดงั แต่เกิดจากคลื่นความดนั ท่ีเปล่ียนทิศทาง กลบั ไปกลบั มาอยา่ งรวดเร็ว จนทาํ ให้เกิดการสั่นสะเทือนท่ีท่อและอุปกรณท์ ีแ่ ขวนหรือยึดท่อได้ จึงเป็ นผล ใหเ้ กิดเสียงดงั ข้นึ การคาํ นวณระดับความดนั ที่เพิ่มข้ึนจากการกระแทกของน้ําในระบบท่อภายในอาคารค่อนขา้ ง ลาํ บาก เพราะระบบทอ่ น้าํ ของอาคารประกอบดว้ ยท่อแยกมากมาย แตอ่ าจจะประมาณขนาดของความดนั ได้ ดงั น้ี สาํ หรับทอ่ เหล็กกลา้ : P = 13.5 ถงึ 14.8 v , สาํ หรับท่อพลาสติก : P = 6v ถงึ 7v เมอื่ P = ความดนั ท่ีเพิม่ ข้ึนเน่ืองจากการกระแทกของน้าํ (บาร์) , v = ความเร็วของน้าํ (เมตรต่อวนิ าท)ี รูปที่ 4.3 แสดงทิศทางการกระแทกของน้าํ 78 (ท่ีมา : การออกแบบระบบท่อภายในอาคาร) 78 งานระบบท่อในอาคาร

ระบบท่อและสุขภณั ฑ์ การป้องกันการกระแทกของนา้ํ ความเสียหายที่เกิดจากการกระแทกของน้าํ ที่มีตอ่ ระบบท่อและอปุ กรณข์ ้ึนอยกู่ บั ความแข็งแรงและ ความยืดหยนุ่ ของท่อ ความเร็วของการไหล อตั ราการเปล่ียนแปลงความเร็วการไหล ลกั ษณะการยดึ ของท่อ ให้อย่กู บั ท่ี และระบบป้องกนั การกระแทกของน้าํ ที่ติดต้งั ไว้ การป้องกนั การกระแทกของน้าํ ทาํ ไดโ้ ดยหา อุปกรณ์ที่ป้องกันไม่ให้เกิดความดนั รุนแรงมากจนทาํ ความเสียหายให้แก่ระบบท่อ อุปกรณ์ท่ีง่ายที่สุด สาํ หรับการป้องกนั เรียกว่า ห้องอากาศ (Air Chamber) ซ่ึงเป็นวธิ ีเสียคา่ ใชจ้ ่ายนอ้ ยที่สุด แต่ตอ้ งมีการดูแล เป็นระยะ Air Chamber ตอ้ งมีขนาดไม่เลก็ กว่าท่อทแี่ ยกไปเขา้ เคร่ืองสุขภณั ฑ์น้นั ๆ และตอ้ งมีขนาดไม่เลก็ กว่า 20 มม. (3/4 นิ้ว) และยาวไม่น้อยกว่า 450 มม. (18 นิ้ว) ที่ปลายของ Air Chamber ให้ใส่ Cap อุดและ เช่ือมโดยรอบเพ่ือกนั ลมรั่วจาก Chamber รูปท่ี 4.4 การตดิ ต้งั หอ้ งอากาศสําหรับฝักบวั และโถสุขภณั ฑ์ รูปท่ี 4.5 การใชห้ อ้ งอากาศสําหรบั เครื่องสุขภณั ฑห์ ลายชุด (ทม่ี า : การออกแบบระบบท่อภายในอาคาร) งานระบบทอ่ ในอาคาร79 79

ระบบท่อและสขุ ภณั ฑ์ ในปัจจุบนั ไดม้ ผี ผู้ ลติ อุปกรณส์ าํ หรบั ป้องกนั การกระแทกของน้าํ ท่ีเรียกว่า Water Hammer Arrester ออกมาหลายชนิด ซ่ึงอปุ กรณ์เหล่าน้ีไมจ่ าํ เป็นตอ้ งมีการดแู ลรักษา แต่ค่าใชจ้ ่ายค่อนขา้ งสูง รูปท่ี 4.6 Water Hammer Arrester (ท่ีมา : NSV) 4.4 การต่อประกอบและติดต้ังท่อและสุขภัณฑ์ชนดิ ต่าง ๆ 4.4.1 การต่อประกอบท่อพีวีซี การต่อประกอบทอ่ พีวีซีมีวธิ ีการทนี่ ิยมกนั 2 วธิ ี ไดแ้ ก่  วิธีต่อดว้ ยน้าํ ยาประสานท่อ : ในกรณีท่ีเป็ นท่อขนาดเล็ก การต่อท่อพีวีซีสามารถทาํ ได้ อยา่ งสะดวกโดยใชว้ ิธีการตอ่ ดว้ ยน้าํ ยาประสานท่อ ซ่ึงคุณภาพของงานต่อประกอบทด่ี ี จะข้ึนอยกู่ บั คณุ ภาพ ของน้าํ ยาประสานทอ่ (Solvent Cement) เป็นหลกั โดยน้าํ ยาประสานทอ่ ทีด่ ีน้นั จะตอ้ งมคี ณุ สมบตั ิในการ ละลายเน้ือท่อและข้อต่อพีวีซีเข้าเป็ นเน้ือเดียวกันด้วย เพ่ือลดโอกาสการร่ัวซึมของน้ําในระบบท่อ นอกจากน้ี ฝีมือและความละเอยี ดของช่างผปู้ ฏิบตั ิงานกเ็ ป็นเร่ืองสาํ คญั เช่นกนั วธิ ีการตอ่ ประกอบท่อพีวีซี ดว้ ยน้าํ ยาประสานทอ่ มีข้นั ตอนดงั น้ี 1) ใชต้ ะไบละเอยี ดลบมุมปลายท่อที่ตดั ตามระยะที่ไดก้ าํ หนดไวแ้ ลว้ ให้มีความลาดเอยี ง ประมาณ 15 องศา เพอ่ื ใหท้ อ่ สวมเขา้ กบั ขอ้ ต่อไดง้ า่ ยข้ึน และท้งั น้ีเพ่อื ไมใ่ ห้ปลายท่อขดู น้าํ ยาประสานท่อ ท่ที าไวแ้ ลว้ ในขอ้ ต่อเขา้ ไปกองอยดู่ า้ นใน อนั จะทาํ ใหป้ ระสิทธิภาพของการละลายเน้ือพีวีซีและการยดึ เกาะ กนั ระหวา่ งทอ่ และขอ้ ต่อลดลง 80 งานระบบท่อในอาคาร 80

