หนังสือประเพณี วัฒนธรรมลุ่มน้ำโขง 2566

B ประเพณี วิถีวัฒนธรรม ลุมน้ำโขง จังหวัดหนองคาย C

“แมน้ำโขง” เปรียบเสมือนเสนเลือดใหญของภาคอีสาน มีรองรอย หลักฐานความเปนมาทางประวัติศาสตรและวัฒนธรรม โดย “หนองคาย” เปนจังหวัดชายแดนริมฝงแมน้ำโขงที่สำคัญท่ีสุดแหงหนึ่ง เพราะเปนประตู สูเมอื งเวยี งจนั ทน เมอื งหลวงของสาธารณรฐั ประชาธปิ ไตยประชาชนลาว (สปป.ลาว) เปนท่ีตง้ั ของสะพานมติ รภาพไทย-ลาวแหง แรก ทีเ่ ชื่อมประเทศไทยและ สปป.ลาว เขาดวยกัน นอกจากน้ี “หนองคาย” ยงั ถอื เปน จงั หวดั หนง่ึ ในภาคตะวนั ออกฉยี งเหนอื ที่มีตำนานความเช่ือเร่ือง นาค พญานาค หรือ งูใหญมีหงอน สัญลักษณแหง ความยิ่งใหญ ความอุดมสมบูรณ ความมีวาสนา และยังเปนสัญลักษณของบันได สายรุงสูจักรวาล เปนเทพเจาแหงทองน้ำ บางแหงก็วาเปนเทพเจาแหงฟา ประเพณีและวัฒนธรรมตาง ๆ ของจังหวัดหนองคาย จึงมีความเก่ียวของและ เชอื่ มโยงไปยงั พญานาค เปน หลกั โดยเฉพาะอยา งยง่ิ ปรากฎการณบ งั้ ไฟพญานาค พรอมตำนานในวันออกพรรษาที่กลายมาเปนประเพณีดึงดูดนักทองเท่ียวชาวไทย และชาวตางชาติในทุก ๆ ป นับวาเปนส่ิงมหัศจรรยแหงลุมน้ำโขงที่แทจริง เพราะ ลูกไฟประหลาดท่ีเรียกวา “บ้ังไฟพญานาค” น้ีเกิดข้ึนเฉพาะในเขตจังหวัด หนองคายเทานั้น ท้งั นี้ การจัดทำหนงั สือเร่ือง “ประเพณี วิถีวัฒนธรรม ลุมน้ำโขง” นข้ี ้นึ เพ่ือเปนการสนับสนุนการทองเท่ียวเชิงประวัติศาสตรและวัฒนธรรมของจังหวัด หนองคาย ซึ่งจะสามารถพัฒนาเปนเสนทางทองเท่ียวเชิงวิถีชีวิตลุมน้ำโขง และ พัฒนาจังหวัดหนองคายใหมีความเขมแข็งนำไปสูการพัฒนาประเทศอยางยั่งยืน ตอไป จังหวัดหนองคาย ๑

๒ ประเพณี วิถีวัฒนธรรม ลุมน้ำโขง คําปรารภ ผูว าราชการจังหวัดหนองคาย จังหวัดหนองคาย เปนจังหวัดในกลุมจังหวัดภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบน ๑ (อุดรธานี หนองคาย เลย หนองบัวลำภู และบึงกาฬ) ที่มีลักษณะโดดเดนและ เปนศูนยกลางของกลุมจังหวัดในลุมแมน้ำโขงมีประวัติความเปนมาท่ียาวนาน มีสถานที่ ทองเที่ยวเชิงนิเวศ ขนบธรรมเนียมประเพณีวัฒนธรรมที่สวยงาม จากพ้ืนฐานความเชื่อเรื่องพญานาคของประเทศไทย และชาวจังหวัดหนองคาย มีความเชื่อและรับรูเร่ืองของพญานาคมาตั้งแตสมัยบรรพกาล ซึ่งผูกโยงกับการเขามา ของศาสนา ท้ังพราหมณและพุทธ โดยเฉพาะผูคนที่อาศัยอยูตามแถบลุมแมน้ำโขง ทั้งไทยและลาว ตางก็เช่ือเรื่องของพญานาคกันอยางเหนียวแนน ในพื้นท่ีตาง ๆ โดยเฉพาะพื้นที่ใน ๖ อำเภอ (อำเภอสังคม อำเภอศรีเชียงใหม อำเภอทาบอ อำเภอ เมืองหนองคาย อำเภอโพนพิสัย และอำเภอรัตนวาป) ท่ีมีอาณาเขตติดกับแมน้ำโขง ลวนมีเรื่องราวและขนบธรรมเนียมประเพณีที่บงบอกถึงความเช่ือเรื่องพญานาค แสดง ใหเห็นพ้ืนเพความเช่ือของชาวจังหวัดหนองคายที่ลวนมีความศรัทธาตอพญานาค ผูปกปกรักษาผืนดินแถบน้ี รวมถึงการสืบทอดขนบธรรมเนียมประเพณี วิถีวัฒนธรรม ลุมน้ำโขง จากรุนสูรุน เมื่อวันที่ ๑ พฤศจิกายน ๒๕๖๕ คณะรัฐมนตรี (ครม.) มีมติ เห็นชอบใหนาคเปนเอกลักษณประจำชาติ ประเภทสัตวในตำนานอีกดวย หนังสือประเพณี วิถีวัฒนธรรม ลุมน้ำโขง เลมนี้ถือเปนสวนหนึ่งของการจัดเก็บ และรวบรวมขอมูลในเรื่องของขนบธรรมเนียมประเพณีและพิธีกรรมตาง ๆ ของจังหวัด หนองคาย ซึ่งเปนหน่ึงในรากทางวัฒนธรรมท่ีโดดเดน และถูกถายทอดไปสูงานทาง ศิลปกรรม วัฒนธรรม ประเพณี อันสะทอนถึงวิถีชีวิต ความคิด ความเช่ือที่ถายทอด สืบตอกันมา อีกทั้งยังสงผลเชิงบวกตอการทองเท่ียวเชิงวัฒนธรรมของจังหวัดหนองคาย ไดเปนอยางดี และหนังสือเลมน้ีจะเปนแนวทางหนึ่งท่ีใชในการพัฒนาขับเคลื่อนมิติ ทางวัฒนธรรมท่ีสอดคลองตอยุทธศาสตรชาติในปจจุบัน (นายราชันย ซุนหั้ว) ผูวาราชการจังหวัดหนองคาย จังหวัดหนองคาย ๓

สารบญั คําปรารภผวู าราชการจงั หวัดหนองคาย ๓ เลา ขาน เมอื งหนองคาย ๖ งานประเพณี ลุมนา้ํ โขง จังหวัดหนองคาย ๑๖ • ประเพณีวันออกพรรษา และบ้ังไฟพญานาค ๑๘ • ประเพณีลอยกระทง “กาบกลวย” ๒๔ • ประเพณีฮีต ๑๒ คอง ๑๔ ๒๖ พิธีกรรม วิถลี มุ นา้ํ โขง จังหวัดหนองคาย ๓๘ • งานประเพณีสมโภชองค “พระธาตุหลาหนอง” ๔๐ • พิธีลอยอังคารเถาอัฐิของ “หลวงพอคูณ ปริสุทฺโธ” ๔๓ • ประเพณีมหาสงกรานต “หลวงพอพระใส” ๔๘ • ประเพณีแขงขันเรือยาวทองถ่ิน ๕๒ • ประเพณีลอยกระทงกะลาไฟ (กะโปไฟ) ๕๔ • งานฉลองอนุสาวรียปราบฮอ ๕๖ • ประเพณีการเลนโหวด ๖๐ บรรณานุกรม ๖๒ ๔ ประเพณี วิถีวัฒนธรรม ลุมน้ำโขง จังหวัดหนองคาย ๕

๖ ประเพณี วิถีวัฒนธรรม ลุมน้ำโขง เมืองเลหานขาอนงคาย จังหวัดหนองคาย ๗

“หนองคาย” จังหวัดทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบนของประเทศไทย มีเน้ือท่ีประมาณ นอกจากน้ี ในสมัยพระเจาไชยเชษฐาธิราช ยังไดมีการสรางพระพุทธรูปลักษณะงดงามเปนที่ นาเล่ือมใสศรัทธาและเคารพนับถือของประชาชนทั้งสองฝงโขงเปนอยางมากอีกองค นั่นก็คือ “หลวงพอ ๓,๐๒๖.๕๓๔ ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ ๑,๘๙๑,๕๘๓ ไร ทั้งยังเปนจังหวัดชายแดนท่ีมีลักษณะ พระเจาองคตื้อ” ซ่ึงเปนพระพุทธรูปขนาดใหญหลอดวยทองสัมฤทธิ์ฝมือชางฝายเหนือและลานชางผสมกัน เปนรูปยาวราว ๒๑๐.๖๐ กิโลเมตร เรียงทอดไปตามลำน้ำโขง ซ่ึงเปนเสนกั้นเขตแดนกับประเทศสาธารณรัฐ เปนพระประธานซึ่งสรางดวยทองสัมฤทธ์ิองคใหญที่สุดในจังหวัด นั่งขัดสมาธิปางมารวิชัย หนาตักกวาง ประชาธิปไตยประชาชนลาว (สปป.ลาว) หางจากกรุงเทพมหานครตามทางหลวงแผนดินหมายเลข ๒ ๓ เมตร ๒๙ เซนติเมตร สูง ๔ เมตร ประดิษฐานอยูท่ีวัดศรีชมภูองคต้ือ ตำบลน้ำโมง อำเภอทาบอ จังหวัด (ถนนมิตรภาพ) ประมาณ ๖๑๕ กิโลเมตร หนองคาย จังหวัดหนองคาย มีอำเภอท่ีอยูติดกับลำน้ำโขง ๖ อำเภอ ไดแก อำเภอสังคม อำเภอทาบอ สำหรบั ความเปน มาในการหลอ พระพทุ ธรปู นนั้ เกดิ ขน้ึ โดยพระสงฆใ นวดั ศรชี มภอู งคต อ้ื บา นนำ้ โมง อำเภอศรีเชียงใหม อำเภอเมืองหนองคาย อำเภอโพนพิสัย และอำเภอรัตนวาป โดยมีอาณาเขตติดตอกับ (เดิมเรียกวาบานน้ำโหมง) ท่ีไดปรึกษาหารือพรอมลงมติใหมีการหลอพระพุทธรูปองคดังกลาวขึ้น เพื่อเปน สปป.ลาว คือ แขวงเวียงจันทน นครหลวงเวียงจันทน และแขวงบอลิคำไซ ทั้งยังมีจุดผานแดนไป สปป.ลาว ท่ีเคารพสักการะแกอนุชนรุนหลัง และไดชักชวนบรรดาพุทธศาสนิกชนทั้งหลาย เพ่ือเร่ียไรทองเหลือง รวม ๖ จุด เปนจุดผานแดนถาวร ๒ จุด และจุดผอนปรน ๔ จุด จุดผานแดนท่ีสำคัญและเปนสากล คือ ทองแดง ตามแตผูท่ีมีจิตศรัทธาจากทองที่อำเภอและจังหวัดใกลเคียง จนไดทองหนักตื้อหนึ่ง (มาตราโบราณ ดานสะพานมิตรภาพไทย-ลาว ซ่ึงรัฐบาลออสเตรเลีย-ไทย-สปป.ลาว รวมมือกันสรางและเปนประตูไปสู ภาคอีสานถอื วา ๑๐๐ ชงั่ เปน หมน่ื ๑๐ หมืน่ เปนแสน ๑๐ แสนเปนลา น ๑๐ ลานเปน โกฏิ ๑๐ โกฏิเปน หนึ่งกอื อินโดจีน ๑๐ กือเปนหนึ่งต้ือ) กอนพระสงฆและชาวบานจะไดชวยกันหลอพระพุทธรูป และนำพระพุทธรูปที่หลอแลว มาประดิษฐานไวในวัด สำหรับจังหวัดหนองคาย มีประวัติความเปนมายาวนานกวา ๒๐๐ ป และมีชื่อปรากฏอยูใน พงศาวดารลานชางตลอดยุคสมัย เชน เมืองเวียงคุก เมืองปะโค (อำเภอเมืองหนองคายในปจจุบัน) ตอมาไดมีขุนนางชั้นผูใหญแหงเมืองเวียงจันทนมาเที่ยวบานน้ำโมงและไดเห็นพระเจาองคต้ือ เมอื งปากหว ยหลวง (อำเภอโพนพสิ ยั ในปจ จบุ นั ) ทง้ั ยงั ปรากฏในศลิ าจารกึ จำนวนมากทก่ี ษตั รยิ แ หง เวยี งจนั ทน จึงเกิดศรัทธาเลื่อมใสและไดชวยกันกอฐาน ทำราว ท้ังยังไดกราบทูลพระเจาไชยเชษฐาธิราชซึ่งครองเมือง ไดส รา งไวใ นบรเิ วณจงั หวดั หนองคาย เชน การพบจารกึ ทว่ี ดั จอมมณี ลงศกั ราช พ.ศ. ๒๐๙๘ จารกึ วดั ศรเี มอื ง เวียงจันทนในเวลาน้ัน เม่ือพระเจาไชยเชษฐาธิราชไดเสด็จมาทอดพระเนตรก็ทรงเกิดศรัทธาจึงไดสราง พ.ศ. ๒๑๐๙ จารึกวัดศรีบุญเรือง พ.ศ. ๒๑๕๑ เปนตน วิหารประดิษฐานกับแบงปนเขตแดนใหเปนเขตขาทาสบริวารของพระเจาองคตื้อ กลาวคือ พลเมืองท่ีอยูใน เขตขาทาสของพระเจาองคต้ือ เดิมตองเสียสวยสาอากรใหแกทางราชการ แตเม่ือตกเปนขาทาสของพระเจา และยงั พบโบราณสถานอทิ ธพิ ลลา นชา งจำนวนมาก เชน พระธาตตุ า ง ๆ โดยเฉพาะพระธาตบุ งั พวน องคตื้อ ผูใดประกอบอาชีพทางใดก็ใหนำส่ิงน้ันมาเสียสวยใหแกวัด เชน ผูใดเปนชางเหล็กก็ใหนำเคร่ือง สรา งกอ น พ.ศ. ๒๑๐๖ จารกึ วดั ถำ้ สวุ รรณคหู า (อำเภอสวุ รรณคหู า จงั หวดั หนองบวั ลำภ)ู ลงศกั ราช พ.ศ. ๒๑๐๖ เหล็กมาเสีย ผูใดทำนาก็ใหนำขาวมาเสีย ผูใดทำนาเกลือก็ใหเอาเกลือมาเสีย เปนตน กลาวถึงพระเจาไชยเชษฐาธิราช ไดอุทิศขาทาสและท่ีดินแกวัดถ้ำสุวรรณคูหา พรอมทั้งไดสรางพระพุทธรูป ไวท่ีพระธาตุบังพวนอีกดวย จังหวัดหนองคาย ๙ ๘ ประเพณี วิถีวัฒนธรรม ลุมน้ำโขง

