E2 พื้นฐานทางไฟฟ้ารถยนต์

เอกสารประกอบการสอน วิชา งานไฟฟ้ารถยนต์ รหสั วชิ า 2101-2005หลักสตู รประกาศนยี บตั รวิชาชพี พุทธศักราช 2556 หน่วยท่ี 2เรอ่ื ง พืน้ ฐานทางไฟฟา้ รถยนต์ เรียบเรียงโดย นายบญุ ลือ ยง่ิ คานงึตาแหนง่ ครู วทิ ยฐานะชานาญการแผนกวิชาช่างยนต์ วิทยาลยั เทคนิคนครศรีธรรมราชสานักงานคณะกรรมการการอาชีวศกึ ษา กระทรวงศึกษาธิการ

45ใบเนอ้ื หาหนว่ ยท่ี 2

46 รหัสวิชา 2101-2005 ช่ือวชิ า งานไฟฟ้ารถยนต์ ใบเนื้อหา I.S. 2-01 ชอื่ หน่วย พ้นื ฐานทางไฟฟ้ารถยนต์ สอนครั้งท่ี 2 จานวน 2 ชว่ั โมงสาระสาคัญการปฏบิ ัตงิ านเก่ยี วกบั ระบบไฟฟา้ รถยนต์ต้องมีความร้พู ้นื ฐานในเรอ่ื ง การทางานอุปกรณ์การเชอื่ มตอ่ อปุ กรณ์ไฟฟา้ ในรถยนต์สัญลักษณ์ทางไฟฟ้าและอเิ ล็กทรอนิกส์ถูกนามาใช้แทนแผนผังระบบไฟฟ้า เพื่อบอกรายละเอียดส่วนประกอบตา่ ง ๆในวงจรไฟฟา้ แผนผงั ระบบไฟฟ้าเป็นเสมือนแผนที่ทางไฟฟ้า (Electrical road map) ช่วยให้ประหยดั เนื้อท่ีและง่ายต่อการอา่ นวงจรแผนผงั ระบบไฟฟ้าในรถยนต์สาระการเรยี นรู้ 1. อุปกรณไ์ ฟฟา้ ในรถยนต์ 2. สายไฟฟ้าในรถยนต์ 3. ขนาดของสายไฟเพ่ือใชก้ ับวงจรต่าง ๆในรถยนต์ 4. เต้าเสียบสายไฟและขวั้ ต่อสายไฟ 5. อุปกรณ์ป้องกนั วงจรไฟฟ้ารถยนต์ 6. รีเลย์ 7. สัญลกั ษณข์ องอปุ กรณ์ไฟฟ้ารถยนต์จุดประสงคก์ ารเรียนรู้ 1. บอกหนา้ ที่ของอปุ กรณไ์ ฟฟ้าในรถยนต์ได้ 2. บอกชนิดของสายไฟฟ้าในรถยนตไ์ ด้ 3. เลือกขนาดของสายไฟเพ่ือใช้กับวงจรต่าง ๆในรถยนต์ได้ 4. เลอื กใช้เต้าเสียบสายไฟ และขว้ั ต่อสายไฟได้ 5. เลือกใช้อุปกรณ์ป้องกนั วงจรไฟฟา้ ได้ 6. อธบิ ายหลักการทางานของรีเลย์ได้ 7. อ่านและเขยี นสญั ลักษณ์ของอปุ กรณ์ไฟฟ้ารถยนตไ์ ด้