ระบบท่อและสุขภณั ฑ์ รูปที่ 4.7 แสดงการใชต้ ะไบลบมุมที่ปลายท่อพีวซี ี (ท่มี า : ท่อเอสซีจี) 2) วดั ระยะความลึกในการสวมของท่อและขอ้ ต่อ ดว้ ยการทดลองสวมท่อและขอ้ ต่อเขา้ ดว้ ยกนั จนสุด จากน้นั ใชด้ ินสอหรือปากกาทาํ เคร่ืองหมายไวท้ ี่ตวั ท่อ รูปที่ 4.8 แสดงการทาํ เคร่ืองหมายทีป่ ลายท่อพวี ซี ีหลงั การวดั ระยะสวม ทีม่ า :ท่อเอสซีจ)ี 3). ใชน้ ้าํ ยาทาํ ความสะอาดท่อพีวีซีเช็ดทาํ ความสะอาดท่ีปลายท่อและภายในขอ้ ต่อ เพ่ือ กาํ จดั คราบน้าํ มนั ฝ่นุ ส่ิงสกปรก และความช้ืน อนั จะส่งผลให้ประสิทธิภาพในการละลายเน้ือพีวีซีและ การยึดเกาะของท่อและขอ้ ตอ่ ต่าํ ลง รูปท่ี 4.9 แสดงการทาํ ความสะอาดท่อพวี ซี ีดว้ ยน้าํ ยาทาํ ความสะอาด (ท่มี า : ท่อเอสซีจ)ี งานระบบท่อในอาคาร81 81

ระบบท่อและสขุ ภณั ฑ์ 4) ทาน้าํ ยาประสานท่อพีวีซีที่ผิวดา้ นในของขอ้ ต่อให้ทว่ั ก่อน จากน้นั ทาที่ผิวดา้ นนอก ของปลายท่อ โดยการทาน้าํ ยาประสานท่อน้ีไม่ควรทาให้มากเกินไป เพราะน้าํ ยาส่วนทเ่ี กินความตอ้ งการน้ี เมอื่ แห้งจะทาํ ใหข้ ดั ขวางการไหลของน้าํ ในท่อได้ รูปที่ 4.10 แสดงการทาน้าํ ยาประสานทอ่ (ทมี่ า :ท่อเอสซีจี) 5) สวมปลายท่อเขา้ กบั ขอ้ ต่อโดยกดเขา้ ไปในแนวตรง จนถึงเคร่ืองหมายที่ทาํ ไว้ ก่อนที่ น้าํ ยาประสานท่อจะแข็งตวั จากน้ันบิดท่อและขอ้ ต่อประมาณ 1 ใน 4 รอบ ท้งั น้ีเพ่ือให้แน่ใจว่าน้าํ ยาได้ กระจายไปโดยสม่าํ เสมอ จากน้นั กดไวน้ ิ่งๆ ประมาณ 15 วินาที เพอื่ ใหน้ ้าํ ยาสามารถละลายเน้ือท่อและขอ้ ตอ่ และหลอมผิวหนา้ ของท้งั สองเขา้ ดว้ ยกนั ซ่ึงในข้นั ตอนน้ี หากปล่อยเร็วเกินไปท้งั ทอ่ และขอ้ ต่อจะถีบตวั ออกจากกนั ท้งั น้ีเพราะว่าลกั ษณะทว่ั ไปของขอ้ ต่อพีวีซี มกั จะออกแบบมาให้มีรูปทรงกรวยสอบเขา้ จาก ขา้ งนอกมาขา้ งใน ดงั น้นั หากไมก่ ดไวจ้ นเกิดการประสานตวั กนั แลว้ ยอ่ มทาํ ใหเ้ กิดการถีบถอยของท่อและ ขอ้ ตอ่ ออกจากกนั และเป็นสาเหตสุ าํ คญั ของการรัว่ ซึมในภายหลงั รูปท่ี 4.11 แสดงการสวมทอ่ และขอ้ ต่อพีวซี ีเขา้ ดว้ ยกนั หลงั จากทาน้าํ ยาประสานทอ่ (ทม่ี า : ท่อเอสซีจ)ี 82 งานระบบท่อในอาคาร 82

ระบบท่อและสขุ ภณั ฑ์ 6) ตรวจสอบน้าํ ยาบริเวณรอบๆ รอยต่อที่ทะลกั ออกมา ในขณะที่ทาํ การต่อท่อและปรบั แนวทอ่ น้าํ ยาควรจะทะลกั ออกมารอบทอ่ อยา่ งสม่าํ เสมอ ถา้ ในกรณีทไ่ี ม่มนี ้าํ ยาทะลกั ออกมา นน่ั แสดง ว่าบริเวณดงั กลา่ วมนี ้าํ ยาไมเ่ พียงพอ ซ่ึงอาจเป็ นสาเหตุของการรั่วได้ จากน้ันเช็ดน้าํ ยาประสานท่อพีวซี ีท่ี ลน้ ออกมาให้หมด เพ่ือใหไ้ ดร้ อยตอ่ ท่ีสม่าํ เสมอ และยงั ทาํ ใหร้ อยตอ่ แขง็ ตวั เร็วอกี ดว้ ย รูปท่ี 4.12 แสดงการเชด็ น้าํ ยาส่วนเกินบริเวณรอยตอ่ ท่อ (ท่มี า : ท่อเอสซีจี) วธิ ีการต่อประกอบทอ่ พีวีซี  วิธีต่อดว้ ยแหวนยาง : ท่อพีวีซีชนิดที่ต่อดว้ ยแหวนยาง โดยทวั่ ไปจะเป็ นท่อขนาดกลาง และขนาดใหญ่ ขนาดระบุต้งั แต่ 55 ถงึ 600 มิลลเิ มตร (2 ถงึ 24 นิ้ว) ส่วนใหญจ่ ะใชเ้ ป็นท่อประธานหรือ ท่อจดั ส่งน้าํ ในระบบประปา ท่อจดั ส่งน้าํ ดิบเพื่อการเกษตรและชลประทาน ตลอดจนระบายน้าํ ท้ิงและน้าํ เสียต่างๆ เนื่องจากมีขอ้ ดีหลายประการ เช่น การต่อท่อไม่ยุ่งยากซบั ซ้อน และไม่ตอ้ งใช้เครื่องมือพิเศษ ใดๆ และจากการใชแ้ หวนยางทีจ่ ุดต่อจึงทาํ ให้ท่อที่ต่อยืดหยุ่นตวั ได้ สามารถเดินท่อเบ่ียงเบนไปจากแนว เดิมไดเ้ ลก็ นอ้ ยในกรณีที่มีส่ิงกีดขวาง แต่ตอ้ งไมเ่ บย่ี งเบนเกินกวา่ ท่มี าตรฐานกาํ หนด เพราะอาจมีผลทาํ ให้ เกิดการรั่วหรือแตกได้ นอกจากน้นั ยงั สามารถป้องกนั ความเสียหายอนั เน่ืองมาจากการยืดหดและขยายตวั ของท่อเมื่ออณุ หภูมิเปลยี่ นแปลงดว้ ย ลาํ ดบั ข้นั ตอนในการตอ่ ทอ่ พวี ซี ีดว้ ยแหวนยาง มดี งั ตอ่ ไปน้ี งานระบบท่อในอาคาร83 83

ระบบทอ่ และสขุ ภัณฑ์ 1) วัดท่อและทําเครื่ องหมายระยะท่ีต้องการตัดโดยรอบท่อน้ัน โดยสามารถใช้ แผ่นกระดาษแขง็ หรือแผ่นโลหะบางพนั รอบทอ่ ให้ขอบของแผ่นกระดาษหรือแผ่นโลหะอยใู่ นตาํ แหน่งที่ ตอ้ งการจะตดั แลว้ ขีดเส้นไปตามขอบของแผน่ กระดาษหรือโลหะน้นั จากน้นั ใชเ้ ลอ่ื ยลนั ดาหรือเลื่อยตดั โลหะชนิดฟันละเอยี ด ตดั ทอ่ ตามเครื่องหมายท่ที าํ ไวจ้ นทอ่ ขาดออกจากกนั รูปที่ 4.13 แสดงการวดั ระยะและตดั ท่อแหวนยาง (ทีม่ า : ท่อเอสซีจี) 2) ใช้ตะไบละเอียดแต่งรอยตดั ให้เรียบและลบมุมที่ปลายท่อโดยรอบให้มีความลาดเอียง ประมาณ 15 องศา รูปท่ี 4.14 แสดงการใชต้ ะไบละเอียดลบมมุ ที่ปลายทอ่ (ท่ีมา : ท่อเอสซีจี) 3) ทาํ ความสะอาดปลายท่อท่ีจะต่อเข้าดว้ ยกันท้ังสองดา้ นด้วยน้าํ ยาทาํ ความสะอาดท่อ โดยเฉพาะอยา่ งยิ่งบริเวณร่องใส่แหวนยาง จะตอ้ งไมม่ เี ศษดิน ทราย หรือสิ่งสกปรกตดิ อยู่ เพราะอาจเป็น สาเหตทุ าํ ให้เกิดการรั่วซึมได้ และควรเช็ดทาํ ความสะอาดแหวนยางทจี่ ะสวมเขา้ ไปดว้ ย รูปที่ 4.15 แสดงการใชน้ ้าํ ยาทาํ ความสะอาดทอ่ แหวนยางกอ่ นการตอ่ ประกอบ 84 (ทีม่ า : ท่อเอสซีจ)ี 84 งานระบบท่อในอาคาร