เมอ่ื ครั้น รชั สมยั พระบาทสมเด็จพระนั่งเกลา เจาอยหู วั (รชั กาลท่ี ๓) โปรดเกลา ฯ ใหทาวสุวอธรรมา ตอ มาในป พ.ศ. ๒๔๕๗ รชั สมยั พระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา เจา อยหู วั (รชั กาลท่ี ๖) ไดโ ปรดเกลา ฯ (บุญมา) เปนพระปทุมเทวาภิบาล ดำรงตำแหนงเจาเมืองหนองคายคนแรก โดยในป พ.ศ. ๒๔๓๔ ใหตราพระราชบัญญัติปกครองพื้นท่ีข้ึนโดยใหยกเลิกระบอบเจาปกครองท่ัวประเทศ ในวันที่ ๑ เมษายน ภายหลังกบฏฮอ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว (รัชกาลท่ี ๕) ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ให พ.ศ. ๒๔๕๘ กระทรวงมหาดไทยจงึ ไดม คี ำสงั่ สถาปนาเมอื งขา หลวงปกครอง ซง่ึ ตอ มาเรยี กวา ผวู า ราชการจงั หวดั สมเด็จพระเจานองยาเธอประจักษศิลปาคม เปนขาหลวงใหญตางพระองคสำเร็จราชการมณฑลลาวพวน และในป พ.ศ. ๒๔๗๖ ไดมีการจัดระเบียบบริหารราชการสวนภูมิภาคเปนจังหวัดและอำเภอ ต้ังท่ีทำการมณฑลอยูท่ีเมืองหนองคาย กอนที่ไทยจะเสียดินแดนฝงซายของแมน้ำโขงใหแกฝรั่งเศส ในป พ.ศ. ๒๔๓๖ จนกระทั่งในป พ.ศ. ๒๕๕๔ รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภมู ิพลอดุลยเดช (รชั กาลที่ ๙) ไดม พี ระราชบญั ญตั ติ งั้ จงั หวดั บงึ กาฬ พ.ศ. ๒๕๕๔ (ประกาศในราชกจิ จานเุ บกษา เมอ่ื วนั ท่ี ๒๒ มนี าคม ๒๕๕๔) ๑๐ ประเพณี วิถีวัฒนธรรม ลุมน้ำโขง มีผลบังคับต้ังแตวันท่ี ๒๓ มีนาคม ๒๕๕๔ โดยใหแยกอำเภอบึงกาฬ อำเภอปากคาด อำเภอโซพิสัย อำเภอพรเจริญ อำเภอเซกา อำเภอบึงโขงหลง อำเภอศรีวิไล และอำเภอบุงคลา ออกจากจังหวัดหนองคาย จังหวัดหนองคาย ๑๑

๑๒ ประเพณี วิถีวัฒนธรรม ลุมน้ำโขง กลุม ชาตพิ นั ธุ ดวยจังหวัดหนองคายนั้นมีชายแดนติดตอกับประเทศเพื่อนบานอยาง สปป.ลาว กวา ๒๐๐ กิโลเมตร และเปนเมืองหนาดานในการทำสงครามในสมัยกอน จึงทำใหมีการ กวาดตอนอพยพผูคนจากทั้งฝง สปป.ลาว และไทยขามไปมา ทำใหมีกลุมคนหลายชาติพันธุ ในจังหวัดหนองคาย ท้ังน้ี ในบันทึกทางประวัติศาสตร ไดบงบอกวามีกลุมคนที่อาศัย เปน เมอื งอยใู นบรเิ วณนอ้ี ยเู ดมิ ไดแ ก เมอื งพานพรา ว (อำเภอศรเี ชยี งใหม) และเมอื งปากหว ยหลวง (อำเภอโพนพิสัย) ซึ่งเปนหน่ึงในอาณาจักรลานชาง ในปจจุบันกลุมคนท่ีอพยพมาอยูในเขตจังหวัดหนองคาย ไดมีการปรับตัวและ ปรบั เปลย่ี นเอกลกั ษณเ ฉพาะตวั ใหก ลมกลนื กบั ชาวพน้ื เมอื งทต่ี ง้ั ถนิ่ ฐานอยเู ดมิ ทง้ั การแตง กาย ท่อี ยูอ าศยั ประเพณีตา ง ๆ แตยงั คงสังเกตไดจากสำเนียงของภาษาพูด ซ่ึงพอจำแนก ไดดงั นี้ • กลุมชาวลาวเวียงจันทน เนื่องจากมีอาณาเขตที่ใกลเคียงกับเวียงจันทน จึงนาจะ เรียกวาชาวเวียงจันทน ถือวาเปนกลุมชนท่ีมากท่ีสุดในจังหวัดหนองคาย โดยเฉพาะทองท่ี อำเภอเมืองหนองคาย อำเภอศรีเชียงใหม อำเภอทาบอ และอำเภอโพนพิสัย • กลุมชาวไทอีสาน/ลาวอีสาน เน่ืองจากเดิมเปนอาณาจักรลานชางจึงนับเปน กลุมลาวลานชางดวย แตถึงอยางไร หนาตา ผิวพรรณ สำเนียงการพูด ก็แตกตางจาก ชาวลาวเวียงจันทน • กลุมไทพวน มีถ่ินฐานเดิมจากเมืองพวน แขวงเชียงขวาง ประเทศ สปป.ลาว อาศัยอยูที่อำเภอศรีเชียงใหม และอำเภอโพธิ์ตาก • กลุมไทลื้อ/ไทดาน/ไทเหนือ เปนกลุมท่ีอพยพมาจากเมืองหลวงพระบางและ อำเภอดานซาย จังหวัดเลย ปจจุบันอยูที่อำเภอสังคมและอำเภอโพธิ์ตาก • กลุมคนญวน อพยพมาในสมัยสงครามอินโดจีน พรอม ๆ กับเจาเมืองจันทบุรี มาอยูท่ีอำเภอทาบอ อยางไรก็ตาม ตามประวัติศาสตรเดิม มีกลุมคนที่เปนชาติพันธุตาง ๆ อพยพมาที่ จังหวัดหนองคายมากมาย แตปจ จุบนั ไมส ามารถหาหลกั ฐานหรือส่งิ บอกเหตุวาเปนชนกลมุ นั้น ๆ หรือไม ปจจุบันจึงกลมกลืนกับชาวบานท่ีอาศัยอยูเดิมเกือบหมดแลว จังหวัดหนองคาย ๑๓

๑๔ ประเพณี วิถีวัฒนธรรม ลุมน้ำโขง จังหวัดหนองคาย ๑๕

๑๖ ประเพณี วิถีวัฒนธรรม ลุมน้ำโขง งานประเพณี ลมุ นา้ํ โขง จงั หวดั หนองคาย จากประวัติศาสตรการกำเนิดเมืองหนองคายกวาสองรอยป ไดหลงเหลือรองรอยของประเพณีและวัฒนธรรมหลังการอพยพกวาดตอน ผูคนจากตางถ่ินตางแดนใหมาอาศัยอยูรวมกันอยางกลมกลืน ผสมผสาน รากเหงาของตนเขากับถิ่นใหมจนกลายเปนวัฒนธรรมวิถีลุมน้ำโขงที่เปน เอกลักษณของจังหวัดหนองคาย โดยประเพณีและวัฒนธรรมสวนใหญ ของดินแดนทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือ จะมีตำนาน ความเช่ือ และ ความศรทั ธาเกยี่ วขอ งกบั “พญานาค” ซงึ่ เปน สญั ลกั ษณข องความอดุ มสมบรู ณ ทางการเกษตร และความเปนอยูของมนุษย จังหวัดหนองคาย ๑๗

ประเพณวี ันออกพรรษา จังหวัดหนองคาย ๑๙ และบั้งไฟพญานาค นับเปนงานประเพณีท่ียิ่งใหญตระการตาที่สุดของจังหวัด หนองคายและยังไดรับความสนใจจากประชาชนจากทั่วทุกมุมโลก ในการเฝารอชมปรากฏการณสำคัญอยาง “บั้งไฟพญานาค” ที่มี มาอยางยาวนาน บริเวณลำน้ำโขง ในพ้ืนท่ีจังหวัดหนองคาย ตามพุทธประวัติกลาววา เมื่อพระพุทธเจาไดตรัสรู พระองคไ ดเ สดจ็ เผยแพรศ าสนาไปทว่ั ชมพทู วปี จนพญานาคบงั เกดิ ความเลื่อมใสและศรัทธาเปนอยางมาก ตอมาเมื่อคร้ังพระพุทธเจา ไดเสด็จจากสวรรคชั้นดาวดึงส หลังจากเสด็จไปโปรดพระพุทธ มารดา เปนเวลา ๓ เดือน เม่ือกลับสูโลกมนุษย ซึ่งตรงกับ วันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๑๑ หรือ “วันออกพรรษา” บรรดาพญานาค พรอมทั้งเหลาบริวารจึงไดจัดทำเคร่ืองบูชา และพนบั้งไฟถวาย ซงึ่ ชาวบา นเรยี กวา “บงั้ ไฟพญานาค” นอกจากน้ี ยงั ถอื เปน วนั สดุ ทา ย ในการจำพรรษาของพระภิกษุสงฆที่ไดอธิษฐานจิตเขาอยูพรรษา ที่วัดครบไตรมาส (๓ เดือน) ในชวงฤดูฝนตามพระพุทธบัญญัติ ๑๘ ประเพณี วิถีวัฒนธรรม ลุมน้ำโขง

สำหรับบ้ังไฟพญานาค คือ ปรากฏการณลูกไฟสีแดง จังหวัดหนองคาย ๒๑ อมชมพู ขนาดเทาหัวแมมือ หรือเทาฟองไขไ ก ทพ่ี งุ เหนอื ผวิ ลำนำ้ โขง ลกั ษณะของแสงจะสวา งเพยี งชวั่ ครกู อนหายไปในทองฟาเมื่อขึ้นไป ไดราว ๕๐-๑๕๐ เมตร หรือประมาณ ๕-๑๐ วินาที โดยไรควัน กลิ่น เสียง ท้ังน้ี ลูกไฟดังกลาวจะปรากฏใหเห็นตั้งแตเวลา หลังพระอาทิตยตกดินไปจนถึงเวลาประมาณ ๒๓.๐๐ น. เดิมที ชาวบานเรียกวา “บั้งไฟผี” ภายหลังไดเปล่ียนการขนานนามใหม ใหเปนมงคลวา “บ้ังไฟพญานาค” เพราะเชื่อวาพญานาคที่อาศัย อยูใตวังบาดาลในแมน้ำโขง ไดปลอยลูกไฟขึ้นมาเพื่อเปนพุทธบูชา แกพระพุทธองคเม่ือเสด็จกลับจากสวรรคช้ันดาวดึงส และหลงั วันออกพรรษา ๑ วนั ในวันแรม ๑ คำ่ เดือน ๑๑ เชอื่ วา ยงั เปน วนั อศั จรรยอ กี ประการ คอื เทวดา มนษุ ย และสตั วน รก ตางมองเห็นซ่ึงกันและกัน จึงเรียกวันนี้อีกช่ือหนึ่งวา “วันพระเจา เปดโลก” คือ เปดใหเห็นกันท้ัง ๓ โลก พุทธบริษัทท่ีทราบขาว จงึ ตา งพากนั ไปเฝา พระพทุ ธเจา เพอ่ื ทำบญุ ตกั บาตรเปน จำนวนมาก อนั เปน ทมี่ าของ “ประเพณตี กั บาตรเทโว” ซงึ่ ยอ มาจาก “เทโวโรหณะ” แปลวา หยั่งลงมาจากเทวโลก กลายเปนประเพณีนิยมท่ีชาวพุทธ ถือปฏิบัติสืบทอดมาจนถึงปจจุบัน นอกจากน้ี พระภิกษุสงฆ จะจัด ใหม พี ธิ กี รรม “มหาปวารณา” ในการวา กลา วตกั เตอื นซงึ่ กนั และกนั ได รวมถึงเปดโอกาสใหซักถามขอสงสัยระหวางพระภิกษุสงฆ เพ่ือจะ ไดระมัดระวัง ไมประมาท ใหอยูในกรอบของพระวินัย ๒๐ ประเพณี วิถีวัฒนธรรม ลุมน้ำโขง

