บทที่ 1การบัญชีเกี่ยวกับตัวแทน

บทท่ี 1 บทที่ 1การบญั ชีเก่ียวกับตวั แทน 1 (Agency Accounts)สาระการเรียนรู้ 1. ความหมายของตวั แทน 2. ลกั ษณะและประโยชน์ของตวั แทน 3. หลกั และวิธีการบนั ทึกบญั ชีเก่ียวกบั ตวั แทนจุดประสงค์การเรียนรู้ เมื่อผ้เู รียนศกึ ษาบทเรียนนีจ้ บแล้ว ผ้เู รียนสามารถ 1. อธิบายความหมายของตวั แทนได้ 2. บอกลกั ษณะของตวั แทนได้ 3. บอกประโยชน์ของตวั แทนได้ 4. อธิบายหลกั การบญั ชีเก่ียวกบั ตวั แทนได้ถกู ต้อง 5. บนั ทกึ บญั ชีเกี่ยวกบั ตวั แทนได้ถกู ต้อง ด้วยความรอบคอบประณีตและซื่อสตั ย์ 6. มีความรับผิดชอบ ตรงตอ่ เวลา และขยนั อดทนเรื่องตวั แทน การบญั ชีช้นั สูง 2 โดยครูทิพยว์ ิภา อศั วินเจริญกิจ สาขาวิชาการบญั ชี วิทยาลยั เทคนิคสมทุ รสงคราม หนา้ 1

บทที่ 1ความหมายของตวั แทน 2 ตวั แทน หมายถึง ผ้ทู ี่ได้รับการแตง่ ตงั้ ให้เป็ นตวั แทนการค้าของกิจการใดกิจการหนึ่งทงั้ ในประเทศและตา่ งประเทศ อาจเป็นบคุ คลธรรมดาหรือนิตบิ คุ คลก็ได้ (อนั พร เที่ยงตระกลู : 2) ตวั แทน หมายถึง พนักงานขายของกิจการท่ีทาการสารวจตลาดและขายสินค้าให้สานกั งานใหญ่ (สมปอง สขุ เอ่ียม : 2) ตวั แทน ทาหน้าที่เสมือนพนกั งานขาย รับใบสงั่ ซือ้ จากลกู ค้าแล้วส่งไปสานกั งานใหญ่ไมม่ ีสมดุ บญั ชีครบชดุ ตามหลกั บญั ชีคู่ (อรพินท์ อว่ มเพง็ : 1 – 2) จากความหมายดงั กลา่ วข้างต้น สรุปได้วา่ ตวั แทน (Ageney) หมายถึง บคุ คลธรรมดาหรือนิติบุคคลท่ีได้รับมอบหมายให้ทาหน้าที่ขายสินค้าให้กับกิจการใดกิจการหนึ่งทงั้ ในประเทศและตา่ งประเทศ โดยได้รับผลตอบแทนจากการปฏิบตั หิ น้าท่ีในรูปของคา่ นายหน้าจากการขายสินค้าได้โดยไมต่ ้องรับผดิ ชอบคา่ ใช้จา่ ยใด ๆลักษณะของตัวแทน 1. ตวั แทนจะมีเฉพาะสินค้าตวั อย่างที่รับมาจากสานกั งานใหญ่ เพ่ือใช้ในการสาธิตให้ลกู ค้าดเู พ่ือขายเท่านนั้ ดงั นนั้ เม่ือลกู ค้าต้องการซือ้ สินค้าตวั แทนก็จะจดั ทาใบสงั่ ซือ้ ให้ลกู ค้านาสง่ ใบสงั่ซือ้ ไปสานกั งานใหญ่และสานกั งานใหญ่จะเป็นผ้จู ดั สง่ สนิ ค้าไปให้ลกู ค้าเอง 2. สานกั งานใหญ่เป็นผ้พู จิ ารณาการให้เครดติ รวมทงั้ การจดั เก็บเงินจากลกู หนีแ้ ละทาบญั ชีเอง 3. เงินทนุ หมุนเวียนที่ใช้จา่ ยในการดาเนินงานนนั้ สานกั งานใหญ่จะเป็ นผ้จู ดั สง่ มาให้และตวั แทนมีสิทธิจะเบิกชดเชยคา่ ใช้จา่ ยตา่ ง ๆ จากสานกั งานใหญ่ได้เม่ือเงินหมด โดยมีหลกั ฐานส่งมาขอเบกิ สว่ นเงินสดอื่น ๆ นอกนนั้ ไมผ่ า่ นมือตวั แทนเลยประโยชน์ของการมีตวั แทน 1. กิจการท่ีมีตวั แทนจะทาให้ยอดขายสินค้ามากขนึ ้ 2. ไมต่ ้องลงทนุ เพ่ิมและลดความเส่ียง 3. ประหยดั คา่ ใช้จา่ ยในการจ้างพนกั งานขาย 4. กิจการไมต่ ้องสง่ สินค้าไปให้ตวั แทนสง่ ไปเฉพาะสินค้าตวั อยา่ งเทา่ นนั้ ทาให้เงินทนุไมจ่ มอยใู่ นสนิ ค้าเรื่องตวั แทน การบญั ชีช้นั สูง 2 โดยครูทิพยว์ ิภา อศั วินเจริญกิจ สาขาวิชาการบญั ชี วิทยาลยั เทคนิคสมุทรสงคราม หนา้ 2

