ฟ้าทะลายโจร

สมนุ ไพร ฟา้ ทะลายโจร ภายใต้กจิ กรรม “กศน.หว่ งใย ตา้ นภยั โควดิ -19” กศน.อาเภอไมแ้ กน่ สานกั งาน กศน.จงั หวดั ปตั ตานี

ฟา้ ทะลายโจร ช่ือวทิ ยาศาสตร์ : Andrographis paniculata (Burm.f.) Wall.ex Nees ช่อื สามญั : Kariyat , The Creat วงศ์ : ACANTHACEAE ชอ่ื อน่ื : หญา้ กนั งู (สงขลา) นาลายพงั พอน ฟ้าละลายโจร (กรงุ เทพฯ) ฟ้าสาง (พนสั นิคม) เขยตาย ยายคลุม สามสิบดี (รอ้ ยเอ็ด) เมฆทะลาย (ยะลา) ฟ้าสะทา้ น (พทั ลุง) ลกั ษณะทางพฤกษศาสตร์ : ไม้ลม้ ลกุ สูง 30-70 ซม. ทุกส่วนมรี สขม กิง่ เป็นใบส่เี หลยี่ ม ใบ เด่ียว แผ่นใบสีเขยี วเขม้ เป็นมัน ดอก ช่อ ออกทป่ี ลายกิง่ และซอกใบ ดอกย่อย กลบี ดอกสีขาว โคนกลีบ ตดิ กัน ปลายแยก 2 ปาก ปากบนมี 3 กลบี มเี ส้นสีมว่ งแดงพาดอยู่ ปากลา่ งมี 2 กลบี ผล เป็นฝกั เมอ่ื แก่เป็นสีนาตาล แตกได้ ภายในมเี มล็ดจานวนมาก สว่ นทใ่ี ช้ : ทงั ตน้ ใบสด ใบแหง้ ใบจะเก็บมาใชเ้ มื่อตน้ มีอายไุ ด้ 3-5 เดือน สรรพคณุ มี 4 ประการคือ 1. แก้ไข้ทั่ว ๆ ไป เช่น ไข้หวัด ไข้หวัดใหญ่ 2. ระงบั อาการอักเสบ พวกไอ เจบ็ คอ คออักเสบ ตอ่ มทอนซิล หลอดลมอักเสบ ขับเสมหะ รักษาโรคผิวหนงั ฝี 3. แก้ติดเชอื พวกทาใหป้ วดท้อง ท้องเสยี บดิ และแก้กระเพาะลาไส้อักเสบ 4. เปน็ ยาขมเจรญิ อาหารและการท่ฟี ้าทะลายโจรมีสรรพคุณ 4 ประการนี จึงชวนใหเ้ ห็นว่า ตัวยาตน้ นี เป็นยาท่สี ามารถนาไปใชก้ วา้ งขวางมาก จากเหตุผลทฟี่ ้าทะลายโจรมฤี ทธ์ิ ระงับการติดเชอื หรือระงับการเจรญิ เตบิ โตของเชือโรคได้

