ต้นขี้เหล็ก

คำนำ ก หนงั สือเล่มน้มี จี ัดทำขึ้นเพอื่ เป็นค่มู ือในกำรเรียนรู้ เก่ียวกับอดุลย์คลองหลวงฟำร์ม เห็ด ท่ีกลุ่มนักศึกษำคณะศิลปศำสตร์ สำขำกำรท่องเท่ียว มหำวิทยำลัยเทคโนโลยี รำชมงคลธัญบุรี จัดทำข้ึนให้กับ นำยอดุลย์ วิเชียรชัย ประธำนในพ้ืนท่ีชุมชน และ เจ้ำของพ้ืนที่อดุลย์คลองหกฟำร์มเห็ด ท่ีทำงกลุ่มนักศึกษำได้รับมอบหมำยงำนใน รำยวิชำ กำรจัดกำรท่องเท่ียวเชิงวัฒนธรรม และ อำจำรย์พนัส สืบยุบล ท่ีปรึกษำ รำยงำน และหนังสือเล่มน้ี ภำยในหนังสือเล่มน้ีจะประกอบไปด้วย หลักคำสอน และแนวทำงแก้ไขปัญหำ ตำ่ งๆของ พระบำทสมเด็จพระบรมชนกำธิเบศร มหำภูมิพลอดุลยเดชมหำรำช บรม นำถบพิตร นอกจำกนย้ี ังมี เคร่ืองจกั รสำน, ประเภทของต้นไม้ พืชพรรณ แต่ละชนิด รวมทั้งสรรคณุ ทำงด้ำนยำรกั ษำโรค และรับประทำนเปน็ อำหำรได้ สุดท้ำยนี้ทำงคณะผู้จัดทำขอขอบคุณ นำยอดุลย์ วิเชียรชัย และสมำชิกในพื้นท่ี ชุมชน และพื้นท่ีอดุลย์คลองหกฟำร์มเห็ด ท่ีให้กำรต้อนรับ และควำมร่วมมือเป็น อย่ำงดี ขอขอบคุณ อำจำรย์พนัส สืบยุบล ที่ปรึกษำรำยงำน และหนังสือเล่มนี้ ขอขอบคุณ ครอบครัว เพื่อน และทุกคนที่มีส่วนเก่ียวข้องกับกำรทำงำนครั้งนี้ หำก หนงั สอื เลม่ น้มี ีขอ้ มลู เนือ้ หำผิดพลำดประกำรใดทำงคณะผูจ้ ัดทำขออภยั มำ ณ ท่นี ี้ คณะผจู้ ัดทำ

ต้นข้เี หล็ก ชอื่ วทิ ยำศำสตร์ : Senna siamea (Lam.) Irwin&Barneby ชือ่ เรียกอ่นื : ข้ีเหลก็ แก่น (รำชบุรี), ขเี้ หลก็ บำ้ น (ลำปำง, สรุ ำษฎ์ธำนี), ข้ีเหล็กหลวง (ภำคเหนอื ), ขีเ้ หล็กใหญ่ (ภำคกลำง) ชื่อวงศ์ : LEGUMINOSAE-CAESALPINOIDEAE ลักษณะ : ไม้ต้น ขนำดกลำงถึงใหญ่ สูง 8-15 เมตร ไม่ผลัดใบ เปลือกบำงสีเทำอม นำ้ ตำล แตกตำมยำวเป็นรอ่ ง ใบ ใบเรียงสลับ ใบประกอบแบบขนนกชั้นเดียวปลำยคู่ ใบย่อย 7-10 คู่ รูปขอบ ขนำน กว้ำง 1.0-1.5 เซนติเมตร ยำว 3-7 เซนติเมตร โคนใบมน ปลำยใบมนหรือเว้ำ บมุ๋ ดำ้ นล่ำงมขี นสน้ั ปกคลุม ดอก ดอกชอ่ ออกทีป่ ลำยก่งิ ชอ่ ดอกยำว 20-30 เซนติเมตร ดอกสีเหลือง กลบี ดอกมี 5 กลีบ รูปไข่กลับ กลีบแยกกัน เม่ือบำนเส้นผ่ำนศูนย์กลำง 1.5-2.5 เซนติเมตร เกสรเพศผู้ 10 อัน รงั ไข่มีขน ผล ผลเป็นฝักแบนกว้ำง 1.0-1.5 เซนติเมตร ยำว 20-30 เซนติเมตร สีน้ำตำล ฝักโคง้ เล็กน้อย แต่ละฝักมีเมล็ด 20-30 เมล็ด เรยี งตำมขวำง

กำรกระจำยพันธ์ุ : ไม้ข้ีเหล็กเป็นไม้ท่ีชำวบ้ำนรู้จักกันดี พบข้ึนตำมป่ำเบญจพรรณ ทั่วๆ ไปท่สี ูงจำกระดับนำ้ ทะเล 10-400 เมตร สำมำรถพบได้ในทุกภำคของประเทศ ไทย ปัจจุบันได้มีกำรปลูกตำมไร่นำ หรือตำมถนน โดยมีควำมมุ่งหมำยเพื่อเป็นไม้ ประดับ ให้ร่มเงำ และใช้เป็นอำหำร อำจเป็นเพรำะเหตุนี้เอง จึงได้ชื่อว่ำ “ขี้เหล็ก บำ้ น” อีกชอ่ื หน่งึ ประโยชน์ : ดอก รักษำโรคเส้นประสำท นอนไม่หลับ ทำให้หลับสบำย รักษำหืด รักษำโรคโลหิตพิกำร ผำยธำตุ รักษำรังแค ขับพยำธิ รำก รักษำไข้ รักษำโรคเหน็บ ขำ ทำแกเ้ สน้ อัมพฤกษ์ใหห้ ยอ่ น แก้ฟกชำ้ แก้ไขบ้ ำรงุ ธำตุ ไข้ผดิ สำแดง ลำตน้ และกิ่ง เป็นยำระบำย รกั ษำโรคผวิ หนงั แก้โรคกระษยั แก้นว่ิ ขับปสั สำวะ ขับระดูขำ ท้ังต้น แก้กระษัย ดับพษิ ไข้ แก้พิษเสมหะ รกั ษำโรคหนองใน รักษำอำกำรตวั เหลือง เป็นยำ ระบำย บำรุงน้ำดี ทำใหเ้ ส้นเอ็นหย่อน