บทท่ี 1หลักและวธิ ีการเก่ียวกับตวั แทน 3ตวั แทนมี 2 สถานะ คือ ตวั แทนท่ีเป็ นบุคคลธรรมดากับตวั แทนท่ีเป็ นนิติบคุ คล มีการปฏิบตั เิ ก่ียวกบั บญั ชีสรุปได้ดงั นี ้1. ในสมดุ บญั ชีของตวั แทน1.1 ถ้าตวั แทนเป็ นบคุ คลธรรมดา ไม่จาเป็ นต้องใช้วิธีการบนั ทึกบญั ชีตามหลกั บญั ชีคู่เน่ืองจากตวั แทนไม่มีสินค้าในมือและไม่มีสิทธิในการเก็บหนี ้แต่ให้ใช้วิธีการเปิ ดสมดุ บญั ชีท่ีจาเป็ นคือสมดุ บญั ชีเงินสด เพ่ือใช้สาหรับบนั ทกึ การรับเงินจากสานกั งานใหญ่และการจ่ายคา่ ใช้จ่ายตา่ ง ๆ ที่จ่ายจากเงินทนุ หมนุ เวียนท่ีได้จากสานกั งานใหญ่เทา่ นนั้1.2 ถ้าตัวแทนเป็ นนิติบุคคล ต้องทาบัญชีตามหลักบัญชีคู่ตามกฎหมายกาหนดกลา่ วคือ นอกจากเงินสดซงึ่ ต้องบนั ทกึ รวมกบั เงินสดของกิจการค้าของตนแล้ว ก็ต้องเปิ ดบญั ชีสานกั งานใหญ่ขึน้ ด้วย การเดบิตบัญชีสานักงานใหญ่ด้วยยอดค่าใช้จ่ายต่าง ๆ ที่จ่ายจากเงินทุนหมุนเวียนรวมทงั้ คา่ นายหน้าที่คดิ จากสานกั งานใหญ่ และเครดติ บญั ชีสานกั งานใหญ่ด้วยยอดเงินสดหรือส่ิงของที่ได้รับจากสานกั งานใหญ่ ซงึ่ อาจสรุปหลกั การบญั ชีทกุ บญั ชีดงั กลา่ ว ได้ดงั นีค้ อืก. บนั ทกึ รับเงินทนุ หมนุ เวียนจากสานกั งานใหญ่เดบติ บญั ชีเงินสด xx เครดติ บญั ชีสานกั งานใหญ่ xxข. บนั ทกึ จา่ ยคา่ ใช้จา่ ยตา่ ง ๆ จากเงินทนุ หมนุ เวียนเดบติ บญั ชีสานกั งานใหญ่ xx เครดติ บญั ชีเงินสด xxอย่างไรก็ตามตวั แทนจะต้องรวบรวมค่าใช้จ่ายจดั ทาใบสาคญั จ่ายพร้อมเอกสารการจ่ายเงินสง่ ไปให้สานกั งานใหญ่เพื่อใช้เป็ นหลกั ฐานในการขอเบิกชดเชยเงินทนุ หมนุ เวียนที่จา่ ยไป และควรจดั ทาใบสาคญั จา่ ยเป็ น 2 ชดุ เพ่ือเก็บไว้ที่ตนเองเป็นหลกั ฐาน 1 ชดุ2. ในสมดุ บญั ชีของสานกั งานใหญ่ การขายสนิ ค้ากรณีมีตวั แทน วิธีการบนั ทกึ บญั ชีเกี่ยวกบั ตวั แทน ขนึ ้ อย่กู บั นโยบายการบริหารงานของผู้บริหารงานว่าต้องการรู้ผลกาไรจากการขายโดยผ่านตวั แทนหรือไม่อย่างไร ดงั นัน้หลกั การบนั ทกึ บญั ชีจงึ แบง่ ออกเป็น 2 วธิ ีคือ 2.1 คานวณกาไรจากการขายโดยผ่านตวั แทนแยกต่างหากจากการคานวณกาไรของสานกั งานใหญ่ (Agency Net Income to be Determind) หรือเรียกง่าย ๆ วา่ วิธีบนั ทกึ บญั ชีแยกจากการขายปกตขิ องสานกั งานใหญ่เรื่องตวั แทน การบญั ชีช้นั สูง 2 โดยครูทิพยว์ ิภา อศั วินเจริญกิจ สาขาวิชาการบญั ชี วิทยาลยั เทคนิคสมทุ รสงคราม หนา้ 3

บทท่ี 12.2 คานวณกาไรจากการขายโดยผ่านตัวแทนรวมกับกาไรของสานักงานใหญ่ 4(Agency Net Income not to be Determind) หรือเรียกง่าย ๆ วา่ วิธีบนั ทึกบญั ชีรวมกบั การขาบปกติของสานกั งานใหญ่ซง่ึ สรุปหลกั การบนั ทกึ บญั ชีดงั กลา่ วได้ดงั นี ้คอื สมุดรายวันท่วั ไปของสานักงานใหญ่วธิ ีท่ี 1 วธิ ีบันทกึ บัญชีแยกจากการขายปกติ วธิ ีท่ี 2 วธิ ีบันทกึ บัญชีรวมกับการขายปกติ1. เมื่อสง่ สนิ ค้าตวั อย่างไปให้ตวั แทนสนิ ค้าตวั อยา่ งตวั แทน xx สนิ ค้าตวั อยา่ งตวั แทน xxสินค้าสง่ ไปให้ตวั แทน xx สนิ ค้าสง่ ไปให้ตวั แทน xx2. เม่ือสง่ เงินทนุ หมนุ เวียนไปให้ตวั แทน เงินทนุ หมนุ เวียนที่ตวั แทน xxเงินทนุ หมนุ เวียนท่ีตวั แทน xx เงินสด xx เงินสด xx3. เม่ือได้รับใบสง่ั ซือ้ จากลกู ค้าผา่ นตวั แทนลกู หนีผ้ า่ นตวั แทน xx ลกู หนี ้ xx ขายสินค้า xxขายโดยตวั แทน xx4. ถ้ามีหนีส้ ญู จากการเก็บหนีไ้ มไ่ ด้จากยอดลกู หนีผ้ า่ นตวั แทนหนีส้ ญู ผา่ นตวั แทน xx หนีส้ ญู xx xxลกู หนีผ้ า่ นตวั แทน xx ลกู หนี ้5. เมื่อได้รับรายงานคา่ ใช้จา่ ยจากเงินทนุ หมนุ เวียนและสานกั งานใหญ่สง่ เงินสดหรือเชค็ ให้เป็นคา่เบกิ ชดเชยคา่ ใช้จ่ายนนั้เงินสดหรือธนาคาร xx คา่ ใชจ่ า่ ยตา่ ง ๆ xxเงินสดหรือธนาคาร xx เงินสดหรือธนาคาร xxหมายเหตุ ให้แยกรายละเอียดตามประเภทของคา่ ใช้จา่ ย เชน่ คา่ โฆษณา คา่ พาหนะ เป็นต้นกรณีที่ตวั แทนยงั ไมข่ อเบกิ ชดเชยคา่ ใช้จา่ ยตา่ ง ๆ ตวั แทน xx คา่ ใช้จา่ ยตา่ ง ๆ xxเงินทนุ หมนุ เวียน xx เงินทนุ หมนุ เวียน xxเร่ืองตวั แทน การบญั ชีช้นั สูง 2 โดยครูทิพยว์ ิภา อศั วินเจริญกิจ สาขาวชิ าการบญั ชี วทิ ยาลยั เทคนิคสมุทรสงคราม หนา้ 4

