เส้นทางท่องเที่ยวมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมจังหวัดอุดรธานี

พระมหาธาตุเจดีย์ วัดมหาธาตเุ จดียด์ อนแกว้ พระธาตเุ จดยี ์เทพจินดาบ้านเดียม ตามต�านานเล่าวา่ เชียงแกว้ มีพระยา เชียงแก้วเป็นเจ้าผู้ครองนคร ทรงสร้าง ตามต�านานเลา่ ว่า เมืองสพงั ดนิ ดา� (บ้านเดียมในปจั จุบัน) พระยาฟ้าเลื่อมหรือเจ้าแสนธมั มา เจดีย์ โบสถ์ และศิลาจารึกไว้คู่บ้านคู่เมือง เปน็ เจา้ ผคู้ รองนคร และไดส้ รา้ งปชู นยี สถานไวค้ บู่ า้ นคเู่ มอื ง พระเจดยี ท์ อี่ ยทู่ างทศิ เหนอื ของหนองหาน ขณะน้ียังเหลืออยู่ครบบริบูรณ์ตั้งอยู่ พระองค์ทรงสรา้ งเป็นแบบเจดยี ม์ บี ญั ชร ประดษิ ฐานพุทธปฏมิ าไว้ภายใน ทรงฝังดวงมณไี วท้ ี่พระนาภ ี ทิศใต้ของหนองหาน ตามต�านานผาแดง ถึงวันพระ วันปาติโมกข์ ดวงมณีจะส่งแสงแผ่รัศมีให้ผู้คนเห็น ต่อมามีขโมยลอบขุดเอาดวงมณีไป นางไอ่เล่าว่า พระยาเชียงแก้วเป็นวังหน้า จึงคลายความศักด์ิสิทธ์ิลงบ้าง และผู้ท�าโจรกรรมน้ันก็มีอันวิบัติ พระเจดีย์นี้อยู่ท่ีบ้านเดียมทิศเหนือ ของพระยาขอม ต้ังตนเป็นศัตรูจึงไม่ได้รับ ของหนองหาน ส่วนแบ่งเน้ือกระรอกเผือก ดอนแก้วเป็นท่ี อยขู่ องแมห่ มา้ ยทไี่ มไ่ ดก้ นิ เนอ้ื กระรอกเผอื ก พระธาตุเจดีย์เทพจินดาบ้านเดียม เป็นพุทธสถานมาแต่โบราณกาล จึงยังคงเหลือที่ดินเป็นเกาะดอนแก้วมาจน บรเิ วณอนั เปน็ ทตี่ ง้ั วดั แหง่ นเ้ี ดมิ เรยี กวา่ บา้ นเดมิ (เรยี กเพย้ี นมาเปน็ บา้ นเดยี ม) ปจั จบุ นั เป็นเนินป่ารกชัฏ ริมหนองหานเรียกว่า “ดอนวัดโบราณ” นักโบราณคดี พระมหาธาตุเจดีย์ วัดมหาธาตุเจดีย์ สนั นษิ ฐานวา่ นา่ จะสรา้ งขน้ึ เมอื่ ราวพทุ ธศตวรรษท ี่ ๑๑-๑๓ ในสมยั ตน้ รชั กาลท ี่ ๔ เรม่ิ มผี คู้ นเขา้ มาตง้ั หลกั ปกั ฐานกนั มากขน้ึ จงึ ไดพ้ บสถปู ฐานกอ่ ดว้ ยหนิ ศลิ าแลง ดอนแกว้ เมอื งโบราณดอนแกว้ เปน็ เมอื งโบราณสมยั ทวารวด ี มคี นู า้� คนั ดนิ ลอ้ มรอบ ภายในเมอื งพบเสมา รปู ทรงสเี่ หลย่ี มจตั รุ สั ขนาดกวา้ ง-ยาวดา้ นละ ๒ วา ๒ ศอก บนสถปู มพี ระพทุ ธ หินขนาดใหญ่อายุราวพทุ ธศตวรรษท่ี ๑๒-๑๕ ตามต�านานเล่าว่า พระอรหนั ตก์ ลุ่มหน่ึงจะไปนมสั การ รปู ๒ องค ์ หนั หลงั พงิ กนั องคแ์ รกทา� ดว้ ยหนิ ศลิ าแลง ขนาดหนา้ ตกั กวา้ ง ๓ ฟตุ พระธาตพุ นมไดม้ าพกั แรมทดี่ อนแกว้ พระอรหนั ตอ์ งคห์ นงึ่ อาพาธหนกั ถงึ นพิ พาน พระอรหนั ตท์ เ่ี หลอื สงู ๔ ฟตุ หนั หนา้ ไปทางทศิ ตะวนั ออก องคท์ สี่ องทา� ดว้ ยทองใบ ขนาดหนา้ ตกั อยู่จึงถวายเพลิงทา่ นและก่อเจดยี ์บรรจุพระธาตุไว ้ ตอ่ มา พ.ศ. ๑๑ มกี ลุ่มคนเขา้ มาในดอนแกว้ แลว้ กวา้ ง ๔ ฟตุ สงู ๔ ฟตุ ครง่ึ หนั หนา้ ไปทางทศิ ตะวนั ตก ขา้ งสถปู ทางทศิ ตะวนั ออก สรา้ งใบเสมาหินทรายล้อมรอบพระธาตไุ ว้ และปกั รายรอบบริเวณดอนแก้ว เปน็ โบสถ์ฐานก่อดว้ ยหินศลิ าแลงรปู ทรงส่ีเหลี่ยมผืนผา้ ขนาดกวา้ ง ๕ วา ยาว ตอ่ มาภายหลงั ชมุ ชนเชอื้ สายลาวไดอ้ พยพมาจากเมอื งรอ้ ยเอด็ เมอื งชยั ภมู มิ าตงั้ ถนิ่ ฐานทด่ี อนแกว้ ๑๐ วา สงู ๑ วา มพี ระพทุ ธรปู ทอใบขนาดเลก็ อีกองค์ หน้าตกั กวา้ ง ๒ ฟตุ มีท้าวชินเป็นหัวหน้าและได้ปฏิสังขรณ์เจดีย์แบบศิลปะล้านช้างรุ่นหลัง จากจารึกท่ีฐานพระธาตุเป็น สูง ๓ ฟุตคร่ึง ยอดเกศท�าด้วยทองค�าแท้ ท่ีส�าคัญบนฐานพระพุทธรูป ตัวอกั ษรไทน้อยบอกวา่ บรู ณะเสร็จสนิ้ ปี พ.ศ. ๒๔๔๑ อายุราวพทุ ธศตวรรษท ่ี ๒๒-๒๔ และประมาณ องค์น้ีมีอักษร “มคธโบราณ” บันทึกไว้ความว่า “จุลศักราชที่ ๗ ปีเบิกไข้ เดือน ๑๒ เพ็งแสนธัมมา ป ี พ.ศ. ๒๔๗๑ มคี นหลายกลมุ่ เขา้ มาอยใู่ นดอนแกว้ สว่ นใหญเ่ ปน็ ลาวเวยี ง ดงั รปู แบบทป่ี รากฏในปจั จบุ นั ผวั เมียแลลูกหลานพนี่ ้องมีศรทั ธาสรา้ ง” (จ.ศ. ๗ ตรงกับ พ.ศ. ๑๑๘๘) องค์พระธาตุ หลังจากท่ีชาวบา้ น คือ ส่วนฐานประกอบด้วยฐานทักษิณ ๒ ช้ัน ก่อสร้างด้วยศิลาแลงสอปูนชั้นแรกกว้าง ๑๔ เมตร ได้ค้นพบสถูปและพระพุทธรูปโบราณไม่นานพลังศรัทธาของชาวพุทธ ผู้แสวงบุญได้หลั่งไหล สงู ๑.๒๕ เมตร มที างขนึ้ ลงทางทศิ ตะวนั ออกและทศิ ตะวนั ตก ถดั ขนึ้ ไปเปน็ ฐานเขยี ง ๒ ชนั้ ฐานเขยี งชน้ั ท ี่๒ สู่บ้านเดิมต่างร่วมบริจาคทรัพย์สินและปัจจัยเพ่ือท�านุบ�ารุงพุทธสถานแห่งน้ี การก่อสร้างองค์พระธาตุ ประดับด้วยกลบี บัวที่มุมกวา้ งยาวดา้ นละ ๑๐ เมตร สูง ๑.๕๐ เมตร มีทางขน้ึ ลง ๔ ดา้ น สว่ นกลาง เทพจินดาได้เร่มิ ขึน้ ในสมัยรัชกาลท ่ี ๖ โดยเลียนแบบจากองคพ์ ระธาตพุ นม กอ่ อฐิ ฉาบปูนครอบสถูปและ ฐานทั้ง ๔ ด้านประดับลวดลายปูนปั้นนูนต�่าภาพเหล่าเทพชุมนุมบูชาพระพุทธเจ้า เหนือฐานเขียง พุทธรูปโบราณทั้งสององค์มิได้หักบิ่นแต่ประการใด คงประทับน่ังเป็นสง่าเหมือนเดิมทุกประการ ในป ี เป็นฐานบัวลูกแก้วมีส่วนกลางเจดีย์เป็นทรงบัวเหล่ียมซ้อนลดหลั่นสลับกับฐานบัวลูกแก้ว ๓ ช้ัน พ.ศ. ๒๕๐๙-๒๕๑๐ การก่อสร้างพระธาตุองค์ใหม่แทนองค์เดิมได้เสร็จสมบูรณ์ ดังที่ปรากฏ เพื่อเป็น สว่ นยอดเปน็ ปลสี เ่ี หลยี่ มประดบั ดว้ ยฉตั ร โบราณสถานวดั มหาธาตเุ จดยี ด์ อนแกว้ พนื้ ทป่ี ระมาณ ๑๒ ไร ่ สถานสกั การบชู าแกพ่ ทุ ธศาสนกิ ชนชว่ั กาลนาน และในวนั ขน้ึ ๑๓-๑๕ คา�่ เดอื น ๕ ของทกุ ป ี ชาวบา้ นเดยี ม ๔๐ ตารางวา อยู่ระหว่างขึ้นทะเบียนโบราณสถาน และเม่ือถึงเดือนเมษายนได้จัดให้มีการประเพณี จะจัดงานนมสั การพระธาตุเจดีย์เทพจินดาเปน็ ประจ�าทกุ ป ี สรงนา�้ สงกรานตพ์ ระมหาธาตเุ จดยี ด์ อนแก้วเปน็ ประจา� ทกุ ปี อดุ รธานี 101 ท่ีตงั้ : อยบู่ ้านดอนแก้ว หมู่ท่ี ๕ ต�าบลกมุ ภวาปี อ�าเภอกุมภวาป ี จังหวัดอุดรธาน ี ๔๑๑๑๐ การเดินทาง : จากจังหวัดอุดรธานี-อา� เภอกุมภวาป ี ๔๕ กิโลเมตร เลย้ี วซ้ายไปบ้านดอนแกว้ ๑ กิโลเมตร ถงึ วดั มหาธาตเุ จดีย์ดอนแก้ว เบอรต์ ดิ ตอ่ : การทอ่ งเทยี่ วแหง่ ประเทศไทย (ททท.) สา� นกั งานจงั หวดั อดุ รธาน ี โทร. ๐ ๔๒๓๒ ๕๔๐๖-๗ หรือ ทีท่ �าการปกครองอา� เภอกมุ ภวาปี โทร. ๐ ๔๒๓๓ ๔๔๔๖ 100 เสน้ ทางท่องเทย่ี ว มรดกภมู ิปัญญาทางวฒั นธรรม

นอกจากน้ีในบริเวณเดยี วกนั ยังม ี โฮงหด เปน็ สถานทีศ่ ักดส์ิ ิทธแ์ิ ละ ๗.๖ สถานท่ีท่องเท่ียวทางประวัติศาสตร์และโบราณคดี บ้านเชียงแหว ตําบลเชียงแหว เขตหวงหา้ ม ตามทมี่ บี นั ทกึ ปรากฏเปน็ ภาษามคธโบราณ จ.ศ. ๗ ตรง อําเภอกมุ ภวาปี จงั หวดั อุดรธานี กับ พ.ศ. ๑๑๘๘ ใชป้ ระกอบพธิ ีกรรมคอื พิธีหด หรือสรงน�า้ เฉพาะ ประวัตศิ าสตร์บา้ นเชยี งแหว และวดั สมศรสี ะอาด พระสงฆท์ ป่ี ฏบิ ตั ดิ ี ตงั้ อยใู่ กลก้ บั ทา่ เรอื บา้ นเดยี ม ชมแหลง่ ทอ่ งเทยี่ ว นายสนธยา อดุ ชาชน กา� นันต�าบลเชียงแหว ได้บอกเลา่ ประวตั บิ า้ นเชียงแหว ตา� บลเชยี งแหว ชมทะเลบัวแดงหนองหาน และสามารถแวะเข้าไปนมัสการได้โดย อา� เภอกุมภวาป ี จงั หวัดอดุ รธานีว่า ค�าว่า เชียง คือ คนท่ศี ึกจากการบวชเณร และแหว หมายถึง การ สะดวก (ป้ายแนะนา� สถานที)่ ช�าแหละ เมื่อนา� สองค�ามารวมกนั หมายถึง คนท่ีเคยบวชเณรเปน็ ผู้ชา� แหละเน้อื กระรอกด่อน (เผอื ก) และได้ศึกษาจากหนงั สือประวัติบ้านเชียงแหวที่เขยี น โดยหลวงปสู่ า สาสนปวโร (พระครูพทิ กั ษว์ ิหาร ท่ีตั้ง : วัดพระธาตุเทพจินดาบ้านเดียม ต�าบลเชียงแหว กิจ) ว่า เร่ิมตั้งถ่ินฐานที่บ้านเชียงแหวเม่ือราวปี พ.ศ. ๒๓๗๕ นับถึงปัจจุบันรวม ๑๘๗ ปี ตรงกับ อ�าเภอกมุ ภวาปี จังหวัดอดุ รธาน ี ๔๑๑๑๐ รัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระน่ังเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลท่ี ๓ โดยครอบครัวกลุ่มหน่ึงอพยพมาจาก การเดินทาง : การเดินทางจากจังหวัดอุดรธานี-อ�าเภอ เมอื งมญั จาครี ี จงั หวดั ขอนแกน่ หวั หนา้ กลมุ่ ชอ่ื ชาญ เมอื่ มหี ลายกลมุ่ จงึ แยกเรยี กเปน็ กลมุ่ หรอื คมุ้ เดมิ กุมภวาปี ๔๕ กโิ ลเมตร วิ่งไปตามถนนหมายเลข ๓๐๒๐ อกี ๑.๑ บา้ นเชยี งแหวขนึ้ กบั ตา� บลอมุ่ จาน อา� เภอกมุ ภวาป ี จงั หวดั อดุ รธาน ี และตอ่ มาเมอื่ ป ี ๒๕๑๒ ไดแ้ ยกเปน็ กิโลเมตร เล้ียวซ้ายเข้าสู่ถนนหมายเลข ๒๓๕๐ ถึงบ้านพังง ู เลี้ยว ตา� บลเชียงแหว รวม ๑๓ หมูบ่ ้าน และปัจจุบนั แยกเป็นบา้ นเชยี งแหว หมู่ที่ ๑, ๒, ๗, ๑๑, ๑๒ ซ้ายไปตามถนนห้วยสามพาดหมายเลข ๑๐๑๗ อ�าเภอประจักษ์ ศลิ ปาคม ประมาณ ๑๘ กิโลเมตร (สถานทเ่ี ดยี วกบั ท่าเรอื ท่องเท่ยี วทะเลบัวแดงบา้ นเดียม) วดั สมศรสี ะอาด บ้านเชียงแหว เบอร์ตดิ ต่อ : การท่องเทย่ี วแหง่ ประเทศไทย (ททท.) สา� นักงานจงั หวดั อดุ รธาน ี โทร. ๐ ๔๒๓๒ ครั้นต้ังหลักแหล่งมั่นคงแล้วทั้งสามกลุ่มจึง ๕๔๐๖-๗ หรือที่ท�าการปกครองอ�าเภอกุมภวาป ี โทร. ๐ ๔๒๓๓ ๔๔๔๖ ปรึกษากันหาที่สร้างวัด โดยชาวบ้านได้ค้นหาซาก วัดโนนพระธาตุ หรอื วัดเจติยาราม ปูชนียสถาน สุดท้ายพบโบสถ์แห่งหนึ่งที่ผุพังเหลือแต่ ตามต�านานเล่าว่า เมืองเชียงแหว ต้ังอยู่ทิศตะวันตก องคพ์ ระประธานทท่ี รงไวซ้ ง่ึ ศลิ ปะงดงามยง่ิ ประดษิ ฐาน ของหนองหาน เจา้ เชยี งแหวเปน็ ผูส้ ร้าง ได้ทรงสรา้ งวัด เจดยี ์ วัดน้ี บนฐานซง่ึ กอ่ ดว้ ยศลิ าแลง มใี บเสมาปกั รอบเปน็ สามชน้ั มชี อื่ วา่ วดั ชะทติ าราม ปจั จบุ นั นเี้ รยี ก โนนพระธาตหุ รอื วดั เจตยิ าราม พระเจดยี อ์ ยดู่ า้ นตะวนั ตกถดั ไปนบั วา่ สมบรู ณก์ วา่ แหง่ ที่ยังคงมีซากปรักหักพังปรากฏอยู่หลังจากสร้างเสร็จไม่นาน อนื่ ๆ อยรู่ ะหวา่ งคมุ้ เหลา่ และคมุ้ กลางตอ่ กนั จงึ พรอ้ มใจกนั บรู ณพระอโุ บสถ สรา้ งกฏุ ทิ สี่ า� นกั สงฆพ์ รอ้ ม บ้านเมืองก็ขยายอาณาเขตไปทิศเหนือจดเมืองสพังดินด�าของ มลู และต้งั ชอื่ จากเคา้ เดิมวา่ วดั ชะทิตาราม ตอ่ มาเปล่ียนเปน็ วดั สมศรีสะอาด เมื่อการก่อสรา้ งบรู ณะ เจา้ แสนธมั มาฟา้ เลอื่ ม และเมอื งเจา้ แสนสขุ าทางดา้ นทศิ ตะวนั ออก แลว้ เสรจ็ ไดไ้ ปนมิ นต์พระอาจารย์อุตมาจ�าพรรษาเปน็ เจ้าอธิการองคแ์ รกเม่ือ พ.ศ. ๒๓๘๑ และนบั (ปจั จบุ นั คอื บา้ นสวนมอญหรอื หมอ่ น) ยนั ไปจนถงึ เมอื งเจา้ แสนคา� ฟอ้ ง เนื่องตอ่ มาจนถงึ ปัจจุบัน ซึง่ พระอโุ บสถหลงั ใหญท่ เ่ี หน็ อยูป่ ัจจุบนั เริม่ สร้างเมือ่ ป ี ๒๕๑๒ โดยหลวงปู่ (ปัจจุบันคือบ้านแจ้ง หรือบ้านอุ่มจาน) ทิศใต้จดเมืองเชียงแก้ว สา สาสนปวโร (พระครพู ทิ ักษ์วหิ ารกิจ) และปรากฏหลกั ฐานทางโบราณคดที ปี่ ักใบเสมาหินทรงใบบัว (ปจั จุบันคือบา้ นดอนแก้ว) ทศิ ตะวันออกจดเมืองปังหรือเมืองพรึก เรยี งชิดกนั เป็น ๓ ก้อน อยตู่ รงจดุ เดมิ ท่พี บ ดา้ นข้างท้ังทศิ เหนือและใต ้ และปกั โดยรอบพระอโุ บสถทงั้ ทศิ ตะวนั ตกจดเมอื งศรที นั ดอน (ปจั จบุ นั คอื บา้ นพนั ดอน) เขา้ ใจวา่ สท่ี ิศ แตเ่ ดิมมีเจดยี โ์ บราณแตป่ รักหักพังไปหมดแล้ว บงึ หนองหาน หรือ ชะทติ านคร อยูใ่ นอารักขาของพระยาเชยี งแหวดว้ ย ใกล้กับพระอุโบสถหลังใหญ่ด้านทิศตะวันออกเฉียงเหนือ ได้มีการสร้างศาลปู่พญานาค กลา่ วไดว้ า่ บ้านเมืองทส่ี ร้างขน้ึ ใหมท่ ้งั หมดที่ต้งั อยู่ในบริเวณโดยรอบหนองหานในยุคสมัยนั้น ศรีสุทโธ ซึ่งเป็นพญานาคในต�านานค�าชะโนด และในอดีต มคี วามเจรญิ ไพบรู ณพ์ นู สขุ เสมอหนา้ กนั ทกุ ขอบเขตขณั ฑสมี าตดิ ตอ่ ไปมาคา้ ขายกนั ฉนั พนี่ อ้ งมติ รสหาย เมอ่ื ประมาณ ๑๐ ปกี อ่ น ไดม้ งี เู หลอื มขนาดใหญเ่ ทา่ กบั ทอ่ นขา ประมาณได้ ๒-๓ ช่ัวอายุก็ค่อยเสื่อมลงตามล�าดับ เห็นจะเป็นเพราะอุทกภัย ผู้คนละทิ้งเมืองเหล่าน้ี ข้ึนมาปรากฏตัวให้เห็นทุกปี ท่ีชาวบ้านเชื่อว่าเป็นพญานาค สง่ิ กอ่ สรา้ งขาดการดแู ลซอ่ มแซม สง่ิ ทสี่ รา้ งอยา่ งถาวรจรงิ ๆ เชน่ พระธาตเุ ชยี งแกว้ (พระมหาธาตเุ จดยี ์ ศรีสุทโธ และถัดไปอีกเป็นพระวิหารจัตุรมุขเช่ือมติดพ้ืนดิน วัดมหาธาตุเจดีย์ดอนแก้ว) จงึ ยังคงสภาพเหมอื นเดมิ บา้ ง เปิดผนังเป็นทางบันไดข้ึนได้ทั้งสามด้านและผนังอีกด้าน ปิดทึบ มีพระพุทธรูปเก่า ศิลปะล้านช้างประดิษฐานเป็น 102 เส้นทางทอ่ งเที่ยว มรดกภมู ปิ ญั ญาทางวฒั นธรรม องคพ์ ระประธานอยู่ภายในใหส้ ักการบชู า ศาลเจา้ ปศู่ รีสุทโธนาคา วดั สมศรีสะอาด อุดรธานี 103