สำหรับ กิจกรรมวันออกพรรษาหลัก ๆ จะประกอบไปดวย ในสวนของ เทศบาลเมืองหนองคาย นั้น ทุกปจะมีการจัดงานประเพณี การตักบาตรเทโว หรือ ตักบาตรเทโวโรหณะ เพื่อจำลองถึงวันที่ ออกพรรษาและเทศกาลบ้ังไฟพญานาคเปนเวลา ๗ วัน บริเวณวัดหายโศก พระพุทธเจาเสด็จกลับจากสวรรคช้ันดาวดึงส โดยอาหารท่ีใชตักบาตร ลานวัฒนธรรมริมฝงแมน้ำโขง เร่ิมต้ังแตลานวัฒนธรรมวัดลำดวนจนถึงลานวัฒนธรรม เทโว นิยมใช ขาวตมมัด ขาวเหนียว เมื่อพระอาทิตยขึ้นก็ใหสมมติวา พระธาตหุ ลาหนอง เปนระยะทางยาวกวา ๑.๘ กิโลเมตร และภายในเขตเทศบาลเมือง พระพุทธเจาเสด็จบันไดสวรรค ชาวบานก็จะใสบาตรดวยอาหารหวาน หนองคาย กิจกรรมภายในงานมีทั้งเชิงวัฒนธรรม กีฬา และแสงสีเสียง ไดแก อาหารคาวที่ไดตระเตรียมไว ยังรวมไปถึง การทอดกฐิน ที่ชาวบาน พิธีบวงสรวงและรำบูชาพญานาค การแสดง แสง สี เสียง จากนักเรียนโรงเรียน จะนำผาใหมมาเย็บเปนจีวรเพื่อถวายแดพระภิกษุสงฆท่ีจำพรรษา ในสังกัดเทศบาลเมอื งหนองคาย พิธบี วงสรวงเจาแมส องนาง พิธบี วงสรวงพระธาตุกลางนำ้ ครบ ๓ เดือน นิยมทำหลังจากออกพรรษา ๑ เดือน การทอดผาปา พิธียกฉัตรพระธาตุหลาหนอง (พระธาตุกลางน้ำจำลอง) กิจกรรมตักบาตรเทโวโรหณะ ซึ่ ง มี ป ร ะ วั ติ ม า จ า ก ใ น อ ดี ต พ ร ะ ภิ ก ษุ ส ง ฆ น ำ ผ า ที่ ช า ว บ า น ท้ิ ง ไ ว กิจกรรมถนนอาหาร กิจกรรมถนนคนเดิน กิจกรรมแขงเรือประเพณี กิจกรรมชกมวย มารวบรวมทำความสะอาดทำผานุง แตเนื่องจากพระพุทธเจายังไมได แมไมมวยไทย และกิจกรรมอื่น ๆ เพื่อตอนรับนักทองเที่ยวที่จะเดินทางมาชม บัญญัติใหพระภิกษุรับจีวรจากชาวบานได ชาวบานที่อยากถวายก็นำ ปรากฏการณ “บั้งไฟพญานาค” มาท้ิงตามทางใหพระภิกษุพบ พิธีทอดผาปาในไทยถูกร้ือฟนข้ึนมา ในสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกลา เจา อยหู วั (รชั กาลท่ี ๔) โดยไมไ ด กำหนดฤดูกาลวาตองทำใน ๑ เดือนหลังออกพรรษา และการเทศน มหาชาติ เปนกิจกรรมที่วัดตาง ๆ จัดเทศนมหาชาติ ๑๓ กัณฑ เลาถึง พทุ ธประวตั ขิ องพระพทุ ธเจา นยิ มจดั ในวนั ขน้ึ หรอื แรม ๘ คำ่ เดอื น ๑๒ เพื่อรวบรวมหารายไดเขาวัด ๒๒ ประเพณี วิถีวัฒนธรรม ลุมน้ำโขง จังหวัดหนองคาย ๒๓

ประเพณีลอยกระทง “กาบกลว ย” อีกหนึ่งประเพณีที่สืบสานกันมาแตโบราณ เกี่ยวกับการลอยกระทงกาบกลวยของจังหวัด หนองคาย ซ่ึงเปนความเช่ือตามพุทธประวัติในวันออกพรรษา โดยชาวบานทางภาคอีสานที่อาศัย อยูตลอดแนวลุมน้ำโขงจะมีการจุดธูปเทียนเพื่อบูชาพระพุทธเจาที่ไดเสด็จกลับลงมาจากสวรรค ช้ันดาวดึงสในวันข้ึน ๑๕ ค่ำ เดือน ๑๑ สำหรับ การลอยกระทงกาบกลวย สมัยกอนจะใชตนกลวยท้ังลำมาผูกเปนแพ ขนาด ประมาณ ๒ เมตร x ๒ เมตร แลวจะใสเคร่ืองใช เคร่ืองอัฐบริขาร ผาไตร เสื้อผา ลงบนแพดวย เพราะสมัยกอนเชื่อกันวาเปนการทำบุญ ใหทาน เม่ือแพลอยไปติดที่ใดชาวบานหรือคนที่ขาดแคลน จะสามารถนำเอาส่ิงของบนแพนั้นไปใช และที่ตองมีผาไตร เนื่องจากชวงออกพรรษาถึงลอยกระทง ยังมีประเพณีการทอดกฐิน บางวัดไมมีผาไตรท่ีจะทำกฐิน การนำผาไตรวางไวบนแพดวยเพื่อใหวัด นำผาไตรไปทอดกฐินได ซึ่งสมัยกอนหมูบานหนึ่งหรือคุมหนึ่งจะทำแพใหญเพียงลำเดียว เม่ือทำ แพเสร็จในวันข้ึน ๑๕ ค่ำ เดือน ๑๑ แตละหมูบานจะนำแพหรือกระทงใหญไปรวมกันลอย ๒๔ ประเพณี วิถีวัฒนธรรม ลุมน้ำโขง ตอ มาไดมีการปรบั เปลย่ี นกระทงไปตามยุคสมัย เพราะการนำชาวบา นมารวมกันทำกระทงใหญ คอ นขา งยาก จงึ ไดมีการดัดแปลงมาทำเปนกระทงขนาดเลก็ ซง่ึ วตั ถุดิบท่ีนำมาทำไดงาย ๆ และประหยัดที่สุด ก็คือ การทำกระทงจากกาบกลวย เพราะมีลักษณะคลายเรือ พรอมดวยการประดับตกแตงดวยดอกไม สลักลายดวยการแทงหยวกกลวย จนพัฒนากลายมาเปนเรือไฟกาบกลวยอยางที่เห็นในปจจุบัน ประเพณีลอยเรือไฟกาบกลวยของจังหวัดหนองคายน้ัน จึงนับวามีมานานมากเปนรอยป โดยทุก ๆ ป ชาวบานจะนำตนกลวยมาประดับตกแตงใหเปนเรือหรือรูปทรงตาง ๆ ใหมีความสวยงาม จำนวน ๒ ลำ ลำแรกจะจัดตั้งไวท่ีหนาบาน พรอมต้ังเทียนและธูปไวในเรือกาบกลวยเพื่อบูชาองคสมเด็จ พระสัมมาสัมพุทธเจาที่เสด็จกลับมาจากสวรรคช้ันดาวดึงส หลังจากเสด็จไปโปรดพระพุทธมารดา สวนอีกลำหน่ึง จะนำมาลอยในแมน้ำโขงเพื่อบูชารอยพระพุทธบาทและพญานาคท่ีรักษาแมน้ำโขง จังหวัดหนองคาย ๒๕

๒๖ ประเพณี วิถีวัฒนธรรม ลุมน้ำโขง ประเพณฮี ีต ๑๒ คอง ๑๔ “ฮีต ๑๒ คอง ๑๔” เปนประเพณีงานบุญท่ีมีความสำคัญ ตอชาวอีสานตลอดท้ังป โดยคำวา “ฮีต ๑๒ มาจาก จารีตประเพณี ประจำสิบสองเดือน” เปนโอกาสใหชาวบานไดมารวมชุมนุมและ ทำบุญในทุก ๆ เดือนตลอดหน่ึงป และ “คอง ๑๔ มาจาก ครรลอง” เปนแนวทาง ๑๔ ขอ ในการดำเนินชีวิตของประชาชนทุกระดับ เนนดานศีลธรรมเปนสำคัญซึ่งประเพณีดังกลาวไดรับอิทธิพล มาจากพระพุทธศาสนา ตลอดจนปรากฏการณเหนือธรรมชาติ ทชี่ าวบา นใหความเคารพศรัทธา นำมาสูรูปแบบพิธีกรรมท่ีสะทอน ความเช่ือของชาวอีสานในปจจุบัน สำหรับ จังหวัดหนองคาย ยังคงสืบสานและอนุรักษ ประเพณี งานบุญตาง ๆ มาอยางตอเนื่องเชนเดียวกัน โดย ประเพณีดังกลาว จะเปนงานบุญท่ีเก่ียวกับพระสงฆ การทำมาหากิน ขอพร หรอื บวงสรวงส่ิงศักด์ิสทิ ธิ์ สรางขวัญกำลงั ใจ และความกตญั ู แบงออกตามเดือนทางจันทรคติ ดังนี้ จังหวัดหนองคาย ๒๗

เดอื นอา ย-บุญเขา กรรม เดือนสาม-บุญขาวจ่ี บญุ เดอื นอา ย หรอื เดอื นเจยี ง พระสงฆจ ะทาํ พธิ เี ขา กรรมหรอื ทเ่ี รยี กวา “เขา ปรวิ าสกรรม” บุญขาวจ่ี เปนประเพณีที่เกิดจาก เพื่อทําการชําระมลทินที่ไดลวงละเมิดพระวินัย คือ ตองอาบัติสังฆาทิเสส (อาบัติ หนักรองจากปาราชิก) ความสามคั คขี องชาวบา นทไ่ี ดน ดั หมายกนั มาทาํ บญุ และภิกษุตองเขาปริวาสกรรมจึงจะพนอาบัติหรือพนโทษกลับเปนภิกษุผูมีศีลบริสุทธิ์ อยูในพุทธศาสนา โดยชว ยกนั ปลกู ผามหรอื ปะราํ เตรยี มไวใ นตอนบา ย ตอไป คําวา “เขาปริวาสกรรม” น้ี ภาษาลาวและไทอีสานตัดคํา “ปริวาส” ออกเหลือเปน “เขากรรม” เมื่อถึงตอนเชาในวันตอมาชาวบานจะชวยกันจี่ขาว หรือปงขาวและตักบาตรขาวจ่ีรวมกัน หลังจากน้ัน การอยูกรรมนั้นจะใชเวลา ๖-๙ วัน ในระหวางนี้ชาวบานจะเตรียมอาหารหวานคาวนําไป จะมีการเทศนนิทานชาดก เร่ืองนางปุณณทาสี ถวายพระภิกษุทั้งเชาและเพล เพราะการอยูกรรมจะตองอยูในบริเวณสงบ เชน ชายปาหรือท่ีหางไกล เปนอันเสร็จพิธี ซึ่งประเพณีดังกลาวเกิดจาก ชุมชน (หรอื อาจเปน ทสี่ งบ ในบรเิ วณวดั ก็ได) ชาวบา นทีน่ ําอาหารไปถวายพระภิกษใุ นระหวา งอยูกรรมน้ี ความเชอื่ ทางพทุ ธศาสนา เนอื่ งมาจากสมยั พทุ ธกาล เชื่อวาจะทําใหไดบุญกุศลมาก มีนางทาสชื่อปุณณทาสี ไดนําแปงขาวจี่ (แปงทํา ขนมจนี ) ไปถวายพระพทุ ธเจา แตจ ติ ใจของนางคดิ วา เดอื นย่ี-บุญคณู ลาน ขนมแปงขาวจ่ีเปนขนมของผูต่ำตอย พระพุทธเจา คงไมฉัน ซ่ึงพระพุทธเจาหยั่งรูจิตใจนาง จึงทรงฉัน บุญคูณลาน หรือ การสูขวัญขาว เปนประเพณีของชาวนาในภาคอีสาน จัดขึ้น แปง ขา วจี่ ทาํ ใหน างปต ดิ ใี จ ชาวอสี านจงึ เอาแบบอยา ง และพากันทําแปงขาวจ่ีถวายพระมาตลอด อีกทั้ง ในเดือนยี่ ตามปฏิทินอีสานของทุกป จึงเรียกอีกอยางหนึ่งวางาน “บุญเดือนย่ี” ซ่ึงการทำบุญคูณลาน เนื่องจากในเดือนสามอากาศของภูมิภาคอีสาน ในแตละพื้นที่จะทำไมพรอมกัน ขึ้นอยูวาการเก็บเก่ียวขาวจะเสร็จเม่ือไหร ชาวนาในภาคอีสานนิยม กาํ ลงั อยูในชวงฤดหู นาว ตอนเชาผคู นมกั กอกองไฟ นำขาวที่นวดแลวมากองข้ึนใหสูง จากน้ันจึงทำบุญประเพณีเพื่อเปนสิริมงคล เรียกวาบุญคูณลาน ผิงแกหนาว พรอมกับนําเอาขาวเหนียวมาปน คำวา “ลาน” คือสถานทสี่ ำหรบั นวดขา ว สวนคำวา “คณู ลาน” คอื เพิม่ เขาใหเ ปน ทวคี ณู หรือทำใหม ากขึ้น เปนกอนกลม โรยดวยเกลือแลววางลงบนถานไฟ แดง ๆ เรยี กวา “ขา วจ”่ี ซง่ึ มกี ลน่ิ หอม ผวิ เกรยี มกรอบ ๒๘ ประเพณี วิถีวัฒนธรรม ลุมน้ำโขง นา รบั ประทานทาํ ใหน กึ ถงึ พระภกิ ษสุ งฆ ผบู วชอยวู ดั อยากใหไ ดร บั ประทานบา ง จงึ เกดิ การทาํ บญุ ขา วจขี่ น้ึ จังหวัดหนองคาย ๒๙