ข้อมลู ทางวทิ ยาศาสตร์ ใบฟา้ ทะลายโจร มีสารเคมีประกอบอย่หู ลายประเภท แต่ทเี่ ป็นสาระสาคญั ในการ ออกฤทธิ์ คือ สารกลมุ่ Lactone คือ 1. สารแอดโดรกราโฟไลด์ (andrographolide) 2. สารนโี อแอนโดรกราโฟไลด์ (neo-andrographolide) 3. 14-ดอี ๊อกซ่ีแอนโดรกราโฟไลด์ (14-deoxy-andrographolide) ฟา้ ทะลายโจรเป็นยาเก่าแกข่ องประเทศจนี ท่ีใชใ้ นการแก้ฝี แก้อักเสบ และรักษา โรคบิด การวิจยั ดา้ นเภสัชวิทยาพบวา่ ฟ้าทะลายโจรสามารถยบั ยงั เชอื แบคทีเรยี อนั เป็น สาเหตขุ องการเป็นหนองได้ และมกี ารศึกษาวจิ ยั ของโรงพยาบาลบาราศนราดูร ถงึ ฤทธิใ์ น การรักษาโรคอุจจาระรว่ งและบิด แบคทเี รยี เปรียบเทียบกับ เตตราซัยคลนิ ในผ้ปู ว่ ย 200 ราย อายุระหวา่ ง 16-55 ปี ไดม้ ีการเปรียบเทียบระยะเวลาทถี่ ่ายอจุ จาระเหลว จานวน อจุ จาระเหลว นาเกลือ ทใ่ี ห้ทดแทนระหวา่ งฟา้ ทะลายโจรกับเตตราซันคลิน พบว่าสมุนไพรฟ้าทะลายโจร ลดจานวน อุจจาระรว่ งและจานวนนาเกลือท่ีให้ทดแทนอยา่ งนา่ พอใจ แมว้ ่าจากการทดสอบทางสถิติ จะไม่มคี วามแตกตา่ งโดยในสาคัญก็ตาม สว่ นการลดเชืออหิวาตกโรคในอุจจาระ ฟา้ ทะลาย โจรไมไ่ ดผ้ ลดีเทา่ เตตราซยั คลิน นอกจากนียังมีโรงพยาบาลชุมชนบางแห่งไดใ้ ช้ฟา้ ทะลายโจร รกั ษาอาการเจ็บคอไดผ้ ลดีอีกด้วย มีฤทธเิ์ ช่นเดยี วกบั เพน็ นิซิลนิ เมื่อเทียบกับยาแผนปัจจุบนั เทา่ กับเป็นการชว่ ยให้มผี ู้สนใจทดลองใช้ยานรี ักษาโรคตา่ ง ๆ มากขนึ วธิ แี ละปรมิ าณทใ่ี ช้ 1. ถา้ ใชแ้ กไ้ ขเ้ ปน็ หวดั ปวดหวั ตวั ร้อน ใช้ใบและก่ิง 1 กามือ (แห้งหนกั 3 กรมั สดหนกั 25 กรัม) ตม้ นาดม่ื กอ่ นอาหารวนั ละ 2 ครัง เช้า-เย็น หรือเวลามอี าการ 2. ถ้าใชแ้ กท้ อ้ งเสยี ทอ้ งเดนิ เป็นบดิ มไี ข้ ใช้ทงั ตน้ หรอื สว่ นทงั 5 ของฟ้าทะลายโจร ผึง่ ลมให้แหง้ ห่นั ชินเล็ก ๆ ประมาณ 1 กามือ (หนกั ประมาณ 3-9 กรมั ) ต้มเอานาดม่ื ตลอดวัน ตารบั ยาและวธิ ใี ช้ 1.ยาชงมวี ธิ ที าดังนี - เอาใบสดหรือแห้งก็ได้ ประมาณ 5-7 ใบ แตใ่ บสดจะดีกวา่ - เติมนาเดอื ดลงจนเกอื บเต็มแกว้

- ปดิ ฝาทิงไวป้ ระมาณคร่ึงชั่วโมง หรือพอยาอุ่น แลว้ รินเอามาดมื่ ขนาดรบั ประทาน ครังละ 1 แกว้ วันละ 3-4 ครงั ก่อนอาหาร, กอ่ นนอน 2.ยาเมด็ (ลกู กลอน) มวี ธิ ที าดงั นี - เด็ดใบสดมาลา้ งให้สะอาดผง่ึ ในทร่ี ่ม หา้ มตากแดด ควรผ่ึงในที่มีลมโกรก ใบจะได้ แหง้ เรว็ - บดเป็นผงให้ละเอยี ด - ปน้ั กบั นาผึง หรอื นาเชื่อม เปน็ เม็ดขนาดเท่าเม็ดถวั่ เหลือง (หนัก 250 มิลลกิ รมั ) แลว้ ผ่งึ ลมใหแ้ ห้ง เพราะถ้าป้ันรับประทานขณะที่ยังเปยี ก อยู่จะขมมาก ขนาดรบั ประทานครงั ละ 4-10 เม็ด วันละ 3-4 ครัง ก่อนอาหาร, กอ่ นนอน 3.แคป๊ ซลู มวี ธิ ที าคอื แทนท่ผี งยาที่ได้จะปัน้ เปน็ ยาเมด็ กลบั เอามาใส่ในแค๊ปซลู เพื่อช่วยกลบรสขมของ ยา แคป๊ ซลู ทีใ่ ช้ ขนาดเบอร์ 2 (ผงยา 250 มิลลิกรัม) ขนาดรับ ประทานครงั ละ 3-5 แคป๊ ซลู วนั ละ 3-4 ครงั ก่อนอาหาร ก่อนนอน 4.ยาทงิ เจอรห์ รอื ยาดองเหลา้ เอาผงแหง้ ใส่ขวด แชส่ รุ าที่แรง ๆ เช่น สุราโรง 40 ดีกรี ถ้ามี alcohol ท่ี รับประทานได้ (Ethyl alcohol) จะดกี วา่ เหล้า แช่พอใหท้ ่วมยาขนึ มาเล็ก น้อย ปิดฝาให้แนน่ เขยา่ ขวดวนั ละ 1 ครงั พอครบ 7 วนั จึงกรองเอาแต่นา เก็บไว้ ในขวดให้สะอาดปดิ สนทิ รับประทานครังละ 1-2 ชอ้ นโตะ๊ (รสขมมาก) วันละ 3-4 ครงั ก่อนอาหาร 5.ยาผงใชส้ ดู ดม คอื เอายาผงทีบ่ ดละเอียด มาใสข่ วดหรือกล่องยา ปิดฝาเขยา่ แลว้ เปดิ ฝาออก ผงยา จะเป็นควันลอยออกมา สดู ดมควันนันเข้าไป ผงยาจะตดิ ท่ีคอทาให้ยาไปออกฤทธท์ิ ี่ คอโดยตรง ชว่ ยลดเสมหะ และแก้เจ็บคอไดด้ ี วิธีท่ีดกี ว่านีคือวิธเี ป่าคอ กวาดคอ หรือ รับประทานยาชง ตรงทีค่ อจะรู้สกึ ขมน้อยมาก ไม่ทาให้ขยาดเวลาใช้ ใช้สะดวกและ งา่ ยมาก ประโยชน์ท่ีน่าจะไดร้ ับเพ่มิ กค็ ือ ผงยาท่ีเขา้ ไปทางจมกู อาจจะช่วยลด นามูก และชว่ ยฆา่ เชือท่ีจมูกด้วย ขนาดทใี่ ช้ สูดดมบอ่ ย ๆ วันละหลาย ๆ ครงั ถ้าร้สู กึ คลนื่ ไส้ให้หยดุ ยาไปสักพัก จนความรู้สกึ นันหายไป จงึ ค่อยสดู ใหม่