บทที่ 1 สมุดรายวันท่วั ไปของสานักงานใหญ่ 5วิธีท่ี 1 วธิ ีบันทกึ บัญชีแยกจากการขายปกติ วธิ ีท่ี 2 วธิ ีบันทกึ บัญชีรวมกับการขายปกติ6. สานกั งานใหญ่โอนคา่ ใช้จา่ ยสว่ นรวมให้เป็นคา่ ใช้จา่ ยของตวั แทน ซง่ึ สานกั งานใหญ่บนั ทกึ เป็นคา่ ใช้จา่ ยของสานกั งานใหญ่ไว้แล้วคา่ ใช้จา่ ยของตวั แทน xx ไมต่ ้องปรับปรุง คา่ ใช้จ่ายที่โอนให้ xxกรณีสานกั งานใหญ่จา่ ยคา่ ใช้จา่ ยแทนตวั แทนคา่ ใช้จา่ ยของตวั แทน xx คา่ ใช้จา่ ยตา่ ง ๆ xx เงินสดเงินสด xx xx7. บนั ทกึ ต้นทนุ ขายโดยตวั แทนต้นทนุ ขายตวั แทน xx ไมต่ ้องบนั ทกึสินค้าสง่ ไปให้ตวั แทน xx8. ตวั แทนสง่ รายงานเพม่ิ เตมิ มาให้สานกั งานใหญ่แจ้งวา่ มีสินค้าตวั อยา่ งเหลืออยตู่ ้องบนั ทกึ ปรับปรุงเป็นค้าใช้จา่ ยด้วยจานวนที่ได้ใช้ไปคา่ ใช้จา่ ยเก่ียวกบั -สนิ ค้าตวั อยา่ งที่ตวั แทน xx คา่ ใช้จา่ ยเก่ียวกบั สินค้าตวั อยา่ ง xxสินค้าตวั อยา่ งท่ีตวั แทน xx สินค้าตวั อยา่ งท่ีตวั แทน xx9. รายการปิ ดบญั ชีเกี่ยวกบั การฝากขายโดยผ่านตวั แทนขายโดยผา่ นตวั แทน xxต้นทนุ ขายตวั แทน xx ไมต่ ้องบนั ทกึคา่ ใช้จา่ ยตา่ ง ๆ ของตวั แทน xxกาไรจากการขายโดยตวั แทน xxเรื่องตวั แทน การบญั ชีช้นั สูง 2 โดยครูทิพยว์ ิภา อศั วินเจริญกิจ สาขาวิชาการบญั ชี วทิ ยาลยั เทคนิคสมุทรสงคราม หนา้ 5

บทท่ี 1วธิ ีท่ี 1 วธิ ีบันทกึ บัญชีแยกจากการขายปกติ วิธีท่ี 2 วิธีบันทกึ บัญชีรวมกับการขายปกติ 610. ณ วนั สิน้ งวดบญั ชีกิจการจะต้องปิ ดบญั ชีทงั้ หมดทงั้ ท่ีขายโดยปกติและขายโดยผ่านตวั แทน ดงั นี ้สินค้าปลายงวด xx สนิ ค้าปลายงวด xxขายสินค้า xx ขายสินค้า xxกาไรจากขายโดยตวั แทน xx สนิ ค้าสง่ ไปให้ตวั แทน xxสินค้าสง่ ไปให้ตวั แทน xx สินค้าต้นงวด xxสนิ ค้าต้นงวด xx ซือ้ xxซือ้ xx คา่ ใช้จา่ ยตา่ ง ๆ xxคา่ ใช้จา่ ยตา่ ง ๆ xx กาไรขาดทนุ xxกาไรขาดทนุ xxข้อสังเกตกรณีกิจการท่ีมีตวั แทนหลายคนให้แยกบญั ชีโดยตวั แทนออกจากกนั ในกรณีบนั ทึกวิธีที่ 1 เพราะต้องการทราบผลกาไรจากการขายโดยตวั แทนทกุ คนวา่ มียอดเทา่ ไรตัวอย่างการบันทกึ บัญชีเก่ียวกับตวั แทนของสานักงานใหญ่ตวั อย่างที่ 1 ณ วันท่ี 1 เมษายน 2551 บริษัท ลาดใหญ่ จากัดตงั้ อยู่ท่ีจังหวัดสมุทรสงคราม ได้ตัง้ตวั แทนของบริษทั ขนึ ้ ท่ีจงั หวดั ชมุ พร ซงึ่ มีรายการค้า ณ 1 เมษายน 2551 ดงั นี ้ สานกั งานใหญ่ได้สง่ เงินทนุ หมนุ เวียนไปให้ตวั แทน 2,000 บาท สง่ สินค้าตวั อยา่ งไปให้ 10,000 บาท สง่ วสั ดโุ ฆษณาไปให้ 2,500 บาทและในระหว่างเดือนเมษายนตวั แทนได้จดั ส่งรายการสงั่ ซือ้ เช่ือให้บริษัทเป็ นจานวนเงิน 35,200 บาทบริษัทอนุมัติตามใบส่ังซือ้ และส่งสินค้าให้ลูกค้า สินค้าที่มีขายราคาทุน 21,000 บาท นอกจากนัน้สานกั งานใหญ่ได้จา่ ยคา่ ใช้จา่ ยตา่ ง ๆ เก่ียวกบั ตวั แทนดงั นี ้ เครื่องตกแตง่ และตดิ ตงั้ 4,800 บาท เงินเดอื นและคา่ นายหน้า 3,500 บาท คา่ เชา่ 1,600 บาท รวมทงั้ สนิ ้ 9,900 บาทวนั ท่ี 30 เมษายน 2551 สานกั งานใหญ่ได้รับใบสาคญั จา่ ยจากตวั แทนมีรายการดงั นี ้ คา่ โฆษณา 650 บาท คา่ ใช้จา่ ยเบด็ เตล็ด 1,200 บาท รวมทงั้ สนิ ้ 1,850 บาทเรื่องตวั แทน การบญั ชีช้นั สูง 2 โดยครูทิพยว์ ิภา อศั วินเจริญกิจ สาขาวชิ าการบญั ชี วทิ ยาลยั เทคนิคสมุทรสงคราม หนา้ 6

