ลวดลายจักสานไผ่พาสเทล

ลวดลายจักสาน ไผ่พาสเทล

ที่มาของลวดลายจักสานไม้ไผ่ ลายสานควบคู่กับเครื่องจักสานที่มีมาแต่โบราณ ซึ่งจะปรากฏให้เห็นบนงานหัตถกรรมพื้นบ้าน โดยอาศัย วัสดุจากธรรมชาติมาจักผ่าหรือเหลาให้เป็นเส้นเล็ก เส้น ใหญ่ ยาวสั้น ตามความคิดสร้างสรรค์งานหัตถกรรม การนำวัสดุธรรมชาติที่เป็นเส้นมาสอดขัดกันไปมานี้ ได้ มีการประดิษฐ์คิดค้นมาอย่างยาวนานสืบทอดกันมา หลายชั่วอายุคน บอกถึงการสร้างสรรค์ทางด้านความ งามและภูมิปั ญญาในการประดิษฐ์งานให้เกิดรูปทรงแข็ง แรงเหมาะกับการใช้งาน ลวดลายที่เกิดขึ้นจากการขัด เส้นวัสดุธรรมชาตินี้เราเรียกว่า ลายสาน ลายสานนับเป็ นส่วนสำคัญที่สุดส่วนหนึ่ งของ การขึ้นโครงสร้างผลิตภัณฑ์ประเภทเครื่องจักสาน จัด เป็ นขบวนการทางความคิดสร้างสรรค์ของมนุษย์ที่เป็ น ระบบ ลายสานของไทยนั้น มีลวดลายและรูปแบบแตก ต่างกันอย่างมาก ทั้งที่แตกต่างกันด้วยลักษณะของวัสดุ ที่ใช้ในการจักสาน จึงขึ้นอยู่กับความเหมาะสม สนอง ประโยชน์ใช้สอยเป็ นสำคัญ

ลายขัด ลายพื้นฐาน ลายสอง ลายสาม

ลายขัด ลายพื้นฐาน ลายขัด ข้อมูล ประกอบด้วย เส้นตรง และเส้นนอน จำนวน 2 เส้น ขัดกันเสมอ ถือได้ ว่าเป็ นลวดลายที่ง่าย ที่สุด นับเป็นขั้นพื้นฐาน ของการทำเครื่องจักสาน ซึ่งเป็ นแม่ลายเบื้ องต้น ของการทำเครื่องจักสาน ที่เก่าแก่ที่สุด ประเภทผลิตภัณฑ์ ลายขัด เข่งไข่เป็ด กระจาด กระด้ง ขันโตกสาน กระสอบ ตะกร้า กระบุง ไซ ข้อง

ลายสอง ลายพื้นฐาน ลายสอง ข้อมูล เป็ นลายที่พบบน ตะกร้าหาบของและ กระจาด ตามหน้ าที่ ใช้สอยที่คล้ายคลึงกัน โดยใช้ใส่ของได้สารพัด โดยทั้งสองภาชนะนั้นมี ส่วนคล้ายกันคือปาก กลม ก้นสอบกันเป็น สี่เหลี่ยม ประเภทผลิตภัณฑ์ ลายสอง พัด ขันโตก กระด้ง

ลายสาม ลายพื้นฐาน ลายสาม ข้อมูล เป็ นลวดลายที่พบบน ภาชนะเครื่องใช้ภายใน บ้าน ประเภทผลิตภัณฑ์ลาย สาม กระจาด กระด้ง

ลายก้นลิง ลายพัฒนา ลายตาเหลว หรือลายเฉลว

ลายก้นลิง ลายพัฒนา ลายก้นลิง ข้อมูล เป็ นลายสานที่อยู่ส่วน ท้ายของกระติบข้าว เหนียว โดยกระติบนั้นมี รูปทรงเป็ นกระบอกสูง คล้ายกระป๋ องมี ลักษณะ คล้ายก่องข้าวแต่ไม่มีขา สําหรับใส่ข้าวเหนี่ยวนึ่ ง ประเภทผลิตภัณฑ์ลาย ก้นลิง กระติบข้าวเหนียว

ลายตาเหลว (ลายเฉลว) ลายพื้นฐาน ลายตาเหลว (ลายเฉลว) ข้อมูล เป็ นลายของชะลอมบรรจุ ข้าวของเครื่องใช้จะ ประกอบด้วยเส้นตอกที่ใช้ สานจํานวน 3 เส้น วางขัด กัน ในแนวทแยง มี ประโยชน์ใช้สอยต่าง เป็น เป็นลายที่มี ความเกี่ยวข้อง กับคตินิยมความเชื่อของคน ไทย ที่มีมา แต่โบราณกาล อีกด้วย ประเภทผลิตภัณฑ์ลายตา เหลว (ลายเฉลว) ชะลอม กระบอกแก้วเยติ ตะกร้า กล่องของขวัญ

ลายตานกเปล้าหรือลายตาเหลวมืด ลายเฉลวแปลง ลายดอกพิกุล ลายลูกแก้ว ลายประดิษฐ์ ลายตีตะแคง ลายเฉลวแปดเหลี่ยม ลายชะลอมคู่ ลายข้าวหลามตัด ลายดอกหญ้าเข็ดมอนหรือลายเฉลวดาว ลายจักสานดอกหญ้าเข็ดมอน