ระบบทอ่ และสุขภณั ฑ์ 4) สวมแหวนยางเขา้ ไปในร่องทปี่ ลายทอ่ โดยบีบแหวนยางใหเ้ ป็นรูปหัวใจและหันดา้ นท่ี โตกวา่ ไวข้ า้ งในท่อ ดงั รูป จากน้นั จดั แหวนยางให้แนบในร่องให้เรียบร้อย รูปท่ี 4.16 แสดงการสวมแหวนยางในร่องแหวนยาง (ที่มา : ท่อเอสซีจี) 5) ทาน้าํ ยาหล่อลืน่ บริเวณดา้ นในหัวต่อและปลายท่อที่จะสวมเขา้ ดว้ ยกนั รวมถึงท่ีแหวน ยางด้วย ระวังอย่าให้มีเศษดิน ทราย หรื อสิ่งสกปรก เกาะติดกับส่วนท่ีทาน้ํายาไว้ และห้ามใช้ น้าํ มนั หล่อลนื่ หรือจาระบแี ทนโดยเด็ดขาด เพราะสารหล่อล่นื เหล่าน้ีสามารถทาํ ความเสียหายต่อแหวนยาง ได้ และอาจกอ่ ใหเ้ กิดสารพิษตกคา้ งกบั น้าํ ที่ผ่านทอ่ แหวนยางน้ีดว้ ย รูปที่ 4.17 แสดงการทาน้าํ ยาหล่อล่นื ท่อกอ่ นการสวม (ที่มา : ท่อเอสซีจ)ี 6) ต่อทอ่ เขา้ ดว้ ยกนั จนถึงระดบั ความลกึ ทีแ่ สดงไวบ้ นเส้นทอ่ หากเป็นท่อขนาดระบุเล็ก กว่า 200 มิลลิเมตร (8 นิ้ว) อาจใช้มือดนั ก็สามารถเขา้ ไดโ้ ดยง่าย แต่หากเป็ นท่อที่มีขนาดระบุโตกว่า 200 มิลลิเมตร (8 นิ้ว) จะตอ้ งใชเ้ ครื่องดึงทอ่ (Puller) มาช่วยดึงทอ่ เขา้ หากนั ดงั รูป งานระบบท่อในอาคาร85 85

ระบบทอ่ และสขุ ภณั ฑ์ รูปท่ี 4.18 แสดงการใชเ้ คร่ืองดึงท่อเขา้ ดว้ ยกนั (ที่มา : ท่อเอสซีจี) 7) ตรวจสอบตาํ แหน่งของแหวนยางด้วยการสอดเกจวดั (Check Gauge) หรือแผ่นโลหะ บางๆ เขา้ ไปโดยรอบทอ่ วางแหวนยางอยใู่ นตาํ แหน่งท่ถี ูกตอ้ งหรือมีการปลิน้ หรือไม่ หากแหวนยางอยใู่ น ตาํ แหน่งที่ถกู ตอ้ ง ระยะจากแหวนยางกบั ขอบทอ่ จะตอ้ งเทา่ กนั โดยตลอดรอบท่อ รูปท่ี 4.19 แสดงการใชเ้ กจวดั ตรวจสอบตาํ แหน่งแหวนยาง (ทมี่ า : ท่อเอสซีจี) 4.4.2 การต่อประกอบท่อพีพอี าร์ การตอ่ ประกอบทอ่ พีพอี าร์มีหลกั ๆ 3 วิธี ดงั น้ี  วิธีต่อแบบเชื่อมสอด (Socket Fusion) : ในกรณีที่เป็ นท่อขนาดเล็ก การต่อท่อพีพีอาร์ สามารถทาํ ไดโ้ ดยใชว้ ิธีการตอ่ ดว้ ยเคร่ืองเชื่อมความร้อนท้งั ท่อและขอ้ ตอ่ เคร่ืองน้ีจะสามารถให้ความร้อน ไดถ้ ึง 260-280 องศาเซลเซียส ซ่ึงเป็นช่วงอุณหภูมิท่ีทาํ ให้ท่อและขอ้ ต่อพีพีอาร์เกิดการหลอมละลาย และ สามารถประสานเป็ นเน้ือเดียวกนั ได้ คุณภาพของงานเช่ือมที่ดีน้นั จะข้ึนอยู่กบั ปัจจยั หลกั หลายประการ เช่น ระยะเวลาการให้ความร้อน ระยะความยาวท่อที่ให้ความร้อน ฝี มือของช่างที่ปฏิบตั ิงาน เป็ นตน้ มี ข้นั ตอนดงั น้ี 86 งานระบบท่อในอาคาร 86