บทที่ 1ซง่ึ ทางสานกั งานใหญ่ ได้จดั ส่งเงินชดเชยไปให้เรียบร้อยแล้ว ข้อมลู เพ่ิมเติมที่ใช้ ในการปรับปรุงบญั ชี ณ 730 เมษายน 2551 ดงั นีค้ อื 1. สินค้าตวั อยา่ งที่ตวั แทนจะใช้ประโยชน์ได้ถึงเพียง 30 มิถนุ ายน 2551 ซ่งึ คาดวา่ จะมีมลู คา่ ซากของสินค้าตวั อยา่ งเหลือเป็ นจานวน อยู่ 40% ของราคาทนุ 2. ประมาณวา่ 2/5 ของวสั ดโุ ฆษณาจะเหลืออยใู่ นมือ 3. เครื่องตกแตง่ จะมีอายกุ ารใช้งานได้ 5 ปี 4. ผ้จู ดั การเอเยนต์จะได้รับโบนสั 5% จากยอดขายส่วนท่ีเกิน 20,000 บาท ต่อเดือน(แตจ่ ะจา่ ยโบนสั ให้ในแตล่ ะงวดไตรมาส)ให้ทา 1. บนั ทกึ รายการค้าข้างต้นในสมดุ รายวนั ทว่ั ไป พร้อมปรับปรุงและปิดบญั ชีเก่ียวกบั ตวั แทน 2. งบสรุปการดาเนินงานของตวั แทนสาหรับเดอื นเมษายน 2551ข้อสังเกต โจทย์สงั่ ให้ปิดบญั ชีเกี่ยวกบั ตวั แทนแสดงวา่ สานกั งานใหญ่ใช้วิธีการบนั ทกึ รายการขายโดยผา่ นตวั แทนแบบแยก1. บันทกึ รายการค้าของสานักงานใหญ่ สมุดรายวันท่วั ไปพ.ศ.2551 รายการ เลขท่ี เดบิต หน้า 1 บญั ชี เครดิต 2,000 -เม.ย. 1 เงินทนุ หมนุ เวยี นท่ีตวั แทน 10,000 - 2,000 - สนิ ค้าตวั อยา่ งที่ตวั แทน 2,500 - 10,000 - วสั ดโุ ฆษณาที่ตวั แทน 2,500 - เงินสด สินค้าสง่ ไปให้ตวั แทน 35,200 - วสั ดโุ ฆษณา 35,200 - บนั ทกึ การโอนทรัพย์สินไปให้ตวั แทน 1-30 ลกู หนีผ้ ่านตวั แทน ขายโดยตวั แทน บนั ทกึ การขายโดยตวั แทนเร่ืองตวั แทน การบญั ชีช้นั สูง 2 โดยครูทิพยว์ ิภา อศั วนิ เจริญกิจ สาขาวิชาการบญั ชี วทิ ยาลยั เทคนิคสมทุ รสงคราม หนา้ 7

สมุดรายวันท่วั ไป บทที่ 1พ.ศ.2551 รายการ เลขที่ เดบิต หน้า 2 8 บญั ชี เครดติ 4,800 -เม.ย. 1-30 เครื่องตกแตง่ และติดตงั้ ท่ีตวั แทน 3,500 - 9,900 - เงินเดอื นและคา่ นายหน้ามีตวั แทน 1,600 - คา่ เช่าของตวั แทน เงินสด บนั ทกึ คา่ ใช้จา่ ยของตวั แทนซงึ่ สานกั งานใหญ่จา่ ย คา่ โฆษณาตวั แทน 650 - คา่ ใช้จ่ายเบ็ดเตลด็ ของตวั แทน 1,200 - เงินสด 1,850 - บนั ทกึ การเบิกชดเชยคา่ ใช้จ่ายของตวั แทนเม.ย. 1-30 คา่ ใช้จ่ายเกี่ยวกบั สินค้าตวั อย่างที่ตวั แทน 2,000 - สนิ ค้าตวั อยา่ งที่ตวั แทน 2,000 - ปรับปรุงคา่ ใช้จา่ ยเก่ียวกบั สินค้าตวั อย่าง 11 เม.ย.51 สินค้าตวั อย่างท่ีตวั แทน 10,000.- 30 มิ.ย. 51 มีมลู คา่ ซากเหลอื 40% 4,000.- สว่ นที่โอนไปเป็นคา่ ใช้จ่าย 6,000.- ตงั้ แต่ เม.ย. 51 – 30 ม.ิ ย. 51 เฉลี่ยเดือนละ 6,000 ÷ 3 = 2,000.- วสั ดโุ ฆษณาท่ีตวั แทนใช้ไป 1,500 - วสั ดโุ ฆษณาท่ีตวั แทน 1,500 - บนั ทกึ วสั ดโุ ฆษณาใช้ไป วสั ดโุ ฆษณาท่ีตวั แทน 2,500.- เหลืออยู่ ( 2 x 2,500) 1,000.- 1,500.- 5 ใช้ไป คา่ เสอื่ มราคา-เคร่ืองตกแตง่ ที่ตวั แทน 80 - คา่ เส่ือมราคาสะสม-เคร่ืองตกแตง่ ที่ตวั แทน 80 - บนั ทกึ คา่ เสอ่ื มราคาของตวั แทน (4,800 x 1 ) 60เรื่องตวั แทน การบญั ชีช้นั สูง 2 โดยครูทิพยว์ ิภา อศั วินเจริญกิจ สาขาวชิ าการบญั ชี วทิ ยาลยั เทคนิคสมุทรสงคราม หนา้ 8