ลายตานกเปล้า หรือลายตาเหลวมืด ลายประดิษฐ์ ลายตานกเปล้าหรือ ลายตาเหลวมืด ข้อมูล เป็ นลายที่พบบนส่วน ฝาปิดของก่องข้าว มี ความ เหนียวและ ทนทาน โดยก่องข้าวมี รูปทรงเป็ นทรงกระบอก ตรงกลางมีลักษณะป่ อง ผายออกมา มีฝาปิด มา ขาหรือฐานเป็ นไม้เป็ น กากบาทไขว้ ประเภทผลิตภัณฑ์ ลายตานกเปล้าหรือ ลายตาเหลวมืด เข่งไข่เป็ ด

ลายเฉลวแปลง ลายประดิษฐ์ ลายเฉลวแปลง ข้อมูล ใช้ในการสานสิ่งของ หลายอย่าง มีลักษณะ เป็ นตาหกเหลี่ยม ประเภทผลิตภัณฑ์ลาย เฉลวแปลง ชะลอม ตะกร้าตา ดอกพิกุล

ลายดอกพิกุล ลายประดิษฐ์ ลายดอกพิกุล ข้อมูล เป็ นลวดลายที่พัฒนา มาจากลายสาม ประเภทผลิตภัณฑ์ลาย ดอกพิกุล ตะกร้า กระเป๋ า

ลายลูกแก้ว ลายประดิษฐ์ ลายลูกแก้ว ข้อมูล เป็ นลวดลายที่พัฒนา มาจากลายสอง ประเภทผลิตภัณฑ์ลาย ลูกแก้ว สานกระชอน กระสอบ ฝาบ้านไม้ไผ่ตะกร้า กระจาด กระด้ง เคส โทรศัพท์มือถือ

ลายตีตะแคง ลายประดิษฐ์ ลายตีตะแคง ข้อมูล เป็ นลายที่พบบนฝาชี ซึ่งจะอยู่ด้านข้างของฝาชี ซึ่งเป็ นภาชนะปิ ดครอบ อาหาร โดยฝาชีเป็นรูป ทรงจั่ว โดยมีลักษณะที่ ต่างกันที่ยอดฝาชีซึ่งจะมี ทั้งมีจุกและไม่มี จุก ประเภทผลิตภัณฑ์ลาย ตีตะแคง ขันโตก ตะกร้า กระจาด กระด้ง

ลายเฉลว แปดเหลี่ยม ลายประดิษฐ์ ลายเฉลวแปดเหลี่ยม ข้อมูล ใช้ในการสานพื้นเก้าอี้ พื้นเปล เป็นต้น สานด้วย หวาย วิธีสานวางตอก เป็นคู่ ๆ สานตอกแต่ละคู่ เป็นลายขัดทุก ๆ คู่และ สานให้มีลักษณะเป็ นตา สี่เหลี่ยม แล้วร้อยตอก ขัดมุมทั้ง ๔ มุม จะเกิด เป็ นตาแปดเหลี่ยม. ประเภทผลิตภัณฑ์ลาย เฉลวแปดเหลี่ยม ชะลอม เสื่อ ที่รอง เก้าอี้ไม้ไผ่

ลายตาหลิ่ว หรือลายชะลอมคู่ ลายประดิษฐ์ ลายตาหลิ่วหรือลายตา ชะลอมคู่ ข้อมูล เป็ นลายที่ดัดแปลงมา จากลายพื้นฐาน โดยเพิ่ม ตอกขัดทแยง ประเภทผลิตภัณฑ์ ลายตาหลิ่วหรือลาย ชะลอมคู่ กระเป๋ า ตะกร้า

ลายข้าวหลามตัด ลายประดิษฐ์ ลายข้าวหลามตัด ข้อมูล ถือได้ว่าเป็ นลายพื้ น ฐานของเครื่องจักสานซึ่ง อาจจะเป็นลวดลาย มา จากลายขัด ประเภทผลิตภัณฑ์ลาย ข้าวหลามตัด สุ่มไก่

ลายดอกหญ้าเข็ดมอน แบบที่ 1 ลายประดิษฐ์ ลายดอกหญ้าเข็ดมอน หรือลายเฉลวดาว ข้อมูล เป็ นลายที่ดัดแปลงมา จากลายตาเหลว ประเภทผลิตภัณฑ์ลาย ดอกหญ้าเข็ดมอนหรือ ลายเฉลวดาว ที่รองแก้วน้ำ

ลายดอกหญ้าเข็ดมอน แบบที่2 ลายประดิษฐ์ ลายดอกหญ้าเข็ดมอน ข้อมูล เป็ นลายที่ผสมผสาน ระหว่างลายสอง ลายลูก แก้ว ส่วนตรงกลางเป็น รูปเกษรดอกหญ้าเข็ด มอน ประเภทผลิตภัณฑ์ลาย ดอกหญ้าเข็ดมอน ตะกร้า กระจาด กระด้ง กระเป๋ า ฯลฯ

ขอขอบคุณ ผศ.ดร.รุ่งรวี จิตภักดี หัวหน้าโครงการ โครงการยกระดับเศรษฐกิจและสังคม รายตำบลแบบบูรณาการ มหาวิทยาลัยวัลยลักษณ์