47รหสั วชิ า 2101-2005 ช่อื วชิ า งานไฟฟา้ รถยนต์ ใบเน้ือหา I.S. 2-02ชื่อหน่วย พน้ื ฐานทางไฟฟ้ารถยนต์ สอนครงั้ ที่ 2 จานวน 2 ชว่ั โมงอุปกรณ์หลกั ของระบบไฟฟา้ รถยนต์ระบบไฟฟา้ เครอื่ งยนต์ แบตเตอร่ี,อลั เตอรเ์ นเตอร์ มอเตอร์สตารท์ ,สวิตช์สตารท์ ,รเี ลยส์ ตารท์ แหลง่ จา่ ยและรบั พลงั งาน คอยล์จดุ ระเบดิ ,หวั เทียน,จานจ่าย,สวติ ช์จดุ ระเบดิ ระบบสตารท์ อัลเตอร์เนเตอร,์ เรกเู ลเตอร์,สวติ ช์จดุ ระเบิด ระบบจดุ ระเบดิ กลอ่ งควบคมุ อิเล็กทรอนกิ ส์,เซนเซอร,์ วธิ ีการเช่อื ม ระบบประจไุ ฟ ต่อสญั ญาณ ระบบควบคุมเคร่ืองยนต์ ไฟใหญ่,ไฟในเกง่ ,ไฟตดั หมอก,ไฟอ่านแผนท่ีระบบไฟฟ้าตวั ถงั และแชสซสี ์ ไฟเลย้ี วและไฟฉกุ เฉนิ ,ไฟเบรก,ไฟท้าย,ไฟหร่ี, ไฟถอยหลงั ,แตร,มิเตอรแ์ ละเกจวัด ระบบไฟแสงสว่าง ระบบไฟสัญญาณ อุปกรณ์อานวยความสะดวกระบบปรบั อากาศรถยนต์,ระบบฉดี นา้ ล้างกระจกและปดั นา้ ฝน,ระบบเครือ่ งเสียงรถยนต์,ท่จี ุดบหุ รี่,ระบบไลฝ่ ้าทีก่ ระจกหลัง,กระจกไฟฟ้าทีป่ ระตู,กระจกมองข้างไฟฟา้ ,เซนทรัลลอ็ ก,ระบบถุงลมนริ ภยั ,ระบบกนั ขโมย,ฯลฯรูปที่ 2.1 แสดงแผนภมู ิอุปกรณ์ไฟฟ้าในรถยนต์ ที่มา : บุญลือ ยิ่งคานึง, 2557

48รหัสวิชา 2101-2005 ชอื่ วชิ า งานไฟฟ้ารถยนต์ ใบเนอื้ หา I.S. 2-03ชอ่ื หน่วย พน้ื ฐานทางไฟฟ้ารถยนต์ สอนครั้งท่ี 2 จานวน 2 ชั่วโมง1. อุปกรณ์ไฟฟ้าในรถยนต์อุปกรณ์ไฟฟา้ ในรถยนต์ประกอบด้วย แบตเตอรี่ สายไฟ ขั้วตอ่ สายไฟ ฟิวส์ รีเลย์ อุปกรณ์ในระบบสตาร์ท ระบบจดุ ระเบิด ระบบแสงสว่าง ระบบไฟสญั ญาณ ระบบประจุไฟ อปุ กรณ์อานวยความสะดวกในรถยนต์ โดยอุปกรณ์ทงั้ หมดในระบบไฟฟ้ารถยนต์ แบง่ เปน็ 2 ระบบ คอื ระบบไฟฟา้ เครอื่ งยนต์และระบบไฟฟา้ ตวั ถังและแซสซีส์ ดงั รูปท่ี 2.1 ซงึ่ จะได้กลา่ วถงึ รายละเอียดในหนว่ ยน้แี ละหนว่ ยตอ่ ๆไป2. สายไฟฟ้ารถยนต์ สายไฟฟา้ ทใ่ี ชใ้ นรถยนต์หรือ สาย AV (Automotive Vinyl) ตวั นาทีอ่ ยภู่ ายในทาดว้ ยทองแดงอ่อนๆหลายๆ เส้นมารวมกนั ภายนอกตวั นาหุม้ ด้วยฉนวนพลาสติกประเภท PVC เพ่ือป้องกันการร่ัวของกระแสไฟฟา้ เน่อื งจากวงจรไฟฟ้าในรถยนต์มีหลายวงจร ดงั นนั้ สายไฟที่ใช้จงึ มีสแี ละแถบสที ่ีแตกตา่ งกนั เพ่ือการเดินสายไฟในวงจรตา่ งๆ ไม่ใหส้ บั สน ง่ายตอ่ การตรวจซ่อมโดยปกตสิ ขี องสายไฟจะมี 2 ชนิด คอื สีพื้น เช่นB, R, W และสีคาด เชน่ G-Y, W-R เปน็ ต้น ตัวอย่างรหัสสีสายไฟ เชน่ G คือ Green (สีเขียว) Y คือ Yellow (สีเหลอื ง) P คือ Pink (สีชมพ)ู SBคือ SKY BLUE (สีฟ้า) B-W คอื BLACK-WHITE (สีดา-ขาว) ฯลฯ W-G Bl-W W R-W รูปที่ 2.2 แสดงสีพื้นและสีคาดของสายไฟ ทมี่ า : บุญลอื ยิ่งคานงึ , 2557 สายไฟท่ีใชใ้ นรถยนต์แบ่งตามการใชง้ านมี 4 ชนิด คือ สายไฟแรงตา่ สายไฟแรงสงู สายแบตเตอร่ีและสายชลี ด์ 2.1 สายไฟแรงเคล่ือนต่า (Low Voltage Wire) เปน็ สายไฟที่ใชต้ อ่ กับอปุ กรณ์ไฟฟา้ และใชต้ ่อในวงจรไฟฟา้ รถยนต์ท่ัวไป เช่น วงจรไฟแสงสวา่ งวงจรไฟสญั ญาณ ฯลฯ เป็นสายไฟแรงตา่ ที่เรียกว่า AV โดยฉนวนทาจาก P.V.C.

รหัสวิชา 2101-2005 ชือ่ วิชา งานไฟฟ้ารถยนต์ 49ช่ือหนว่ ย พื้นฐานทางไฟฟ้ารถยนต์ ใบเนือ้ หา I.S. 2-04 สอนครง้ั ท่ี 2 จานวน 2 ชวั่ โมง รูปท่ี 2.3 แสดงสายไฟแรงตา่ ท่ีมา : บญุ ลอื ยงิ่ คานึง, 2557 2.2 สายไฟแรงเคลื่อนสูง (High Voltage Wire) สายไฟชนดิ นฉี้ นวนท่หี ุ้มสายไฟจะต้องหนาป้องกนั ไม่ใหก้ ระแสไฟแรงสูงร่ัวลงกราวด์ เชน่ สายหวั เทียน สายคอยล์ ฯลฯ สายไฟแรงสงู มี 2 ชนดิ คือ รปู ท่ี 2.4 แสดงสายไฟแรงสงู ท่มี า : บญุ ลอื ยิง่ คานงึ , 2557 2.2.1 สายไฟแรงสูงแบบธรรมดา สายไฟชนิดนลี้ วดตวั นาทามาจากทองแดงหรือสแตนเลสทาให้คลื่นแมเ่ หลก็ ไฟฟา้ จากการจดุ ระเบดิ ไปรบกวนคลน่ื วิทยุได้ 2.2.2 สายไฟแรงสงู แบบสายความต้านทาน สายไฟชนดิ น้ีลวดตวั นาทามาจากคารบ์ อนหรอื ถ่านฉนวนหมุ้ สายไฟจะใช้วัสดุประเภทยางสงั เคราะห์เพอ่ื ลดการรบกวนจากคลื่นวิทยุ 2.3 สายไฟแบตเตอรี่ เป็นสายไฟขนาดใหญ่ทนกระแสไดส้ ูง เชน่ สาย AV, AVX (Automotive Vinyl Cross Link) ,EB (Earth Bone) และ Al-AV (Aluminum - Automotive Vinyl) สายแบตเตอร่ปี ระกอบด้วย