บทที่ 1 สมุดรายวันท่วั ไป หน้า 3 9 เครดิตพ.ศ.2551 รายการ เลขท่ี เดบิต บญั ชี 760 -เม.ย. 1-30 เงินเดือนและคา่ นายหน้าของตวั แทน โบนสั ของตวั แทนค้างจา่ ย 760 - บนั ทกึ โบนสั ของตวั แทน ให้โบนสั 5% (สว่ นที่เกินยอดขาย 20,000) = (35,200 – 20,000) x 5% ขายโดยผา่ นตวั แทน 35,200 - ต้นทนุ สนิ ค้าโดยผ่านตวั แทน 21,000 - 4,260 - เงินเดอื นและคา่ นายหน้าตวั แทน(3,500+760) 1,600 - คา่ เช่าของตวั แทน 650 - 1,200 - คา่ โฆษณาของตวั แทน 2,000 - 1,500 - คา่ ใช้จ่ายเบด็ เตลด็ ของตวั แทน 80 - คา่ ใช้จ่ายเกี่ยวกบั สนิ ค้าตวั อยา่ ง 2,910 - วสั ดโุ ฆษณาท่ีตวั แทนใช้ไป คา่ เสอ่ื มราคา-เคร่ืองตกแตง่ กาไรขาดทนุ จากการขายโดยตวั แทน บนั ทกึ ปิ ดบญั ชีเก่ียวกบั การขายโดยตวั แทน กาไรขาดทนุ จากการขายโดยตวั แทน 2,910 - กาไรขาดทนุ 2,910 - ปิ ดบญั ชีกาไรขาดทนุ จากตวั แทนเข้า PILเรื่องตวั แทน การบญั ชีช้นั สูง 2 โดยครูทิพยว์ ิภา อศั วนิ เจริญกิจ สาขาวิชาการบญั ชี วิทยาลยั เทคนิคสมุทรสงคราม หนา้ 9

2. สรุปผลการดาเนินงานของตวั แทน บทที่ 1 บริษัทลาดใหญ่จากัด 10 (ตัวแทนท่จี ังหวัดชุมพร) (บาท) งบกาไรขาดทุน 35,200.- ประจาเดอื นสิน้ สุดวันท่ี 30 เมษายน 2551 21,000.- 14,200.-ขาย 4,260.-ต้นทนุ สินค้าขาย 1,600.- 11,290.-กาไรขนั้ ต้น 2,910.-คา่ ใช้จา่ ยตา่ ง ๆ 650.- 1,200.- เงินเดอื นและคา่ นายหน้า 2,000.- คา่ เชา่ 1,500.- คา่ โฆษณา คา่ ใช้จา่ ยเบด็ เตล็ด 80.- คา่ ใช้จา่ ยเก่ียวกบั สินค้าตวั อยา่ ง วสั ดโุ ฆษณาใช้ไป คา่ เส่ือมราคา-เคร่ืองตกแตง่กาไรสทุ ธิเร่ืองตวั แทน การบญั ชีช้นั สูง 2 โดยครูทิพยว์ ิภา อศั วนิ เจริญกิจ สาขาวิชาการบญั ชี วิทยาลยั เทคนิคสมุทรสงคราม หนา้ 10

ตวั อยา่ งท่ี 2 จากโจทย์ตวั อยา่ งที่ 1 บทที่ 1ให้ทา บนั ทกึ รายการค้าในสมดุ รายวนั ทว่ั ไปของสานกั งานใหญ่ 11 วธิ ีการบนั ทกึ แบบรวมกบั การขายปกติ สมุดรายวันท่วั ไป หน้า 1พ.ศ.2551 รายการ เลขท่ี เดบิต เครดติ บญั ชี 2,000 - 2,000 -เม.ย. 1 เงินทนุ หมนุ เวียนท่ีตวั แทน 10,000 - 10,000 - สนิ ค้าตวั อย่างท่ีตวั แทน 2,500 - 2,500 - วดั สโุ ฆษณาท่ีตวั แทน เงินสด 35,200 - สินค้าสง่ ไปให้ตวั แทน 35,200 .- วสั ดโุ ฆษณา บนั ทกึ การโอนทรัพย์สินไปให้ตวั แทน 4,800 - 3,500 - 1-30 ลกู หนี ้ 1,600 - ขายสนิ ค้า 9,900 - บนั ทกึ การขายโดยตวั แทน 1-30 เคร่ืองตกแตง่ และติดตงั้ 650 - 1,200 - เงินเดอื นและคา่ นายหน้า คา่ เช่า 1,850 - เงินสด 2,000 - บนั ทกึ คา่ ใช้จ่ายที่สานกั งานจ่ายแทนตวั แทน คา่ โฆษณา 2,000 - คา่ ใช้จ่ายเบ็ดเตลด็ เงินสด บนั ทกึ จา่ ยเงินชดเชยให้ตวั แทน 1-30 คา่ ใช้จ่ายเกี่ยวกบั สินค้าตวั อย่างที่ตวั แทน สนิ ค้าตวั อยา่ งท่ีตวั แทน ปรับปรุงสินค้าตวั อยา่ งเป็นคา่ ใช้จา่ ยเร่ืองตวั แทน การบญั ชีช้นั สูง 2 โดยครูทิพยว์ ิภา อศั วินเจริญกิจ สาขาวชิ าการบญั ชี วทิ ยาลยั เทคนิคสมทุ รสงคราม หนา้ 11