ระบบท่อและสขุ ภณั ฑ์ 1) ตัดท่อให้ได้ฉากตามความยาวที่ต้องการ โดยใช้เลื่อยตัดโลหะหรือกรรไกรตดั ท่อ จากน้นั ทาํ การแต่งรอยตดั ที่ปลายท่อให้เรียบร้อย สาํ หรบั กรณีทต่ี ดั ท่อพลาดแลว้ ทาํ ให้เกิดรอยบากบริเวณ ผิวท่อ ควรที่จะตดั เน้ือท่อส่วนน้นั ออกก่อนจะทาํ การเช่ือมประกอบ เพราะอาจเกิดปัญหาการแตกรั่ว หลงั จากการใชง้ านไดจ้ ากรอยบากน้ี รูปที่ 4.20 แสดงการตดั ท่อพีพอี าร์ดว้ ยกรรไกรตดั ท่อ (ท่มี า : ท่อเอสซีจ)ี 2) ทาํ การวดั ระยะความลึกของท่อในการเช่ือมตามระยะผูผ้ ลิตแนะนาํ ท้งั น้ีเพราะท่อพีพี อาร์แต่ละขนาดจะมีความลึกในการเชื่อมไม่เท่ากนั ท่อท่ีมีขนาดยิ่งโตก็จะมีระยะความลึกในการสวมท่อ มากดว้ ย จากน้นั ใชด้ ินสอทาํ เครื่องหมายตามระยะท่กี าํ หนดไวด้ งั ตาราง รูปที่ 4.21 แสดงการวดั ระยะความลกึ และทาํ เคร่ืองหมายบนท่อ (ที่มา : ท่อเอสซีจี) 3) ทาํ ความสะอาดท่อและขอ้ ต่อให้ไม่มีสิ่งสกปรกเกาะติด จากน้ันเม่ืออุณหภูมิของหัว เชื่อมถึงท่ี 260 องศาเซลเซียส จึงสอดท่อและขอ้ ต่อเขา้ ที่หัวเชื่อมของเครื่องเชื่อมเพื่อให้ความร้อนพร้อมๆ กนั โดยดนั ขอ้ ต่อเข้าจนสุดและส่วนท่อให้ดนั จนถึงตาํ แหน่งท่ีทาํ เครื่องหมายไว้ แลว้ จึงให้ความร้อน หลอมละลายเน้ือทอ่ และขอ้ ต่อตามระยะเวลาทผ่ี ผู้ ลติ แนะนาํ ในแต่ละขนาด จุดทีค่ วรระมดั ระวงั เป็นอยา่ งยิ่ง งานระบบทอ่ ในอาคาร87 87

ระบบทอ่ และสุขภัณฑ์ คือห้ามดนั ท่อเขา้ ไปในเบา้ ให้ความร้อนเกินระยะท่ีทาํ เครื่องหมายไวแ้ ละใช้เวลามากกว่าที่ผูผ้ ลิตแนะนํา เพราะจะมีผลให้ปลายท่อตีบตนั หลงั จากเช่ือมกบั ขอ้ ต่อแลว้ ซ่ึงจะมีผลกระทบโดยตรงต่อการไหลของน้าํ ในเสน้ ทอ่ หลงั การใชง้ าน ตารางท่ี 4.2 แสดงระยะสวมและระยะเวลาการใหค้ วามรอ้ นของท่อพพี ีอาร์ (ที่มา : ท่อเอสซีจี) รูปท่ี 4.22 แสดงการใหค้ วามร้อนท่อและขอ้ ตอ่ พีพีอาร์ (ทม่ี า : ท่อเอสซีจ)ี 4) เมื่อให้ความร้อนท่ีท่อและขอ้ ต่อพีพีอาร์ตามระยะเวลาท่ีกาํ หนดแลว้ ดึงท่อและขอ้ ต่อ ออกพร้อมกนั แลว้ สวมเขา้ ดว้ ยกนั จนสุดถงึ ตาํ แหน่งท่ีทาํ เคร่ืองหมายไว้ ในระยะทท่ี ่อและขอ้ ตอ่ ยงั ไม่เยน็ ตวั น้ี สามารถจดั แต่งตาํ แหน่งให้ตรงไดเ้ ล็กนอ้ ย แต่ไม่สามารถบิดหมนุ ไปมาเพื่อปรับแนวท่อได้ เพราะการ บิดหมุนท่อและขอ้ ต่อน้ีอาจเป็นสาเหตุท่ีทาํ ให้รอยเชื่อมแยกออกจากกนั และส่งผลให้เกิดการรั่วซึมหลัง การใชง้ านไดใ้ นท่สี ุด จากน้นั จบั ทอ่ และขอ้ ตอ่ น่ิงไวจ้ นกระทงั่ เยน็ ตวั และเช่ือมสนิทเป็นเน้ือเดียวกนั จึงจะ สามารถทาํ การทดสอบแรงดนั น้าํ ต่อไปได้ 88 งานระบบทอ่ ในอาคาร 88