พระพทุ ธรปู พระองคแ์ สน ศาลเจา้ ปู่ผาแดง และศาลเจา้ ปพู่ ระยาขอม บา้ นเชียงแหว เม่ือวันท่ี ๒๘ กรกฎาคม ๒๔๙๕ หลวงปู่สา ได้อัญเชิญเจ้ามเหศักด์ิมาต้ังเป็นศาลเทพารักษ์หลักบ้านอยู่ที่บ้านเชียงแหว หมู่ท่ี ๑ สาสนปวโร (พระครูพิทักษ์วิหารกิจ) น�าพระพุทธ ชอ่ื “ปผู่ าแดง” ทชี่ าวบา้ นนบั ถอื กนั วา่ เปน็ ดวงวญิ ญาณของทา้ วผาแดง โดยจะมกี ารเลยี้ งปผู่ าแดง หรอื รูปพระองค์แสน มาประดิษฐานไว้ท่ีวัดสมศรีสะอาด เฉลมิ ฉลองบวงสรวงบูชาเซน่ ไหวท้ กุ วันพธุ ตลอดท้งั ปี บ้านเชียงแหว อ�าเภอกุมภวาปี จังหวัดอุดรธานี ซึ่งตาม ต�านานว่า หลวงพ่อพระองค์แสนองค์แรก ประทับอยู่ ส่วนท่ีดอนยางมีหอปู่ตาเช่นกัน เรียกว่า หอปู่- เมอื งหงสาวด ี ประเทศพมา่ ชว่ งทมี่ กี ารศกึ สงครามแยง่ ชงิ เชยี งเสรฐิ หรอื หอปพู่ ระยาขอม เชอื่ กนั วา่ เปน็ ดวงวญิ ญาณ ดินแดนหลวงพ่อองค์แสน จึงได้ถูกเคล่ือนย้ายไม่เป็นท ่ี ของพระยาขอมซงึ่ เปน็ พระบดิ าของนางไอค่ า� โดยชาวบา้ น ความศักดิ์สิทธิ์ของหลวงพ่อพระองค์แสน เป็นท่ีทราบ ท่ีอยู่โดยรอบหนองหานท้ัง ๑๔ ต�าบลในอ�าเภอกุมภวาป ี โดยทั่วไป ดว้ ยพทุ ธานภุ าพที่ปรากฏใหเ้ ห็น จงึ ท�าใหเ้ กิด ได้มาร่วมทา� พิธีเลย้ี งป่พู ระยาขอมทกุ หมบู่ ้าน โดยไดถ้ วาย การทะเลาะวิวาทแย่งชิงกัน มีพราหมณ์นักบุญอาวุโสท่านหนึ่งเป็นท่ีเคารพนับถือของคนในสมัยน้ัน สตั วใ์ หญค่ อื กระบอื (ควาย) ซง่ึ มกี ารจดั เปน็ ประเพณตี ดิ ตอ่ ต้องการยุติปัญหาต่าง ๆ จึงได้ประกอบพิธีกรรม หล่อองค์จ�าลองหลวงพ่อพระองค์แสนขึ้น ๔ องค์ กนั ทกุ ๓ ปตี อ่ หนงึ่ ครง้ั ตอ่ เนอ่ื งตลอดมา เพอ่ื นา� เนอื้ กระบอื หลอ่ เสรจ็ ก็น�าไปประดิษฐานท้งั ๔ ทศิ (ออก-ตก-เหนอื -ใต้) ปญั หาการแยง่ ชงิ หลวงพอ่ พระองคแ์ สน มาบวงสรวงบูชา และน�ามาแบ่งปันกันกินทุกครอบครัว จึงยุติลง พระพุทธรูปพระองค์แสนนี้มีพุทธลักษณะตามแบบหลวงพระบาง ประเทศสาธารณ ในแต่ละหมู่บ้าน และต้องปรุงอาหารกินให้หมดภายใน ประชาธิปไตยประชาชนลาว (สปป.ลาว) ส่วนองค์จริงนั้นไม่ทราบว่ายังอยู่ท่ีประเทศพม่าหรือไม ่ วันเดียว ถ้ามีอาหารเหลือจะไม่เก็บไว้กินอีกและจะน�าไป แตส่ ่อี งคท์ ่ีสร้างใหมพ่ อท่ีจะติดตามไดบ้ า้ ง คือ เททิ้งเสีย ซ่ึงเชื่อว่าจะท�าให้ฝนตกตามฤดูกาล พืชพันธุ์ องค์แรก ทราบว่าอยู่ที่จังหวัดเชียงราย องค์ท่ีสอง มีต�านานบันทึกไว้ว่าสร้างเม่ือจุลศักราช ธญั ญาหารอดุ มสมบรู ณ ์ ๑๒๘ เดือน ๔ ข้นึ ๔ ค่�า ปีมะแม ตรงกบั พทุ ธศกั ราช ๑๒๔๔ ปจั จุบันพทุ ธศกั ราช ๒๕๖๒ จึงนา่ จะ มีอาย ุ ๑,๓๑๘ ปี ประดษิ ฐานอยูว่ ดั พระธาตเุ ชงิ ชมุ วรวหิ าร ตงั้ อยู่ริมหนองหาน อา� เภอเมอื ง จังหวดั ทตี่ ง้ั : อยทู่ บ่ี า้ นเชยี งแหว หมทู่ ี่ ๑ ตา� บลเชยี งแหว สกลนคร องค์ที่สาม ประดิษฐานอยู่ท่ีวัดโพธ์ิชัยนาพึง บ้านนาพึง อ�าเภอนาแห้ว จังหวัดเลย และ อ�าเภอกมุ ภวาป ี จังหวัดอดุ รธาน ี ๔๑๑๑๐ องค์ที่ส่ี ประดิษฐานอยู่ที่พิพิธภัณฑ์อนุสรณ์สถานหลวงปู่สา สาสนปวโร (พระครูพิทักษ์วิหารกิจ) วดั สมศรสี ะอาด บา้ นเชยี งแหว อา� เภอกมุ ภวาป ี จงั หวดั อดุ รธาน ี ซงึ่ หลวงปสู่ าไดร้ บั มอบจากคณุ ตามหาบญุ มี การเดินทาง : จากจังหวัดอุดรธานี-ขอนแก่น เศษศลิ า ในขณะทีห่ ลวงปสู่ าเปน็ ผู้ชว่ ยเจ้าอาวาสวดั ราชนัดดารามวรวหิ าร กรุงเทพมหานคร มาตามถนนหมายเลข ๒ ประมาณ ๓๐ กโิ ลเมตร ถงึ ทางแยก เล้ยี วซ้ายเขา้ บา้ นดงเรอื ง บ้านเซียบ และบ้านเชียงแหว ประมาณ ๖ กโิ ลเมตร พพิ ธิ ภัณฑห์ ลวงปสู่ า สาสนปวโร (พระครพู ทิ ักษว์ หิ ารกิจ) พพิ ธิ ภณั ฑ์หลวงป่สู า สาสนปวโร เบอรต์ ิดต่อ : นายสนธยา อุดชาชน ก�านันตา� บลเชียงแหว โทร. ๐๘ ๘๓๑๐ ๔๗๖๗ ต่อมาเมื่อปี ๒๕๒๖ หลวงปู่สาได้มรณภาพ และภายหลัง เมื่อปี ๒๕๕๘ ศิษยานุศิษย์ ได้ร่วมกันจัดสร้างอาคารพิพิธภัณฑ์ ท่องเที่ยว “ทะเลบวั แดง หนองหาน กุมภวาปี อดุ รธานี” หลวงปู่สา สาสนปวโร (พระครูพิทักษ์วิหารกิจ) จนแล้วเสร็จ ดินแดนตามตาํ นานทา้ วผาแดงนางไอ่ ตง้ั อยวู่ ดั สมศรสี ะอาด บา้ นเชยี งแหว และปจั จบุ นั ไดน้ า� หลวงพอ่ องคแ์ สน หนึ่งในแหล่งท่องเท่ียวท่ีมีศักยภาพและเป็นจุดเด่นของ มาประดิษฐานไว้ในพิพิธภัณฑ์ดังกล่าว (หนังสืองานอนุสรณ์ จังหวัดอุดรธานี น่ันคือ “ทะเลบัวแดง หนองหาน กุมภวาปี” ฉลองสมโภชน์พิพิธภัณฑ์หลวงปู่สา สาสนปวโร วัดสมศรีสะอาด (ณัฐณภรณ์ เอกนราจินดาวัฒน์. รายงานการวิจัยเรื่องการ บ้านเชียงแหว ต�าบลเชียงแหว อ�าเภอกุมภวาปี จังหวัดอุดรธานี พัฒนาการท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์ทะเลบัวแดง อ�าเภอกุมภวาปี รวบรวมโดยนายเดชภญิ โญ ชูมา) จังหวัดอดุ รธานี. ตพี มิ พใ์ นวารสารสนั ติศกึ ษาปรทิ รรศน ์ มจร ปที ี่ ๖ ฉบับท ่ี ๓ (กรกฎาคม-กันยายน ๒๕๖๑) : หนา้ ๑๒๔๑) เหน็ ไดจ้ ากคา� ขวญั จงั หวดั ทม่ี วี า่ “กรมหลวงประจกั ษฯ์ สรา้ งเมอื ง ลอื เลอื่ งแหลง่ 104 เส้นทางท่องเท่ียว มรดกภมู ิปัญญาทางวฒั นธรรม ธรรมะ อารยธรรมหา้ พนั ป ี ธานผี า้ หมขี่ ดิ ธรรมชาตเิ นรมติ ทะเลบวั แดง” ทะเลบวั แดงเปน็ แหลง่ ทอ่ งเทย่ี ว ทางธรรมชาต ิ ต้ังอยใู่ นอา� เภอกุมภวาปี อยใู่ นบงึ นา้� จดื หนองหาน ถือเปน็ บงึ ขนาดใหญ่เปน็ ล�าดบั สอง ของภาคตะวันออกเฉียงเหนือรองจากหนองหาร จังหวัดสกลนคร มีพื้นท่ีกว้างถึง ๒๒,๕๐๐ ไร่ เป็น แหล่งน้�าธรรมชาติอันอดุ มไปด้วยเกาะ พันธุ์พืช พนั ธ์ปุ ลากว่า ๒๐๐ ชนดิ และพันธุ์นกนา้� กวา่ ๓๖ ชนิด อุดรธานี 105

ซง่ึ บวั ในทะเลบวั แดงนจ้ี ะเรม่ิ แตกใบและออกดอกตมู ทอ่ งเทยี่ ววิถชี มุ ชนบ้านเชียงแหว ในช่วงเดือนตุลาคม โดยจะออกดอกจ�านวนมากท่ีสุดใน กลมุ่ วิสาหกิจชมุ ชนโฮมสเตยเ์ ชงิ อนุรักษบ์ ้านเชียงแหว ช่วงเดือนธันวาคม-กุมภาพันธ์ และค่อย ๆ ลดจ�านวน ปี ๒๕๕๒ กลุ่มวสิ าหกิจชมุ ชนโฮมสเตย์เชิงอนรุ กั ษ์บา้ นเชยี งแหว ได้รับการประเมนิ มาตรฐาน ลงในเดือนมีนาคม ซ่ึงบางช่วงดอกบัวจะเบ่งบานอยู่ใน โฮมสเตย์ไทยจากการท่องเท่ียวแห่งประเทศไทย (ททท.) และได้รับการจดทะเบียนวิสาหกิจชุมชน บรเิ วณใกล้กับท่าเรอื บา้ นเดยี ม ท่าเรอื หัวดอนคง ทา่ เรอื ตามพระราชบัญญัติส่งเสริมวิสาหกิจชุมชน พ.ศ. ๒๕๔๘ เรียบร้อยแล้ว เพื่อต้อนรับนักท่องเท่ียว คอนสาย ทา่ เรอื บา้ นแชแล บ้านโนนนา้� ยอ้ ย และทา่ เรอื สัมผัสวัฒนธรรม ประวัติความเป็นมา ชมธรรมชาติและวิถีชีวิตทะเลบัวแดง ในช่วงเดือนกันยายน บ้านเชียงแหว ดอกบัวแดงจะเร่ิมบานในช่วงเชา้ ตรู่จนถงึ เปน็ ต้นไปจนถงึ เดือนมนี าคม เวลาประมาณ ๑๑.๐๐ นาฬกิ า นอกจากนัน้ ในช่วงเดือน โดยมีท่ีพักโฮมสเตย์จ�านวน ๒๑ หลัง ค่าบริการอาหาร ๕๐ บาท/ม้ือ/คน ค่าบริการลงเรือ มกราคมจะมีการจัด “เทศกาลบัวแดงบาน” ข้ึนเป็น เท่ียวชมทะเลบัวแดง ๔๐๐ บาท/ล�า ค่าบริการนวดแผนไทย อบสมุนไพร ๑๐๐-๑๕๐ บาท/ช่ัวโมง ประจ�าทุกปี (อ้างถึงแล้วใน คู่มือเส้นทางท่องเท่ียวเชิง มีกิจกรรมล่องเรือทะเลบัวแดง ชมธรรมชาติและนกนานาชนิด พร้อมชมวิถีชีวิตชาวบ้าน วิธีท�าไร่นา วัฒนธรรม ส�านักงานวัฒนธรรมจังหวัดอุดรธานี,๒๕๖๑ สวนผสมแบบเศรษฐกจิ พอเพยี ง ชมวธิ กี ารแปรรปู ขา้ วเพอื่ สขุ ภาพ วธิ ที อผา้ ฝา้ ย ทอเสอื่ กก การจกั สาน : หนา้ ๓๗) ไมไ้ ผแ่ บบโบราณ ผลติ ภณั ฑพ์ นื้ บา้ น การนวดแผนไทยและอบสมนุ ไพรเพอื่ สขุ ภาพ นมสั การพอ่ ปผู่ าแดง แสดงให้เห็นถึงความอุดมสมบูรณ์ของระบบ พอ่ ปพู่ ระยาขอม พระพทุ ธรปู พระองคแ์ สน และพพิ ธิ ภณั ฑห์ ลวงปสู่ า ชมบรรยากาศทวิ ทศั นต์ ะวนั รอน นิเวศ มีกิจกรรมการท่องเท่ียวสร้างความประทับใจให้ ท่ีหนองหานกุมภวาปี ชมการแสดงของเด็กเยาวชนและชาวบ้าน นั่งรถอีแต๊กชมการยกยอหาปลา แก่นักท่องเท่ียว รวมถึงการเย่ียมชมแหล่งผลิตภัณฑ์ มีการจ�าหน่ายสินค้าเด่น อาทิ ผลิตภัณฑ์ผ้าทอมือมัดหม่ีขิดลายดอกพิกุลน้อยย้อมสีจากบัวแดงหมัก สินค้าพ้ืนบ้าน ซึ่งได้แบ่งกระจายไปตามหมู่บ้านซึ่งเป็น โคลนดนิ สนมในหนองหาน ผ้าฝ้ายทอมือย้อมสีจากกลีบและก้านบวั แดง เสื่อกก นวดแผนไทย สม้ ตา� ทีต่ ้งั ของ “ทา่ เรือ” ทีอ่ ยรู่ อบหนองหาน มที ั้งหมด ๖ ทา่ สายบวั แดง น�้าพรกิ บวั แดง เมยี่ งบวั แดง ขนมหมกบวั ชาบวั แดง ชาใบขล ู่ ชาตะไคร้ นา้� ปั่นรากบัวแดง ได้แก่ ท่าบ้านเดียม ท่าดอนคง ท่าคอนสาย ท่าแชแล ชาใบหมน่ เป็นต้น ท่าโนนน้�าย้อย และท่าเชียงแหว โดยท่าบ้านเดียมเป็น เบอร์ติดต่อ : นางสาวพวงทอง อุดชาชน โทร. ๐๘ ๕๔๕๘ ๑๐๗๕, ๐๖ ๑๐๙๗ ๕๓๑๒ ท่าที่นักท่องเที่ยวให้ความสนใจมากที่สุด เน่ืองจาก ประธานกลุ่มวสิ าหกิจชมุ ชนกลุ่มโฮมสเตย์เชงิ อนุรกั ษบ์ า้ นเชยี งแหว การจัดการระบบการท่องเที่ยวท้องถ่ิน ได้จัดให้ท่าบ้านเดียมเป็นศูนย์กลางของการท่องเที่ยวทะเล บัวแดง ขณะท่ีท่าอื่น ๆ เช่นเดียวกับท่าเชียงแหว ต�าบลเชียงแหว อ�าเภอกุมภวาปี จังหวัดอุดรธาน ี กล่มุ โฮมสเตยบ์ ้านเชียงแหวตอ้ นรับนกั ทอ่ งเทย่ี ว ท่ีมีสถานที่ที่เป็นจุดเด่นคือ พระธาตุเจติยาราม (วัดโนนธาตุ) หอปู่ผาแดง หอปู่พระยาขอมใหญ่ นอกจากน ี้ ยงั มจี ดุ แวะพกั โฮมสเตย ์ และแหลง่ ผลติ ภณั ฑส์ นิ คา้ พน้ื บา้ นนา้� ตาลกอ้ น (ตาลโตนด) เปน็ ตน้ อุดรธานี 107 (ณัฐณภรณ ์ เอกนราจนิ ดาวัฒน ์ : หน้า ๑๒๔๒) หากต้องการไปท่องเท่ียวทะเลบัวแดงแห่งหนองหานกุมภวาปี จังหวัดอุดรธานี ท่านสามารถ เดนิ ทางไปใชบ้ รกิ ารลงเรอื ไดท้ ท่ี า่ เรอื บา้ นเดยี ม โทร. ๐๘ ๙๓๙๕ ๐๘๗๑ ซง่ึ มเี รอื ใหญใ่ หบ้ รกิ ารกวา่ ๒๐๐ ลา� หรอื เรอื หางยาว ๒๐ ลา� ตดิ ตอ่ ทา่ เรอื เชยี งแหว โทร. ๐๘ ๑๘๗๒ ๘๒๑๓, ๐๘ ๘๓๑๐ ๔๗๖๗ หรอื ทา่ เรอื หวั ดอนคง โทร. ๐๙ ๓๙๓๙ ๔๑๗๙, ๐๘ ๔๗๐๘ ๒๓๒๓ หรอื ทา่ เรอื คอนสาย โทร. ๐๘ ๖๒๓๐ ๒๔๒๔, ๐๘ ๓๓๖๑ ๙๙๒๗ หรอื ทา่ เรือแชแล โทร. ๐๘ ๕๐๐๒ ๓๕๕๗ หรือท่าเรอื โนนนา�้ ย้อย โทร. ๐๙ ๕๐๐๒ ๓๕๕๗ คา่ บรกิ ารเชา่ เหมาเรอื จะอยรู่ ะหวา่ งราคาลา� ละ ๔๐๐-๕๐๐ บาท/เทยี่ ว เรอื ลา� ใหญน่ งั่ ไดป้ ระมาณ ๕-๖ คนต่อลา� และเรือหางยาวราคาเชา่ เรือล�าละ ๒๕๐ บาท/เทีย่ ว และนัง่ ได้ประมาณ ๒-๓ คนต่อลา� ในชว่ งระหวา่ งเวลา ๐๕.๐๐-๑๖.๐๐ น. หรอื ตดิ ตอ่ นางสาวพวงทอง อดุ ชาชน โทร. ๐๘ ๕๔๕๘ ๑๐๗๕, ๐๖ ๑๐๙๗ ๕๓๑๒ ประธานกลมุ่ วสิ าหกิจชมุ ชนกลมุ่ โฮมสเตย์เชิงอนรุ กั ษบ์ ้านเชียงแหว 106 เสน้ ทางท่องเที่ยว มรดกภมู ปิ ญั ญาทางวัฒนธรรม