บทท่ี 1 สมุดรายวันท่วั ไป หน้า 2 12พ.ศ.2551 รายการ เลขท่ี เดบิต เครดิต บญั ชี 1,500 - 1,500.-เม.ย. 1-30 วสั ดโุ ฆษณาที่ตวั แทนใช้ไป 760 - วดั สโุ ฆษณาที่ตวั แทน 760 - บนั ทกึ วสั ดโุ ฆษณาท่ีใช้ไป เงินเดอื นและคา่ นายหน้า โบนสั ค้างจา่ ย บนั ทกึ โบนสั ของตวั แทนสรุป การขยายตลาดอยา่ งหนึง่ ท่ีนิยมโดยไมต่ ้องใช้เงินลงทนุ เพ่ิมก็คือการมีตวั แทนจาหน่ายสนิ ค้า ซง่ึ จะมีรายได้ทงั้ ในประเทศและตา่ งประเทศ ตวั แทนอาจเป็นบคุ คลธรรมดาหรือเป็ นนิตบิ คุ คลก็ได้การดาเนินงานของตวั แทนโดยปกตินนั้ จะมีเฉพาะสินค้าตวั อย่างเท่านนั้ ทาหน้าที่เสมือนพนกั งานขายผลตอบแทนที่ได้คือคา่ นายหน้าจากการขายสินค้าได้ คา่ ใช้จา่ ยตา่ ง ๆ ท่ีเกิดขนึ ้ เก่ียวกบั การเป็ นตวั แทนสามารถเบกิ จากสานกั งานใหญ่ได้ ไมต่ ้องบนั ทกึ บญั ชีตามหลกั การบญั ชีคถู่ ้าเป็ นตวั แทนบคุ คลธรรมดาส่วนตวั แทนนิติบุคคลก็เพียงบนั ทึกรายการรับ – จ่าย เงินจากรายการท่ีเกี่ยวกบั ตวั แทนโดยเปิ ดบญั ชีสานกั งานใหญ่ เป็ นบญั ชีเดนิ สะพดั ประโยชน์ท่ีได้รับจากการมีตวั แทนกล่าวคือทาให้กิจการได้รับความสะดวกและกิจการไมต่ ้องกกั ตนุ สินค้าไว้มากเกินไปอนั จะทาให้ทนุ จม สาหรับสานกั งานใหญ่ต้องบนั ทึกบญั ชีเกี่ยวกบั ตวั แทน ซงึ่ มีวธิ ีการบนั ทกึ บญั ชี 2 วิธี คือ 1. วิธีแยกจากการขายตามปกติ คือ บนั ทึกรายการเกี่ยวกบั ตวั แทน และปิ ดบญั ชีได้เป็นกาไรจากการขายผา่ นตวั แทนก่อนจงึ ปิ ดบญั ชีปกติของกิจการ 2. วิธีรวมกบั การขายตามปกติ คือไม่แยกรายการเกี่ยวกบั ตวั แทน ซึง่ วิธีนีผ้ ้บู ริหารไม่ต้องการทราบผลกาไรจากการขายโดยตวั แทนนนั้ เองเร่ืองตวั แทน การบญั ชีช้นั สูง 2 โดยครูทิพยว์ ิภา อศั วนิ เจริญกิจ สาขาวชิ าการบญั ชี วิทยาลยั เทคนิคสมทุ รสงคราม หนา้ 12

แบบฝึ กทกั ษะปฏิบัติ บทท่ี 1 บทท่ี 1 13การบัญชีเก่ียวกับตัวแทนงานท่ี 1 บริษัทบางขันแตกจากัด ตงั้ อยู่ที่สมุทรสงคราม โดยแต่งตงั้ ตวั แทนแห่งหนึ่งที่จงั หวัดเชียงใหม่ รายการค้าที่เกิดขนึ ้ มีดงั นี ้ 1. สง่ สินค้าตวั อยา่ งไหให้ตวั แทน 21,000 บาท 2. สง่ เงินทนุ หมนุ เวียนให้ตวั แทนไว้ใช้จา่ ย จานวน 10,000 บาท 3. ตวั แทนสง่ ใบสงั่ ซือ้ ของลกู ค้าราคาขาย 30,000 บาท ราคาทนุ ของสนิ ค้าตามใบสง่ัซือ้ นีม้ ีราคา 12,000 บาท 4. สานกั งานใหญ่โดนคา่ โฆษณา 2,600 บาท คา่ ใช้จา่ ยสานกั งาน 1,400 บาท ให้เป็นคา่ ใช้จา่ ยของตวั แทน 5. ตวั แทนสง่ ใบสาคญั ขอเบกิ ชดเชยคา่ ใช้จา่ ยท่ีตวั แทนเป็นเงิน 4,500 บาท 6. ได้รับรายงานจากตวั แทนวา่ สนิ ค้าตวั อยา่ งคงเหลืออยู่ 5,000 บาทให้ทา 1) บนั ทกึ รายการข้างต้นของสานกั งานใหญ่ในสมดุ รายวนั ทวั่ ไปโดย 1.1 วธิ ีแยกจากการขายตามปกติ 1.2 วิธีรวมกบั การขายตามปกติ 2) ทางบสรุปผลการาเนินงานของตวั แทน--------------------------------------เรื่องตวั แทน การบญั ชีช้นั สูง 2 โดยครูทิพยว์ ิภา อศั วินเจริญกิจ สาขาวิชาการบญั ชี วทิ ยาลยั เทคนิคสมทุ รสงคราม หนา้ 13

บทที่ 1งานท่ี 2 14 บริษทั บางแก้วจากดั มีตวั แทนจาหนา่ ยสนิ ค้าในหลายจงั หวดั และได้เปิ ดบญั ชีเก่ียวกบัตวั แทนไว้เพื่อบนั ทึกผลกาไรจากการขายโดยตวั แทนแยกตา่ งหาก ในแตล่ ะแห่ง ต่อไปนีเ้ ป็ นรายการที่เก่ียวกบั ตวั แทนที่จงั หวดั สระบรุ ีกบั จงั หวดั ราชบรุ ี ระหวา่ งปี 2550 รายการค้า ตัวแทนสระบุรี ตวั แทนราชบุรี1. สง่ สินค้าตวั อยา่ งไปให้ตวั แทน 8,500.- 9,0002. สง่ เงินทนุ หมนุ เวียน 5,000.- 3,000.-3. ได้รับใบสง่ั ซือ้ ของลกู ค้าจากตวั แทนเป็ นเงินเช่ือ ราคาขาย 78,500.- 91,000.-สานกั งานใหญ่สง่ สินค้าให้ลกู ค้าเรียบร้อยแล้ว สนิ ค้าที่ขายมีราคาทนุ 59,050.- 70,000.-4. สานกั งานใหญ่โอนคา่ ใช้จา่ ยให้ตวั แทนคา่ โฆษณา 2,885.- 4,800.-คา่ ใช้จ่ายในการเรียกเก็บเงิน - 3,500.-5. ตวั แทนขอเบกิ ชดเชยเงินทนหมนุ เวียนคา่ นา้ คา่ ไฟ 3,000.- -คา่ ใช้จา่ ยเบด็ เตล็ด 1,600.- -คา่ ใช้จา่ ยจากเงินทนุ - 2,800.-6. ตวั แทนรายงานวา่ สินค้าตวั อยา่ งเหลืออยู่ 4,950.- 5,000.-ให้ทา 1. บนั ทึกรายการค้าที่เกิดขนึ ้ ในสมดุ บญั ชีของสานกั งานใหญ่เก่ียวกบั ตวั แทน พร้อมปรับปรุงและปิ ดบญั ชี ณ วนั ที่ 31 ธนั วาคม 2550 ท่ีเกี่ยวกบั ตวั แทน 1. บนั ทกึ วธิ ีแยกจาการขายปกติ 2. บนั ทกึ วิธีรวมกบั การขายตามปกติ 3. ทางบสรุปผลการดาเนนิ งานของตวั แทน ------------------------------------เรื่องตวั แทน การบญั ชีช้นั สูง 2 โดยครูทิพยว์ ิภา อศั วินเจริญกิจ สาขาวชิ าการบญั ชี วิทยาลยั เทคนิคสมทุ รสงคราม หนา้ 14