เดือนส่ี-บุญพระเวส หรอื บญุ ผะเหวด เดือนหา -บุญฮดสรง หรือ บญุ สงกรานต บุญเดือน ๔ แหบั้งไฟถวายหลวงพอพระเจาองคตื้อ พระพุทธรูปศักด์ิสิทธ์ิ บุญฮดสรง หรือ บุญสงกรานต จัดใหมีในวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๕ ซึ่งถือเปน สองแผน ดนิ เปน การบวงสรวงในวนั สดุ ทา ยของงานประเพณบี ญุ เดอื น ๔ ในวนั ขนึ้ ๑๕ คำ่ ตามประเพณี วันข้ึนปใหมของไทยมาต้ังแตโบราณ ในวันน้ีพระสงฆจะนําพระพุทธรูปออกจากโบสถมาไวที่หอสรง ความเชอ่ื ของคนทอ งถน่ิ ทมี่ มี าตง้ั แตบ รรพบรุ ษุ ณ วดั ศรบี ญุ เรอื ง บา นนำ้ โมง ตำบลนำ้ โมง อำเภอทา บอ เพื่อใหชาวบานไดนําน้ำอบ น้ำหอม มารวมกันสรงน้ำพระพุทธรูป ระหวางน้ีชาวบานจะพากัน จงั หวดั หนองคาย สำหรบั กจิ กรรมสบื สานประเพณโี บราณน้ี จะจดั ใหม ขี บวนแห ประกอบไปดว ย เหลา รา งทรง รดน้ำดําหัวญาติผูใหญ และเลนสาดน้ำกัน หรือ นางเทียม ในชุดเสื้อผาและผาโพกศีรษะหลากสี ถือมีดดาบเหมือนนักรบโบราณ พรอมกับ สำหรับหนองคาย เม่ือถึงบุญสงกรานต วัดโพธิ์ชัยจะรวมกับจังหวัดหนองคาย และเทศบาล ชาวบานตำบลน้ำโมงท้งั ๑๐ หมูบาน รวมแหบงั้ ไฟ เมืองหนองคาย เปนประจำทุกปในการอัญเชิญหลวงพอพระใส พระคูบานคูเมืองหนองคายท่ีประชาชน ขนาดเลก็ จากวดั ศรบี ญุ เรอื ง ไปยงั วดั ศรชี มภอู งคต อื้ สองฝงโขง รวมไปถึงพุทธศาสนิกชนท่ัวประเทศเลื่อมใสศรัทธา แหรอบเมืองหนองคาย ไปตามถนน โดยจะมีการแหรอบพระอุโบสถ ๓ รอบ กอนนำ สายหลักภายในเขตเทศบาลเมืองหนองคาย คือ ถนนประจักษศิลปาคม และถนนมีชัย เปนระยะทาง บ้ังไฟ และผาปาสามัคคีไปถวายและเก็บไวภายใน กวา ๑๐ กิโลเมตร เพื่อใหประชาชนไดสรงน้ำอยางใกลชิด หลังจากในชวงเชาไดประกอบพิธีอัญเชิญ พระอุโบสถ เปนเวลา ๑ วัน และในวันแรม ๑ ค่ำ ลงจากพระอุโบสถ วัดโพธิ์ชัย พระอารามหลวง ซึ่งถือเปนประเพณีด้ังเดิมของจังหวัดหนองคาย เดือน ๔ บรรดารางทรงหรือนางเทียมและชาวบาน ในชวงงานประเพณีมหาสงกรานตอีสานหนองคาย จะแหบง้ั ไฟไปวดั ถำ้ ยางาม (โคกถ้ำ) ในอำเภอทา บอ จงั หวดั หนองคาย เพอ่ื จดุ บงั้ ไฟบชู าเปน การบวงสรวง นอกจากขบวนแหห ลวงพอ พระใสแลว ยงั มขี บวนแหพ ระคบู ารมซี า ย-ขวาของหลวงพอ พระใส ถวายหลวงพอพระเจาองคตื้อ และเส่ียงทาย ขบวนพระพทุ ธรูปศกั ดส์ิ ทิ ธจิ์ ากวดั ในชมุ ชนตาง ๆ ของเทศบาลเมอื งหนองคาย ตอกันยาวเปนระยะทาง เจา แมย า งาม ซง่ึ ถอื วา เปน วฒั นธรรมประเพณพี น้ื บา น เกือบ ๑ กิโลเมตร โดยจะใชเวลาในการแหรอบเมืองไมนอยกวา ๕ ช่ัวโมง และจะมีประชาชนออกมา ตามฮตี สบิ สองคองสบิ ส่ี และเปน เอกลกั ษณข องทอ งถน่ิ รอสรงน้ำหลวงพอพระใส และพระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์จากวัดในชุมชนตาง ๆ ของเทศบาลเมืองหนองคาย การจุดบ้ังไฟเสี่ยงทายนั้นเพื่อใหชวยคุมครอง ตลอดเสนทางท่ีแหรอบเมือง ดูแลรักษาบานเมืองใหปลอดภัย รมเย็นเปนสุข การเส่ียงทายฝนฟา จะไดมีน้ำทาอุดมสมบูรณ และ หลังแหรอบเมืองแลวเสร็จจะเปนการอัญเชิญหลวงพอพระใสขึ้นประดิษฐานบนแทน ยังเปนการสรางขวัญกำลังใจ ความเปนสิริมงคล ปะรำพิธีในพลับพลาหลวงพอพระใสหนาพระอุโบสถ เพ่ือเปดใหประชาชนไดสรงน้ำและบำเพ็ญกุศล สรางความรักสามัคคีของคนในชุมชน ไปจนถึงวันท่ี ๑๗ เมษายน กอนจะประกอบพิธีอัญเชิญข้ึนประดิษฐานบนพระอุโบสถเชนเดิม ในเชา ของวันที่ ๑๘ เมษายน ๓๐ ประเพณี วิถีวัฒนธรรม ลุมน้ำโขง จังหวัดหนองคาย ๓๑

เดือนเจด็ -บญุ ซําฮะ บุญซําฮะ หรือ ชําระ เกิดตามความเชื่อที่วาเมื่อถึงเดือนเจ็ดตองทําบุญชําระจิตใจ ใหสะอาดและเพอ่ื ปด เปา รงั ควานสงิ่ ไมเ ปน มงคลออกจากหมบู า นบางทอ งถน่ิ เรยี กประเพณนี ว้ี า “บญุ เบกิ บา น” ซ่ึงมีพิธีกรรมท้ังทางศาสนาพุทธและไสยศาสตร ปจจุบันยังคงมีพุทธศาสนิกชนในจังหวัดหนองคายบางทองถิ่นรักษาพิธีดังกลาวไว ดังเชน วัดโพธิ์ชัย พระอารามหลวง ซ่ึงในวันงานชาวบานจะนำภัตตาหารมาถวายแดพระภิกษุสงฆและ รวมกันประกอบพิธีบุญซำฮะ ซึ่งเปนพิธีบุญเดือน ๗ เพ่ือปดเปาส่ิงชั่วราย โดยประชาชนจะรวมกัน แตงชุดขาว และคลองสายสิญจนเปนหมูคณะในการสวดมนต ฟงเทศน ฟงธรรม ทำบุญชำระจิตใจ ใหสะอาดเพื่อปดเปาส่ิงรังควาน สิ่งไมเปนมงคล รวมทั้งเซนไหว ศาลหลักบาน ศาลเจาปู เพ่ือขอพร ใหคุมครองชาวบานพนจากภัยพิบัติ ชวยขับไลส่ิงไมดีออกไปจากหมูบาน และใหหมูบานเกิด ความเปนสิริมงคล เดือนหก-บญุ บั้งไฟ เดือนแปด-บญุ เขา พรรษา บุญบั้งไฟเดือน ๖ ประเพณีทองถ่ินตามความเชื่อโบราณในการขอฝนใหตกตอง บุญเขาพรรษา ของภาคอสี านเปน ประเพณที างพทุ ธศาสนาคลา ยคลงึ กบั ทางภาคกลาง คอื จะมกี ารทาํ บญุ ตามฤดูกาล โดยจะจัดขึ้น ณ บริเวณลานดานหนาพระธาตุหลาหนอง (พระธาตุกลางน้ำ) ตักบาตร ถวายผาอาบนำ้ ฝน สบง จวี ร และเทยี นพรรษา ทง้ั น้ี ในภาคอีสานจะมกี ารจัดขบวนแหเทยี นอยา งยง่ิ ใหญ และ ถนนริมฝงแมน้ำโขง ในเขตเทศบาลเมืองหนองคาย รวมกับชาวชุมชนวัดธาตุ สวนราชการ หนวยงาน มีการประกวดความสวยงามของเทียนจากแตละหมูบาน ซึ่งตกแตงดวยการสลักเสลาเทียนเปนลวดลาย เรื่องราวทาง ที่เกี่ยวของ และชุมชนในเขตเทศบาลเมืองหนองคาย ประเพณีดังกลาวถูกจัดข้ึนเปนประจำทุกป พทุ ธศาสนาอยา งสวยงาม เมอื่ แหเ ทยี นมาถงึ วดั ชาวบา นจะรบั ศลี รบั พรฟง ธรรม ตอนคำ่ จะมกี ารเวยี นเทยี นรอบพระอโุ บสถ เพ่ือสงเสริมฟนฟูวัฒนธรรม ขนบธรรมเนียมประเพณีอันดีงามของทองถิ่น ตามความเชื่อ มาแตโบราณใน ฮีตสิบสองคองสิบส่ี หรือ ประเพณีสิบสองเดือนของชาวอีสาน มีตำนานมาจาก ความเปน มาของงานบญุ ดงั กลา ว สบื เนอื่ งมาจากในสมยั พทุ ธกาล พระภกิ ษเุ ทยี่ วจารกิ สอนธรรมไปตามหมบู า น นิทานพื้นบานของภาคอีสาน เร่ืองพญาคันคาก ผาแดงนางไอ ซึ่งในนิทานพื้นบานดังกลาว ตาง ๆ ตลอดท้งั ป ไมวา จะเปน ฤดูฝน ฤดูหนาว หรือฤดรู อน แตในฤดูฝนน้นั ภิกษไุ ดเหยียบย่ำขาวกลา ในนาของชาวบาน ไดกลาวถึง การจัดงานบุญบ้ังไฟเพ่ือเปนการบูชาพญาแถน หรือ เทพวัสสกาลเทพบุตร ที่ชาวบาน เสยี หาย สตั วต ัวนอ ยตาง ๆ พลอยถกู เหยียบตายไปดว ย พระพุทธเจา จึงทรงบัญญตั ใิ หภกิ ษุตองจาํ พรรษา ๓ เดอื น ในฤดูฝน เชื่อวา พญาแถน มีหนาที่คอยดูแลใหฝนตกตองตามฤดูกาล และมีความชื่นชอบบั้งไฟเปนอยางมาก โดยมใิ หไปคา งแรมทอ่ี น่ื ใดนอกจากในวัดของตน ถาภิกษุฝาฝนถอื วา “ศลี ขาดและตองอาบตั ิทุกกฎ” เวน แตก รณจี าํ เปน หากหมูบานใดไมจัดทำการจัดงานบุญบั้งไฟบูชา ฝนก็จะไมตกตองตามฤดูกาล อาจกอใหเกิดภยั พบิ ตั ิ ทเ่ี รียกวา “สัตตาหกรณียะ” เชน บดิ ามารดาปว ย เปน ตน แตต องกลบั มาภายใน ๗ วนั พรรษาจึงจะไมขาด กับหมบู า นได ชว งเวลาของประเพณบี ญุ บั้งไฟ คือ เดือนหก หรอื เดือนพฤษภาคมของทกุ ป สำหรับพิธกี รรม เมอ่ื ถึงวนั เพ็ญเดอื นแปด ในตอนเชา ญาตโิ ยมจะนาํ ดอกไมธ ูปเทียน ขาวปลา อาหาร มาทํา ๓๒ ประเพณี วิถีวัฒนธรรม ลุมน้ำโขง บญุ ตักบาตรทวี่ ัด ชว งบา ยจะเปน การนาํ สบง จวี ร ผาอาบนำ้ ฝน เทยี นพรรษา และดอกไมธปู เทยี นมาถวายพระภิกษทุ ี่วดั พรอมรับศีลฟงธรรมพระเทศนา และเวลาประมาณ ๑๙.๐๐-๒๐.๐๐ น. ชาวบานจะนําดอกไมธูปเทียนมารวมกันท่ี ศาลาโรงธรรมเพื่อรับศีล และเวียนเทียนจนครบสามรอบ แลวจึงเขาไปในศาลาโรงธรรมเพ่ือฟงพระธรรมเทศนาจนจบ สวนผูที่มีศรัทธามากจะรวมกันรักษาศีลแปดจนถึงเชาวันรุงข้ึน ซึ่งเปนวันแรมหน่ึงค่ำเดือนแปด อันเปนวันเขาพรรษา และพระภิกษจุ ะตอ งจําพรรษาในวดั ของตนเปนเวลาสามเดอื น จังหวัดหนองคาย ๓๓