ผลติ ภัณฑผ์ ้ามัดหมย่ี ้อมบัวแดง ผลิตภัณฑ์จากกะลามะพรา้ ว ผลิตจากกะลามะพร้าวออกแบบและ สืบเน่ืองจากผ้าทอมือเป็นมรดกภูมิปัญญาทาง วฒั นธรรมเพอื่ ใหส้ อดคลอ้ งกบั การสง่ เสรมิ ใหห้ มบู่ า้ นเชยี งแหว แกะสลกั ลวดลายเปน็ อตั ลักษณ์ของทอ้ งถ่ิน เช่น เป็นหมู่บ้านเชิงท่องเท่ียวทางวัฒนธรรมและเชิงนิเวศ รูปทรงใบบัว ดอกบัว เป็นโคมไฟ กระบวย ทม่ี ตี า� นานทา้ วผาแดงนางไอ ่ จงึ ไดค้ ดิ คน้ เพอื่ ใหม้ อี ตั ลกั ษณ์ ถ้วยกาแฟ สร้อยคอ เนื่องจากผู้คนหันมาใช้ ทะเลบวั แดงอยบู่ นลายผา้ เปน็ ผา้ ทย่ี อ้ มสธี รรมชาต ิ โดยนา� ผลติ ภัณฑจ์ ากธรรมชาติ โดยกล่มุ หัตถกรรมงาน กลบี เกสร และก้านบัวแดง มาท�าเปน็ สยี ้อมด้วยเสน้ ดา้ ย ประดษิ ฐจ์ ากไมไ้ ผแ่ ละกะลามะพรา้ วบา้ นเชยี งแหว ฝ้ายเพื่อมัดหม่ีขิดและทอเป็นผืนผ้าลวดลายสีสันสวยงาม แตง่ แตม้ เรอื่ งราวตา� นานทา้ วผาแดงนางไอแ่ ละทะเลบวั แดง เบอร์ติดต่อ : นางสาวพวงทอง อุดชาชน โทร. ๐๘ ๕๔๕๘ ๑๐๗๕, ๐๖ ๑๐๙๗ ๕๓๑๒ เพอ่ื สนองประโยชนก์ ารใชส้ อยในการดา� รงชวี ติ ของมนษุ ย์ ประธานกลุ่มวสิ าหกิจชุมชนกลมุ่ โฮมสเตย์เชงิ อนรุ ักษ์บา้ นเชียงแหว สร้างอาชีพ และวถิ ชี ีวิตใหด้ า� รงอยูอ่ ย่างย่ังยืน กรรมวิธีการย้อมผ้าฝ้ายจากบัวแดง จะน�า อาหารสขุ ภาพจากทะเลบวั แดง ดอกบัวแดงสดมาหั่นแล้วนา� มาโขลกแล้วน�ามาป้ัน แล้วใช้ น้าํ พริก แจว่ บองบัวแดง นา้� มะขามเปยี กหรอื นา�้ มะนาว หรอื สารสม้ ใสล่ งไปในนา�้ ตม้ กลุ่มโฮมสเตย์เชิงอนุรักษ์บ้านเชียงแหว ดอกบัวแดง สีดอกบัวแดงที่ได้จะเปน็ สีชมพูและติดดา้ ยที่ ได้รับสืบทอดจากบรรพบุรุษที่ท�าน�้าพริกและ ย้อมได้ทนนาน แล้วน�าไปต้มประมาณ ๓๐ นาที แล้วใส่ แจว่ บองจากปลารา้ ทม่ี ปี ลาอยใู่ นหนองหาน จงึ นา� มา เกลอื ลงไป นา� ปอยฝา้ ยแทล้ า้ งนา้� แลว้ บดิ ออก นา� ปอยฝา้ ย หมักเป็นปลาร้าข้ามปี และน�ามาแปรรูปเป็น ลงยอ้ มกบั นา�้ สแี ละตม้ ประมาณ ๓๐ นาทถี งึ ๑ ชว่ั โมง หรอื น�า้ พรกิ และแจว่ บองบวั แดง สบื เน่ืองจากเทศกาลท่องเทยี่ ว “ทะเลบัวแดงบาน หนองหานกุมภวาป”ี นา� นา�้ สยี อ้ มกบั ผา้ ฝา้ ยทท่ี อเปน็ ผนื กไ็ ด ้ หากตอ้ งการยอ้ มสี ทา� ใหม้ ชี อื่ เสยี ง กลมุ่ ฯ จงึ พฒั นานา�้ พรกิ ตาแดง มาเปน็ นา้� พรกิ บวั แดง แจว่ บองบวั แดง สตู ร “โฮมสเตย”์ บวั แดงใหเ้ ขม้ หรอื เดน่ ชดั ขนึ้ ตอ้ งยอ้ มซา�้ เดมิ ประมาณ ๔-๕ เปน็ ผลติ ภณั ฑ์ตวั ใหมท่ ี่พรอ้ มจะคัดสรรในป ี ๒๕๕๕ โดยได้รับมาตรฐานผลติ ภณั ฑใ์ นด้านอาหาร (อย.) คร้ัง/รอบ สีที่ย้อมจะได้สีบัวแดง จุดเด่นของผลิตภัณฑ์ จากส�านกั งานสาธารณสุขจังหวัดอดุ รธานี ใช้วัสดุในทอ้ งถิ่นผลติ วัตถุดบิ และสว่ นประกอบ พรกิ แหง้ เป็นการทอผ้าด้วยฟืม ๔ ตะกอ ชื่อลายดอกพิกุลน้อย อยา่ งด ี เนอ้ื ปลาแทจ้ ากหนองหานกุมภวาป ี หอมแดง กระเทียม ขา่ ตะไคร ้ ใบมะกรูด กลีบบวั แดง ลายลูกแก้ว สไี ม่ตก เนื้อน่มิ จากการหมกั โคลนดนิ สนมใน น้า� ปลาอยา่ งด ี เกลอื ไอโอดนี นา�้ ตาล มะขามเปยี ก หนองหาน สวมใสไ่ ด้กบั ทกุ สภาพอากาศหรอื สถานการณ์ สม้ ตาํ สายบัวแดง เบอร์ติดต่อ : นางสาวพวงทอง อุดชาชน โทร. ๐๘ ๕๔๕๘ ๑๐๗๕, ๐๖ ๑๐๙๗ ๕๓๑๒ ขน้ั ตอนการผลติ พรกิ ปน่ ควั่ เอง มะขามเปยี กเครอื่ งสมนุ ไพร ประธานกลุ่มวิสาหกิจชมุ ชนกลุม่ โฮมสเตย์เชิงอนรุ กั ษ์บา้ นเชียงแหว ไทย ๆ ขา่ ตะไคร ้ หอมแดง และกระเทยี ม และกลบี บวั แดง ใบมะกรดู ผลติ ภณั ฑ์ผ้าคลุมไหล่และหมอน หน่ั ฝอยใสป่ ลารา้ ทสี่ บั แลว้ ลงในหมอ้ ตง้ั ไฟใหร้ อ้ น คนบอ่ ย ๆ พอเดอื ด ผลิตจากผ้าฝ้ายทอมือลายผ้าขาวม้าบาง ๆ ใช้การย้อมสีธรรมชาติและใช้เทคนิคการเก็บ กย็ กลงใส ่ ขา่ ตะไคร ้ หอมแดง กระเทยี ม กลบี บวั แดง โขลกใหล้ ะเอยี ด ขิดลายก้นหอยทุนวัฒนธรรมจากลวดลายเครื่องปั้นดินเผาบ้านเชียง การผลิตใช้วิธีวางลายเก็บขิด ตักลงในหม้อปลาร้า ใส่เนื้อมะขามเปียก ใส่พริกป่น ใบมะกรูดคน ออกเป็นชว่ ง ๆ เพื่อให้เหมาะกบั การใชใ้ นการแปรรูปผลติ ภณั ฑ์ตา่ ง ๆ ใหเ้ ขา้ กนั เสรจ็ แลว้ ตกั ใสถ่ ว้ ย โรยหนา้ ดว้ ยใบมะกรดู หนั่ ฝอย/ กลบี บวั แดง เบอร์ติดต่อ : นางสาวพวงทอง อุดชาชน โทร. ๐๘ ๕๔๕๘ ๑๐๗๕, ๐๖ ๑๐๙๗ ๕๓๑๒ อบแห้ง ทานกับผักสด เทคนิค/เคล็ดลับในการผลิต การคัดเลือก ประธานกลุม่ วสิ าหกจิ ชุมชนกลมุ่ โฮมสเตยเ์ ชิงอนรุ ักษ์บ้านเชยี งแหว วัตถดุ บิ ทมี่ คี ุณภาพ เบอร์ติดต่อ : นางสาวพวงทอง อุดชาชน โทร. ๐๘ ๕๔๕๘ ๑๐๗๕, ๐๖ ๑๐๙๗ ๕๓๑๒ 108 เส้นทางทอ่ งเที่ยว มรดกภมู ิปญั ญาทางวัฒนธรรม ประธานกลมุ่ วสิ าหกิจชุมชนกลมุ่ โฮมสเตย์เชงิ อนรุ กั ษบ์ า้ นเชยี งแหว อดุ รธานี 109

ชาบวั แดง, ชาใบขลู่, ชาตะไคร้ เมี่ยงบวั แดง ปจั จบุ นั ชาวบา้ นตา� บลเชยี งแหว ไดเ้ กบ็ ดอกบวั แดงจากหนองหาน เกบ็ ใบขลแู่ ละตน้ ตะไครท้ ี่ ส่วนประกอบ เตรียมขิง ตะไคร้ สายบัว เม็ดบัว มาแปรรปู เปน็ บวั แดงอบแหง้ ใบขลอู่ บแหง้ และตะไครอ้ บแหง้ โดยทกุ ขน้ั ตอนไดม้ าตรฐาน วสั ด/ุ อปุ กรณ์ กลบี บวั เมีย่ งจะท�าจากมะพรา้ วอ่อนคั่วและนา�้ ตาลโตนด ที่ใช้ในการผลิต ประกอบด้วย บัวแดง ใบขลู่ ต้นตะไคร้ หม้อดินและไม้จันทน์หอม หม้อต้มน้�า ห่อดว้ ยแป้งแผ่นหรือใบชะพล ู ราคากิโลกรัมละ ๕๐ บาท หมอ้ ดนิ และทตี่ กั มกี ระบวนการหรอื ขน้ั ตอนการผลติ ดงั น ี้ เตรยี มดอกบวั แดง/ใบขล/ู่ ตน้ ตะไคร ้ (ทจี่ ะทา� ชุดละ ๒๐/๓๕ บาท เปน็ อาหารวา่ งพร้อมเครอื่ งขา้ งเคยี ง แตล่ ะชนดิ แยกประเภท) ล้างนา�้ หั่นดอกบวั แดง/ใบขล/ู่ ต้นตะไคร้ นอกจากนยี้ งั ม ี ขา้ วตม้ มดั บวั แดงชนิ้ ละ ๕ บาท ขนมหมกบวั ให้เป็นสนั หนา ½ เซนตเิ มตร น�าไปลวกน�า้ รอ้ น ๓-๕ นาที พอสุก ชิ้นละ ๒๐ บาท ใช้ในการจัดเบรกและบริการให้กับ น�าผ่ึงประมาณ ๑๕ นาที น�ามาค่ัวด้วยหม้อดินใส่ไม้จันทน์หอม นักทอ่ งเทยี่ ว ดว้ ยไฟอ่อน ๆ นาน ๓๐ นาที จนกว่าจะแหง้ นา� ไปผึง่ แดดให้แหง้ ประมาณสามแดด น�าไปบม่ ให้หอมประมาณ ๑ เดือน แล้วนา� ไป เบอร์ติดต่อ : นางสาวพวงทอง อุดชาชน โทร. ๐๘ ๕๔๕๘ ๑๐๗๕, ๐๖ ๑๐๙๗ ๕๓๑๒ บรรจใุ นขวดโหล จดุ เดน่ ด่ืมเพ่อื สุขภาพ ลดไขมนั และความสดช่ืน ประธานกลมุ่ วสิ าหกจิ ชมุ ชนกลมุ่ โฮมสเตย์เชิงอนรุ ักษ์บ้านเชยี งแหว วิธีชงดื่ม ใส่ชาบัวอบแห้งหรือชาใบขลู่อบแห้ง หรือตะไคร้อบแห้ง หน่ึงหยิบมือลงในกาน้�าชา เทน�้าร้อนจัดลงไป ปิดฝาไว้ ๕ นาที นา้ํ ตาลโตนด บ้านเชียงแหว เทเอาแตน่ า�้ ใสถ่ ว้ ยนา�้ ราคาผลติ ภณั ฑท์ กุ ประเภทราคาหอ่ ละ ๓๕ บาท ลงุ ถนอม คนทา� นา�้ ตาลโตนดแหง่ หมบู่ า้ นเชยี งแหว บอกวา่ เรมิ่ ทา� กนั ราวปลายเดอื นพฤศจกิ ายน มรี าคาปลกี และสง่ ชาบวั แดงหอ่ ละ ๓๕ บาท ๓ ห่อ ๑๐๐ บาท ถงึ เดอื นมถิ นุ ายนของทกุ ป ี ในแตล่ ะวนั จะปนี ขน้ึ ไปปาดงวงตาลบนตน้ ตาล โดยทา� ตะเกนิ ไมไ้ ผน่ า� ไปผกู หอ่ ละ ๕๕ บาท ๒ ห่อ ๑๐๐ บาท และหอ่ ใหญ ่ หอ่ ละ ๑๐๐ บาท ติดกับต้นตาลสามารถเหยียบแขนงหรือง่ามไม้ไผ่เพ่ือปีนข้ึนไปบนยอดต้นตาลได้สะดวก ในช่วงตีสาม เบอรต์ ิดต่อ : นางสาวพวงทอง อดุ ชาชน โทร. ๐๘ ๕๔๕๘ และชว่ งบ่ายของวัน และน�ากระบอกไม้ไผใ่ ส่แกน่ พะยอมลงไป เพ่อื ให้นา�้ ตาลทไ่ี หลออกมาไม่บดู เนา่ ๑๐๗๕, ๐๖ ๑๐๙๗ ๕๓๑๒ ประธานกลุม่ วสิ าหกจิ ชมุ ชนกลุม่ โฮม ส�าหรบั ครอบครัวลุงเกบ็ นา�้ ตาลประมาณ ๓๐ ต้น เมื่อเก็บได้แล้วนา� มาเคี่ยวนา้� ตาลใสก่ ระทะ สเตยเ์ ชงิ อนรุ ักษ์บ้านเชยี งแหว ถ้าน�้าตาลสด ๑ กระทะจะได้น�้าตาลก้อนจ�านวน ๑ ปิ๊ป โดยน�ามาต้มเค่ียวและน�าเมล็ดส้มโฮงหรือ สา� โรงผสมกบั นา้� ตาลทกี่ า� ลงั เคย่ี วจนนา้� ตาลขน้ จะทา� ใหน้ า�้ ตาลจบั ตวั เปน็ กอ้ นเหนยี วหนบึ แลว้ ตกั ออก 110 เส้นทางท่องเท่ยี ว มรดกภมู ิปญั ญาทางวัฒนธรรม จากกระทะนา� มาปัน้ เปน็ รูปทรงกลมมนก้อนเลก็ ขนาดเทา่ นว้ิ โปง้ น�าก้อนนา้� ตาลที่แหง้ แล้วมาบรรจใุ น กระทอใบเลก็ ๆ ทจี่ กั สานดว้ ยไมไ้ ผ ่ นา� ใบตาลรองกอ้ นนา้� ตาลบรรจเุ ปน็ ผลติ ภณั ฑ ์ ซงึ่ เปน็ รปู ทรงภาชนะ สา� หรบั ใชใ้ ส่น�้าตาลก้อนโดยมีเฉพาะทบ่ี า้ นเชียงแหว จ�าหน่ายกระทอละ ๒๐ บาท อดุ รธานี 111