บทที่ 1 15งานท่ี 3 เม่ือวันท่ี 1 มิถุนายน 2550 บริษัทแพรไหม จากัด ซ่ึงตัง้ สานักงานอยู่ท่ีจังหวัดเพชรบรู ณ์ เปิดตวั แทนจาหนา่ ยสนิ ค้าท่ีจงั หวดั สรุ ินทร์ รายการค้าระหวา่ งเดือนมถิ นุ ายน 2550 มีดงั นี ้มิ.ย. 2 สง่ ทรัพย์สินไปให้ตวั แทน คือ - เงินสด 60,000.- บาท - สนิ ค้าตวั อยา่ ง 18,000.- บาท - วสั ดโุ ฆษณา 1,800.- บาท1-30 ตวั แทนสง่ รายงานการสงั่ ซือ้ สินค้าเป็ นเงินเชื่อให้บริษัทเป็ นเงิน 112,500.- บาท ซง่ึ มีราคาทนุ จานวน 67,500.- บาท บริษัทได้จา่ ยคา่ ใช้จา่ ยเก่ียวกบั ตวั แทนดงั นี ้ - คา่ เคร่ืองปรับอากาศ 36,000.- บาท - เงินเดอื นผ้จู ดั การ 7,500.- บาท - คา่ นายหน้า 5% ของยอดขาย 5,625.- บาท - คา่ เชา่ สานกั งาน 1,500.- บาท30 บริษทั ได้รับใบสาคญั จา่ ยจากตวั แทนยงั ไมไ่ ด้จา่ ยเงินจานวนนี ้ ไปให้ตวั แทนเลย - คา่ โฆษณา 525.- บาท - คา่ พาหนะ 675.- บาท - คา่ ใช้จา่ ยเบด็ เตล็ด 630.- บาทข้อมูลเพ่มิ เตมิ 1. สินค้าตวั อยา่ งท่ีบริษัทสง่ ไปให้ตวั แทนจะใช้ประโยชน์ได้ถึงวนั ท่ี 31 ธนั วาคม 2550ซงึ่ มลู คา่ ซากของสินค้าตวั อยา่ งจะมีราคาประมาณ 30 % ของราคาทนุ 2. วสั ดโุ ฆษณาตวั แทนแจ้งว่าคงเหลือประมาณ 25% 3. เคร่ืองปรับอากาศจะมีอายใุ ช้งาน 5 ปี หลงั จากนนั้ จะขายได้ประมาณ 9,000 บาทให้ทา 1. บนั ทกึ รายการค้าระหว่างเดอื น รายการปรับปรุงและรายการปิดบญั ชีเกี่ยวกบัตวั แทนในสมดุ บญั ชีของสานกั งานใหญ่ 2. งบสรุปผลการดาเนินงานของตวั แทน ณ 30 มถิ นุ ายน 50เรื่องตวั แทน การบญั ชีช้นั สูง 2 โดยครูทิพยว์ ิภา อศั วินเจริญกิจ สาขาวิชาการบญั ชี วิทยาลยั เทคนิคสมทุ รสงคราม หนา้ 15

บทที่ 1งานท่ี 4 บริษทั มงคล จากดั ได้เปิดตวั แทนจาหนา่ ยโดยวิธีแสดงผลกาไรขาดทนุ ของตวั แทนแยก 16ตา่ งหากดงั งบทดลอง ณ วนั ที่ 31 ธนั วาคม 2545 ดงั นี ้ เดบติ เครดติเงินสด 18,000.- 11,000.-เงินทนุ หมนุ เวียน 3,000.-ลกู หนี ้ 50,000.- 6,000.-ลกู หนีผ้ า่ นตวั แทน 25,000.- 45,000.-สนิ ค้า 65,000.- 2,000.-สินค้าตวั อยา่ งที่ตวั แทน 10,000.- 100,000.-เคร่ืองตกแตง่ สานกั งาน 55,000.-คา่ เสื่อมราคาสะสม-เครื่องตกแตง่ สานกั งานเครื่องตกแตง่ สานกั งานทีตวั แทน 30,000.-คา่ เส่ือมราคาสะสม-เคร่ืองตกแตง่ สานกั งานท่ีตวั แทนเจ้าหนี ้คา่ นายหน้าท่ีตวั แทนค้างจา่ ยทนุ เรือนห้นุกาไรสะสม 36,500.-เงินปันผลจา่ ย 2,000.-ขาย 202,000.-ขายผา่ นตวั แทน 100,000.-ต้นทนุ ขายผา่ นตวั แทน 60,000.- 70,000.-ซือ้ 185,000.-สนิ ค้าสง่ ไปให้ตวั แทนคา่ โฆษณา 8,000.-คา่ โฆษณาที่ตวั แทน 2,000.-คา่ นา้ คา่ ไฟและคา่ โทรศพั ท์ 4,000.-คา่ นา้ คา่ ไฟ และคา่ โทรศพั ท์ท่ีตวั แทน 2,000.-คา่ เส่ือมราคาเครื่องตกแตง่ สานกั งาน 5,500.-คา่ เสื่อมราคาเคร่ืองตกแตง่ สานกั งานท่ีตวั แทน 3,000.-คา่ ใช้จา่ ยเบด็ เตล็ด 4,000.-เร่ืองตวั แทน การบญั ชีช้นั สูง 2 โดยครูทิพยว์ ิภา อศั วนิ เจริญกิจ สาขาวิชาการบญั ชี วทิ ยาลยั เทคนิคสมุทรสงคราม หนา้ 16