ระบบท่อและสุขภณั ฑ์ รูปท่ี 4.23 แสดงการเชื่อมท่อและขอ้ ต่อพพี อี าร์หลงั การใชค้ วามรอ้ น (ท่ีมา : ท่อเอสซีจ)ี การต่อประกอบทอ่ พพี อี าร์  วิธีต่อแบบเช่ือมด้วยกระแสไฟฟ้า (Electro Fusion) : เหมาะสาํ หรับต่อประกอบทอ่ พีพี อาร์ขนาดใหญ่ และมีพ้ืนที่จาํ กดั ในการติดต้งั จาํ เป็ นต้องมีขอ้ ต่อเฉพาะ เรียกว่า ขอ้ ต่อพีพีอาร์ อิเล็กโทร ฟิ วชั่น (PP-R Electro Fusion Fitting : EF) ท่ีเช่ือมดว้ ยกระแสไฟฟ้า โดยมีเครื่องเชื่อม Electro Fusion ที่จ่าย กระแสไฟฟ้าผ่านขดลวดทองแดงภายในข้อต่อกลายเป็ นความร้อนในการหลอมละลาย มีข้ันตอนต่อ ประกอบดงั น้ี รูปท่ี 4.24 แสดงเคร่ืองเช่ือม Electro Fusion (ทมี่ า : ท่อเอสซีจ)ี งานระบบท่อในอาคาร89 89

ระบบท่อและสุขภัณฑ์ 1) ตดั ท่อให้เรียบ และต้งั ฉาก 90 องศากบั แนวแกนท่อ แลว้ วดั ระยะสวมของขอ้ ต่อและทาํ เครื่องหมายไวบ้ นเสน้ ทอ่ โดยระยะสวมวดั จากปลายขอ้ ตอ่ ถึงบ่าดา้ นในขอ้ ตอ่ รูปที่ 4.25 แสดงการวดั ความลกึ ของระยะสวมท่อและขอ้ ตอ่ พีพอี าร์ (ท่มี า : ท่อเอสซีจี) 2) นาํ ทอ่ มาวางไวท้ เี่ คร่ืองจบั ลอ็ คแนวท่อและขอ้ ตอ่ หรือใชก้ ารวดั ระดบั น้าํ แทนในการจดั แนวระดบั แลว้ ปอกผวิ ดว้ ยท่ีขดู ผิวหรือเครื่องปอกผิว และเช็ดผวิ ท่อและดา้ นในขอ้ ต่อที่ตอ้ งเชื่อม ดว้ ยน้าํ ยา ทาํ ความสะอาดท่อ (Non-Oil Based) โดยใช้ผา้ สะอาดหรือกระดาษทิชชู่ท่ีไม่เป็ นขุย เพ่ือกาํ จดั คราบน้าํ มนั ฝ่นุ และความช้ืน รูปท่ี 4.26 แสดงการปอกผวิ ท่อ และเช็ดทาํ ความสะอาดท่อและขอ้ ต่อพีพีอาร์ (ที่มา : ท่อเอสซีจี) 3) สวมท่อและขอ้ ต่อเขา้ ดว้ ยกนั ตามที่ทาํ เคร่ืองหมายไว้ และตรวจสอบระดบั ท่อท้งั สองฝ่ัง ให้ขนานตามแนวระดบั ขอ้ ต่ออกี คร้ัง จากน้นั นาํ ชุดหวั จ่ายไฟฟ้าของเครื่องเชื่อม Electro Fusion มาต่อเขา้ กบั จดุ ต่อทขี่ อ้ ตอ่ ตามข้นั ตอนของเคร่ืองมือ แลว้ ใชช้ ุดอา่ นบาร์โคด้ สแกนบาร์โคด้ ท่ขี อ้ ตอ่ เพอื่ เช่ือมทอ่ และขอ้ ตอ่ ให้หลอมละลายเป็นเน้ือเดียวกนั 90 งานระบบท่อในอาคาร 90

ระบบท่อและสขุ ภณั ฑ์ รูปท่ี 4.27 แสดงการหลอมละลายต่อประกอบทอ่ และขอ้ ต่อพีพอี าร์ดว้ ยวธิ ี Electrofusion (ทม่ี า : ท่อเอสซีจี)  วิธีต่อแบบแบบเชื่อมชน (Butt Fusion) : เหมาะสมกบั ท่อพีพีอาร์ขนาด 160 มม. ข้ึนไป ตอ้ งใชเ้ ครื่องเช่ือม Butt Fusion โดยเฉพาะ หลกั สาํ คญั คือ ตอ้ งใช้เครื่องปาดผิวท่อหลงั จากตัดท่อ เพื่อให้ ผิวหนา้ สมั ผสั ของท่อท้งั 2 ทอ่ นไดร้ ะยะต้งั ฉาก และมีผวิ เรียบสะอาด จากน้นั จึงใหค้ วามร้อนดว้ ยแผ่นความ ร้อนเพือ่ หลอมละลายท่อเป็นเน้ือเดียวกนั โดยใชแ้ รงอดั ไฮโดรลิคปรับเพม่ิ -ลดแรงดนั ตามความหนาของท่อ ตามระยะเวลาทกี่ าํ หนด หลงั การเชื่อมเรียบร้อยแลว้ ตอ้ งปลอ่ ยใหร้ อยเช่ือมชนเยน็ ตวั ลงครบตามระยะเวลาท่ี กาํ หนด รูปท่ี 4.28 แสดงชุดเคร่ืองเช่ือม Butt Fusion (ที่มา : ท่อเอสซีจ)ี ตาราท่ี 4.3 มาตรฐานการเช่ือมท่อพีพอี าร์ แบบเช่ือมชน ขนาดท่อ SDR แรงดันขณะ ความนูนของ เวลาในการ แรงดันตอน แรงดัน เวลาทีป่ ล่อย (มม.) PN ปาดผวิ ท่อ รอยเช่ือม หลอมละลาย หลอมละลาย ในการเชื่อม ให้เยน็ ตัว (บาร์) (มม.) (นาท)ี (บาร์) (บาร์) (นาท)ี 160 11 10 10.7 1 4.6 1.0 10.7 24 160 6 20 26.0 1.5 6.18 2.6 26.0 26 งานระบบท่อในอาคาร91 91