ส่วนรสชาติน�้าตาลโตนดจะออกรสหวานมันและกล่ินหอม จะไม่นิยมน�ามาท�ากับข้าว คําชะโนด สถานทท่ี อ่ งเทยี่ วทางวัฒนธรรม และพน้ื ทีศ่ กั ดิส์ ิทธิ์ เพราะรสหวานเกินไป ชาวบ้านเชียงแหวประมาณ ๑๕ ครอบครัว ปัจจุบันยังคงท�ากันอยู่ไม่สูญหาย ค�าว่า ค�า ในภาษาถ่ินภาคอีสาน หรือภาษาตระกูลไท-ลาว คือ ท่ีที่มีน้�าซับไม่เคยเหือดแห้ง ถ้าใครสนใจไปเท่ยี วชมขัน้ ตอนการผลิตตาลโตนดทบ่ี ้านเชียงแหวหรอื ซื้อหาไปรบั ประทาน สว่ นค�าวา่ ชะโนด คอื พชื ตระกลู ปาลม์ ชนิดหน่ึง ไมม่ ีหนาม มีใบเหมือนใบตาล ลา� ตน้ เหมอื นมะพร้าว สา� หรบั ประเทศไทยเปน็ พชื หายาก โดยแหล่งทม่ี ชี ะโนดมากทส่ี ดุ อยใู่ นอา� เภอบ้านดงุ จงั หวัดอุดรธานี ที่ต้ัง : ศูนย์โอท็อปชุมชนบ้านเชียงแหว เลขที่ ๑๘/๗ บ้านเชียงแหว ต�าบลเชียงแหว อ�าเภอกมุ ภวาป ี จงั หวัดอดุ รธาน ี ๔๑๑๑๐ ปา่ คา� ชะโนด อา� เภอบ้านดุง เบอรต์ ดิ ตอ่ : นางสาวพวงทอง อดุ ชาชน ประธานกลมุ่ วสิ าหกจิ ชมุ ชน กลมุ่ โฮมสเตย ์ เชงิ อนรุ กั ษ์ บริเวณลานดา้ นหน้าศาลาปู่พญานาคราชศรสี ทุ โธและย่าศรปี ทุมมานาคราชเทวี บ้านเชยี งแหว โทร. ๐๘ ๕๔๕๘ ๑๐๗๕, ๐๖ ๑๐๙๗ ๕๓๑๒ นอกจากน้ียังมีผลิตภัณฑ์ของกลุ่มอาชีพของหมู่บ้านเชียงแหวอีกจ�านวนมากมาย ได้แก่ ส�าหรับผู้ท่ีมาท่องเที่ยว ก่อนเดินข้ามสะพานเข้าสู่ป่าค�าชะโนดต้องถอดรองเท้า และห้าม กลุ่มเครือข่ายโอท็อปต�าบลเชียงแหว กลุ่มแปรรูปอาหารบ้านเชียงแหว กลุ่มนวดแผนไทย สวมหมวก ห้ามสูบบหุ ร่ ี หา้ มดื่มสรุ า โดยทางเข้าเปน็ สะพานคอนกรีตท่ีมรี ูปพญานาคเจ็ดเศยี รสองตวั บ้านเชียงแหว กลุ่มลูกประคบไพรบัว กลุ่มทอผ้าหม่ีขิดลายทะเลบัวแดง กลุ่มแจ่วบองบัวแดง เมื่อเดินไปถึงตรงกลางสะพานจะเห็นรอยแยกของพ้ืนสะพานและรอยแยกราวสะพานออกจากกัน กลุ่มจักสานบ้านเชียงแหว กลุ่มหัตถกรรมงานประดิษฐ์จากไม้ไผ่และกะลามะพร้าว กลุ่มจักสาน ชาวบ้านมีความเช่ือว่าฝั่งทางเข้าเป็นโลกมนุษย์ ส่วนอีกฝั่งเป็นโลกบาดาลที่อยู่ของพญานาคจึงไม่ แคร่ไม้ไผ่ กลมุ่ หตั ถกรรมงานดอกไม้ประดษิ ฐด์ อกเลแดง กลมุ่ ผลติ ภณั ฑช์ มุ ชน กลมุ่ ย้อมผ้าสธี รรมชาติ สามารถเชอื่ มสะพานตอ่ กันได ้ ด้านในเต็มไปด้วยตน้ ชะโนด สลบั แซมดว้ ยต้นมะเดื่อ ต้นไทร อากาศ กลุ่มทอผ้าหมี่ขิด กลุ่มแปรรูปหมอนสม็อค กลุ่มทอเสื่อกก กลุ่มทอผ้าขาวม้าและแปรรูปผ้า ภายในจึงเยน็ สบายกวา่ อากาศด้านนอก กลมุ่ ทอเสอื่ กกแปรรูป กลมุ่ ชมรมผูส้ ูงอายุ กลมุ่ เรอื บ้านเชียงแหว กลุม่ ท่องเทย่ี วชมชนุ บ้านเชยี งแหว และกลุ่มไรน่ าสวนผสมเศรษฐกิจพอเพยี ง อดุ รธานี 113 หากสนใจมาท่องเท่ียวทะเลบัวแดงหรือต้องการค้าง พักแรมโฮมสเตย์บ้านเชียงแหวท่ีมาเป็นบุคคลหรือเป็นกลุ่ม ทัวร ์ เบอร์ติดต่อ : นางสาวพวงทอง อุดชาชน โทร. ๐๘ ๕๔๕๘ ๑๐๗๕, ๐๖ ๑๐๙๗ ๕๓๑๒ ประธาน กลุม่ วิสาหกิจชมุ ชนกลุม่ โฮมสเตยเ์ ชงิ อนรุ ักษ์บา้ นเชียงแหว ทีต่ ั้ง : เลขท ี่ ๑๘ หมทู่ ่ี ๗ ตา� บลเชียงแหว อ�าเภอ กมุ ภวาป ี จงั หวดั อดุ รธาน ี ๔๑๑๑๐ การเดินทาง : จากจังหวัดอุดรธาน-ี ขอนแกน่ มาตามถนนมติ รภาพหมายเลข ๒ ประมาณ ๔๐ กิโลเมตร ถงึ ทางแยกเลีย้ วซ้ายเขา้ บ้านดงเรือง บ้านเซยี บ และบา้ นเชยี งแหวอีกประมาณ ๖ กโิ ลเมตร ถงึ บา้ นเชยี งแหว 112 เส้นทางท่องเท่ียว มรดกภมู ิปญั ญาทางวฒั นธรรม

จุดแรกที่พบเมื่อเดินเข้าไป คือ บริเวณลานกว้างด้านหน้าศาลาปู่พญานาคราชศรีสุทโธและ ๗.๗ แหล่งทอ่ งเที่ยวเชงิ ประวตั ศิ าสตร์ ศาสนาสถาน และธรรมชาติ ย่าศรีปทุมมานาคราชเทวี มีศาลหลังใหญ่อยู่ตรงกลาง ภายในมีรูปปั้นให้สักการะ หากเล้ียวซ้ายไป อนสุ าวรีย์ กรมหลวงประจกั ษ์ศลิ ปาคม จะเป็นบอ่ นา้� ศักดสิ์ ิทธ์ิ ๒ บ่อ คอื บอ่ ใหญท่ ่ีเช่ือกันวา่ เป็นทางขน้ึ ลงระหว่างโลกบาดาลกบั โลกมนุษย ์ เป็นพระอนุสาวรีย์รูปปั้นทองบรอนซ์ ในพระอิริยาบถ และบอ่ เลก็ ทจ่ี ะมนี า้� ไหลลน้ จากบอ่ ใหญเ่ ขา้ มาขงั ใหค้ นทเี่ ขา้ ไปสามารถใชก้ ระบวยตกั นา้� ลา้ งหนา้ หรอื ทรงประทับยนื อยู่บนแทน่ หนิ แกรนิตสเี ทาดา� ทรงฉลองพระองค์ ชา� ระรา่ งกาย มฆี อ้ งใหญท่ ส่ี ามารถเขา้ ไปลบู ฆอ้ งได ้ นอกจากนนั้ ยงั มลี านสะพานไมใ้ หน้ กั ทอ่ งเทยี่ วไดน้ งั่ เคร่ืองแบบทหารเต็มพระยศ พระหัตถ์ซ้ายทรงถือพระแสง กราบสกั การะพระพุทธรปู ใตต้ ้นเด่อื ใหญ่ กระบี่ เดิมประดิษฐานอยู่บริเวณทุ่งศรีเมือง ต่อมาถูกอัญเชิญ มาประดษิ ฐาน ณ บรเิ วณวงเวยี นหา้ แยกนอ้ ยกลางเมอื งอดุ รธานี บอ่ นา้� ศกั ดสิ์ ทิ ธ ิ์ เช่อื วา่ เปน็ ทางขนึ้ ลงของพญานาค บ่อนา้� ขนาดเล็กทีส่ ามารถตักมาปะพรม จึงถูกขนานนามใหม่ว่า “วงเวียนห้าแยกกรมหลวงฯ” ปัจจุบัน บริเวณวงเวียนห้าแยกอยู่ในระหว่างปรับปรุงภูมิทัศน์ จึงได้ บรเิ วณลานไม้ใตต้ ้นมะเดื่อใหญด่ ้านในสุด ความร่มรืน่ ของเรอื นยอดไม้ชะโนดสูงลบิ ย้ายอนุสาวรีย์ไปประดิษฐานบริเวณถัดจากป้อมต�ารวจด้านข้าง มหาวิทยาลยั ราชภัฏอดุ รธานี การเดินทาง ขับรถตามเส้นทางหลวงหมายเลข ๒๒ (อดุ รธาน-ี สกลนคร) ถงึ แยกหนองเมก็ เลี้ยวซ้ายไปอ�าเภอบ้านดุง ผ่านตัวอ�าเภอไปอีก ๙ กิโลเมตร เลี้ยวขวาเข้าทางแยกตรงไปถึง ที่ต้ัง : บริเวณวงเวียนใจกลางเมอื งอดุ ร ๕๑ ถนนทหาร อ�าเภอบา้ นดงุ แล้วต่อไปค�าชะโนด ระยะทางประมาณ ๔๐ กโิ ลเมตร หรือใช้เส้นทางหลวงหมายเลข ตา� บลหมากแข้ง อ�าเภอเมืองอดุ รธาน ี จงั หวัดอดุ รธานี ๔๑๐๐๐ ๒๒๕๕ จากบา้ นนาขา่ อ�าเภอเมืองอุดรธาน ี ถึงอา� เภอบ้านดงุ ระยะทาง ๖๔ กิโลเมตร เลีย้ วซา้ ยม่งุ ไป ค�าชะโนด เปิดใหน้ ักท่องเท่ียวเข้าชมได้ตัง้ แต่เวลา ๐๖.๐๐-๑๘.๐๐ น. การเดนิ ทาง : ขบั มาตามถนนประจกั ษศ์ ลิ ปาคม เมอื่ ถงึ วงเวยี น ใช้ทางออกท ี่ ๔ ไปยงั ถนนมติ รภาพ ขบั ตรงมาเรื่อย ๆ 114 เส้นทางทอ่ งเที่ยว มรดกภูมปิ ัญญาทางวฒั นธรรม ผ่านวงเวียนห้าแยกน�้าพุ ตรงมาตามเส้นถนนทหาร ประมาณ ๓๕๐ เมตร ถงึ อนุสาวรีย์ เบอร์ติดต่อ : การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.) ส�านักงานอุดรธานี โทร. ๐ ๔๒๒๕ ๔๐๖๗ สา� นกั งานวฒั นธรรมจงั หวัดอดุ รธาน ี โทร. ๐๔๒ ๒๑ ๒๕๓๘ หรอื เทศบาลนครอดุ รธาน ี โทร. ๐ ๔๒๓๒ ๕๑๗๖-๘๕ ต่อ ๗๐๐๑, ๘๖๐๑, ๖๘๐๒ พิพิธภณั ฑเ์ มืองอดุ รธานี เป็นสถานที่รวบรวมเนื้อหาที่เก่ียวกับความเป็นมาของ จงั หวัดอดุ รธาน ี ต้ังแต่ดา้ นธรรมชาติวิทยา ธรณีวทิ ยา ประวัตศิ าสตร ์ ศิลปวัฒนธรรม การเปลี่ยนแปลงในยุคสงคราม ตลอดจนพระประวัติ ของพลตรี พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม ผู้ก่อตั้ง เมอื งอุดรธาน ี โดยจัดแสดงไวท้ ง้ั หมด ๒ ชน้ั รวม ๒๖ ห้อง ปจั จุบนั เปิดให้บริการเต็มรูปแบบ น�าเสนอเร่ืองราวเมืองอุดรผ่านทางลูกเล่น Interactive ทนี่ า่ สนใจ พรอ้ มทงั้ มกี ารสรา้ งอาคารศนู ยบ์ รกิ ารพพิ ธิ ภณั ฑ์ ท่ีมกี ารตกแต่งลวดลายฉลุทไ่ี ดร้ ับแรงบนั ดาลใจจากผา้ หมี่ขดิ ทตี่ งั้ : ถนนโพศรี อา� เภอเมอื ง จังหวดั อดุ รธาน ี ๔๑๐๐๐ การเดนิ ทาง : ห่างจากหนองประจกั ษแ์ ละทงุ่ ศรเี มอื งไปทาง ทิศตะวันตกเฉียงใต้ ระยะทาง ๓๐๐ เมตร ห่างจากวัดโพธิสมภรณ์ ระยะทาง ๒๐๐ เมตร เปดิ วนั องั คาร-วนั อาทติ ย ์ เวลา ๐๘.๓๐-๑๖.๓๐ น. หยุดวันจันทรแ์ ละวนั หยดุ นกั ขัตฤกษ์ ไมเ่ กบ็ ค่าเขา้ ชม เบอรต์ ดิ ตอ่ : พพิ ธิ ภณั ฑเ์ มอื งอดุ รธาน ี โทร. ๐ ๔๒๒๔ ๕๙๗๖ หรอื เทศบาลนครอดุ รธาน ี ถนนอธบิ ดี ตา� บลหมากแข้ง อ�าเภอเมือง จังหวดั อดุ รธาน ี ๔๑๐๐๐ โทร. ๐ ๔๒๓๒ ๕๑๗๖-๘๕ อุดรธานี 115

วดั โพธสิ มภรณ์ ศาลหลกั เมอื งอดุ รธานี สร้างขึ้นราว พ.ศ. ๒๔๔๙ โดยมหาอ�ามาตย์ตรีพระยาศรีสุริยราชวรานุวัตร (โพธิ์ เนติโพธ์ิ) สร้างขนึ้ ครัง้ แรกใน พ.ศ. ๒๕๐๒ โดยมกี ารอญั เชิญ สมุหเทศาภิบาลมณฑลอุดร ต่อมา พระเจ้าวรวงศ์เธอกรมหลวงชินวรสิริวัฒน์ สมเด็จพระสังฆราชเจ้า ดวงพระวิญญาณของพลตรีพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวง- ไดท้ รงประทานนามวา่ “วดั โพธสิ มภรณ”์ ใหเ้ ปน็ อนสุ าวรยี แ์ กผ่ สู้ รา้ งวดั ภายในวดั มพี ระบรมธาตธุ รรมเจดยี ์ ประจักษ์ศิลปาคม มาสถิต ณ องค์เสาหลักเมืองด้วย ทบ่ี รรจพุ ระบรมสารรี กิ ธาต ุ สมเดจ็ พระญาณสงั วร สมเดจ็ พระสงั ฆราช สกลมหาสงั ฆปรณิ ายก และอฐั ธิ าตุ ภายใต้ฐานมีการบรรจุแผ่นยันต์และแก้ว แหวน เงิน ทอง พระอาจารยม์ นั่ ภรู ทิ ตั โต พระอาจารยจ์ มู พนั ธโุ ล และพระอาจารยห์ ลวงตามหาบวั ญาณสมั ปญั โน ต่าง ๆ ต่อมาในปี พ.ศ. ๒๕๔๒ มีการสร้างศาลหลักเมือง หลังใหม่ข้ึนแทน และในวันท่ี ๒๙ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๒ ทีต่ งั้ : เลขท ี่ ๒๒ ถนนเพาะนยิ ม ตา� บลหมากแขง้ อา� เภอเมอื ง จงั หวดั อดุ รธาน ี ๔๑๐๐๐ สมเด็จพระเจ้าอยูห่ วั มหาวชริ าลงกรณ บดนิ ทรเทพยวรางกูร การเดนิ ทาง : ขบั มาตามถนนมขุ มนตรปี ระมาณ ๗๕๐ เมตร เลยี้ วขวาสถู่ นนโพศรขี บั ตรงไป ๖๕๐ เมตร ได้เสด็จพระราชด�าเนินมาทรงเปิดศาลหลักเมืองแห่งน้ี แลว้ เลย้ี วขวามาทางถนนเพาะนยิ ม ตรงไป ๒๐ เมตร จากนน้ั เลยี้ วซา้ ย วดั โพธสิ มภรณจ์ ะอยทู่ างซา้ ยมอื จึงถือเอาวันที่ ๒๙ มกราคมของทุกปี เป็นฤกษ์งามยามดีใน เบอรต์ ิดตอ่ : การทอ่ งเทย่ี วแหง่ ประเทศไทย (ททท.) สา� นกั งานอดุ รธาน ี โทร. ๐ ๔๒๓๒ ๕๔๐๖-๗ การทา� พธิ บี วงสรวงศาลหลักเมอื ง สา� นกั งานวฒั นธรรมจงั หวดั อดุ รธาน ี โทร. ๐ ๔๒๒๑ ๒๕๓๘ หรอื วดั โพธสิ มภรณ ์ โทร. ๐ ๔๒๒๔ ๕๐๘๖ ท่ีต้ัง : บริเวณทุ่งศรีเมืองอุดรธานี ถนนพานพร้าว วดั มัชฌิมาวาส อา� เภอเมืองอุดรธาน ี จังหวดั อุดรธาน ี ๔๑๐๐๐ เดิมช่ือวัดโนนหมากแข้ง เคยเป็นวัดร้างจนกระท่ังในปี พ.ศ. ๒๔๓๖ พลตร ี พระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ กรมหลวงประจกั ษศ์ ลิ ปาคม การเดินทาง : สามารถมาได้หลายเส้นทาง ใหข้ บั มา โปรดใหส้ รา้ งวดั ขนึ้ ใหม ่ และใหช้ อ่ื วา่ วดั มชั ฌมิ าวาส ภายในบรเิ วณ จนถึงถนนพานพรา้ ว หรือถนนอธบิ ด ี ขบั ไปจนถึงทุ่งศรีเมอื ง เจดยี ์เดิมพบพระพุทธรปู หนิ ขาวปางนาคปรก และนยิ มเรยี กกันว่า กจ็ ะเหน็ ศาลหลกั เมอื งอุดรธานีทางด้านซ้ายมือ “หลวงปู่นาค” กลายเป็นพระพุทธรูปท่ีข้ึนชื่อในเรื่องของความ เบอรต์ ดิ ต่อ : การท่องเท่ยี วแห่งประเทศไทย (ททท.) ศกั ดส์ิ ทิ ธคิ์ วู่ ดั มชั ฌมิ าวาสตลอดมา ปจั จบุ นั ประดษิ ฐานอยดู่ า้ นหนา้ สา� นกั งานอุดรธาน ี โทร. ๐ ๔๒๓๒ ๕๔๐๖-๗ หรอื สา� นกั งาน พระอุโบสถให้สักการบูชากันมาจนถงึ ทกุ วนั น ้ี วัฒนธรรมจังหวัดอุดรธานี โทร. ๐ ๔๒๒๑ ๒๕๓๘ หรือ เทศบาลนครอดุ รธาน ี โทร. ๐ ๔๒๓๒ ๕๑๗๖-๘๕ ตอ่ ๗๐๐๑, ที่ตั้ง : ถนนอุดรธานี ต�าบลหมากแข้ง อ�าเภอเมืองอุดรธานี ๘๖๐๑, ๖๘๐๒ จงั หวดั อุดรธาน ี ๔๑๐๐๐ สวนสาธารณะหนองประจักษ์ศิลปาคม สวนสาธารณะด้ังเดิมคู่เมืองอุดรธานี มีทะเลสาบขนาดใหญ่ มีต้นไม้นานาพันธุ์ที่ปลูกไว้ให้ การเดินทาง : จากส�านักงานเทศบาลนครอุดรธานีใช้ ความร่มร่นื สวยงาม เป็นสถานที่พกั ผ่อน พน้ื ทก่ี ลางแจ้งออกกา� ลังกาย คลาสแอโรบิก สนามเด็กเลน่ ถนนพานพรา้ ว เลย้ี วขวาเขา้ สู่ถนนวัฒนานุวงศ์ กจ็ ะถึงวัดมัชฌมิ าวาส การเดนิ ลูว่ ิ่ง และปน่ั จกั รยาน ทีจ่ ดั เสน้ ทางภายรอบนอกและภายในอยา่ งเปน็ สดั สว่ น เบอร์ติดต่อ : การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.) ท่ีต้ัง : ตง้ั อยหู่ า่ งจากศาลากลางจงั หวดั อุดรธานีไปทางทิศตะวนั ตกประมาณ ๑ กิโลเมตร ส�านักงานอุดรธานี โทร. ๐ ๔๒๓๒ ๕๔๐๖-๗ หรือส�านักงาน เบอรต์ ิดตอ่ : เทศบาลนครอุดรธาน ี ถนนอธบิ ดี ต�าบลหมากแข้ง อา� เภอเมือง จงั หวัดอุดรธานี วฒั นธรรมจงั หวดั อดุ รธาน ีโทร. ๐ ๔๒๒๑ ๒๕๓๘ หรอื วดั มชั ฌมิ าวาส ๔๑๐๐๐ โทร. ๐ ๔๒๓๒ ๕๑๗๖-๘๕ โทร. ๐ ๔๒๒๒ ๓๔๙๘ อดุ รธานี 117 116 เส้นทางท่องเท่ยี ว มรดกภมู ิปัญญาทางวัฒนธรรม