เดือนสิบ–บุญขาวสาก บญุ ขา วสาก เปน ประเพณใี นวนั ขนึ้ ๑๕ คำ่ เดอื น ๑๐ ซง่ึ ชาวบา นจะจดั เตรยี มสาํ รบั อาหาร ซึ่งบรรจุขาวเหนียว อาหารแหง เชน ปลายาง เนื้อยาง แจวบอง หรือ น้ำพริกปลารา และหอขาวเล็ก ๆ อีกหอหนึ่งสําหรับอุทิศใหญาติผูลวงลับและนําไปทําบุญที่วัด โดยจะเขียนช่ือเจาของสํารับอาหารและ เครื่องไทยทานใสไวในบาตร เพื่อใหพระในวัดจับสลาก หากภิกษุรูปใดจับสลากไดชื่อผูใด ก็จะได สํารับอาหารพรอมเคร่ืองไทยทานของเจาภาพน้ัน ๆ พิธีกรรมดังกลาวจัดข้ึนเพื่อทําใหขาวกลาในนาท่ีปกดําไปน้ันงอกงาม ไดผลบริบูรณ และ เปนการอุทิศสวนกุศลถึงญาติผูลวงลับไปแลว โดยพิธีกรรมจะเริ่มขึ้นในเชาวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๑๐ ญาติโยมจะพากันทําบุญใสบาตร เมื่อถึงเวลาพระฉันเพลชาวบานจะจัด “พาขาว” (สํารับกับขาว) พรอมทั้งปจจัยไทยทาน ๑ ชุด แลวเขียนชื่อของตนลงบนแผนกระดาษมวนลงใสในบาตรเดียวกัน เม่ือทุกคนพรอมแลว ผูเปนหัวหนากลาวนําคําถวายสลากภัต ญาติโยมวาตามจบแลวนําไปใหพระเณร จับสลากที่อยูในบาตร พระเณรรูปใดจับไดสลากของใครผูเปนเจาของพาขาวและเครื่องปจจัยไทยทาน ก็จะนําไปประเคนใหพระเณรรูปน้ัน ๆ จากนั้นพระเณรจะฉันเพลแลวใหพรญาติโยม แลวกรวดน้ำ อุทิศสวนบุญสวนกุศลไปใหแกญาติพ่ีนอง ผูที่ลวงลับไปแลว เดือนเกา-บุญขา วประดบั ดนิ จังหวัดหนองคาย ๓๕ บุญเดือนเกา ขาวประดับดิน หรือ “บุญขาวประดับดิน” เปนประเพณีหนึ่งใน ฮีตสิบสองของชาวอีสาน หลังจากเขาพรรษาไปไดประมาณหนึ่งเดือน เพื่ออุทิศบุญกุศลใหกับ ผูลวงลับไปแลว นิยมทำกันในวันแรม ๑๔ ค่ำ เดือน ๙ (ประมาณเดือนสิงหาคม) ซึ่งเปนวันที่ ประตูนรกเปด ยมบาลจะปลอยใหผ ีนรกออกมาเยี่ยมญาตใิ นโลกมนุษย คนื นี้คนื เดยี วเทาน้ันในรอบป “บุญเดือนเกา บุญขาวประดับดิน” จึงเปนบุญท่ีทำเพื่ออุทิศสวนกุศลใหแกผูลวงลับไปแลว พิธีกรรมของประเพณีบุญขา วประดับดิน การทำบญุ ขาวประดับดินนนั้ จะทำกนั ในชวงเชา มดื ประมาณตี ๓–ตี ๔ ของวันแรม ๑๔ ค่ำ เดือน ๙ ซึ่งจะตองเตรียมอาหารคาวหวาน หมากพลู บุหรี่ หอใสใบตองอยางละนอยไว ตั้งแตตอนเย็นของวันแรม ๑๓ ค่ำ เดือน ๙ โดยขาวประดับดิน จะถูกนำไปวางไวตามโคนตนไมใหญ ตามทางเดิน ริมกำแพงในวัด อาจจะมีการจุดธูปเทียน เพ่ือบอกกลาวใหดวงวิญญาณมารับสวนกุศลท่ีไดอุทิศไปใหหรือไมก็ได กอนผูทำบุญจะแยกยายกลับบาน และตระเตรียมอาหารมาใสบาตรถวายพระในตอนเชา ซึ่งพระสงฆจะมีการแสดงธรรมเทศนาเกี่ยวกับ อานิสงสของการทำบุญขาวประดับดินใหฟง และมีการกรวดน้ำทำบุญตามประเพณี ๓๔ ประเพณี วิถีวัฒนธรรม ลุมน้ำโขง

เดอื นสิบเอ็ด-บญุ ออกพรรษา เดอื นสบิ สอง-บุญกฐิน บุญออกพรรษา ในเดือนสิบเอ็ด นอกจากจะเปนโอกาสที่พระภิกษุสงฆจะแสดงอาบัติ บุญกฐิน คือ บุญท่ีเรียกวา และวา กลา วตกั เตอื นกนั แลว ชาวบา นในภาคอสี านยงั มกี จิ กรรมหลายอยา ง ไดแ ก ประเพณตี กั บาตรเทโว “กาลทาน” มกี ําหนดใหทาํ ไดเฉพาะในชวง การจุดประทีปโคมไฟประดับประดาตามตนไม บางแหงนําตนออย หรือ ไมไผมามัดเปนเรือจุดโคม วันแรม ๑ ค่ำ เดือน ๑๑ ถึง ๑๕ คำ่ เดอื น ๑๒ แลวนําไปลอยในแมน้ำที่เรียกวา “การไหลเรือไฟ” เพ่ือเปนพุทธบูชา สําหรับหมูบานที่อยูไกลแหลงน้ำ ของทุกป จึงมีชื่อเรียกอีกอยางวา จะนิยมทําปราสาทผ้ึง หรือ ผาสาดผึ้งท่ีทําจากกาบกลวย ประดับประดาดวยขี้ผึ้งซ่ึงทําเปนดอกไม “บุญ เดือน ๑๒” ชาวอีสานเช่ือวาผูใด แตปจจุบันมักใชข้ีผึ้งมาตกแตงปราสาททั้งหลัง แลวจัดขบวนแหมาถวายท่ีวัด ไดทําบุญกฐินจะไมตกนรกและจะไดรับ ผลบุญที่ทาํ ในชาตินีไ้ วเกบ็ กนิ ในชาติหนา งานบุญดังกลาวมีข้ึนเพื่อเปดโอกาสใหภิกษุสงฆวากลาวตักเตือนกันได และพระภิกษุสงฆ จะไดจาริกไปในท่ีตาง ๆ เพื่อส่ังสอนศีลธรรมและธรรมะแกประชาชน หรือ เพื่อแสวงหาความสงบวเิ วก ในสวนของเครื่องบริวารกฐิน ในการปฏิบัติธรรม โดยไมต องกลบั มาคา งแรมที่วัดและใหภกิ ษหุ าผา นงุ หมใหมม าผลัดเปลย่ี น ทจี่ ะนำไปถวายวัดพรอมองคกฐนิ สว นมาก จะเปน เครอ่ื งใชใ นครวั เรอื นทนี่ ำมาตงั้ วางไว โดยพธิ กี รรมในเชา มดื วนั ขนึ้ ๑๕ คำ่ เดอื น ๑๑ พระสงฆจ ะไปรวมกนั ทอ่ี โุ บสถเพอ่ื แสดงอาบตั ิ ในทเ่ี ปด เผยเพอื่ ใหญ าตพิ นี่ อ ง หรอื ชาวบา น ตอกัน จากน้ันจะทําวัตรและทําปวารณาแทนการสวดปาฏิโมกข (ปวารณา คือ พิธีกรรมทางศาสนา ใกลเ คยี งนาํ สงิ่ ของ เชน เสอ่ื หมอน อาสนส งฆ ที่สงฆยอมใหวากลาวตักเตือนกัน การปวารณาจะทําในวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๑๑ ซ่ึงเปนวันออกพรรษา ฯลฯ มารวมสมทบ สำหรับขบวนแหกฐิน จึงเรียกวันออกพรรษาวา “วันปวารณาหรือวันมหาปวารณา” สวนชาวบานก็จะเตรียมขาวปลาอาหาร จะเร่ิมจากบานไปท่ีวัด เมื่อถึงวัดตองแห เพ่ือใหทําบุญตักบาตรท่ีวัดและถวายผาจําพรรษาแดภิกษุสามเณร และจะมีการเวียนเทียนในชวงค่ำ เครื่องกฐินเวียนขวาสามรอบ รอบศาลา โรงธรรม จากนั้นจะนําเครื่องกฐินข้ึนตั้งบนศาลา นําขาวปลาอาหารถวายพระ เม่ือพระสงฆสามเณรฉันเสร็จแลวผูเปน ๓๖ ประเพณี วิถีวัฒนธรรม ลุมน้ำโขง เจาภาพ องคกฐินจะจุดธูปเทียนบูชาพระรัตนตรัย แลวกลาวคําถวายกฐินเปนเสร็จพิธี กอนที่จะเฉลิมฉลองโดยการ จดุ พลุบ้งั ไฟอยา งยง่ิ ใหญ ท้ังน้ี บุญกฐิน จัดขึ้นเพื่อใหภิกษุสงฆมีโอกาสไดผลัดเปลี่ยนไตรจีวรใหม เน่ืองจากของเกาใชนุงหมมาตลอด ระยะเวลาสามเดือนที่เขาพรรษา โดยพิธีกรรมของงานบุญน้ีจะเริ่มต้ังแตตอนเชาของวันเขาพรรษาซ่ึงอาจเปนเดือนเกา เดือนสิบเมื่อเจาอาวาสแจงวาวัดนั้นยังไมมีผูใดจองกฐิน ผูมีจิตศรัทธาท่ีจะทําบุญจะปกสลากเพ่ือประกาศใหคนท้ังหลาย รูวาตนเปนผูจองและจะนํากฐินมาทอดที่วัดดังกลาว สลากตองปกไวในท่ีเปดเผย เชน ศาลาโรงธรรม หรือฝาผนัง ดานนอกของโบสถ รายละเอียดในสลากจะบอกถึงช่ือท่ีอยูของผูที่จะนํากฐินมาทอด รวมท้ังบอกวันเวลาที่จะทอดดวย เพื่อปองกนั การนาํ กฐนิ มาทอดซ้ำซอ นกัน เพราะวัดหน่ึง ๆ จะรบั กฐนิ ไดป ล ะหนง่ึ กองเทาน้นั จังหวัดหนองคาย ๓๗

พธิ กี รรม วิถีลุมนา้ํ โขง จังหวัดหนองคาย ๓๙ จงั หวดั หนองคาย ๓๘ ประเพณี วิถีวัฒนธรรม ลุมน้ำโขง

๔๐ ประเพณี วิถีวัฒนธรรม ลุมน้ำโขง งานประเพณสี มโภช องค “พระธาตุหลา หนอง” “พระธาตุหลาหนอง หรือ พระธาตุกลางน้ำ” ถือเปน สิ่งศักดิ์สิทธ์ิคูเมืองหนองคาย และเปนที่เคารพสักการะของ ชาวหนองคายและชาวลาว ซ่ึงตามตำนานอุรังคธาตุ ระบุวา พระธาตหุ ลา หนองนน้ั มรี ปู รา งคลา ยพระธาตบุ งั พวน จงึ สนั นษิ ฐานวา นาจะถูกสรางในราวพุทธศตวรรษที่ ๒๐-๒๒ โดยพระอรหันต ๕ พระองค มีการบรรจุพระบรมธาตุฝาพระบาทเกาพระองค และ ตามหนังสือประชุมพงศาวดาร ภาค ๗๐ บันทึกไววา พระธาตุ เมืองหนองคาย หรือ พระธาตุหลาหนอง ไดถ ูกนำ้ โขงกัดเซาะตลิ่ง จนพงั ลงในแมน ำ้ โขง เมื่อวันข้ึน ๙ ค่ำ เดือน ๙ ปพุทธศักราช ๒๓๙๐ ซง่ึ เดมิ ทเี จดยี  ตง้ั อยบู นรมิ ฝง แมน ำ้ โขงในเขตวดั พระธาตหุ นองคาย ชาวบานจึงเรียกวา “พระธาตุกลางน้ำ” ปจ จบุ นั ตลงิ่ ไดถ กู นำ้ โขงกดั เซาะจนไปอยกู งึ่ กลางแมน ำ้ โขง หา งจากฝง ไทย ๑๘๐-๒๐๐ เมตร โดยองคพ ระธาตกุ อ ดว ยอฐิ ถอื ปนู ลมตะแคงไปตามกระแสน้ำ ทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือ มีฐานเหล่ียมมุมฉาก ดานหน่ึงโผลขึ้นมาเหนือน้ำเพียงคร่ึงฐาน ประกอบกับระดับน้ำในแมน้ำโขงนั้นอยูต่ำกวา ๑ เมตร ทำใหสวน ฐานองคพระธาตุกลางน้ำโผลพนเหนือน้ำขึ้นมากวา ๔ เมตร ใหพ ทุ ธศาสนกิ ชนชาวไทย-ลาวไดส กั การะ และยงั เปน จดุ ลอยองั คาร เถาอัฐิหลวงพอคูณ ปริสุทฺโธ อีกดวย จังหวัดหนองคาย ๔๑