50รหัสวชิ า 2101-2005 ชื่อวิชา งานไฟฟ้ารถยนต์ ใบเนื้อหา I.S. 2-05ช่อื หน่วย พืน้ ฐานทางไฟฟ้ารถยนต์ สอนคร้งั ท่ี 2 จานวน 2 ชว่ั โมง2.3.1 สายบวก ต่ออยูร่ ะหว่างขว้ั บวกของแบตเตอรี่กับโซลนิ อยดม์ อเตอร์สตาร์ทส่วนสายขนาดเล็กถูกป้อนออกมาจากโซลินอยดไ์ ปยังกลอ่ งฟิวสห์ ลกั2.3.2 สายลบหรอื สายดนิ ตอ่ อยู่ระหวา่ งขั้วลบของแบตเตอรี่กบั โครงรถยนต์ (กราวด์) รปู ท่ี 2.5 แสดงสายแบตเตอร่ี ที่มา : บุญลือ ย่งิ คานงึ , 2557 2.4 สายชีลด์ สายซีลด์เป็นสายท่ีมตี วั นาอยู่ทีศ่ นู ยก์ ลางล้อมรอบดว้ ยชีลด์ โลหะภายนอกฉนวนจะแยกตวั นาและชลี ด์โลหะทีถ่ กั เปน็ เกลยี วเพื่อป้องกันคลน่ื กระแสของแมเ่ หลก็ เล็ดลอดไปรบกวนสายสัญญาณ เชน่ สายอากาศ สายสัญญาณจุดระเบิด สายสญั ญาณของออกซเิ จนเซนเซอร์ เปน็ ตน้ รปู ที่ 2.6 แสดงสายซลี ด์ ทม่ี า : https://www.google.co.th/search?q=shield+wire&biw3. ขนาดของสายไฟเพ่ือใช้กบั วงจรต่าง ๆในรถยนต์ การเลือกขนาดของสายไฟท่ใี ชใ้ นวงจรต่าง ๆตอ้ งคานงึ ถงึ การกินกระแสของอุปกรณ์ไฟฟ้าขนาดกาลังของอปุ กรณ์ไฟฟ้า(Watt) ในกรณีท่ีเปล่ียนสายไฟใหม่ให้เปรียบเทยี บจากขนาดทีเ่ คยใชอ้ ยู่ การกาหนดขนาดของสายไฟกาหนดด้วยเสน้ ผ่านศูนยก์ ลางของตัวนาโดยไมร่ วมกบั ความหนาของฉนวน ระบบวธิ กี ารวัดขนาดสายไฟที่ใชอ้ ยปู่ จั จบุ นั เชน่ ระบบอมรกิ า (American Wire Gauge System ; AWG) วดั เปน็ เบอร์ (AWG)และระบบเมตริก (Metric Size Wire) วดั เปน็ พน้ื ที่หนา้ ตัด คือ ตารางมลิ ลเิ มตร (ม.ม.2)

51 รหัสวชิ า 2101-2005 ชื่อวชิ า งานไฟฟ้ารถยนต์ ใบเนื้อหา I.S. 2-06 ชือ่ หนว่ ย พ้ืนฐานทางไฟฟ้ารถยนต์ สอนครงั้ ที่ 2 จานวน 2 ช่ัวโมง ตารางที่ 2-1 แสดงตัวอย่างขนาดของสายไฟ ระบบอเมริกาAWG Diameter Max.Current AWG Diameter Max.Current (inch) (A) (inch) (A) 151 0.2893 119 10 0.1019 0.1822 0.2576 94 29 0.0113 0.142 0.1133 0.2294 75 30 0.0100 0.091 0.0724 0.2043 60 31 0.0089 0.056 0.0445 0.1819 47 32 0.0080 0.0356 