สวนกล้วยไมห้ อมอุดรซันไฌน์ อาคารพพิ ิธภณั ฑอ์ ฐั บรขิ าร หลวงตาพระมหาบวั ญาณสัมปัญโน วัดปา่ บ้านตาด สายพันธุ์กล้วยไม้นางสาวอุดรซันไฌน์ เป็นกล้วยไม้สกุล วดั ปา่ บา้ นตาดเปน็ วดั ปา่ สายกรรมฐานทพ่ี ระอาจารยห์ ลวงตามหาบวั ญาณสมั ปญั โน เปน็ ผกู้ อ่ ตงั้ แวนด้าใบร่องลูกผสมระหว่างโจเซฟฟิน แวน เบอร์โร กับ เม่ือเดอื นพฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๙๘ ให้ชือ่ ว่า วัดเกสรศีลคุณ เปน็ สถานที่ปฏบิ ตั ธิ รรม เผยแพร่ธรรมะ สามปอยดง เกดิ ทจ่ี งั หวดั อดุ รธานเี มอื่ ป ี พ.ศ. ๒๕๒๐ และเมอ่ื ค�าสอน ตลอดจนเป็นศูนย์รวมจิตใจของพุทธศาสนิกชน ภายในมีอาคารพิพิธภัณฑ์อัฐบริขาร ปี พ.ศ. ๒๕๓๑ ได้จดทะเบียนลิขสิทธ์ิที่สมาคมกล้วยไม้โลก พระธรรมวิสุทธิมงคล (หลวงตาพระมหาบัว ญาณสัมปัญโน) ซึ่งสร้างขึ้นภายหลังท่ีท่านละสังขาร ท่ีประเทศอังกฤษ นอกจากนี้ที่สวนยังมีพันธุ์ไม้ชื่อ เป็นอนุสรณ์สถานท่ีเก็บรวบรวมประวัติ หนังสือ ค�าสอน รูปปั้น รูปเหมือน และเครื่องอัฐบริขาร อดุ รเริงระบ�า (Udon Dancing Tea Plant) ซง่ึ เปน็ ต้นใบชา ของหลวงตาพระมหาบัว ชนิดหนึ่งที่เมื่อเปิดเพลงจะสามารถขยับใบไปมาตามจังหวะ เสียงเพลงเต้นร�าได้ ยังมีผลิตภัณฑ์น�้าหอมท่ีสกัดจาก ท่ีต้งั : วัดปา่ บา้ นตาด อ�าเภอเมืองอดุ รธาน ี จังหวัดอุดรธานี ๔๑๐๐๐ การเดินทาง : ออกจากตัวเมืองอุดรธานีไปทางทิศใต ้ เลยทางแยกบายพาสตรงไปตามถนน ดอกกลว้ ยไม้อุดรซันไฌนแ์ ละชาสมนุ ไพรจากตน้ ชาอุดรเรงิ ระบา� วางจา� หน่ายดว้ ย มติ รภาพหมายเลข ๒ (อุดรฯ-ขอนแก่น) ใหช้ ิดขวาเพอ่ื กลับรถมาถึงปากทางและเลีย้ วซา้ ยอกี คร้งั ตรง ท่ีต้ัง : เลขท่ี ๑๗๒ ซอยกมลพัฒนา ถนนอุดร-หนองส�าโรง ต�าบลบ้านเลื่อม อ�าเภอเมือง ไปถึงวดั ระยะทางประมาณ ๙ กิโลเมตร เบอรต์ ดิ ตอ่ : พพิ ธิ ภณั ฑอ์ ฐั บรขิ ารหลวงตาพระมหาบวั ญาณสมั ปนั โน โทร. ๐๖ ๑๑๕๒ ๕๐๙๙ จงั หวดั อุดรธานี ๔๑๐๐๐ หรือการท่องเที่ยวแหง่ ประเทศไทย (ททท.) ส�านักงานอดุ รธาน ี โทร. ๐ ๔๒๓๒ ๕๔๐๖-๗ การเดินทาง : ออกจากตัวเมืองอุดรธานีถึงทางแยกบายพาสบ้านเล่ือม ตรงเข้าไปประมาณ วัดโพธ์ชิ ยั ศรี หรือวัดหลวงพอ่ นาค ๓๐๐ เมตร เลย้ี วซา้ ยเข้าซอยกมลพัฒนา ประมาณ ๓๐๐ จอดรถหน้าสวนกล้วยไม้หอมอดุ รซันไฌน์ เป็นที่ประดิษฐานหลวงพ่อนาค พระพุทธรูปปางนาคปรก ไดส้ ะดวก มีนาค ๗ หัวชูเหนือเศียรองค์พระ สมัยล้านช้าง นอกจากนั้น ยังมีพระรูปองค์ใหญ่อีกองค์หนึ่ง เรียกว่า “หลวงพ่อตื้อ” เบอร์ตดิ ตอ่ : นายประนิภาณ ค�าเพมิ่ พนู โทร. ๐ ๔๒๑๒ ๖๔๐๕, ๐๘ ๕๗๔๗ ๔๑๔๔ เป็นพระประธานใหญ่ปางสะดุ้งมาร เนื้อพระพุทธรูปสันนิษฐาน พิพธิ ภัณฑ์ประวัติศาสตร์โฮจิมินห์ ว่าสร้างมาจากเกสรดอกไม้และว่านต่าง ๆ ประดิษฐานอยู่ท่ีศาลา สรา้ งข้ึนเป็นอนุสรณ์ให้กับประธานาธบิ ดีโฮจิมนิ ห์ แหง่ สาธารณรฐั สังคมเวยี ดนาม โดยบา้ นพกั การเปรียญ และมีการสร้างวิหารสร้างใหม่อยู่กลางสระน�้าด้านทิศ ของท่านได้รับการฟื้นฟูให้กลายเป็นแหล่งศึกษาและท่องเที่ยวเชิงประวัติศาสตร์ เมื่อปี พ.ศ. ๒๕๔๕ ตะวันออกของวัดอีกด้วย เน่ืองจากมีซากปรักหักพังของมุมก�าแพง ทางผู้ก่อต้ังได้จ�าลองอาคารบ้านพักของลุงโฮ ลักษณะเป็นบ้านชั้นเดียว บริเวณติดกับอาคารบ้านพัก ปรากฏแต่แรก ประกอบกับมีต้นโพธิ์ไทรน้อยอยู่ต้นหน่ึงชาวบ้าน เปน็ อาคารชัว่ คราว เปดิ โล่ง ที่จัดแสดงนทิ รรศการเก่ยี วกบั ชวี ิตความเปน็ อยูข่ องชุมชนชาวไทยเชอื้ สาย จงึ เรยี กกนั ว่า “วดั โพธช์ิ ยั ศรี” เวยี ดนามในจงั หวดั อดุ รธาน ี ภาพถา่ ยเกา่ รวมไปถงึ นทิ รรศการ “ลงุ โฮในเมอื งไทยและจงั หวดั อดุ ร” ดว้ ย ทีต่ งั้ : บา้ นแวง หมทู่ ่ี ๖ ต�าบลบา้ นผอื อ�าเภอบา้ นผือ จังหวดั อดุ รธาน ี ๔๑๑๖๐ การเดินทาง : ห่างจากตัวจังหวัดอุดรธานี ระยะทาง ๕๕ กิโลเมตร ห่างบ้านผือไปทาง ที่ต้ัง : หมู่ที่ ๔ บ้านหนองฮาง ถนนอุดร- กุดจับ (ติดกับโรงเรียนอุดรพิทยานุกูล ๒) ทศิ ตะวนั ตก ระยะทาง ๔ กิโลเมตร ตา� บลเชยี งพิณ อา� เภอเมอื งอุดรธาน ี จังหวดั อดุ รธานี ๔๑๐๐๐ เบอรต์ ดิ ตอ่ : การทอ่ งเทย่ี วแหง่ ประเทศไทย (ททท.) สา� นกั งานอดุ รธาน ี โทร. ๐ ๔๒๓๒ ๕๔๐๖-๗ การเดนิ ทาง : เดนิ ทางตามถนนเสน้ อา� เภอเมืองอุดรธานี-กดุ จบั เม่อื ถึงหลกั กโิ ลเมตรท่ี ๑๓ อดุ รธานี 119 ให้เลี้ยวซ้ายทางเข้าบ้านหนองฮาง ขับรถตรงเข้าไปในหมู่บ้าน จะเจอป้ายแหล่งศึกษาและท่องเที่ยว เชิงประวตั ศิ าสตร์โฮจมิ ินห์ ให้เล้ียวขวาแล้วตรงเข้าไปอกี ประมาณ ๓๐๐ เมตร เบอรต์ ดิ ตอ่ : คณุ อรรถพล เรอื งสริ โิ ชค (วทิ ยากรประจา� แหลง่ ทอ่ งเทยี่ ว) โทร. ๐๙ ๑๓๖๙ ๖๙๕๓ หรอื ส�านกั งานวัฒนธรรมจงั หวดั อดุ รธานี โทร. ๐ ๔๒๒๑ ๒๕๓๘ 118 เสน้ ทางทอ่ งเท่ยี ว มรดกภมู ิปัญญาทางวฒั นธรรม

พระมหาธาตุเจดีย์ เฉลิมบารมพี ระนวมนิ ทร์ วัดปา่ บ้านคอ้ พทุ ธอุทยานมหารุกขปารชิ าตกิ อ้ น วัดปา่ ภูก้อน วัดป่าบ้านค้อ เป็นวัดที่เหมาะส�าหรับการปฏิบัติธรรม ภายในมพี ระบรมสารรี กิ ธาตบุ รรจใุ นพระเกศพระรว่ งโรจนศ์ รบี รู พา มพี ทุ ธไสยาสนโ์ ลกนาถศาสดา สา� หรับพระและฆราวาส นอกจากน้นั ยังมีพระมหาธาตุเจดีย ์ ซ่ึง มหามุนี เป็นพระพุทธรูปปางปรินิพพานท�าด้วยหินอ่อนขาวจากเมืองคาร์ราร่า ประเทศอิตาลี และยังมี ภายในมีการจัดแสดงเร่ืองราวเก่ียวกับพุทธศาสนาแกะสลักเป็น บรรยากาศที่เงียบสงบเหมาะต่อการใช้เป็นพ้ืนที่ส�าหรับปฏิบัติธรรมของพระสายกรรมฐาน สร้างข้ึนเม่ือ พระพุทธรูปปางต่าง ๆ เล่าเรื่องราวประวัติพุทธชาดก เมื่อช่วง ป ี พ.ศ. ๒๕๓๐ โดยคณุ ปยิ วรรณ และคณุ โอฬาร วีรวรรณ ได้ท�าเรื่องขอใช้ทด่ี ินในเขตปา่ สงวนแหง่ ชาติ ระหวา่ งวนั ท ่ี ๑๓-๑๙ กมุ ภาพนั ธ ์ ๒๕๖๒ พระอาจารยไ์ ชยา อภชิ โย นายงู -นา้� โสม เพอ่ื สรา้ งวดั ในเนอื้ ท ี่ ๑๕ ไร ่ จากกรมปา่ ไม ้ ดว้ ยความตง้ั ใจทจี่ ะรกั ษาความสมบรู ณข์ องปา่ ไม้ ได้เทศนาเน่ืองในประเพณีสรงน�้าพระบรมสารีริกธาตุว่า สตั ว์ป่า รวมถึงพรรณไม้ “ความตง้ั ใจของหลวงพอ่ ทลู ไมใ่ ชส่ รา้ งเฉพาะพระมหาธาตเุ จดยี ์ แต่ สร้างประเพณีด้วย ท่านเปดิ พ้นื ทตี่ รงนีใ้ หท้ ุกคน คนชอบนงั่ สมาธ ิ ท่ีตั้ง : ตั้งอยู่ในเขตป่าสงวนแห่งชาตินายูง-นา้� โสม บ้านนาค�า ต�าบลบ้านก้อง อ�าเภอนายูง ฟังธรรมรักษาศีลก็มาที่นี่ คนชอบให้ทานก็ได้มาเปิดโรงทาน คน จงั หวดั อดุ รธาน ี ๔๑๓๘๐ ชอบฟอ้ นกม็ าฟอ้ นรา� บชู าคณุ พระพทุ ธ บชู าพระมหาธาตเุ จดยี ไ์ ด”้ การเดินทาง : จากตัวเมืองจังหวัดอุดรธานี ให้ออกทางหลวงเส้นจังหวัดหนองคาย ไปถึงหลัก ทตี่ ง้ั : วดั ปา่ บา้ นคอ้ ตา� บลเขอื นา้� อา� เภอบา้ นผอื จงั หวดั กิโลเมตรที่ ๑๓ แยกซ้ายไป อา� เภอบ้านผอื อา� เภอนายงู จงั หวดั อดุ รธานี บา้ นนาคา� ใหญ่ จะมีทางเลี้ยวเข้า อดุ รธาน ี ๔๑๑๖๐ วดั ปา่ ภกู ้อน เบอรต์ ดิ ตอ่ : ส�านักบรหิ ารโครงการฯ โทร. ๐ ๒๒๘๙ ๐๒๕๓ คุณยูร โทร. ๐๙ ๐๗๔๗ ๒๒๒๘ การเดินทาง : เดนิ ทางตามทางหลวงหมายเลข ๒ (อดุ รธานี-หนองคาย) กโิ ลเมตรท ี่ ๑๓ เล้ียวซ้าย เข้าทางหลวงหมายเลข ๒๐๒๑ (สายอุดร-บ้านผือ) อกี ๒๐ กโิ ลเมตร แล้วเล้ียวขวาเขา้ ไปวดั ป่าบ้านคอ้ อีก เครดิตภาพ : Chai Twk l www.Facebook,com/chai ๓ กโิ ลเมตร รวมระยะทางจากอุดรธาน ี ประมาณ ๓๖ กโิ ลเมตร เบอร์ติดตอ่ : การทอ่ งเท่ียวแหง่ ประเทศไทย (ททท.) สา� นกั งานอดุ รธานี โทร. ๐ ๔๒๓๒ ๕๔๐๖-๗ หลวงปกู่ ํ่า พระพุทธรูปโบราณอายกุ วา่ ๑,๐๐๐ ปี วดั ปา่ บา้ นคอ้ โทร. ๐๘ ๕๔๕๓ ๓๒๔๕ ประดิษฐานอยู่ท่ีวัดมัชฌิมา เป็นพระพุทธรูปโบราณ หล่อ วัดภยู า่ อู่ หรือวดั นาหลวง (อภิญญาเทสติ ธรรม) ด้วยทองสัมฤทธิ์ มีอายุกว่า ๑,๐๐๐ ปี เหตุท่ีเรียกว่า หลวงปู่ก่�า เป็นวัดท่ีจัดอบรมวิปัสสนากรรมฐานของจังหวัดอุดรธานี หลังจากออกพรรษาแล้วจะมีหน่วยงาน เน่ืองจากที่พบพระพุทธรูปองค์นี้เปรอะเปื้อนคราบตะไคร่น้�าจนออก เปน็ สเี ขยี วคลา�้ ไปทงั้ องค ์ (กา�่ ภาษาลาวแปลวา่ สเี ขยี วคลา้� ออกไปทาง ราชการ องคก์ รและกลมุ่ ต่างๆ รวมท้ังนกั เรียน สดี า� ) การนมสั การหลวงปกู่ า่� ทกุ ปจี ะมกี ารสรงนา�้ หลวงปกู่ า�่ ในวนั เพญ็ นิสิต นักศึกษา ที่สนใจการปฏิบัติวิปัสสนา เดือนหก (วนั ขนึ้ ๑๕ ค�า่ เดือน ๖) หรือวนั วิสาขบูชา มกี ารจดุ บงั้ ไฟ กรรมฐาน เขา้ มาขอรบั การอบรมตลอดเวลา และ เปน็ การบชู าหลวงปกู่ า่� ซงึ่ พทุ ธศาสนกิ ชนไปสกั การะเปน็ จา� นวนมาก ทกุ วนั พระท ี่ ๒ ของทกุ เดอื น หลวงปพู่ ระภาวนา ทต่ี ง้ั : วดั มชั ฌมิ า บา้ นดอนคง หมทู่ ี่ ๒ ตา� บลอมุ่ จาน อา� เภอ วิสทุ ธาจารย ์ จะแสดงธรรมเทศนาโปรดญาตโิ ยม ประจกั ษ์ศลิ ปาคม จงั หวัดอดุ รธานี ๔๑๑๑๐ ทเี่ ขา้ มาทา� บญุ และทกุ วนั หลวงปจู่ ะเปดิ โอกาสให้ การเดนิ ทาง : โดยรถยนตเ์ ขา้ ได ้ ๒ ทาง คอื ถนนสายอดุ รธาน-ี ญาตโิ ยมไดเ้ ขา้ พบปะและสนทนาธรรม ระหวา่ ง เวลา ๑๒.๐๐-๑๓.๐๐ น. ที่กฏุ ปิ ระธานสงฆ์ ขอนแก่น (ถนนมิตรภาพทางหลวงแผน่ ดินหมายเลข ๒) เขา้ มาแยกบ้านนาดไี ปตามถนนลาดยางรพช. ท่ตี ง้ั : บ้านนาหลวง หมทู่ ่ี ๕ ตา� บลคา� ด้วง อา� เภอบา้ นผอื จงั หวดั อดุ รธาน ี ๔๑๑๖๐ ระยะทางประมาณ ๒๐ กโิ ลเมตร หรอื เขา้ ทางถนนสายกมุ ภวาป-ี หนองหาน (สแี่ ยกบา้ นขาววั ) ระยะทาง การเดินทาง : วัดนาหลวงอยู่ห่างจากจังหวัดอุดรธานี ๑๐๒ กิโลเมตร ระยะทางจากอุดรธานี ประมาณ ๕ กโิ ลเมตร ถงึ อา� เภอบา้ นผอื ๕๘ กโิ ลเมตร ตอ่ จากอา� เภอบา้ นผอื ไปถงึ แยกบา้ นกลางใหญ ่ เลยี้ วขวาไปทางอา� เภอโพธต์ิ าก ถึงบ้านนางิ้ว เลี้ยวซ้ายตรงไปผ่านบ้านแยกบ้านสะคองมีป้ายบอกทางเข้าถึงทางวัดนาหลวง ระยะทาง ๕๒ อดุ รธานี 121 กิโลเมตร เบอรต์ ดิ ตอ่ : วดั นาหลวง หรอื วดั ภยู า่ อ ู่ สา� นกั งานสงั ฆกจิ โทร. ๐๘ ๖๓๘๖ ๖๓๒๗, ๐๘ ๘๕๖๙ ๒๐๔๙ หรอื ID Line : watnaluang โรงครวั เมตตา โทร. ๐๘ ๑๒๓๖ ๙๐๘๒, ๐๖ ๔๙๒๑ ๓๕๓๔ หรอื ID Line : kruanaluang หรือธรุ การวดั นาหลวง โทร. ๐๙ ๖๘๗๘ ๓๙๐๒ ID Line : turakan61 หรือการท่องเที่ยว แห่งประเทศไทย (ททท.) ส�านักงานอุดรธาน ี โทร. ๐ ๔๒๓๒ ๕๔๐๖-๗ 120 เสน้ ทางทอ่ งเทย่ี ว มรดกภมู ปิ ัญญาทางวัฒนธรรม