ทง้ั นี้ ในสว นขององคพ ระธาตจุ มลงในแมน ำ้ โขง เทศบาลเมอื งหนองคายไดร ว มกบั ชาวหนองคาย พิธลี อยอังคารเถาอฐั ขิ อง จัดทำ “โครงการกอสรางองคพระธาตุกลางน้ำจำลอง” ขึ้นไวบนฝงตรงขามกับองคพระธาตุกลางน้ำ “หลวงพอคูณ ปรสิ ุทฺโธ” โดยไดจำลองรูปองคพระธาตุขนาดเทาของจริง และกอสรางแลวเสร็จเม่ือวันที่ ๑๒ พ.ค. ๒๕๔๙ เพ่ือเฉลิมพระเกียรติแดสมเด็จพระนางเจาสิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ (ในรัชกาลท่ี ๙) เนื่องในวโรกาส เปน เหตกุ ารณค รง้ั สำคญั ทช่ี าวจงั หวดั หนองคาย ไดร ว มเปน สกั ขพี ยานใน พธิ ลี อยองั คาร ท่ีทรงเจริญพระชนมพรรษา ๗๒ พรรษา พรอมกับบรรจุช้ินสวนพระธาตุองคจริงไว และยังเปน เถา อฐั ขิ องพระเทพวทิ ยาคม หรอื “หลวงพอ คณู ปรสิ ทุ โฺ ธ” อรยิ สงฆแ หง ทร่ี าบสงู เจา อาวาสวดั บา นไร ที่ประดิษฐานสุวรรณฉัตรเจ็ดยอดท่ีสรางขึ้น เพ่ือเฉลิมพระเกียรติแดพระบาทสมเด็จพระปรมินทร- อำเภอดานขุนทด จังหวัดนครราชสีมา หลังจากท่ีทานไดละสังขารอยางสงบ สิริอายุ ๙๑ ป มหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช รัชกาลท่ี ๙ เน่ืองในวโรกาสทที่ รงเจรญิ พระชนมพรรษา ๘๔ พรรษา พรอ มมอบสงั ขารเพอ่ื เปน อาจารยใ หญแ กน กั ศกึ ษาแพทย คณะแพทยศาสตร มหาวทิ ยาลยั ขอนแกน นอกจากน้ี ยังทำการปรับปรุงสภาพแวดลอมริมฝงแมน้ำโขงโดยไดรับการสนับสนุน ตอมาไดมีการจัดพิธีถวายเพลิงศพครูใหญ หลวงพอคูณ ปริสุทฺโธ ท่ีเมรุลอยช่ัวคราว งบประมาณจากกรมสงเสริมการปกครองทองถ่ิน กระทรวงมหาดไทย ทั้งยังไดมีการกอสรางเข่ือนปองกัน ดานหลังพุทธมณฑลอีสาน จังหวัดขอนแกน ตามขนบโบราณชว งกลางดกึ เมอ่ื วนั ที่ ๒๙ ม.ค. ๒๕๖๒ ตลิ่งพังทลายจากการกัดเซาะของแมน้ำโขง ซึ่งประชาชนสามารถเดินทางจากอำเภอเมืองหนองคาย และในชวงเชา ของวันที่ ๓๐ ม.ค. ๒๕๖๒ ภายหลงั เกบ็ เถาอฐั เิ สร็จ ขบวนรถไดอ อกเดินทางนำเถาอัฐิ โดยใชเสนทางถนนมีชัย เล้ียวซายที่ซอยพระธาตุ ๓ ซ่ึงบรรจบกับถนนริมแมน้ำโขง และใหเล้ียวขวา หลวงพอคูณไปลอยอังคารกลางลำน้ำโขง บริเวณพระธาตุกลางน้ำ จังหวัดหนองคาย ตรงไปจะพบพระธาตุหลาหนองอยูทางดานซายมือริมแมน้ำโขง อยางไรก็ตาม ดวยแรงศรัทธาของประชาชนในแตละปชุมชนวัดธาตุ และชุมชนตาง ๆ ในเขต เทศบาลเมอื งหนองคายจะรว มกบั เทศบาลเมอื งหนองคาย พรอ มใจกนั จดั งานเพอื่ สกั การะพระธาตกุ ลางนำ้ ข้ึนทุกป คือ ประเพณีบุญเดือน ๓ วันมาฆบูชา งานประเพณีบุญบั้งไฟเดือน ๖ การแขงขันเรือยาว วันออกพรรษา และไดจัดใหมีงานประเพณีสมโภชองคพระธาตุหลาหนองขึ้นเพ่ือทำพิธีบวงสรวง พระธาตุหลาหนอง หรือ พระธาตุกลางน้ำจำลอง โดยชาวหนองคายท่ีอาศัยอยูในชุมชนเขตเทศบาล เมืองหนองคาย และชาวลาว จะรวมกันรำบวงสรวงพระธาตุกลางน้ำกันอยางพรอมเพรียง เพื่อถวายเปน พุทธบูชา ในงานประเพณีบุญเดือน ๓ วันมาฆบูชา ทุกวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๓ ของทุกป ๔๒ ประเพณี วิถีวัฒนธรรม ลุมน้ำโขง จังหวัดหนองคาย ๔๓

วัฒนธรรมจังหวัดหนองคาย เผยวา การนำเถาอัฐิหลวงพอคูณ ปริสุทฺโธ ไปลอยอังคาร ในแมน้ำโขง จังหวัดหนองคาย เพราะพระธาตุหลาหนองกลางน้ำโขง เปนท่ีบรรจุพระบรมสารีริกธาตุ ของสมเดจ็ พระสมั มาสมั พทุ ธเจา มพี ลงั สง ดวงวญิ ญาณสสู คุ ตภิ พ การลอยองั คารเถา อฐั ขิ อง หลวงพอ คณู ปริสุทฺโธ ในวันที่ ๓๐ ม.ค. ๒๕๖๒ เปน การนอมสง ดวงวญิ ญาณหลวงพอคณู สูส ุคติ โดยเลือกสถานท่ี ลอยอังคาร คือ แมน้ำโขง ชวงจังหวัดหนองคาย และบรเิ วณพระธาตุหลาหนอง หรอื พระธาตุกลางน้ำ เปน จุดโปรยเถา อฐั ิหลวงพอ คูณ ปริสุทฺโธ สำหรับข้ันตอนพิธีการดังกลาวนั้น เม่ือขบวนรถท่ีนำเถาอัฐิของหลวงพอคูณเดินทางมาถึง ปลายทางจะมีการอัญเชิญกลองบรรจุเถาอัฐิหลวงพอคูณข้ึนวางบนแทนท่ีเตรียมไว โดยไมมีการ ประกอบพิธีอื่นใด และเปดโอกาสใหประชาชน พุทธศาสนิกชน ลูกศิษยลูกหาหลวงพอคูณทั้งชาวไทย และชาวลาวไดกราบไหวสกั การะเถา อฐั หิ ลวงพอ คณู เปน เวลา ๒ ชว่ั โมง พรอ มถวายภตั ตาหารเพลพระสงฆ กอนท่ีจะอัญเชิญกลองบรรจุเถาอัฐิหลวงพอคูณลงเรือ ล.๑๖๙ (เรือลาดตระเวน ๑๖๙) ของหนวยเรือรกั ษาความสงบเรียบรอ ยตามลำแมน ำ้ โขง (นรข.) และเคล่ือนออกจากทา เทยี บเรือ นรข. นำโดย เรือเจาทาหนองคาย ตามดวยเรือ ล.๑๖๙ เรือ นรข. ขนาบดวยเรือตำรวจน้ำ เรือตรวจคนเขาเมือง และเรือเอกชนท่ีพาลูกศิษยคนใกลชิดลงเรือตามอยูทายขบวน ขบวนเรือจะลอยทวนน้ำโขงไปถึง สะพานมิตรภาพไทย-ลาว ระยะทางจากทา เทยี บเรอื นรข. ๕ กโิ ลเมตร เพือ่ ใหประชาชนท่อี ยบู นฝง ไดกราบไหวเถาอัฐิหลวงพอ คณู ๔๔ ประเพณี วิถีวัฒนธรรม ลุมน้ำโขง จากน้นั ไดหันหวั เรอื กลับ ลอ งมาตามแมน้ำโขงจนถงึ พระธาตุหลา หนอง หรือพระธาตุกลางน้ำ โดยมเี พยี งเรอื ล.๑๖๙ วนรอบองคพ ระธาตุ ๓ รอบ ทำการโปรยเถา อัฐิลงในแมน ำ้ โขงเม่ือครบ ๓ รอบ ไดล อยลำกลบั เขาเทยี บทาเชนเดมิ นบั เปน อนั เสร็จพธิ โี ดยใชเ วลาประมาณ ๒ ชั่วโมง ทั้งนี้ การลอยอังคาร ไดอิทธิพลมาจากประเทศอินเดีย เชื่อวาเมื่อเสียชีวิตไปแลวยอม กลับคืนสูธรรมชาติผานแมน้ำเปนตัวกลาง เพื่อตองการใหชีวิตหลังความตายสงบรมเย็น การท่ี ประชาชนมักจะนำเถาอัฐิมาลอยในแมน้ำโขงท่ีจังหวัดหนองคาย บริเวณพระธาตุหลาหนองนั้น เพราะพระธาตุหลาหนองเปนพระธาตุเกาแก การไดนำเถาอัฐิของญาติผูลวงลับมาโปรยในแมน้ำโขง อานุภาพของแมน้ำโขงจะชวยใหดวงวิญญาณของบุคคลอันเปนที่รักไปสูสุคติ ดวยการไดอยูใกลกับ องคพระธาตุกลางน้ำตัวแทนของสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจาท่ีชาวพุทธเล่ือมใสศรัทธา จังหวัดหนองคาย ๔๕

๔๖ ประเพณี วิถีวัฒนธรรม ลุมน้ำโขง จังหวัดหนองคาย ๔๗

๔๘ ประเพณี วิถีวัฒนธรรม ลุมน้ำโขง ประเพณมี หาสงกรานต “หลวงพอพระใส” คึกคักมวนซื่นไมวาปใด เม่ือประเพณีสงกรานตไดถูก จัดขึ้น ระหวางวันท่ี ๑๓-๑๕ เมษายนของทุกป หนึ่งในจุดเดน ของมหาสงกรานตประจำจังหวัดหนองคาย ก็คือ การสรงน้ำขอพร “หลวงพอพระใส” พระคูบานคูเมืองหนองคายอยางใกลชิด พรอ มดว ยการหลง่ั ไหลเขา มาทำบญุ ถวายสงั ฆทาน ซอื้ ทด่ี นิ ถวายวดั สะเดาะเคราะห ถวายจตุปจจัยแกพระสงฆ และยังไดเชาบูชา หลวงพอพระใสกลับไปเปนท่ียึดเหน่ียวจิตใจของประชาชน จากท่ัวทุกสารทิศ เพื่อความเปนสิริมงคลตอตนเองและครอบครัว เน่ืองในวันปใหมไทย จังหวัดหนองคาย ๔๙

โดยวันท่ี ๑๓ เมษายน จะมีพิธีอัญเชิญหลวงพอพระใสลงจากพระอุโบสถ เพื่อลงมาแหรอบ พระอุโบสถ แลวอัญเชิญขึ้นประดิษฐานท่ีราชรถ ซึ่งขบวนหลวงพอพระใสและพระบริวารท้ังหมดจะออก แหรอบเมืองใหลูกหลานไดรดสรงน้ำในวันสงกรานต และจะอัญเชิญหลวงพอพระใสมาประดษิ ฐานภายใน พลบั พลาหลวงพอ พระใส ณ วดั โพธ์ิชัย พระอารามหลวง ต้ังแตว นั ท่ี ๑๓-๑๗ เมษายน เพื่อใหป ระชาชน ไดสรงน้ำซึ่ง ๑ ปจะมีครั้งเดียว กอนจะจัดพิธีอัญเชิญขึ้นสูพระอุโบสถในชวงเชาของวันที่ ๑๘ เมษายน และในวันท่ี ๑๙ เมษายน จะเปนพิธีสรงน้ำพระราชทานหลวงพอพระใส ซ่ึงสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจา กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ พระราชทานน้ำสรง ในงานประเพณีสงกรานต ถือเปนการปดงานประเพณีมหาสงกรานตอีสานหนองคาย สมโภชสรงน้ำ หลวงพอพระใสประจำปอยางสมบูรณ สำหรบั ความเปน มาของ “หลวงพอ พระใส” นน้ั เปน พระพทุ ธรปู ขดั สมาธริ าบ ปางมารวชิ ยั ในสมยั ลา นชา ง หลอดว ยทองสีสุก ประดิษฐานอยภู ายในพระอุโบสถ วดั โพธ์ิชัย พระอารามหลวง อำเภอเมอื ง จงั หวดั หนองคาย เปนพระพุทธรูปศักด์ิสิทธิ์คูบานคูเมืองของชาวจังหวัดหนองคาย และ ชาว สปป.ลาว นับถือ เปนที่เคารพสักการะอยางย่ิง ๕๐ ประเพณี วิถีวัฒนธรรม ลุมน้ำโขง โดยมีตำนานเลาสืบตอกันมาวา พระราชธิดา ๓ พระองคแหงกษัตริยลานชางเปนผูสราง บางก็วาเปนพระราชธิดาของพระไชยเชษฐาธิราช ไดหลอพระพุทธรูปขึ้น ๓ องค และขนานนาม พระพุทธรูปตามนามของตนเองไววา “พระเสริม” ประจำพี่ใหญ “พระสุก” ประจำคนกลาง และ “พระใส” ประจำนองสุดทอง มีขนาดลดหล่ันกันตามลำดับ เดิมทีหลวงพอพระใสประดิษฐานอยูท่ีเมืองเวียงจันทน ตอมาในสมัยรัชกาลที่ ๓ สมเด็จ พระบวรราชเจามหาศักดิพลเสพไดอัญเชิญพระสุก พระเสริม และพระใส ลงมาดวยจากภูเขาควาย ข้ึนประดิษฐานบนแพไมไผแลวผูกติดกันลองมาตามลำน้ำงึม ระหวางทางเกิดพายุ แพของพระสุก แตกจมลงในน้ำ เหลือแตพระเสริม และพระใส ท่ีไดนำข้ึนมาถึงเมืองหนองคาย พระเสริมนั้นไดถูก อัญเชิญประดิษฐานไว ณ วัดโพธ์ิชัย สวนพระใส ไดอัญเชิญประดิษฐานไว ณ วัดหอกอง (วัดประดิษฐ ธรรมคุณในปจจุบัน) ตอมาในสมัยรัชกาลที่ ๔ โปรดเกลา ฯ ใหอ ญั เชญิ พระเสรมิ และพระใสไปกรงุ เทพฯ แตเม่อื มาถึงวัดโพธ์ิชัย หลวงพอพระใสไดแสดงปาฏิหาริยจนเกวียนหักจึงอัญเชิญลงไปไมได ไดแต พระเสริมลงกรุงเทพฯ ไปประดิษฐาน ณ วัดปทุมวนาราม สวนหลวงพอพระใสไดอัญเชิญประดิษฐาน ณ วัดโพธ์ิชัย พระอารามหลวง อำเภอเมืองหนองคาย จวบจนถึงปจจุบัน จังหวัดหนองคาย ๕๑