0.1620 37 33 0.00717 0.1443 30 34 0.00638 0.1285 24 35 0.00569 0.1144 19 36 0.0050 ตารางที่ 2-2 แสดงตวั อยา่ งขนาดของสายไฟ ระบบเมตรกิพ้นื ท่หี นา้ ตดั (mm.2) กระแสสงู สุด (A) วงจรไฟฟ้าท่ใี ช้ 0.5 12 ไฟหร่ี แผงหน้าปดั ไฟเก่ง 0.75 14 ไฟท้าย ไฟส่องป้าย ไฟเลยี้ ว ไฟฉกุ เฉนิ 0.85 16 ไฟเบรก มอเตอรป์ ัดน้าฝน1.00 , 1.25 21 ไฟจดุ ระเบดิ 2.00 28 แตร 3.00 38 ไฟหนา้ หัวเผา รเี ลย์ไฟหนา้ รเี ลยส์ ตารท์ 5.00 53 ไฟชารจ์ 8.00 67 สายเมนแบตเตอร่ี15.00 75 สายเมนแบตเตอรี่

52รหสั วิชา 2101-2005 ชื่อวิชา งานไฟฟา้ รถยนต์ ใบเน้อื หา I.S. 2-07ชื่อหน่วย พ้นื ฐานทางไฟฟ้ารถยนต์ สอนคร้งั ท่ี 2 จานวน 2 ชวั่ โมง4. เต้าเสยี บสายไฟและขว้ั ต่อสายไฟ ในการต่อสายไฟเขา้ ดว้ ยกนั ในวงจรไฟฟ้ารถยนตม์ จี ุดประสงคเ์ พ่ือใหอ้ ุปกรณ์ตา่ ง ๆทางานไดเ้ ชน่ การตอ่ สายไฟเขา้ กับอุปกรณ์ไฟฟ้า หรอื การต่อระหวา่ งสายเข้าดว้ ยกัน การต่อสายไฟจะมีการต่อแบบชว่ั คราว(ไม่ต้องบดั กร)ี และการต่อแบบถาวร (การบดั กรี และการใช้ปลอกสวม) การต่อสายไฟด้วยเตา้ เสยี บสายไฟหรอื ขัว้ เสียบสายไฟรถยนต์ เปน็ ต้น 4.1 เตา้ เสียบสายไฟ หรือ ปลกั๊ ต่อสายไฟ หรือ หัวเสียบสาย (Connector or Socket) ใช้สาหรับตอ่ วงจรไฟฟา้ ระหวา่ งชุดสายไฟ 2 ชดุ มีลักษณะเป็นรปู ทรงต่าง ๆ เชน่ วงกลม วงรีสเ่ี หล่ยี ม เต้าเสียบสายไฟประกอบด้วยเต้าเสียบตัวผแู้ ละตวั เมีย ทาดว้ ยพลาสติก PVC เต้าเสียบสายไฟทงั้สองจะยดึ แนน่ ติดกนั ด้วยเดือยล็อก เม่ือต้องการดึงเต้าเสยี บสายตวั ผแู้ ละตวั เมียออกจากกนั จะต้องปลดล็อกกอ่ นจงึ จะดึงออกจากกันได้ การปลดล็อกมีทง้ั แบบดึงขึ้นและกดลง รปู ที่ 2.7 แสดงเต้าเสียบสายไฟ ท่มี า : บุญลือ ยิ่งคานึง, 2557 4.2 ขั้วตอ่ สายไฟรถยนต์ (Terminal Connector) ใช้สาหรับต่อเข้ากับสายไฟ หรอื ต่อกับอุปกรณ์ไฟฟา้ ภายในเตา้ เสยี บสายไฟจะมีขว้ั ต่อสายไฟเสยี บอยู่ ขวั้ ต่อสายไฟทาดว้ ย ทองเหลอื ง ทองแดง