เจดีย์โบราณวัดโนนธาตุ และเจดีย์อุดมชัยมงคล และต้นจําปา พระธาตุนางเพ็ญ วัดเกาะแก้ว อายุ ๑,๐๐๐ ปี เปน็ องคเ์ จดยี ท์ มี่ สี า� คญั ยง่ิ โดยเปน็ อนสุ รณส์ ถานแดเ่ จา้ นางเพญ็ เจดีย์วัดโนนธาตุมีรูปทรงเหมือนกระทะคว่�า มีซากปรักหักพัง และเป็นสัญลักษณ์ของอ�าเภอเพ็ญอายุกว่า ๔๐๐ ปี มีต�านานว่า ของโบราณสถานหลงเหลอื อย่ ู ชาวบา้ นเชอ่ื วา่ เปน็ ก้อนอฐิ จากซากเจดยี ์ แมเ่ พญ็ หรือยา่ เพ็ญ เปน็ ธิดาของพระยาศรสี ทุ โธ หรอื เจา้ ปู่ และ เก่าที่เสื่อมสลายไปตามกาลเวลา แต่ก่อนในวันข้ึน ๑๕ ค�่า ชาวบ้าน พระมเหสจี นั ทรา แมเ่ พญ็ หรอื ยา่ เพญ็ มผี วิ พรรณผดุ ผอ่ งดงั่ ดวงจนั ทร์ จะเห็นดวงไฟของพระธาตุลอยข้ึนเหนือบริเวณเจดีย์อยู่เสมอ ในคืนเพ็ญ ถือเป็นผู้เสียสละ มีความเมตตา มีความรักต่อ และในช่วงวันสงกรานต์จะน�าพระพุทธรูปมาสรงน�้าและมีประเพณี ชาวอ�าเภอเพ็ญ เนื่องจากท่านเสียสละชีวิต เพ่ือรักษาบ้านเมือง แห่ดอกจ�าปาหอมมาสักการะ ต่อมาวันท่ี ๙ มีนาคม ๒๕๔๖ จึงได้ ไว้จากศึกสงคราม อ�าเภอเพ็ญจึงได้ก�าหนดจัดงานประเพณีข้ึน เร่มิ ก่อสร้างเจดยี อ์ ุดมชยั มงคล เพอ่ื น้อมร�าลึกในพระคณุ ในเดือนกมุ ภาพนั ธข์ องทุกป ี นอกจากนี้ภายในบริเวณวัดมีกลุ่มต้นจ�าปาหอมโบราณ หรือ ลั่นทมจ�านวน ๔๙ ต้น สันนิษฐานว่ามีอายุกว่า ๑,๐๐๐ ปี ส�านักงาน ทต่ี งั้ : พระธาตนุ างเพญ็ วดั เกาะแกว้ หมทู่ ่ี๑๕ บา้ นศรสี วา่ งวงศ์ วัฒนธรรมจังหวัดอุดรธานี ก�าหนดให้เป็นสถานที่จัดกิจกรรมตาม ต�าบลเพญ็ อา� เภอเพญ็ จังหวดั อดุ รธาน ี ๔๑๑๕๐ โครงการวัฒนธรรมสู่การท่องเท่ียวต้นไม้ใหญ่ รุกขมรดก ของแผ่นดิน ใตร้ ม่ พระบารมีประจ�าป ี พ.ศ. ๒๕๖๑ เพื่อสง่ เสรมิ เป็นแหล่งทอ่ งเท่ยี ว การเดินทาง : จากตัวจังหวัดอุดรธานไี ปตามถนนมติ รภาพ ทางวฒั นธรรม รวมท้ังร่วมอนรุ ักษฟ์ นื้ ฟูต้นจ�าปาหอมหรอื ล่นั ทม (ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข ๒ อดุ รฯ-หนองคาย) เล้ียวขวาเขา้ อา� เภอเพ็ญ ระยะทาง ๓๗ กโิ ลเมตร ทีต่ ้ัง : วัดโนนธาต ุ บา้ นเมอื งปัง ต�าบลอุ่มจาน อ�าเภอประจักษ์ศิลปาคม จังหวดั อุดรธานี ๔๑๑๑๐ เบอรต์ ดิ ตอ่ : การทอ่ งเทย่ี วแหง่ ประเทศไทย (ททท.) สา� นกั งานจงั หวดั อดุ รธาน ี โทร. ๐ ๔๒๓๒ การเดินทาง : โดยรถยนตเ์ ขา้ ได ้ ๒ ทาง คอื ถนนสายอดุ รธาน-ี ขอนแกน่ (ถนนมติ รภาพทางหลวง ๕๔๐๖-๗ หรอื ติดต่อ ส�านกั งานวัฒนธรรมจงั หวัดอดุ รธานี โทร. ๐ ๔๒๒๔ ๗๘๐๒, ๐ ๔๒๑๒ ๕๓๘ แผ่นดินหมายเลข ๒) เข้ามาแยกบ้านนาดีไปตามถนนลาดยางรพช.ระยะทางประมาณ ๒๐ กิโลเมตร หรือทวี่ า่ การอ�าเภอเพญ็ โทร. ๐ ๔๒๒๗ ๙๑๕๑ หรือ www.govershen.ob.pc หรือเข้าทางถนนสายกุมภาวาป-ี หนองหาน (สแี่ ยกบ้านขาวัว) ระยะทางประมาณ ๕ กโิ ลเมตร วัดปา่ ภผู าแดงหรือวดั เกษรศลี คุณ เบอรต์ ิดตอ่ : การท่องเทีย่ วแหง่ ประเทศไทย (ททท.) ส�านกั งานจังหวดั อุดรธานี โทร. ๐ ๔๒๓๒ หรอื วดั หนองสวรรค ์ สรา้ งเมอ่ื ป ี พ.ศ. ๒๕๓๓ โดยหลวงปลู่ ี ๕๔๐๖-๗ หรือ ติดต่อส�านกั งานวฒั นธรรมจังหวัดอดุ รธาน ี โทร. ๐ ๔๒๒๔ ๗๘๐๒, ๐ ๔๒๑๒ ๕๓๘ กุสลธโร ศิษย์คนใกล้ชิดของหลวงตา มหาบัว ปัจจุบันก่อสร้าง “พระพุทธมหาธรรมเจดีย์” เพ่ือเป็นท่ีเคารพบูชาและเป็นการ วดั สันติวนาราม หรือวัดปา่ ดงไร่ แสดงความกตัญญูกตเวทิตาต่อหลวงตามหาบัว ญาณสัมปันโน เปน็ วดั แหง่ เดยี วในประเทศไทยทม่ี พี ระอโุ บสถเปน็ รปู ดอกบวั รวมถึงเปน็ ท่บี รรจพุ ระสารรี ิกธาต ุ พระอฐั ิธาตแุ ละอฐั บรขิ ารของ ตงั้ ลอ้ มรอบดว้ ยบงึ นา�้ ขนาดใหญ ่ ภายในพระอโุ บสถมภี าพวาดจติ รกรรม องคห์ ลวงตามหาบวั ญาณสมั ปนั โน และพระอฐั ขิ องครบู าอาจารย์ ฝาผนังที่บอกเล่าเรื่องราวพุทธประวัติ และมีองค์พระประธานสีขาว รูปสา� คัญอนื่ ๆ ของสายวิปัสสนากรรมฐาน โดดเด่นเป็นสง่า บริเวณวัดเต็มไปด้วยป่าไม้และมีสัตว์ป่าธรรมชาติ มากมาย มีความสงบร่มรื่นสวยงาม เริ่มก่อสร้างปี พ.ศ. ๒๕๔๔ ทีต่ ัง้ : บา้ นหนองสวรรค ์ หม่ทู ี่ ๗ ต�าบลหนองอ้อ อ�าเภอหนองวัวซอ จังหวดั อดุ รธานี ๔๑๑๒๐ โดยพระครูพสิ ารธรรมพาธี น�ารปู แบบพระอุโบสถจากประเทศอินเดยี การเดินทาง : จากตัวจังหวดั อดุ รธานี ไปตามเส้นทางอุดรธาน-ี หนองบวั ลา� ภ ู ถงึ กิโลเมตรท ่ี และมีเจ้าอาวาสรปู ปัจจบุ นั คอื ดร.มหาบาง เขมานนั โธ เป็นผู้สืบสาน ๒๔ เล้ียวซา้ ยไปตามถนนหมายเลข ๒๓๑๕ ไปอ�าเภอหนองววั ซอ ทางเขา้ วดั มีป้ายเกสรศลี คุณธรรม การกอ่ สรา้ งจนแล้วเสรจ็ เจดยี ์ (วัดภูผาแดง) เล้ียวซ้าย (เส้นทางเขา้ วดั อยรู่ ะหว่างบา้ นหมากหญ้า-บา้ นหนองออ้ ) ขับตามเส้น ทต่ี ้ัง : บา้ นดงไร ่ หมู่ท ่ี ๑๑ ต�าบลบ้านเชียง อา� เภอหนองหาน จงั หวัดอดุ รธาน ี ๔๑๑๓๐ ทางไปอกี ๖ กโิ ลเมตร ก็ถึงวดั การเดนิ ทาง : ตงั้ อยหู่ า่ งจากอา� เภอเมอื งอดุ รธานตี ามทางหลวงหมายเลข ๒๒ (อดุ รธาน-ี สกลนคร) เบอรต์ ิดต่อ : นายสมพงษ ์ นาสมวาส (ก�านนั ตา� บลกุดหมากไฟ) โทร. ๐๘ ๕๐๑๔ ๘๒๙๔ หรือ ประมาณ ๖๔ กโิ ลเมตร และห่างจากบ้านเชยี งประมาณ ๒.๕ กิโลเมตร นางสาววิภาวี ซื่อตรง (วิสาหกิจชุมชนท่องเที่ยวต�าบลกุดหมากไฟ) โทร. ๐๘ ๔๗๕๒ ๒๐๖๖ หรือ เบอร์ติดตอ่ : นายชุมพร สทุ ธบิ ุญ รองนายกเทศบาลต�าบลบ้านเชียง โทร. ๐๖ ๑๒๓๘ ๙๙๖๕ สา� นักงานวฒั นธรรมจังหวัดอุดรธาน ี โทร. ๐ ๔๒๒๔ ๗๘๐๒, ๐ ๔๒๑๒ ๕๓๘ 122 เสน้ ทางทอ่ งเท่ยี ว มรดกภูมิปัญญาทางวฒั นธรรม อดุ รธานี 123

พระเจดยี ว์ ดั ศรธี าตปุ ระมญั ชา (วดั ปา่ แมว) ปรางคก์ แู่ กว้ วดั กแู่ กว้ รตั นาราม เดิมเป็นวัดร้าง ต่อมาในปี ๒๔๕๘ มีผู้พบเนินดินร้างซึ่งมีพระธาตุรูป โบราณสถานกแู่ กว้ อยใู่ นชว่ งสมยั วฒั นธรรมเขมร อายรุ าวพทุ ธ ทรงสี่เหล่ียม รอบ ๆ ฐานพระธาตุมีซากอิฐดินเผาหักพัง สันนิษฐานว่าเป็น ศแนตววรกรา� ษแทพ ี่ง๑แ๘ก ว้สศมลิ ยั าพแรละงเ จดา้ า้ ชนยั ทวศิรตมะนั วทนั ี่ ๗อ อรกปู เแปบน็ บปศรลิะปตกซู รมุ้ รกมอ่ ปดรว้ ะยกศอลิ บาดแว้ลยง กา� แพงแกว้ มลี านอฐิ ซากปรกั หกั พงั และมเี สมาหนิ สลกั เปน็ รปู ดอกบวั ตอ่ มาจงึ กสันรมนศิษิลฐปานากวร่าไเปด้ข็นึ้นศทาสะนเบสียถนานก�าปหรนะจด�าจส�าถนาวนนพโบยารบาณาลส ถหารนือสอ�าโหรรคับยชศาาตลิ มกี ารบรู ณปฏสิ งั ขรณข์ น้ึ ใหม ่ เมอ่ื พ.ศ. ๒๕๒๙ มลี กั ษณะศลิ ปกรรมแบบลา้ นชา้ ง วนั ท ี่ ๘ มนี าคม ๒๔๗๘ และในวนั ขน้ึ ๑๕ คา�่ เดอื น ๖ ของทกุ ป ี ชาวบา้ น รูปแบบคล้ายกับพระธาตุอิงฮัง ในแขวงสะหวันนะเขต และส�านักงานโบราณคดี เจพดั อ่ืพเธิปบี น็ วสงริสมิ รงวคงลและจดั ประเพณบี ญุ บงั้ ไฟ ทป่ี ฏบิ ตั สิ บื ทอดกนั มายาวนาน และพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ ท่ี ๗ ด�าเนินการขุดแต่ง บูรณะ และขึ้นทะเบียนก�าหนดเขตเป็นโบราณ มีพื้นท่ีปรทะตี่ มงั้ า :ณ ว ดั ๑กแ่ ู ไกรว้ ่ ร๒ตั นงาารนาม ไ ชดา้รวับบพา้ รนะเรรยีากชวทา่ าวนดั วกิสแู่ ุงกคว้ า เมดสมิ ีมชาอ่ื วเดั มก่ือ ู่ เวพันรทาี่ ะ๑มกี พโู่ บฤรษาณภา (คปมร าสพา.ศท.ศ ลิ๒า๔แ๖ลง๗) สถานเมอ่ื วนั ท ี่ ๒๒ มกราคม ๒๕๔๒ กโิ ลเมตรก ารเดนิ ทาง : จากตวั จงั หวดั อดุ รธาน ี ใชเ้ สน้ ทางหมายเลข ๒๓๕๐ ถงึ อา� เภอกแู่ กว้ ระยะทาง ๖๔.๖ เบอรต์ ดิ ตอ่ : สา� นกั งานจงั หวดั อดุ รธาน ี โทร. ๐ ๔๒๓๒ ๕๔๐๖-๗ หรอื ตดิ ตอ่ สา� นกั งานวฒั นธรรม ทต่ี งั้ : หมทู่ ่ี ๓ บา้ นหนองแวง ตา� บลจา� ป ี อา� เภอศรธี าต ุ จงั หวดั อดุ รธาน ี ๔๑๒๓๐ จงั หวดั อดุ รธาน ี โทร. ๐ ๔๒๒๔ ๗๘๐๒ การเดนิ ทาง : ออกจากตวั เมอื งจงั หวดั อดุ รธาน ี ไปตามถนนมติ รภาพหมายเลข ๒ (อดุ รฯ-ขอนแกน่ ) ถงึ ทางแยกเลยี้ วขวาตามถนนหมายเลข ๒๐๒๓ อา� เภอกมุ ภวาป-ี อา� เภอศรธี าต ุ ระยะทาง ๗๒ กโิ ลเมตร เทย่ี วนา้ํ ตกธารงาม กอ่ นขนึ้ ถงึ ภฝู อยลม เบอรต์ ดิ ตอ่ : การทอ่ งเทย่ี วแหง่ ประเทศไทย (ททท.) สา� นกั งานจงั หวดั อดุ รธาน ี โทร. ๐ ๔๒๓๒ ๕๔๐๖-๗ นา�้ ตกธารงาม เปน็ แหลง่ ตน้ นา้� ลา� ธารทไ่ี หลลงสหู่ ว้ ยสามทาก-หว้ ย หรอื สา� นกั งานวฒั นธรรมจงั หวดั อดุ รธาน ี โทร. ๐ ๔๒๒๔ ๗๘๐๒, ๐ ๔๒๑๒ ๕๓๘ เนชา้� น่ ฆ อ้ปงร ะมดจี ู่ดุตเะดเน่ค ยี เชนน่ท อหงน ตา้ ผะเาค ถยี า้�น เมงลีนิ า ตนง้ัหอนิ ยตใู่ ง้ันอเขยตทู่ ปวั่ บา่ ขรนุเิ วหณว้ ยมสพี าชืมพพรารดณ-ขไนุม้ พระเจดยี ์โบราณสถานโพนพระเจา้ หว้ ยกองส ี มเี นอื้ ทป่ี ระมาณ ๗๘,๑๒๕ ไร ่ กรมปา่ ไมไ้ ดป้ ระกาศจดั ตง้ั เปน็ เดิมประชาชนชาวเมืองศรีธาตุ ได้รวบรวมทรัพย์สมบัติของมีค่าเพื่อจะ สวนว่ นอหทุ นยง่ึาขนอเมงเอ่ื ทวอื นั กทเข ี่ ๑าภ๙พู าธนนั วาคม ๒๕๒๗ ดว้ ยลกั ษณะสภาพพนื้ ทขี่ องวนอทุ ยานฯ เปน็ ภเู ขาสงู ชนั และเปน็ นา� ไปบรรจยุ งั พระธาตพุ นม ตอ่ มาทราบวา่ องคพ์ ระธาตพุ นมสรา้ งเสรจ็ และทา� การ ปดิ บรรจอุ งคพ์ ระธาตแุ ลว้ ประชาชนจงึ สรา้ งพระธาต ุ ขน้ึ ณ ปา่ บา้ นโคกหนองแวง ทกาต่ี รงั้ เ ด: นิตทา� บางล ห: นวนอองแทุ สยงา นอนา� เา้�ภตอกหธนารองงาแมสองย จหู่ งั า่ หงวจดัาอกดุอรา� เธภาอนห ี ๔น๑อ๓งแ๔ส๐ง ๖ กโิ ลเมตร สามารถใชเ้ สน้ ทาง เพอ่ื บรรจสุ งิ่ ของตามทต่ี ง้ั ไวภ้ ายใน ตอ่ มาไดช้ า� รดุ หกั พงั ไป จงึ กอ่ สรา้ งเจดยี ค์ รอบองค์ ใกนโิ ลกเามรตเดร ินหทราอื งจไาดก้ อ๓ดุ รเธสา้นนท-ี หางว้ จยาเกกงิ้อ ุดอรา� ธเภาอนหี-บน้าอนงเแหสลง่า ร-โะคยกะลทาาดงป-อร�าะเมภาอณห น๖อ๐ง แกสโิ ลงเ มรตะรย ะหทราอื งจปารกะอมดุ ารณธา น๓ไี ๕ป พระธาตโุ พนพระเจา้ องคเ์ ดมิ เพอื่ ระลกึ ถงึ คณุ คา่ และอนรุ กั ษป์ ระวตั คิ วามเปน็ มาและ บา้ นคา� กลง้ิ -บา้ นตาด-อา� เภอหนองแสง ระยะทางประมาณ ๓๐ กโิ ลเมตร ทตี่ งั้ องคพ์ ระธาตโุ พนพระเจา้ ใหค้ นรนุ่ หลงั ไดส้ กั การบชู าตอ่ ไป โทร. ๐ ๔เ๒บ๓อร๒์ต ๕ดิ ๔ต๐่อ ๖:-ก๗า, ร๐ท อ่ ๔ง๒เท๙ย่ี ๑ว แ๐ห๙ง่ ๐ป๒ระเทศไทย สา� นกั งานอดุ รธานี ทตี่ ง้ั : หมทู่ ่ี ๕ บา้ นโคกหนองแวง ตา� บลนายงู อา� เภอศรธี าต ุ จงั หวดั อดุ รธาน ี ๔๑๒๓๐ อทุ ยานธารงาม-ภฝู อยลม การเดนิ ทาง : ถนนมติ รภาพหมายเลข ๒ (อดุ รฯ-ขอนแกน่ ) ถงึ ทางแยกเลย้ี วขวาตามถนนหมายเลข ภฝู อยลม อยใู่ นเขตปา่ สงวนแหง่ ชาตพิ นั ดอน-ปะโค อยบู่ นเทอื กเขา ๒๐๒๓ อา� เภอกมุ ภวาป ี ถงึ อา� เภอศรธี าต ุ ระยะทาง ๗๒ กโิ ลเมตร ภพู านนอ้ ย สงู กวา่ ระดบั นา�้ ทะเล ๖๐๐ เมตร ปจั จบุ นั อทุ ยานฯ ปรบั ภมู ทิ ศั น์ เบอรต์ ดิ ตอ่ : การทอ่ งเทย่ี วแหง่ ประเทศไทย (ททท.) สา� นกั งานจงั หวดั อดุ รธาน ี โทร. ๐ ๔๒๓๒ ๕๔๐๖-๗ เป็นการท่องเท่ียวเชิงนิเวศน์เพ่ือการอนุรักษ์ให้ประชาชนได้ท่องเท่ียวทาง หรอื ตดิ ตอ่ สา� นกั งานวฒั นธรรมจงั หวดั อดุ รธาน ี โทร. ๐ ๔๒๒๔ ๗๘๐๒, ๐ ๔๒๑๒ ๕๓๘ ธรรมชาต ิ ประกอบดว้ ย สวนพรรณไม ้ ๖๐ พรรษามหาราชนิ ี อทุ ยานโลกลา้ นปหี นุ่ จา� ลองไดโนเสาร ์ เตา่ จระเข้ พิพิธภัณฑ์แสดงซากสัตว์ดึกด�าบรรพ์และมีเส้นทางศึกษาป่าธรรมชาติท่ีมีความหลากหลายทางชีวภาพ สมิ วดั ศรสี วา่ งบรมสขุ ประกอบดว้ ย ปา่ เบญจพรรณ ปา่ ดบิ แลง้ ปา่ เตง็ รงั สลบั ปา่ ทงุ่ หญา้ ถา�้ และนา�้ ตก สมิ (พระอโุ บสถ) ทวี่ ดั ศรสี วา่ งบรมสขุ ตา� บลศรธี าต ุ เปน็ สมิ แบบทบึ (สมิ แบบ ทต่ี งั้ : ตา� บลทบั กงุ อา� เภอหนองแสง จงั หวดั อดุ รธาน ี ๔๑๓๔๐ มหาอดุ ) คอื สมิ ทมี่ ผี นงั ซง่ึ กอ่ อฐิ ฉาบปนู ปดิ ทง้ั ๔ ดา้ น แตม่ ปี ระตแู ละหนา้ ตา่ งซงึ่ ใช้ การเดนิ ทาง : ถนนมติ รภาพหมายเลข ๒ จากขอนแกน่ -อดุ รธาน ี ถงึ อา� เภอโนนสะอาดมที างเลยี้ วซา้ ย ไมเ้ ปน็ บานปดิ -เปดิ และมปี ระตเู ขา้ เฉพาะดา้ นหนา้ หนา้ ตา่ งเปน็ แบบเรยี บ ๆ อายุ หรอื มาถงึ บา้ นหว้ ยเกงิ้ เลย้ี วซา้ ยไปภฝู อยลม หรอื ใชเ้ สน้ ทางอดุ รธาน-ี หนองบวั ลา� ภ ู เลย้ี วซา้ ยบา้ นเหลา่ ไปภฝู อยลม ประมาณ ๘๐ กวา่ ปมี าแลว้ ปจั จบุ นั ยงั ใชป้ ระกอบพธิ กี รรมของสงฆ์ เบอรต์ ดิ ตอ่ : การทอ่ งเทยี่ วแหง่ ประเทศไทย สา� นกั งานอดุ รธาน ี โทร. ๐ ๔๒๓๒ ๕๔๐๖-๗ หรอื สา� นกั งาน ทต่ี ง้ั : วดั ศรสี วา่ งบรมสขุ เลขท ่ี ๑๖๓ หมทู่ ่ี ๑๐ ตา� บลศรธี าต ุ อา� เภอศรธี าต ุ จงั หวดั อดุ รธาน ี ๔๑๒๓๐ อทุ ยานธารงาม-ภฝู อยลม โทร. ๐๘ ๗๘๑๓ ๒๔๓๐ การเดนิ ทาง : ถนนมติ รภาพหมายเลข ๒ (อดุ รฯ-ขอนแกน่ ) ถงึ ทางแยกเลย้ี วขวาตามถนนหมายเลข อดุ รธานี 125 ๒๐๒๓ อา� เภอกมุ ภวาปถี งึ อา� เภอศรธี าต ุ ระยะทาง ๗๒ กโิ ลเมตร เบอรต์ ดิ ตอ่ : การทอ่ งเทย่ี วแหง่ ประเทศไทย (ททท.) สา� นกั งานจงั หวดั อดุ รธาน ี โทร. ๐ ๔๒๓๒ ๕๔๐๖-๗ หรอื ตดิ ตอ่ สา� นกั งานวฒั นธรรมจงั หวดั อดุ รธาน ี โทร. ๐ ๔๒๒๔ ๗๘๐๒, ๐ ๔๒๑๒ ๕๓๘ หรอื วดั ศรสี วา่ งบรมสขุ โทร. ๐ ๔๒๓๘ ๒๓๙๔ 124 เสน้ ทางทอ่ งเทยี่ ว มรดกภูมิปัญญาทางวฒั นธรรม