ระบบทอ่ และสขุ ภณั ฑ์ 4.4.3. การต่อประกอบท่อซีพวี ีซี มวี ิธีการต่อประกอบท่ีเหมือนกนั กบั ทอ่ พีวซี ี คือ ต่อประกอบดว้ ยน้าํ ยาประสานท่อแตต่ อ้ งใช้ เป็นน้าํ ยาประสานทอ่ สาํ หรบั ซีพีวซี ีเท่าน้นั โดยทาน้าํ ยาประสานท่อใหส้ ม่าํ เสมอเป็นช้นั หนามากทดี่ า้ นนอก ของปลายท่อ ทาน้าํ ยาประสานท่อหนาปานกลางท่ีดา้ นในของขอ้ ต่อ กรณีท่อใหญ่กว่า 2 นิ้ว ควรทาน้าํ ยา Primer ท้งั ท่อ และขอ้ ตอ่ ก่อนเพอ่ื ใหผ้ ิวอ่อนนุ่มลง จากน้นั จึงทาน้าํ ยาประสานท่ออีก 1 คร้งั ทป่ี ลายทอ่ ตารางท่ี 4.4 แสดงระยะสวมท่อ และข้อต่อของ CPVC ระบบประปา ขนาดท่อ ระยะสวม (มม.) (นิ้ว) (มม.) ½ 15 12 ¾ 20 17 1 25 22 1¼ 32 27 1½ 40 33 2 50 43 2½ 65 44 3 80 47 4 100 57 6 150 76 1) การตดั : เคร่ืองมอื ตดั ท่อพลาสติก เช่น กรรไกรตดั ทอ่ , กรรไกรตดั ทอ่ แบบ Roller, เลื่อยตดั เหล็ก หรือ เคร่ืองตดั ไฟเบอร์สามารถนาํ มาใชต้ ดั ทอ่ ไดอ้ ยา่ งง่ายดาย หากใชเ้ ลื่อยมือควรจดั หา Miter Boxes มาเสริมเพือ่ ตดั ท่อเป็นมมุ ฉากเพิม่ พ้ืนผวิ การเชื่อมต่อมากท่ีสุด รูปที่ 4.29 2) การขจดั เส้ียน : เส้ียนและข้ีตะไบจะเป็ นอุปสรรคในการเช่ือมต่อและทาํ ให้ความเค้น เพ่มิ ข้นึ ดงั น้นั ควรกาํ จดั เส้ียน และข้ตี ะไบท้งั ภายนอกและภายในของท่อดว้ ยตะไบละเอยี ดหรือเครื่องมือลบ มุมส่วนปลาย การลบมมุ ส่วนปลายจะช่วยสวมใส่ท่อง่ายข้ึนและช่วยลดการกวาดน้าํ ยาประสานทอ่ ออกจาก ผิวหนา้ 92 งานระบบทอ่ ในอาคาร 92

ระบบทอ่ และสขุ ภัณฑ์ รูปท่ี 4.30 3) การจดั เตรียมขอ้ ตอ่ : ควรใช้ผา้ แห้งเช็ดขจดั ฝุ่นผงและความช้ืนตรงส่วนปลายทอ่ และเบา้ สวมของขอ้ ต่อ ความช้ืนจะทาํ ให้การยึดเกาะช้าลง หากมีน้าํ ปะปนมากจะทาํ ให้จุดเชื่อมบริเวณน้ันสูญเสีย กาํ ลงั ควรทดลองสวมทอ่ และขอ้ ต่อในขณะแห้งเพ่ือวดั ความแน่น ทอ่ ตอ้ งเขา้ ในขอ้ ต่อไมเ่ กิน 3/4 ของระยะ สวม รูปที่ 4.31 4) น้าํ ยาประสานทอ่ : ทาน้าํ ยาประสานทอ่ ใหส้ ม่าํ เสมอเป็นช้นั หนามากทด่ี า้ นนอกของปลาย ท่อ ทาน้าํ ยาประสานท่อหนาปานกลางท่ีดา้ นในของขอ้ ต่อ กรณีท่อใหญ่กว่า 2 นิ้ว ควรทาน้าํ ยา Primer ท้งั ท่อ และขอ้ ตอ่ ทาซ้าํ จนกระทงั่ ผวิ หนา้ ท้งั หมดออ่ นนุ่ม และควรทาน้าํ ยาประสานทอ่ อกี 1 คร้งั ท่ปี ลายท่อ รูปท่ี 4.32 งานระบบทอ่ ในอาคาร93 93