อลูมเิ นียม ขว้ั ตอ่ สายไฟ มี 3 ชนิด คือ 4.2.1 ขัว้ ต่อสายไฟทีใ่ ช้กับไฟแรงตา่ ขั้วต่อสายไฟชนิดน้ีมีหลายแบบหลายขนาดต้องเลอื กใชใ้ ห้เหมาะสมกบั ขนาดของสายไฟและลักษณะของงานตามจดุ น้ัน ๆ 4.2.2 ข้ัวต่อสายไฟทใ่ี ชก้ บั ไฟแรงสงู ใช้สาหรบั ต่อสายไฟแรงสงู เขา้ กบั ขั้วของหวั เทียน หรือ ตอ่สายไฟแรงสูงเขา้ กบั ฝาครอบจานจา่ ย การตอ่ ขว้ั ต่อสายไฟเขา้ กบั สายไฟแรงสงู จาเป็นต้องมีฉนวนยางชนิดหนาหุ้มเพื่อกันความช้นื และส่ิงสกปรกต่าง ๆ รวมทั้งปอ้ งกันไมใ่ ห้ไฟแรงสงู รวั่ ลงกราวดด์ ้วย

รหัสวิชา 2101-2005 ชอ่ื วิชา งานไฟฟา้ รถยนต์ 53ช่ือหน่วย พน้ื ฐานทางไฟฟ้ารถยนต์ ใบเน้ือหา I.S. 2-08 สอนคร้ังที่ 2 จานวน 2 ช่ัวโมง รูปท่ี 2.8 แสดงขั้วตอ่ สายไฟแรงตา่ ทม่ี า : บญุ ลือ ยง่ิ คานึง, 2557 รปู ที่ 2.9 แสดงขวั้ ตอ่ สายไฟท่ีใช้กับไฟแรงสงู ทมี่ า : บุญลือ ย่งิ คานึง, 2557 4.2.3 ขัว้ ตอ่ สายไฟทใ่ี ชต้ ่อกับขว้ั ของแบตเตอร่ี ทาจากทองเหลอื งมลี กั ษณะเปน็ หว่ งกลมผ่าซีกเพื่อสวมเข้ากับขว้ั ของแบตเตอรี่ ใชโ้ บลท์ ร้อยเข้ากับหว่ งกลม และใชน้ ทั ขันเพื่อใหห้ ว่ งกลมรัดแนน่ เข้ากบั ขวั้ของแบตเตอร่ีรปู ท่ี 2.10 แสดงขัว้ ต่อสายไฟที่ใชก้ บั ขวั้ ของแบตเตอร่ี ทม่ี า : บุญลือ ยงิ่ คานงึ , 2557

54รหัสวิชา 2101-2005 ชื่อวิชา งานไฟฟ้ารถยนต์ ใบเนอื้ หา I.S. 2-09ช่ือหน่วย พน้ื ฐานทางไฟฟ้ารถยนต์ สอนครง้ั ที่ 2 จานวน 2 ชว่ั โมง5. อุปกรณป์ ้องกันวงจรไฟฟ้า (Circuit Breaker) อปุ กรณป์ ้องกนั วงจรไฟฟ้าในรถยนต์จะใช้ฟิวสห์ ลัก (Fusible Link) ฟิวส์ยอ่ ย (Fuse) ตวั ตดั วงจร(Circuit Breaker) เป็นช้นิ ส่วนปอ้ งกนั วงจรโดยต่อไวร้ ะหว่างแหล่งจา่ ยพลงั งานกบั อุปกรณ์ไฟฟา้ เพื่อป้องกนักระแสไฟฟ้าไหลเกิน หรือ ลัดวงจร (Short Circuit) จนเกิดการลุกไหมข้ นึ้ ฟิวส์ทาจากโลหะชนิดออ่ นหลอมละลายไดง้ า่ ย เม่ือฟวิ สข์ าดต้องเปลย่ี นฟิวส์ตวั ใหมท่ ีม่ ีขนาดกระแสเท่ากบั