ประเพณี เม่ือกลาวถึงเรือท่ีใชในประเพณีแขงขันเรือยาว จังหวัดหนองคาย ที่เปนตำนานและเปนที่จดจำ แขงขันเรอื ยาวทองถิ่น ของชาวหนองคายมาเน่ินนานตองยกให “เรือคำหยาด” อางอิงขอมูลจาก “ศูนยขอมูลกลางทางวฒั นธรรม กระทรวงวัฒนธรรม” ระบุวา เรือคำหยาดเปนเรือประจำตำแหนงของพระปทุมเทวาภิบาล (บุญมา ลักษณะทางภูมิศาสตรอันโดดเดน ติดลำน้ำโขง นำมาซึ่ง ณ หนองคาย) เจา เมอื งหนองคายคนแรก โดยนำไมตะเคียนหิน (ไมแ คนหิน) ท้ังตน ใชช างลากมาจากดงสะคุ การสงเสริมการเลนกีฬาทางน้ำ ทั้งยังเปนการฟนฟูวัฒนธรรมและ (เขตอำเภอทาบอปจจุบัน) ในระหวางพิธีลมไมนั้น มีน้ำไหลหยาดลงมาตลอด หลังจากนำขุดที่ รักษาขนบธรรมเนียมประเพณีอันดีงามของทองถิ่นใหคงอยูสืบไป ซอยไปรษณีย (ซอยเทียมปู) เขตเทศบาลเมืองหนองคาย ซ่ึงเปนโรงเรือนของเจาเมืองในยุคนั้น จงั หวดั หนองคายจงึ นยิ มใหม กี ารจดั งานประเพณแี ขง ขนั เรอื ยาวขน้ึ เมื่อขุดเปนเรือเรียบรอยแลวจึงตั้งช่ือวา “คำหยาด” (คำ หมายถึง ทองคำ) เปนเรือขนาด ๔๐ ฝพาย ในรูปแบบตาง ๆ โดยเฉพาะในชวงฉลองเทศกาลออกพรรษา และมคี วามเรว็ สงู ไมท ราบวนั เดอื น ป แนช ดั แตป ระมาณวา หลัง พ.ศ. ๒๓๗๐ เปนตน มา นอกจากน้ี ของชาวไทยพุทธเพราะจะจัดขึ้นหลังจากออกพรรษาแลว เชน เรือคำหยาดยังผานประสบการณการเปนเรือตรวจทองท่ีปองกันรักษาความสงบตามลำน้ำโขง ใชบรรทุก กิจกรรมการแขงขันเรือทองถ่ิน การแขงขันเรือยาวกลางพรรษา ขาวสารเพ่ือนำสงกองทัพยามศึกสงครามปราบฮอ เดินสารรายงานขาวศึก และบรรทุกผูบาดเจ็บมารักษา ชุมชนมีชัย การแขงขันเรือยาวโบราณ ประเพณีออกพรรษา เทศกาลบ้ังไฟพญานาค การแขงขันเรือยาวไทย-ลาว เปนตน เมื่อศึกสงบเรือคำหยาดถูกทิ้งไวเปนเวลานาน ตอมาบุตรหลานเจาเมืองเกาทราบวา เรือคำหยาดเปนเรือประจำตำแหนงเจาเมืองหนองคายบรรพบุรุษ จึงขอแรงชาวบานซอมใหญ เมื่อประมาณ พ.ศ. ๒๔๙๐ เรือคำหยาดก็ไดกลับคืนสูลำน้ำโขงอีกคร้ัง เพ่ือลงสนามแขงขันและ ชนะเลิศในการแขงขันเรือยาวจังหวัดหนองคายเกือบทุกป โดยชาวหนองคายทุกอำเภอเช่ือวา เปนเรืออาถรรพหากประกบเรือลำใด ฝพายเรือลำนั้นจะเสียขวัญทันที เพราะ “แมยานาง” เรือคำหยาด แรงกวา ซึ่งชาวสองฝงโขงหนองคาย-เวียงจันทน เมื่อจัดงานเทศกาลออกพรรษาปใด หากจัดการแขง เรือยาว (สวงเฮือ) แลวไมเห็นเรือคำหยาดจะเกิดความรูสึกวาพิธีน้ันไมสมบูรณ ปจจุบันเรือคำหยาด ถกู เกบ็ ไวท ีว่ ดั สธุ รรมนมิ ิต บานกวนวันใหญ ตำบลกวนวัน อำเภอเมืองหนองคาย จังหวัดหนองคาย ๕๒ ประเพณี วิถีวัฒนธรรม ลุมน้ำโขง จังหวัดหนองคาย ๕๓

๕๔ ประเพณี วิถีวัฒนธรรม ลุมน้ำโขง ประเพณีลอยกระทงกะลาไฟ (กะโปไฟ) ในชวงงานประเพณีออกพรรษา หน่ึงในกิจกรรมท่ีชาวหนองคายอนุรักษและตั้งใจสืบสาน ตอกันมา คือ “การลอยกระทงสายบูชาพญานาค” นอกจากการลอยกระทงกาบกลวยแลว กระทงสาย จาก “กะลามะพราว” (กะโป) หรือที่ชาวอีสานเรียกวา “ลอยกะโปไฟ” นับเปนอีกหน่ึงประเพณี ท่ีชาวหนองคายนำมาใชลอยบูชาพระธาตุกลางน้ำ พญานาค และพระแมคงคาในวันออกพรรษา เชนเดียวกัน ท้ังน้ี บรรยากาศกอนถึงวันออกพรรษาที่จังหวัดหนองคายจะเร่ิมคึกคัก ชาวบานท่ีอยูตาม ชุมชนตาง ๆ โดยเฉพาะชุมชนท่ีอยูติดกับแมน้ำโขง จะเรงทำกระทงจากกะลามะพราวเพ่ือนำไป ลอยเปน กระทงสายในคนื วนั ออกพรรษา ซง่ึ ในปท ผ่ี า น ๆ มา ชาวชมุ ชนวดั ธาตุ ในเขตเทศบาลเมอื งหนองคาย สมาคมเวียดนามหนองคาย และหนวยราชการอื่น ๆ จะรวมกันสนับสนุนสงเสริมการทำกะโปไฟ จำนวนหลายหมื่นดวง สำหรบั “กะโปไ ฟ” นน้ั ทำมาจากกะลามะพรา วและเศษเทยี นของวดั ตา ง ๆ เปน สว นประกอบสำคญั โดยเฉพาะเศษเทยี น ทวี่ ัดโพธช์ิ ัย พระอารามหลวง วัดประดิษฐานองคหลวงพอ พระใส พระพุทธรูป คูบานคูเมืองหนองคาย จากนั้นจะนำเอาเศษเทียนมาตม กอนจะเทใสกะลามะพราวท่ีปกไสเทียน เตรียมไว เมื่อนำไปลอยกะลาไฟจะสองแสงกลางแมน้ำโขงยาวนานไดไมต่ำกวา ๓ ช่ัวโมง โดยการลอยกะโปไฟ มีความเช่ือวาเปนการหลอมรวมสิ่งศักดิ์สิทธิ์จากหลาย ๆ วัดไวใน กะโปไฟที่ทำขึ้น และจะเริ่มลอยในเวลาประมาณ ๑๗.๐๐ น. เปนตนไป ซึ่งจะเปนวันเดียวกันกับ วันที่คาดวาจะมีปรากฏการณ “บั้งไฟพญานาค” จังหวัดหนองคาย ๕๕

งานฉลอง จังหวัดหนองคาย ๕๗ อนสุ าวรยี ปราบฮอ อีกหนึ่งงานประเพณีสำคัญประจำปของจังหวัดหนองคาย ที่จัดข้ึนเพ่ือใหประชาชนในจังหวัดไดรับรูถึงวีรกรรมของวีรชน ในการปราบปรามกบฏฮอ และเปนการสืบทอดวัฒนธรรมประเพณี อันดีงามใหคงอยู โดยในป ๒๕๖๖ นี้ ถือเปนปที่ครบรอบ ๑๓๗ ป ของการชนะสงครามปราบกบฏฮอ สำหรบั “อนสุ าวรยี ป ราบฮอ ” เปน อนสุ าวรยี เ ทดิ ทนู ความดี ของผทู ลี่ ว งลบั ไปแลว ในการปราบฮอ ในป ร.ศ. ๑๐๕ (พ.ศ. ๒๔๒๙) โดย เสด็จในกรมหลวงประจักษศิลปาคม รับส่ังใหสรางอนุสาวรีย ไวที่เมืองหนองคายเพื่อบรรจุอัฐิของผูท่ีเสียชีวิตในการปราบฮอ ซึ่งเปนทหารหาญจาก กรมทหารรักษาบรมมหาราชวัง กรมทหาร ปนใหญ กรมทหารนา กรมทหารอาษาใหญ กรมทหารอาษาวิเศษ กรมทหารแปดเหลา กรมฝรั่งแมนปน กรมทหารมาลา กรมสัสดี กรมเรือนตน กรมทหารมหาดเล็ก และกรมการหัวเมือง ซึ่งแตเดิม อนุสาวรียต้ังอยูท่ีหลังสถานีตำรวจภูธร จังหวัดหนองคาย ๕๖ ประเพณี วิถีวัฒนธรรม ลุมน้ำโขง

ตอ มาในป พ.ศ. ๒๔๙๒ ทางจงั หวดั หนองคายไดร บั งบประมาณใหเ สรมิ สรา งอนสุ าวรยี ป ราบฮอ กิจกรรมภายในงาน นอกจากพิธีบวงสรวงอนุสาวรียปราบฮอ เพื่อความเปนสิริมงคล ใหสงา งามขนึ้ จงึ ยา ยมาสรางใหมท ่บี ริเวณหนาศาลากลางจงั หวัด และมีคำจารึกเปนภาษาไทย จนี ลาว แกชาวจังหวัดหนองคาย และเปนการระลึกถึงวีรกรรมอันหาญกลาของบรรพบุรุษท่ีตอสูปกปองแผนดิน อังกฤษ ที่อนุสาวรียท้ัง ๔ ทิศ ใหพนจากการรกุ รานแลว ในป ๒๕๖๖ นี้ ทางจงั หวดั หนองคายยังไดจดั งานใตร ม พระบารมี ๑๙๖ ป เมืองหนองคาย เพอ่ื เฉลมิ ฉลองวันครบรอบ ๑๙๖ ป เมืองหนองคาย และจัดงานกาชาดจังหวดั หนองคายขึน้ ทงั้ น้ี ทางจงั หวดั หนองคาย ไดกำหนดใหม กี ารจัดงานบวงสรวงและฉลองอนสุ าวรยี เ ปนประจำ พรอ มดว ยกิจกรรมหลากหลาย ไดแก การแขงขันกีฬา ถนนอาหารปลอดแอลกอฮอล การประกวดรอง ทุกวันท่ี ๕ มีนาคม ของทุกป ณ บริเวณลานเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ เพลง แดนเซอร การออกรานกาชาด การจำหนายสลากกาชาดการกุศล การจำหนายสินคา การแสดง สยามบรมราชกุมารี หนาลานอนุสาวรียปราบฮอ บริเวณศาลากลางจังหวัดหนองคาย (หลังเดิม) แสงเสียงประกอบตำนานสงครามปราบกบฏฮอ การแสดงดนตรี และคอนเสิรตบนเวที และพ้ืนที่ใกลเคียง จังหวัดหนองคาย ๕๙ ๕๘ ประเพณี วิถีวัฒนธรรม ลุมน้ำโขง

ประเพณีการเลนโหวด โดยประเพณีหามฝน จะมีการเลนโหวดเกือบทุกหมูบานในภาคอีสานที่มีอาชีพทำนาแตป จ จบุ นั วิถีการทำนาและเกษตรกรรมเปลีย่ นแปลงไป ทำใหการเลนโหวดและพิธกี รรมการหามฝน คอย ๆ เลือนหายไป “โหวด” เปน เครอื่ งดนตรปี ระเภทเครอ่ื งเปา ทใี่ ชใ นการแสดงรว มกบั เครอื่ งดนตรพี นื้ บา น การเลนโหวดแบบโบราณจงึ ไดรบั การอนุรกั ษไวเพยี งไมก ี่หมบู า น และหนึง่ ในนัน้ คอื ชาวบา นตำบลแกง ไก ของวงดนตรีพื้นเมืองอีสาน ท่เี รียกวา “วงโปงลาง” ซึ่งจะมรี ูปรางเปน ทรงกระบอก ทำจากไมก แู คน อำเภอสงั คม จงั หวดั หนองคาย ปจ จบุ นั ประเพณดี งั กลา วไดถ กู จดั ขนึ้ ในรปู แบบของการสง เสรมิ การทอ งเทย่ี ว เปนไมซางชนิดเดียวกับท่ีใชทำแคน ทั้งยังใชเปนหน่ึงในเครื่องประกอบพิธีกรรม “หามฝน” ทางวัฒนธรรม ใชชื่อวา “งานเทศกาลขวางโหวด” ซึ่งจะจัดขึ้นในชวงเดือนธันวาคมของทุกป เริ่มตั้งแต หลังฤดูกาลเก่ียวขาว เนื่องจากคนโบราณมีความเชื่อวา โหวดเกิดข้ึนมานานแลว และเปนสื่อ เวลา ๐๖.๐๐-๒๔.๐๐ น. พรอมดว ยกจิ กรรมหลกั อื่น ๆ ไดแ ก การทำบญุ ตักบาตร การบวงสรวงพญาแถน ที่มนุษยใชบนบานส่ิงศักด์ิสิทธิ์เพื่อขอใหฝนหยุดตก สิ่งศักด์ิสิทธิ์ในท่ีน้ีคือ “พญาแถน” การแขงขันประดิษฐโหวด การแขงขันประดิษฐหุนฟางไก การประกวดไกพ้ืนเมือง การประกวดขบวนแห ผูซึ่งประทานน้ำฝนใหตกในเมืองมนุษยในชวงฤดูเก็บเก่ียว ประเพณีการเลนโหวดจึงมักจัดข้ึน รถโหวดของแตละหมูบาน การประกวดเทพีประจำโหวด และการแขงขันการขวางโหวด ในชวงเดือนพฤศจิกายน-ธันวาคม เพื่อเปนการสงสัญญาณใหพญาแถนรูวาถึงฤดูเก็บเก่ียวแลว สำหรับประวัติความเปนมาของการเลนโหวด เปนความเช่ือของชาวอีสานตอ “ตำนานพญาคนั คาก” ๖๐ ประเพณี วิถีวัฒนธรรม ลุมน้ำโขง หรอื พญาคางคก ซึ่งกลาวถงึ เรื่องราวในสมยั กอ นพุทธกาลท่ผี คู นมีความเช่ือวา พญาแถนสามารถบันดาล ฝนฟา และรกั ษาอาการเจบ็ ปวยได คร้ันพอมพี ญาคันคาก เสวยชาตเิ ปน พระโพธสิ ตั ว ผูคนและสัตวหันไป นับถือพญาคันคาก ทำใหพญาแถนไมพอใจจึงบันดาลใหฝนฟาไมตกตองตามฤดกู าล ทำใหเ มอื งแหง แลง เปนเวลา ๗ ป ๗ เดือน ผูคนและสัตวรวมทั้งพืชพันธุธัญญาหารลมตาย สงผลใหมวลมนุษยและสัตว เดือดรอน พญาคันคากจึงอาสานำเอาไพรพลบรรดาสัตวตาง ๆ ไปชวยกันรบกับพญาแถนบนเมืองฟา จนไดรับชัยชนะ แลวขอสัญญาจากพญาแถน ๓ ประการ คือ ๑) ขอใหพญาแถนบันดาลฝนแกมนุษย เม่ือถึงเดือนหก โดยชาวบานจะจุดบ้ังไฟเปนสัญญาณ เพ่ือเปนการบอกกลาวตอพญาแถนใหประทานฝน ลงมา ๒) ถาฝนตกแลว ขอใหพญาแถนฟงจากเสียงกบเสียงเขียดที่รองในนา แสดงวาฝนตกตอง ตามฤดูกาล ๓) เม่ือถึงฤดูเก่ียวขาว มนุษยจะทำการแกวง “โหวด” และเลน “วาวสะนู” ซ่ึงจะมีเสียงดัง เปนสัญญาณวา น้ำเพียงพอแลว เพื่อใหลดปริมาณฝนลง หรือใหฝนหยุด จังหวัดหนองคาย ๖๑