วนอทุ ยานแหง่ ชาตวิ งั สามหมอ-แกง่ วงั ใหญ่ ถา้ํ งซู วง ตาํ บลหมากหญา้ วนอทุ ยานวงั สามหมอ มเี นอื้ ทปี่ ระมาณ ๑,๘๐๐ ไร ่ สภาพเปน็ ปา่ ๔ องค ์ หนักหอ่ นนถา้ องึ ถอา�้กจไปะมทลีงั้ าสนท่ี หศิ นิ มกดี วอา้ กงปไมรน้ะามนาาณช น๑ดิ๐ข ไนึ้ รต ่ มาพี มรระอ่ พงหทุ นิธร ปมู ตีสน้ขี าไมว ้ เตง็ รงั มพี รรณไมร้ วมถงึ สตั วข์ นาดเลก็ เชน่ ชะมด อเี หน็ กระรอก กระแต ใหญป่ กคลมุ รม่ รน่ื ปากถา้� จะมรี ปู สลกั อกั ษรขอมโบราณ และสลกั รปู งใู หญ่ หมปู า่ นก มจี ดุ นา่ สนใจมากมาย ไมว่ า่ จะเปน็ วงั ใหญท่ มี่ นี า�้ ไหลตลอดทง้ั ปี หลายตวั เขา้ ไปในถา�้ มชี อ่ งลอดลงไปลกึ ประมาณ ๓ เมตร กวา้ งประมาณ สามารถลงเลน่ นา้� ลอ่ งแกง่ หรอื พายเรอื เลน่ ได ้ หรอื แกง่ มนนอ้ ย มลี กั ษณะ ๑ เมตร ภายในถา�้ มจี ดุ ชมววิ บรเิ วณหนา้ ผาทสี่ วยงาม เป็นเกาะแก่งที่มีโขดหินเกิดจากการกัดเซาะของน้�า จนเกิดเป็นน�้าตกที่มี อา� เภอหนทอต่ี งง้ั ว วั: ซออยบ่ ู หนา่ เงขจาานกกหแมซบู่ วา้ นหปมรทู่ ะ ่ี ๕ม า บณา้ น๑ผ กาโสิ ลงิ เหม ์ต ตรา� บลหมากหญา้ มควเี กาามะสแวกยง่ งหานมิ แแลกะง่ หวงันิ นฮา�้ ออมกี หเปลน็ายแแกหง่ หง่ นิ อขานทา ิ แดกใหง่ ขญาต่ นา่ งวรงั ะแดกบัง่ ข นามอ กวจงั าหกมนายี้กงัลา� https://thailandtourismdirectเoคrรyด.gติoภ.tาhพ/ ท ี่ ๒๔ เลกยี้ าวรซเา้ดยนิ ไทปาตงา ม: จถานกนตหวั มจางั หยเวลดั ขอ ดุ๒ร๓ธ๑าน๕ ี ไไปปตอาา�มเเภสอน้ หหนมอางยวเลวั ซข อ๒ ๐ป๑ระ (มอาดุ ณรธ ๑าน๐-ี หกนโิ ลอเงมบตวั รลา� ภ)ู ถงึ กโิ ลเมตร ทตี่ งั้ : ตา� บลหนองกงุ ทบั มา้ อา� เภอวงั สามหมอ จงั หวดั อดุ รธานี เบอรต์ ดิ ตอ่ :หลวงปปู่ ระเสรฐิ ปวโร Facebook : สา� นกั ปฏบิ ตั ธิ รรมถา�้ งซู วง https://www.facebook.com การเดนิ ทาง : จากอา� เภอเมอื ง ใชเ้ สน้ ทางกมุ ภวาป-ี ศรธี าต-ุ วงั สามหมอ (ทางหลวงหมายเลข ๒๐๒๓) “หมกี่ ง็ าม ครามกห็ อม” ผา้ มดั หมขี่ ดิ ยอ้ มครามบา้ นนาขา่ เลยี้ วซา้ ยเขา้ ทางหลวงหมายเลข ๒๒๗ จนถงึ บรเิ วณตา� บลหนองกงุ ทบั มา้ มที างแยกไปวนอทุ ยานฯ ๙ กโิ ลเมตร เบอรต์ ดิ ตอ่ : ฝา่ ยสารสนเทศสว่ นวจิ ยั และพฒั นานวตั กรรมอทุ ยานแหง่ ชาต ิ สา� นกั อทุ ยานแหง่ ชาติ ผา้ ไหมมดั หมขี่ ดิ คอื ผา้ ไหมมดั หมช่ี นดิ หนงึ่ ทเ่ี พมิ่ การเกบ็ ขดิ โทร. ๐ ๒๕๖๑ ๐๗๗๗ ตอ่ ๑๗๒๓ หรอื วนอทุ ยานวงั สามหมอ โทร. ๐ ๔๒๒๒ ๑๗๒๕ หรอื เกบ็ ดอกทล่ี ายผา้ ดอกทถี่ กั ทอจะนนู ลอยขนึ้ มเี หลอื บ และมคี วาม มมานั มวดัาวหเมปขี่น็ ดิ ปแรทะนกไาหยม ป แจั ลจะบุ ยนั อ้ มมกีสาดี รว้ ปยรคะรยากุมตทก์ ป่ี าลรกูทเออผงา้ ทมา�ดั เหปมน็ ี่ลโาดยยโใบชรฝ้ าา้ ณย อทุ ยานแหง่ ชาตอิ ทุ ยานแหง่ ชาตนิ ายงู -นา้ํ โสม เลชาน่ ย ฟลนั าปยลมาดั ใหนมผโ่ีนื คเมดแยี กวว้ก นั ล านยา� มไดัปหจา�มหน่ี นาคา่ ยตทน้ ร่ีสา้ นน คลา้ าใยนมตดั ลหามดก่ีผรา้ บะจา้ บัน นแาลขะา่ มีเน้ือที่ประมาณ ๒๑๕,๐๐๐ ไร่ ครอบคลุมพื้นท่ีรอยต่อ ๓ จังหวัด ได้แก่ จังหวัดอุดรธานี เลย ซง่ึ เปน็ แหลง่ รวมผา้ ไหม และผลติ ภณั ฑผ์ า้ สา� เรจ็ รปู นานาชนดิ ทตี่ ง้ั : แหลง่ ผลติ ผา้ มดั หมข่ี ดิ ยอ้ มคราม เลขท ่ี ๓๔๓ หมทู่ ี่ ๑๑ บา้ นนาขาว ตา� บลนาขาว อา� เภอเมอื ง และหนองคาย สภาพภูมิประเทศประกอบด้วยภูเขาสูงชันสลับซับซ้อน จงั หวดั อดุ รธาน ี ๔๑๐๐๐ หรอื เพจแตงผา้ ไทย (นาขา่ ) แหลง่ ตน้ นา้� ลา� ธารทส่ี า� คญั เชน่ หว้ ยนา้� โสม หว้ ยตาดโตน พบปา่ หลายชนดิ หมายเลขก า๒ร เ(ดอนดิุ รทธาางน :-ี หหา่นงอจงาคกาตยวั )เมอื งอดุ รธานถี งึ บา้ นนาขา่ ระยะทาง ๑๖ กโิ ลเมตร ใชเ้ สน้ ทางถนนมติ รภาพ ทงั้ ปา่ ดบิ แลง้ ปา่ เบญจพรรณและปา่ เตง็ รงั อทุ ยานแหง่ ชาตนิ ายงู -นา�้ โสม เพม่ิ เตมิ ทเ บี่ ตอลราต์ ดดิ ผตา้ อ่บ:า้ คนณุนาสขวุ า่ร รเณลข-รทตั ่ี น๓า๙ ส๗า/ร๑โี ส บ โา้ทนรน. ๐า๘ขา่ ๑ ต๗า� ๓บ๙ล น๐า๖ข๘า่ ๑ อ, า�๐เ๘ภ อ๖เ๑ม๐อื ง๘ จ๕งั ๖ห๔ว๒ดั อ หดุ รรอื ธสาอนบ ี นถาามยอขอ้าคมมลู มีจุดท่องเที่ยวเด่น ๆ คือ น้�าตกยูงทอง เป็นน้�าตกขนาดเล็ก ๓ ช้ัน สกหีาราทบอ่ตุ งรเ ท ปยี่ รวะแธหาง่ นปตรละาเทดศผไา้ ทบยา้ นสนา� านขกั า่ ง าโทนรอ.ดุ ๐รธ๘า น๕ ี๗โท๔ร๕. ๐๒ ๙๔๓๒๗๓, ๒๐ ๘๕ ๔๑๐๒๖๖-๓๗ ๕๗๓๔, ๐ ๔๒๒๐ ๖๑๓๔ หรอื มแี อง่ นา�้ สามารถลงเลน่ ได ้ หนา้ ผาสงู ประมาณ ๒๕ เมตร และมที างเดนิ ผลติ ภณั ฑท์ อเสอื กกลายหมขี่ ดิ ศึกษาธรรมชาติเป็นทางเดินเท้า จัดท�าข้ึนเพ่ือส่ือความหมายธรรมชาติแก่ ภมู ปิ ญั ญาการทอเสอ่ื กก เปน็ ภมู ปิ ญั ญาทไี่ ดร้ บั การถา่ ยทอดจาก ผมู้ าเยอื น ตบอ่รรมพาบทรุาษุงกทลที่ มุ่ อไไดวค้ใ้ ชดิ ใ้คนน้ คกราวั รเรทอื า� นล เวนดอื่ ลงาจยาขกดิ ม ตี ทน้ มี่ กตี กน้ทแปี่ บลบกู มไวาเ้ จอางกจลา� นายวนผา้มขาดิก ลตงน้ บกนกผ ขนื นเสาดอ่ื คกวกาเพมอก่ื วจา้า� งหตนง้ั า่แยต ่ ๖ซ๐ง่ึ จเซะทนตอเสิ มอ่ื ตกรกขเนึ้ปไน็ ปผนื ตามความยาวของ ภาพโดย C.P.backpacker จาก board.trekkingthai.com (ภาพอทุ ยานนายงู -นา�้ โสม) ทต่ี ง้ั : กลมุ่ ทอเสอ่ื กก เลขท ี่ ๗๓ หมทู่ ี่ ๘ ตา� บลออ้ มกอ อา� เภอบา้ นดงุ จงั หวดั อดุ รธาน ี ๔๑๐๐๐ เครดติ ภาพ http://park.dnp.go.th/dnp/scenicpic/91369136001scene071015_200745.jpg เบอรต์ ดิ ตอ่ : นางคา� กอง สอนพนิ จิ โทร. ๐๘ ๑๐๕๖ ๕๒๗๑, กลมุ่ ทอเสอื่ กก เลขท ่ี ๓๔๘ หมทู่ ่ี ๕ ตา� บลบา้ นชยั อา� เภอบา้ นดงุ จงั หวดั อดุ รธาน ี โทร. ๐๘ ๔๒๔๒ ๖๗๖๔ ทต่ี งั้ : บา้ นสวา่ ง ตา� บลนายงู อา� เภอนายงู จงั หวดั อดุ รธาน ี ๔๑๓๘๐ การเดนิ ทาง จากจงั หวดั อดุ รธานไี ปตามทางหลวงสายอดุ รธาน-ี หนองคาย ๑๕ กโิ ลเมตร เลย้ี วซา้ ย อดุ รธานี 127 ผา่ นอา� เภอบา้ นผอื ไปทางอา� เภอนา้� โสม เลย้ี วขวาทบี่ า้ นสามเหลย่ี มไปทางอา� เภอนายงู ประมาณ ๑๕ กโิ ลเมตร ถงึ บา้ นสวา่ งเลย้ี วขวาไป ๒ กโิ ลเมตร จะถงึ นา�้ ตกยงู ทอง เบอรต์ ดิ ตอ่ : อทุ ยานแหง่ ชาตนิ ายงู -นา�้ โสม โทร. ๐๘ ๑๐๕๕ ๓๖๓๐ นาํ้ ตก ๒ ชน้ั น�้าตก ๒ ช้ัน ช่วงฤดูฝนมีน�้าไหลหลาก ทิวทัศน์สวยงาม อยรู่ ะหวา่ งเสน้ ทางมวี ดั ผาสกุ าราม ซงึ่ มที วิ ทศั นท์ ส่ี วยงามรว่ มเยน็ ทต่ี ง้ั : ตา� บลโนนหวาย อา� เภอหนองววั ซอ จงั หวดั อดุ รธาน ี ๔๑๐๐๐ การเดนิ ทาง จากตวั จงั หวดั อดุ รธาน ี ไปตามเสน้ หมายเลข ๒๐๑ (อดุ รธาน-ี หนองบวั ลา� ภ)ู ถงึ กโิ ลเมตรท ่ี ๒๔ เลย้ี วซา้ ยไปตามถนนหมายเลข ๒๓๑๕ ไปอา� เภอหนองววั ซอ ประมาณ ๑๐ กโิ ลเมตร เบอรต์ ดิ ตอ่ องคก์ ารบรหิ ารสว่ นตา� บลโนนหวาย โทร. ๐ ๔๒๒๙ ๘๔๔๙ เครดติ ภาพ https://thailandtourismdirectory.go.th/ 126 เสน้ ทางทอ่ งเที่ยว มรดกภมู ปิ ญั ญาทางวัฒนธรรม