คา่ ใช้จา่ ยเบด็ เตล็ดที่ตวั แทน เดบิต บทที่ 1คา่ นายหน้าที่ตวั แทน 3,000.-คา่ ใช้จา่ ยเกี่ยวกบั สินค้าตวั อยา่ งท่ีตวั แทน 6,000.- เครดติ 17คา่ เบีย้ ประกนั ภยั 4,000.-เงินเดอื นสานกั งาน 6,000.- 572,500.-รับคนื และสว่ นลด 20,000.- 2,000.-ตรวจนบั สนิ ค้าคงเหลือปลายงวดของสานกั งานใหญ่ได้ 60,000 บาท 572,500.-ให้ทา 1. ปิ ดบญั ชีในสมดุ สานกั งานใหญ่ ณ วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 2545 2. งบแสดงผลการดาเนินงานของตัวแทน สานักงานใหญ่สาหรับปี สิน้ สุดวันที่ 31ธนั วาคม 2545 และงบดลุเร่ืองตวั แทน การบญั ชีช้นั สูง 2 โดยครูทิพยว์ ิภา อศั วนิ เจริญกิจ สาขาวชิ าการบญั ชี วทิ ยาลยั เทคนิคสมทุ รสงคราม หนา้ 17

บทที่ 1 แบบประเมินผลหลังเรียน 18จงเลือกคาตอบท่ีถกู ต้องที่สดุ เพียงข้อเดยี ว1. ข้อใดมคี วามหมายคล้ายกบั คาวา่ “ตวั แทน”ก. ผ้ทู าหน้าท่ีซือ้ สนิ ค้า ข. ผ้ทู าหน้าที่สง่ สนิ ค้า ค. ผ้ทู าหน้าที่ขายสนิ ค้า ง. ถกู ทกุ ข้อ2. ข้อใดคอื ลกั ษณะของตวั แทนก. ทาหน้าที่เหมือนพนกั งานขาย ข. ทาหน้าท่ีแทนฝ่ ายการเงินค. ทาหน้าที่แทนผ้บู ริหาร ง. ทาหน้าท่ที กุ อยา่ งที่ไดรับมอบหมาย3. ประโยชน์ของการมีตวั แทนคือข้อใดก. เพ่ิมยอดขายสนิ ค้าหรือบริการ ข. ประหดั เงินลงทนุค. มสี ว่ นแบง่ ทางการตลาดมากขนึ ้ ง. ทกุ ข้อเป็นคาตอบท่ีถกู ต้อง4. สนิ ค้าหรือบริการประเภทใดที่นิยมมีตวั แทนก. สนิ ค้าบริโภค ข. ประกนั ชีวติ ค. อสงั หาริมทรัพย์ ง. เฟอร์นิเจอร์5. การบนั ทกึ บญั ชีเก่ียวกบั ตวั แทนทางด้านสานกั งานใหญ่มวี ิธีบนั ทกึ อย่างไรก. บนั ทกึ รายการแยกจากการขายปกติ ข. บนั ทกึ รายการรวมกบั การขายตามปกติค. บนั ทกึ รายการตามหลกั บญั ชีเด่ียวหรือหลกั บญั ชีคกู่ ไ็ ด้ ง. ถกู ท้งุ ข้อ ก และ ข้อ ข6. รายการในข้อใดที่สานกั งานใหญ่จะบนั ทกึ รายการเหมอื นกนั ไมว่ า่ จะใช้วิธีบญั ชีแบบใดก. สง่ สนิ ค้าตวั อยา่ งไปให้ตวั แทน ข. ต้นทนุ สินค้าขายโดยตวั แทนค. ขายสินค้าโดยผา่ นตวั แทน ง. สานกั งานใหญ่โอนคา่ ใช้จา่ ยไปให้ตวั แทน7. รายการในข้อใดท่ีสานกั งานใหญ่จะบนั ทกึ รายการไมเ่ หมอื นกนั (หรืออีกวิธีหนงึ่ ไมต่ ้องบนั ทกึ )ก. สง่ สนิ ค้าตวั อยา่ งไปให้ตวั แทน ข. สง่ เงินสดเป็นเงินทนุ หมนุ เวยี นค. สานกั งานใหญ่โอนคา่ ใช้จา่ ยไปให้ตวั แทน ง. ถกู ทกุ ข้อ8. ผลตอบแทนที่ตวั แทนสว่ นใหญ่จะได้รับคอื อะไรก. คา่ นายหน้า ข. โบนสั ค. เงินเดือน ง. คา่ พาหนะ9. เมอ่ื วนั ที่ 1 ตลุ าคม 2550 สานกั งานใหญ่สง่ สนิ ค้าตวั อย่างไปให้ตวั แทน 3,500 บาท ตอ่ มาได้รับรายงานวา่มีสนิ ค้าตวั อย่างคงเหลืออยู่ 500 บาท คา่ ใช้จ่ายเก่ียวกบั สินค้าตวั อยา่ งท่ีตวั แทนคือข้อใดก. 500 บาท ข. 1,500 บาท ค. 3,000 บาท ง. 3,500 บาท10. จากโจทย์ข้อ 9. การบนั ทกึ บญั ชีตามข้อใดถกู ต้องก. สินค้าตวั อย่างที่ตวั แทน ค. สินค้าสง่ ไปให้ตวั แทนสินค้าสง่ ไปให้ตวั แทน คา่ ใช้จา่ ยเก่ียวกบั สนิ ค้าตวั อย่างที่ตวั แทนข. คา่ ใช้จา่ ยเกี่ยวกบั สนิ ค้าตวั อยา่ งที่ตวั แทน ง. คา่ ใช้จา่ ยเก่ียวกบั สนิ ค้าตวั อย่างที่ตวั แทนสินค้าตวั อยา่ งที่ตวั แทน สินค้าสง่ ไปให้ตวั แทนเร่ืองตวั แทน การบญั ชีช้นั สูง 2 โดยครูทิพยว์ ิภา อศั วินเจริญกิจ สาขาวิชาการบญั ชี วทิ ยาลยั เทคนิคสมุทรสงคราม หนา้ 18