บรรณานกุ รม บรรณานกุ รม ชมรมศิลปวัฒนธรรมอีสาน จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย. ไทพวน-ลาวพวน. วันท่ีอางถึง ก.พ. ๒๕๕๒, PPTV Online. เปดข้ันตอนพิธีลอยอังคาร “หลวงพอคูณ”. วันที่อางถึง ๒๕ ม.ค. ๒๕๖๒, จาก www.isan.clubs.chula.ac.th จาก www.pptvhd๓๖.com/news/ประเด็นรอน/๙๗๒๑๖ สำนักวัฒนธรรม ฝายศิลปวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยขอนแกน. ฮีตสิบสอง. สืบคน เม.ย. ๒๕๖๖, สำนักขาว กรมประชาสัมพันธ. จังหวัดหนองคาย ประชุมเตรียมความพรอมการจัดงาน “ฉลองอนุสาวรียปราบฮอ จาก https://cac.kku.ac.th/heet๑๒_kong๑๔/main_heet๑๒.html ใตรมพระบารมี ๑๙๖ ป เมืองหนองคาย และงานกาชาด พ.ศ.๒๕๖๖”. วันท่ีอางถึง ๓๐ ม.ค. ๒๕๖๖, สำนักขาว กรมประชาสัมพันธ. หนองคาย เตรียมจัดงานสงกรานตย่ิงใหญ. วันท่ีอางถึง ๒๒ มี.ค. ๒๕๖๖, จาก https://thainews.prd.go.th/th/news/detail/TCATG๒๓๐๑๓๐๒๐๑๗๒๗๙๐๑ จาก https://thainews.prd.go.th/th/news/detail/TCATG๒๓๐๓๒๒๒๒๔๗๕๘๘๖๐ MGR ONLINE. พรอมจัดใหญงานฉลองอนุสาวรียปราบฮอ ๑๙๖ ปเมืองหนองคาย. วันท่ีอางถึง ๑๔ ก.พ. ๒๕๖๖, สำนักขาว กรมประชาสัมพันธ. จังหวัดหนองคาย แหสรงน้ำขอพรหลวงพอพระใส. วันที่อางถึง ๑๕ เม.ย. ๒๕๖๖, จาก https://mgronline.com/local/detail/๙๖๖๐๐๐๐๐๑๔๓๗๒ จาก https://thainews.prd.go.th/th/news/detail/TCATG๒๓๐๔๑๕๑๖๒๒๐๘๔๗๑ สำนักขาว กรมประชาสัมพันธ. หนองคาย เปดฉลองอนุสาวรียฯ และรำบายศรีเมือง. วันที่อางถึง ๕ มี.ค. ๒๕๖๖, MGR ONLINE. หน่ึงปมีคร้ังเดียว “สรงน้ำหลวงพอพระใส” พระคูบานคูเมืองหนองคาย เปดใหสรงน้ำจนถึง ๑๗ เม.ย. จาก https://thainews.prd.go.th/th/news/detail/TCATG๒๓๐๓๐๕๒๒๓๑๔๑๔๙๐ วันที่อางถึง ๑๖ เม.ย. ๒๕๖๖, จาก https://mgronline.com/travel/detail/๙๖๖๐๐๐๐๐๓๕๑๒๓ วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี. อนุสาวรียปราบฮอ. สืบคน เม.ย. ๒๕๖๖, trueID. ประเพณีงานสงกรานต แหหลวงพอพระใส วัดโพธิ์ชัย หนองคาย. วันท่ีอางถึง ๒ เม.ย. ๒๕๖๔, จาก https://th.wikipedia.org/wiki/อนุสาวรียปราบฮอ จาก https://travel.trueid.net/detail/d๒๗xNg๘XqE๖p จังหวัดหนองคาย–Nong Khai. ประวัติความเปนมาแหงอนุสาวรียปราบฮอ จังหวัดหนองคาย. วันท่ีอางถึง ๓ มี.ค. ๒๐๑๕, ปฏิทินวัฒนธรรม. งานเทศกาลโหวด. สืบคน เม.ย. ๒๕๖๖, จาก https://calendar.m-culture.go.th/events/๑๐๑๐๕๔ จาก https://www.facebook.com/๒๐๓๗๔๓๖๒๖๓๐๕๗๓๕/posts/๑๐๑๗๔๕๘๙๑๘๒๖๗๕๓๑/?locale=th_TH มรดกภูมิปญญาทางวัฒนธรรมของชาติ. การเลนโหวด. สืบคน เม.ย. ๒๕๖๖, สำนักขาว กรมประชาสัมพันธ. จ.หนองคาย รำบวงสรวงพระธาตุกลางน้ำ. วันที่อางถึง ๖ ก.พ. ๒๕๖๓, จาก www.ich-thailand.org/heritage/detail/๖๓e๑bdad๙cb๐๑๗๖๐๑ef๗๑c๗๓ จาก https://thainews.prd.go.th/th/news/detail/TCATG๒๐๐๒๐๖๑๙๓๙๑๓๘๗๔ หนองคายกระจายขาว. ประเพณีขวางโหวด หนึ่งเดียวในอีสาน. วันที่อางถึง ๒๘ ธ.ค. ๒๕๖๒, สำนักขาว กรมประชาสัมพันธ. จ.หนองคาย บวงสรวงและรำถวายองคพระธาตุกลางน้ำ. วันท่ีอางถึง ๓ ก.พ. ๒๕๖๖, จาก www.facebook.com/Nongkhaiklajaykaw/posts/๒๕๑๘๓๓๓๙๔๑๗๔๘๑๐๕/?locale=th_TH จาก https://thainews.prd.go.th/th/news/detail/TCATG๒๓๐๒๐๓๑๔๒๒๕๒๙๑๗ iWork’s plus. ประเพณีกระทงกาบกลวยหนองคาย. วันที่อางถึง ๒๘ ต.ค. ๒๐๑๘, วกิ ิพเี ดยี สารานุกรมเสรี. วดั สริ ิมหากจั จายน. สืบคน เม.ย. ๒๕๖๖, จาก https://th.wikipedia.org/wiki/วัดสริ ิมหากจั จายน จาก www.youtube.com/watch?v=ho๑V๕๐U๓hyM Workpoint News. นทท.สักการะ “พระธาตุหลาหนอง” กลางแมน้ำโขง เพ่ือความเปนสิริมงคลในชวงปใหม. งานลอยเรือไฟกาบกลวย ออกพรรษาหนองคาย. วันที่อางถึง ๒ ต.ค. ๒๕๖๓, วันที่อางถึง ๑ ม.ค. ๒๕๖๑, จาก https://workpointtoday.com/นทท-สักการะ-พระธาตุหลา/ จาก www.facebook.com/LoiRueFaiKarbGluayNK/?locale=th_TH การทองเท่ียวแหงประเทศไทย (ททท.). พระธาตุหนองคาย หรือพระธาตุกลางน้ำ. สืบคน เม.ย. ๒๕๖๖, งานลอยเรือไฟกาบกลวย ออกพรรษาหนองคาย. ประวัติความเปนมาของการลอยเรือไฟกาบกลวย. จาก https://thai.tourismthailand.org/Attraction/พระธาตุหนองคาย-หรือพระธาตุกลางน้ำ วันที่อางถึง ๓๐ ก.ย. ๒๕๖๓, จาก www.facebook.com/watch/?v=๘๒๕๖๘๗๖๐๔๙๐๖๖๖๙&locale=th_TH Hotel and Resort Thailand.com. ชมพระธาตุกลางแมน้ำโขง “พระธาตุหลาหนอง” ท่ีหนองคาย. สืบคน เม.ย. ๒๕๖๖, สำนักขาว กรมประชาสัมพันธ. หนองคาย เรงทำกระโปไฟ ๕ หม่ืนอันเพื่อลอยในวันออกพรรษา. จาก http://hotelandresortthailand.com/read/?p=๕๗๔๕ วันที่อางถึง ๒๙ ส.ค. ๒๕๖๕, จาก https://thainews.prd.go.th/th/news/print_news/TCATG๒๒๐๘๒๙๑๗๑๒๔๙๒๙๕ สำนักงานพระพุทธศาสนาจังหวัดหนองคาย. วัดศรีชมภูองคต้ือ. สืบคนเมื่อ ๓๑ พ.ค. ๒๕๖๖, บานเมือง. ออกพรรษาหนองคาย ลอยกระทงสายบูชาพญานาค ขึ้น Giant Tree ชมวิวแมน้ำโขง. จาก https://nki.onab.go.th/th/content/category/detail/id/๑๑๐/iid/๖๔๙ วันที่อางถึง ๒๖ ก.ย. ๒๕๖๓, จาก https://www.banmuang.co.th/news/region/๒๐๗๒๖๐ เทศบาลตำบลโพนพิสัย อำเภอโพนพิสัย จังหวัดหนองคาย. ตำนานและมหัศจรรย “บั้งไฟพญานาค”. MGR ONLINE. ไขปริศนา! ทำไมตองลอยอังคารเถาอัฐิ “หลวงพอคูณ” ที่แมน้ำโขง จ.หนองคาย. สืบคนเมื่อ ๓๑ พ.ค. ๒๕๖๖, จาก https://www.phonphisai.go.th/index/?page=article๓๖๗๙ วันท่ีอางถึง ๒๙ ม.ค. ๒๕๖๒, จาก https://mgronline.com/local/detail/๙๖๒๐๐๐๐๐๑๐๑๔๘ สำนักขาว กรมประชาสัมพันธ. จ.หนองคาย แหหลวงพอพระใสรอบเมือง. วันที่อางถึง ๑๓ เม.ย. ๒๕๖๕, MGR ONLINE. ขบวนรถเถาอัฐิ “หลวงพอคูณ” ลอยอังคารน้ำโขงออกจากขอนแกนแลว. จาก https://thainews.prd.go.th/th/news/detail/TCATG๒๒๐๔๑๓๑๗๒๒๔๐๕๐๙ วันท่ีอางถึง ๓๐ ม.ค. ๒๕๖๒, จาก https://mgronline.com/local/detail/๙๖๒๐๐๐๐๐๑๐๒๔๘ ขอบคณุ ภาพประกอบ : MGR ONLINE. ลอยอังคาร “หลวงพอคูณ” จัดร้ิวขบวนเรือสมเกียรติโปรยเถาอัฐิ@พระธาตุกลางน้ำโขง. ภาพฝาผนังโบสถ วัดโพธช์ิ ยั พระอารามหลวง วันท่ีอางถึง ๒๔ ม.ค. ๒๕๖๒, จาก https://mgronline.com/local/detail/๙๖๒๐๐๐๐๐๐๘๓๗๓ เดือนอา ย – บญุ เขา กรรม. จาก www๒.m-culture.go.th ; สำนักงานวัฒนธรรมจงั หวัดหนองคาย เดือนยี่ – บุญคูณลาน. มหกรรมขาวพนั ธุดี ๒๙ ป ของดีอำเภอสระใคร ภาพถายโดย นายธนิต รตั นคณุ ๖๒ ประเพณี วิถีวัฒนธรรม ลุมน้ำโขง เดือนสบิ – บุญขาวสาก. จาก www.facebook.com/youdeemeehang เดือนสบิ สอง – บญุ กฐิน. จาก www.nkc.kku.ac.th จังหวัดหนองคาย ๖๓

๖๔ ประเพณี วิถีวัฒนธรรม ลุมน้ำโขง จังหวัดหนองคาย ๖๕