บรรณานุกรม เมธา วจิ กั ขณะ. “รอยอดตี บนภพู ระบาท” อทุ ยานประวตั ศิ าสตรภ์ พู ระบาท.เอกสารกองโบราณคด ี หมายเลข 1/2525 กรมศิลปากร.2537. ความเปน็ มาเร่ืองบายศรสี ูข่ วัญ.อา้ งถึงใน http://sites.google.com. ราชกจิ จานุเบกษา เล่ม ๕๒ วันท่ี ๘ มีนาคม ๒๔๗ และราชกิจจานเุ บกษา เลม่ ๙๙ ตอนท ี่ ๑๗๒ วนั ท่ี ค่มู อื เสน้ ทางทอ่ งเทีย่ วเชงิ วัฒธรรม.ส�านกั งานวฒั นธรรมจังหวัดอุดรธาน,ี 2560.224 หนา้ . ๑๘ พฤศจกิ ายน ๒๕๒๕ หน้า ๓๒ ฉบับพิเศษ. และ สา� นกั งานโบราณคดแี ละพพิ ธิ ภณั ฑสถานแหง่ ชาตทิ ี่ ๗ ขอนแก่น , คา� ชะโนด. วิกพิ เี ดีย สารานุกรมเสร.ี อ้างถึงใน https://th.wikipedia.org/w/index.php?titele=ชะโนด& ทา� เนยี บโบราณสถานอสี านบน , เอกสารอดั สา� เนา , ๒๕๔๒. อา้ งถงึ ใน . http://www.fiearts.go.th/fad๙/parameters/ 0ldid=5667577. km/item/ คา� ชะโนดปา่ ผนื สดุ ทา้ ย 2,000 ป ี 30 สงิ หาคม 2012. อ้างถงึ ใน http://www.facebook.com/notes. เรือนไทพวนบา้ นเชยี ง/โบราณสถานบา้ นไทพวน.พิพธิ ภณั ฑสถานแห่งชาติบ้านเชยี ง กรมศิลปากร : 2562. เชิดชาย บุตดี.ต�านานอุษาบารส ฉบับวัดพระพุทธบาทบัวบก : พัฒนาการของตัวบทและการอธิบาย (แผ่นพับ). ความหมายของพื้นที่ภมู ิศาสตร์. ตพี มิ พใ์ น Journal of Mekong Societies ปที ่ี 8 ฉบับท ี่ 3 กันยายน-ธนั วาคม แหลง่ ทอ่ งเทยี่ ว – สสอ.ประจกั ษศ์ ลิ ปาคม – Google Sites อา้ งถงึ ใน https//sites.google.com>general> 2555.หน้า 167-190. อ้างถึงใน https://www.tcithaijo.org/index.php/mekongjournal/article/download/ tourism ค้นควา้ เม่อื วันท่ี 13 กุมภาพนั ธ์ 2562. 6045/5295. วสิ นั ธน ี โพธสิ นุ ทร และคณะบรรณาธกิ าร .นา� ชมพพิ ธิ ภณั ฑสถานแหง่ ชาต ิ บา้ นเชยี ง.พพิ ธิ ภณั ฑสถานแหง่ ชาติ ฐานข้อมูลโบราณสถานส�าคญั ในภาคตะวนั ออกเฉียงเหนอื .Posted by Rungnapa on Friday,4 January บ้านเชยี ง สา� นักศลิ ปากรท ี่ 9 ขอนแก่น สา� นกั พพิ ิธภณั ฑสถานแห่งชาต.ิ กรงุ เทพฯ : 2553. 2013.อา้ งถึงใน http://archae.su.ac.th/art_in_thailand/?q=node/785. ศรีศักด์ิ วัลลิโภดม. “โบราณคดีบนภูพาน” แอ่งอารยธรรมอีสาน.ศิลปวัฒนธรรมฉบับพิเศษพิมพ์รวมเล่ม ณัฐณภรณ์ เอกนราจินดาวัฒน์. รายงานการวิจัยเร่ืองการพัฒนาการท่องเท่ียวเชิงสร้างสรรค์ทะเลบัวแดง ครั้งแรก.กรงุ เทพฯ : สา� นักงานวารสารเมอื งโบราณ. 2533. อ�าเภอกมุ ภวาป ี จงั หวัดอุดรธานี. ตพี ิมพ์ในวารสารสนั ตศิ ึกษาปริทรรศน ์ มจร ปที ่ี 6 ฉบับท ี่ 3 (กรกฎาคม-กันยายน ______________.เสมาหินอีสาน การส�ารวจและศึกษาการสืบเนื่องของประเพณีปักหินตั้งในสังคม 2561). ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ.ในเมืองโบราณ.ปีท่ี ๑๑ ฉบับท ี่ 4 (ตุลาคม-ธนั วาคม 2528) หน้า 6-33. ถนดั ยนั ตท์ อง. ผทู้ รงคณุ วฒุ ทิ างวชิ าการชมรมไทยพวนแหง่ ประเทศไทย.อา้ งถงึ ใน https://www.facebook. สมชัย ค�าเพราะ.นาฏลีลาเยยี วยาสขุ ภาวะ พิธกี รรมการรักษาสุขภาวะของกล่มุ ชาตพิ นั ธ์ุในภาคตะวันออก com/profile.php?id=100001407107531. เฉียงเหนือ.สนบั สนนุ โดยแผนงานสอ่ื ศิลปวัฒนธรรมสร้างเสริมสขุ ภาพ สา� นกั งานกองทนุ สนบั สนนุ การสร้างเสรมิ สขุ บายศรภี าคอีสาน-สารานกุ รมไทยส�าหรบั เยาวชน เลม่ ที่ 38 /เรือ่ งท ่ี 2 บายศรี/บายศรีภาคอีสาน อ้างถึงใน ภาพ(สสส.).กรงุ เทพฯ : 2556. www.http://kanchanapisek.or.th. _____________ .รายงานผลการด�าเนนิ งานโครงการสือ่ ศลิ ปส์ ามดี ใส่ใจสือ่ เดิม สรา้ งเสริมส่ือด ี จังหวัด บรรยายสรปุ ป ี 2559 จงั หวดั อดุ รธาน ี เมอื งแหง่ โอกาสสา� หรบั คณุ .อา้ งถงึ ในสา� นกั งานจงั หวดั อดุ รธาน ี กลมุ่ งาน อุดรธานี. สนับสนุนโดยแผนงานส่ือศิลปวัฒนธรรมสร้างเสริมสุขภาพ ส�านักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุข ข้อมูลสารสนเทศและการส่อื สาร ศาลากลางจังหวัดอุดรธาน ี โทร. 0 4222 4573.http//:www.udornthani.go.th. ภาพ(สสส.).2561.(อัดส�าเนา). บญุ บั้งไฟลา้ น ต�านานม้าค�าไหล ตา� บลบ้านธาต ุ อ�าเภอเพญ็ จังหวัดอุดรธาน.ี อา้ งถงึ ใน https://www.m- สา� นกั งานโบราณคดีและพพิ ธิ ภัณฑสถานแห่งชาต ิ ที่ 7 ขอนแก่น, ท�าเนียบโบราณสถานอีสานบน,เอกสาร culture.go.th>phen. คน้ ควา้ เมอ่ื วันท่ี 18 กุมภาพนั ธ์ 2562. อดั สา� เนา,2542.อา้ งถึงใน www.finearts.gp.th. ฝา่ ยสารสนเทศ สว่ นวจิ ยั และพฒั นานวตั กรรมอทุ ยานแหง่ ชาต ิ สา� นกั อทุ ยานแหง่ ชาต,ิ กรมอทุ ยานแหง่ ชาต ิ สุดา ชูกล่ิน. สภาวัฒนธรรมจังหวัดหนองคาย ศูนย์ราชการจังหวัดหนองคาย ถนนมิตรภาพหนองคาย สตั วป์ ่า และพันธพุ์ ืช โทร. 0 2561 0777 ต่อ 1723, E-mail : [email protected] ติดต่อฝ่ายบรกิ าร สา� นักงานเลขาธิการสภาวัฒนธรรมจังหวัดหนองคาย โทร. 0-4241-3247-8 . 2551 หน้า 13-15. ที่พกั โทร. 0 2562 0760-3 E-mail : [email protected]. สุรพล ด�าริห์กุล. “บ้านตาดทอง แหล่งโบราณคดีส�าคัญของอีสานตอนใต้” ในแผ่นดินอีสาน.กรุงเทพฯ : พระครูพิทักษ์วหิ ารกิจ(สา สาสนปวโร วงษศ์ รรี ักษา).หนงั สอื ประวตั ิหนองหารโดยสงั เขป.พิมพเ์ ปน็ อนสุ รณ์ เมืองโบราณ.2549.หนา้ 33-45. เน่ืองในงานฌาปนกิจศพ คุณแม่อ่อน วงษ์ศรีรักษา ณ เมรุช่ัวคราว วัดสมศรีสะอาด บ้านเชียงแหว ต.อุ่มจาน รวบรวมและเรียบเรียงโดย : สมชัย คา� เพราะ อ.กุมภาวาป ี จงั หวัดอดุ รธานี.วันท ี่ 30 มนี าคม 2512. โรงพมิ พ์ธรรมบรรณาคาร 406 ถนนมหาชยั พระนคร,2512. ภาพประกอบโดย : สมชัย คา� เพราะ พเยาว ์ เข็มนาค และ มนตจ์ ันทณ ์ นา�้ ทิพท์ หลักฐานโบราณคดีสมยั ประวัตศิ าสตร ์ ศิลปะถ�้ากล่มุ บา้ นผอื จังหวดั อดุ รธาน ี เอกสารกองโบราณคดี หมายเลข 3/2533 กรมศิลปากร.2533. อุดรธานี 129 128 เส้นทางท่องเท่ียว มรดกภมู ิปญั ญาทางวัฒนธรรม

เส้นทางทอ่ งเท่ยี ว วัดจอมทองธรรมคณุ วัดอาฮงศลิ าวาส ตลาดริมโขง สาธารณรั ประชาธิปไตย มรดกภูมิปญั ญาทางวัฒนธรรม ประชาชนลาว กลุ่มจงั หวดั ภาคตะวันออกเฉยี งเหนือตอนบน ๑ อุดรธานี หนองคาย เลย หนองบวั ลำภู บึงกาฬ บงกาฬ ำโขง อ ปากคาด ชุมชนบานหนองเด่นิ แม นำโขง ม ศาลเจาแมสองนาง วัดถำ้ ศรีธน วดั โพธาราม อ บุงคลา หนองกุดทงิ แ น วดั สวางอารมณ ภสู งิ ห แมนำโขง จวนผูวาราชกตารลวจาศัดังดาหโทลพวาเธดัจเสชิาหแดยัลมจ็ังสเกอางนางอ รตั นวาป ภวู ัว สาธารณรั ประชาธิปไตย 2095 สวนศิลปริมโขง เลย ขวางโหวด น้ำตกธารทอง ประชาชนลาว บั้งไฟพญานาค พิพิธภณั ฑชุมชนมชี ีวิต วัดสังขลิการาม อ ศรีวไิ ล ภูทอก 212 บานหาดเบ้ีย อ ปากชม ภูลำดวน การเลนของเด็กไทย โฮมสเตยบานสกี ายเหนอื แหลงทำครกหนิ ต ชมุ ชาง 211 อ สงั คม พระธาตุกลางนำ้ อ โซพิสยั 2095 222 นำ้ ตกชะแนน นำ้ ตกเจ็ดสี วดั ไทย เขตหามลาสตั วปา อ ปากชม น้ำตกธารทพิ ย หนองคาย อ พรเจรญิ บงโขงหลง ศาลปอู ือลือ อ โพนพสิ ยั 2267 2267 อ เซกา 2026 อ บงโขงหลง แกงคุดคู สวนลงุ เผือก จดุ ชมววิ ภูหอ วัดผาตากเส้อื วัดหินหมากแปง โฮมสเตยบานเด่ือ 212 วัดบานแดนเมอื ง วดั ปจจนั ตบรุ ี เกษตรแบบผสมผสาน ถำ้ ศรีมงคล ถ้ำดินเพยี ง ภลู ังกา อ ศรีเชยี งใหม วัดศรคี ณุ เมอื ง ชมุ ชนบานไมโบราณ 2108 ศาลาแกวกู อ เ าไร ถนนชายโขง หาดนางคอย พ ศจิกายน พ ษภาคม อุทยานประวัตศิ าสตร สาธารณรั ประชาธปิ ไตย พระพทุ ธนวมนิ ทรมงคล อ เชียงคาน พระพทุ ธบาท วดั ปาภูกอน ภูพระบาท อนสุ าวรยี ปราบฮอ 2230 ประชาชนลาว ลีลาทวนิ คราภริ กั ษ ภูทอก ภคู วายเงิน อ นายงู อ โพธิตาก อ ทาบอ แทงางนหชยาวงก พิพธิ ภัณฑหนองคาย 2096 วัดเซกาเจติยาราม 2376 2094 2226 หลวงพอ อุทยานกุดซาง ไป จ นครพนม จบพุดรโชษิคม1มรพเ2ณกวง6รบิวลก8ะุโาาาธลนตรวาอหสากัดตามนรศุดงแาอแรนิ งนงโีตปแพสวกทาอพิมธสนชิรรนพอะัยารรุทแางไภะาปยรสแูสธชาางวาหอดยนอจภตนำไแนาวพดุศรทดหคิษิร2รางรสี1าณชไ1นยอท3าโุ งซลบบยตหรกาอิอาักผัตนเายากถผเงห2หลกบีเ1มกอืรมวุง9วร็บโัดอืว5เบตมกนเดังเนราเทแำ้โ2พผาพรพว1อหพ2ผาณนม1ดั1ิพธรบวร2ีตหน4ทิตปโชิย0ิธาานบอม้ำหว1าัยนนภโนตาอมบ3ิปเนขนัณำ้ไยนกงุสิเาสฮนาไาตไจ็นแหนฑพรตกรสพดุอศณกมไอทราานภงเชรฮิรงกกงามอสาอูยมตชะุนกอืงีเกัถวาธาแลถงษากวิงชรขดิศน่ินราธงาเมโันนทตปวซิดราเ2แาพ2ดะค1แยก1รกทอ2ม9ลงะศ2ลปี5ะตเ9เูนมุพกเลปา4ชยวียยดจิงิสบษรขจวเมาตรกภาัยัดหกิิ่งิษากสเากคาตมมอรจิรมรือเวสชผดนนงทชิ วุมลจ็เิำ้านนวาชภติตกศ้ำสนลเเูกาจรลตออวกสร่ีดุอืยกำราดอชปเภรร2าภง2พมคลท0นคเูอภอวรบ92ารอจพอุทูเภ9ะวิ0บารจงือน2เยชื9หูธเนอืเาลดุ3ล9าทาล9สยชยนต่ยี9ววมหแสุวงเนวงขหหจั หิวาตจลงภ2อ2รชะว211ูผมักาง39าษ9ตป25ห90เิาตูหจว1อหพออลดย6งวันนาุยน2ยี2ยวงภ1ธบภ1พำ้ัดกจเ1ว5สุปููชนหกอพิ5รถนั4ดัตัาอ็บแมาะธิำ้ทถอเวงงานลทปผภำ้สปคเนะนา้ำิงาัณผกภาาับบะ้ำา็บโภฑูหรต้งิปนหู กลู ้ำลตวเเ2ทนวพวิหำ02ว้ำงหียง1า1สเร4งน2ลถ0พด0โศกัย1าคสนิบกุทพนูศ6นรวลาธรยหนูงแนนมุชนะวก2วยปหกทยแำ้2ัอายศดานิัน5อตมรหเถลินเง0ลผผวตบกกซม้ำปปธาาาีาวังียโบูลสรงไพนนฮน2สทาราาิรผ0เธองุนแมมินเละ1าสิเลมิลวยธ็กนพอตัจย2ัะรนยี่ใาอว2นเุงง้ำงนห4วลไปต9วโธยทผนลากัดราใกสวรถอหเเิวนมก้ำตญงนผงิ้ไอศอหทาหุทวอดหนิอยนร2ำมมาอ1เาาน3อกถ8ดผภรฮำ้ ูผวามาอา2ขงโวล4หเศลผา0อัณลูนอา0วลมอนางยิมงแรากเชงรพายั อืรผเวอราอพงั นิวยีเเกรัดนลทนะิง้ ถารรนาำ้เูชอศเวผยัรรางัศศนษยรว้ำาศอนีรกโมาิลำ้ 2จิสงหหา1พเม4มวากอห1ไรยงศ2็บหเบถตามค1ลอพาวช0ำ้าลบู้นิลวเียหเนทศาตองัสคองตพใลผย่ีนทวมรหรหวรลวาสทอาาเมีบนงะอดห2ำวยงอุวศป3พอภนิ็จณัอญุผ4ลิูขรงูุททคยา8บาาสรเอธหราหรหมกัวรวแยบิมณนิินอกงรนือเภแปาหตลคสมบัรทกคหผูลนงาับคลอโือแินบาลงนอูหกงงกยลัวงนงนแบลาาโบำบทสาบใถบกาวั2งตบันนยร0ำ้างาานด9ผสนตนณ7างาุวคสจแมนไค2รูหศท่ีปมห3ะราดาา5พปูณดไลีหพล2นฟตวอางศอคหัานนโยาหยหูบบลลพแบลตนหนาาารกัหอพิปาาพินงนลอาเ2ลนธิูหมกณใ0ำงพิโบตงภบผ9ค1ือลนบภธิเค8ัณาือเ5นงกุบมตูัวภสด0นคาอืฑณัโมโีสองนนสลผาฑพีนนนาสุ อืวานทดาดันนันตปอถอนหำ้อง2กกนร3คขลลกอ1อตาา4อยงดุือ้วงงบพงเจ2วัารพส1ับโะลว4คพแพ26นบ20ุทลรธ3า2ะะธ1า0ขบนบตเ5ธบพคราาผาาโณาราวนอนนือวตทือ่นเ2ะนงัโนกุบง0ใบคหหบาหเรท22ปงั มงาทนวั211ยีพนมพันนสยือ20แรบอวพิด6ศวองาดงงน3ทหนิอริธยรปางงรกัภมพีดุเรวผคษัณอรญะาัวธลิณ2จฑอาา1ำซักน1นกษมหอาีลาคนอพวนวรอัดัดเงท2โ2อแพ3พ1ธอสพ3โิสนลงมสศปนภหารรลรลสะะ2ณหวด0ะใลง2ษิ คักอพ2อ2เรอาม32า12นอืรเด65พงาา5มคญ็ วัดมอชัพปณระริม2ธ0ะาา2วจ5ตาอุนักสอ2าษก3ง2หเศมุ 9พ2นลิภ3็ญ12ปอว22างาพหปคอทรามะะสธเน2ลา0รอบ2ต2า30ัวุบง2พแาวพ2ค2นดดัิบแร3งอเสะ9หูลด3พมมลยี ยสุทงออมรโรธ2บบสี2กทรัการ3ปูะ2ูแษนุง9า0ออณเ9กางช6ดคคนว2ยี ยผบแ2ดงอา2าสี ม2ม5นน0ัดคอเ9ชหรอ6ายีมไมบชงี่ แบคยา2หาำ2นวนชว7พาเ0ะด2ชพิโน3ุงยีน9ธิ งด3ภณั ฑไทพ2ว2น8บ1 าน2เ0ช9ีย2ง สวนลิงวอก นครพนม เลย หนองบัวลำภู อดุ รธานีไป ไป จ สกลนคร ไป อ วาริชภูมิ สกลนคร ทุงตนนางพญาเสือโครง บานกุดกวางสรอย ต บานถ่ิน 227 ซากุระเมอื งไทย 227 ภลู มโล ต กกสะทอน ไป อ หลมสัก แหลงโบราณคดีโนนพราว อ ศรีธาตุ 2023 อ วังสามหมอ จ เพชรบรู ณ 228 ต กุดคู อทุ ยานแหงชาติ กลุมโฮมสเตยวสิ าหกจิ 2231 2289 ภกู ระดง ชุมชนบานเชยี งแหว 2019 2133 อุทยานแหงชาตภิ ูเกา อ ภูกระดง อ โนนสัง ภูพาน ต บานกอ พษิ ณุโลก นำ้ ตกตาดฮอง อางเกบ็ น้ำ 2109 เขอื่ นอบุ ลรตั น ไป จ ชยั ภมู ิ สญั ลกั ษณในแผนท่ี ไป จ ชัยภูมิ 227 ไป จ กา สินธุ ทางหลวงแผนดินชนดิ คู ไป จ ขอนแกน ทางหลวง 2 ชองจราจร เสนทางรถไฟ เสนแบงเขตแดน จังหวัด อำเภอ แหลงทองเทีย่ ว แมน้ำ 130 เสน้ ทางท่องเท่ยี ว มรดกภูมปิ ญั ญาทางวัฒนธรรม อุดรธานี 131

132 เส้นทางทอ่ งเท่ยี ว มรดกภมู ิปญั ญาทางวฒั นธรรม อุดรธานี 133