ระบบท่อและสุขภณั ฑ์ 5) การประกอบ : เมื่อทาน้าํ ยาประสานท่อแลว้ ควรสวมท่อเขา้ กบั ขอ้ ต่อทนั ที สวมท่อให้สุด ตามระยะสวมทีก่ าํ หนด จบั ยดึ ให้อยใู่ นตาํ แหน่งประมาณ 10-15 วินาที โดยรอบรอยตอ่ หากสนั นูนของน้าํ ยา ประสานขาดหายเป็ นช่วงๆ แสดงว่าน้าํ ยาประสานไม่เพียงพอ ในกรณีเช่นน้ีให้รีบถอดขอ้ ต่อออกและเร่ิม ข้นั ตอนการประกอบใหม่น้าํ ยาประสานส่วนเกินที่เป็นสันนูนรอบรอยต่อ ใหใ้ ชเ้ ศษผา้ เชด็ ออก รูปที่ 4.33 6) ระยะเวลาการยึดเกาะและน้าํ ยาประสานแห้ง : ขนาดของท่อ อุณหภูมิ ความช้ืน มีผลกบั ระยะเวลาการยึดเกาะและน้ํายาประสานแห้ง จุดเชื่อมต่อควรให้มีเวลาพกั ประมาณ 1 ถึง 5 นาที (ตาม สภาพแวดลอ้ มท่ีไดก้ ล่าวไปแลว้ ) โดยปราศจากความเคน้ การจดั วาง การเคลื่อนยา้ ยสามารถกระทาํ ได้ แต่ ตอ้ งไมใ่ หเ้ กิดความเคน้ ทจี่ ดุ เชื่อม และควรท้งิ ระยะเวลาใหน้ ้าํ ยาประสานแห้งอยา่ งนอ้ ย 24 ชว่ั โมงก่อนมีการ ทดสอบความดนั น้าํ *หมายเหตุ ถา้ ความช้ืนในอากาศมีมากกวา่ 60% ควรเพิม่ ระยะเวลายึดเกาะ และแห้งตวั อกี 50% 4.4.4 การติดต้งั สุขภณั ฑ์ชนดิ ต่างๆ 1. การติดต้ังโถส้วม ในการตดิ ต้งั มี 2 ข้นั ตอน คอื การเตรียมการกอ่ นการติดต้งั วิธีการตดิ ต้งั 1) การเตรียมการก่อนการติดต้ัง การเตรียมการกอ่ นการติดต้งั โถสว้ ม มีดงั น้ี 1.1) ตรวจสอบระยะทอ่ น้าํ ดี ท่อน้าํ เสีย ทอ่ ระบายอากาศ และพ้ืนทีท่ าํ งานใหไ้ ดต้ ามระยะ ท่ีกาํ หนดหรือตามคมู่ อื ผูผ้ ลิต 1.2) ตรวจสอบพ้ืนและผนงั ที่จะติดต้งั โถส้วม พร้อมทาํ ความสะอาด 1.3) แรงดนั น้าํ ท่ีเหมาะสมสาํ หรับการติดต้งั โถสว้ ม 1.4) ทาํ ความสะอาดทอ่ จา่ ยน้าํ ดี โดยเปิ ดน้าํ เพ่อื ทาํ การไล่ตะกอนและส่ิงสกปรกในท่อน้าํ ทาํ การประกอบอปุ กรณ์ 1.5) ศึกษาคูม่ อื การตดิ ต้งั หรือขอ้ ควรระวงั ก่อนเร่ิมการติดต้งั 94 งานระบบทอ่ ในอาคาร 94

ระบบทอ่ และสุขภัณฑ์ 2) วธิ กี ารตดิ ต้งั วิธีการติดต้งั แบง่ ตาม แบบ ประเภท และวธิ ีติดต้งั ท่อน้าํ เสีย เป็น 6 รูปแบบ ดงั น้ี รูปแบบที่ 1 แบบต้งั พ้ืนประเภท ราดน้าํ ตดิ ต้งั ท่อน้าํ เสียลงพ้ืนชนิดใชป้ ูนซีเมนตข์ าว หรือชนิดใช้ ปนู ซีเมนตแ์ ละนอต (ดูรูปท่ี 4.37 และรูปที่ 4.38) 1) ทาํ การประกอบฝารองนงั่ เขา้ กบั ตวั โถสว้ ม กอ่ นหรือหลงั แลว้ แตก่ รณี หน่วยเป็น mm. *ระยะแนะนาํ ข้ึนกบั ผผู้ ลิตแต่ละราย รูปที่ 4.35 ตวั อย่างการประกอบฝารองนง่ั เขา้ กบั ตวั โถสว้ ม รูปที่ 4.34 ตวั อยา่ ง ระยะการตดิ ต้งั 2) นาํ โถสว้ มมาวางโดยให้ท่อน้าํ เสียท่ีตวั โถอยตู่ รงกบั ท่อน้าํ เสียทพ่ี ้ืน ทาํ เครื่องหมายแนววางปนู ซีเมนตข์ าว และ ตาํ แหน่งรูยดึ โถสว้ ม (ถา้ มีนอต) รูปที่ 4.36 ตวั อยา่ งการทาํ เคร่ืองหมายแนววางปูนซีเมนตข์ าว 3) เจาะรูยดึ โถสว้ ม (ถา้ มนี อต) กอ่ แนวปูนซีเมนตข์ าว ตามแนวฐานของโถส้วมโดยมคี วามกวา้ ง x ความสูง ประมาณ 20 mm. รูปที่ 4.37 ตวั อย่างการกอ่ แนวปูนซีเมนตข์ าว งานระบบท่อในอาคาร95 95