ขอ้ ควรรเู้ กยี่ วกบั ตารบั ยา สารแอนโดรกราโฟไลด์ (Andrographolide) สารในต้นฟา้ ทะลายโจร ละลายในแอ ลกอฮอร์ได้ดมี าก ละลายในนาไดน้ ้อย ดังนันยาทิงเจอร์ หรือยาดองเหล้าฟ้าทะลายโจร จึงมี ฤทธิแ์ รงท่สี ดุ ยาชงมีฤทธแ์ิ รงรองลงมา ยาเมด็ มีฤทธ์อิ ่อนที่สดุ ขอ้ ควรระวงั บางคนรบั ประทาน ยาฟ้าทะลายโจร จะเกิดอาการปวดท้อง ท้องเสยี ปวดเอว เวียนหวั แสดงวา่ แพ้ยา ให้หยุดยา และเปลย่ี นไปใช้ยาอ่ืน หรอื ลดขนาดรับประทานลง ยาฟา้ ทะลายโจร (ยาเดย่ี ว) คาแนะนา 1. บรรเทาอาการเจ็บคอ 2. บรรเทาอาการของโรคหวัด (common cold) เช่น เจ็บคอ ปวดเมือ่ ยกลา้ มเนือ ขนาดและวธิ ใี ช้  รบั ประทานครังละ 500 มลิ ลกิ รมั – 2 กรมั วันละ 4 ครงั หลังอาหารและกอ่ นนอน ขอ้ หา้ มใช้  หา้ มใช้ ในผู้ทีม่ อี าการแพ้ ฟ้าทะลายโจร  หา้ มใช้ ในหญิงตงั ครรภแ์ ละให้นมบุตร เน่อื งจากอาจทาใหเ้ กิดทารกวิรูปได้

คาเตือน  หากใช้ตดิ ตอ่ กันเปน็ เวลานาน อาจทาให้แขนขามอี าการชาหรอื อ่อนแรง  หากใช้ฟ้าทะลายโจรติดต่อกัน 3 วัน แลว้ ไมห่ าย หรอื มอี าการรุนแรงขนึ ระหวา่ งใช้ ยา ควรหยดุ ใช้ และพบแพทย์  ควรระวงั การใช้ร่วมกบั สารกันเลือดเปน็ ลม่ิ (anticoagulants) และยาต้านการจบั ตัวของเกลด็ เลือด (antiplatelets)  ควรระวงั การใช้ร่วมกบั ยาลดความดันเลือดเพราะอาจเสริมฤทธิ์กันได้  ควรระวังการใช้ร่วมกบั ยาทีก่ ระบวนการเมแทบอลซิ มึ ผา่ นเอนไซม์ Cytochrome P450 (CYP) เนือ่ งจากฟ้าทะลายโจรมฤี ทธยิ์ บั ยังเอนไซม์ CYP1A2, CYP2C9 และCYP3A4 อาการไมพ่ งึ ประสงค์  อาจทาใหเ้ กดิ อาการผิดปกตขิ องทางเดินอาหาร เชน่ ปวดท้อง ท้องเดนิ คลื่นไส้ เบอ่ื อาหาร วงิ เวียนศรี ษะ ใจสน่ั และอาจเกิดลมพิษได้ อ้างองิ http://kpo.moph.go.th/webkpo/tool/Thaimed2555.pdf https://www.pharmacy. mahidol.ac.th/knowledge/files/0484.pdf การแพทย์แผนไทยประยุกตศ์ ิริราช