ของเดิมเพ่ือให้วงจรไฟฟ้ามีกระแสไฟไหลผ่านวงจรไดต้ ามปกติ การเปลี่ยนฟิวสท์ ่ีมีขนาดกระแสสูงข้นึ สง่ ผลใหอ้ ปุ กรณใ์ นวงจรไหม้หรอื ชารดุ ได้ รูปที่ 2.11 แสดงอุปกรณป์ ้องกนั วงจรไฟฟ้า ท่มี า : บญุ ลอื ยิ่งคานึง, 2557 5.1 ฟิวสห์ ลัก (Fusible Link or Main Fuse) ฟิวสห์ ลกั รุน่ เก่าใชฟ้ ิวส์แบบสายออ่ น (Fusible Link) ปจั จุบันใช้แบบตลบั ตวั ฟิวส์เป็นพลาสติกสีต่างตามขนาดของกระแสไฟฟ้าท่ีทนได้ มีไสฟ้ ิวส์เหมือนฟิวสย์ ่อยแต่ขนาดของตวั ฟิวส์มีขนาดกว้างและหนากว่าฟวิ ส์ยอ่ ย ฟวิ ส์หลักสามารถทนกระแสได้มากกว่าฟิวส์ย่อยเพราะมีขนาดไสใ้ หญ่กว่า หลงั ฟวิ ส์เปน็พลาสติกใสมองเห็นไส้ฟวิ สไ์ ด้ และมีตัวเลขแสดงขนาดของไส้ฟิวส์ เชน่ 30A 50A รปู ที่ 2.12 แสดงฟวิ สห์ ลัก ทีม่ า : บุญลอื ย่งิ คานึง, 2557

55รหัสวิชา 2101-2005 ชอ่ื วิชา งานไฟฟา้ รถยนต์ ใบเน้ือหา I.S. 2-10ชื่อหน่วย พนื้ ฐานทางไฟฟ้ารถยนต์ สอนคร้ังท่ี 2 จานวน 2 ชัว่ โมง5.2 ฟิวสย์ ่อย (Fuse)ฟวิ สย์ อ่ ยแบ่งออกเปน็ แบบเสยี บ (Blade Type) แบบหลอดแก้ว (Cartridge Type) ฟวิ สแ์ ต่ละวงจรจะทนกระแสได้แตกต่างกนั เช่น วงจรไฟในห้องโดยสาร วงจรระบบเคร่ืองปรบั อากาศรถยนต์ วงจร รปู ที่ 2.13 แสดงฟิวสแ์ บบหลอดแกว้ และฟวิ ส์แบบเสียบ ทีม่ า : บุญลือ ยง่ิ คานงึ , 2557ไฟหน้า กระแสไหลในวงจรประมาณ 10 แอมแปร์ วงจรไฟเลย้ี ว วงจรไฟเบรก วงจรแตร วงจรสตาร์ท วงจรจุดระเบดิ วงจรปดั นา้ ฝน กระแสไหลในวงจรประมาณ 15 แอมแปร์ และรีเลย์ไฟหน้ากระแสไหลในวงจร 30แอมแปร์ ฟวิ ส์แบบ M-FUSE ใช้ในวงจรท่มี ีกระแสไหลปานกลาง เช่น วงจรจดุ ระเบิด ฟิวสแ์ บบ H-FUSEใชใ้ นวงจรทีม่ ีกระแสไหลปานกลางถึงสงู เช่น วงจรประจุไฟ 5.3 ตัวตัดวงจร (Circuit Breaker) รูปท่ี 2.14 แสดงตัวตัดวงจร ท่มี า : ส่อื โปรแกรมการฝกึ อบรมสาหรบั ชา่ งเทคนคิ โตโยต้า TEAM21, 2557 ตวั ตดั วงจรใช้แทนฟิวสส์ าหรบั ปอ้ งกนั วงจรไฟฟ้า เชน่ กระจกไฟฟ้า และวงจรไล่ฝา้ กระจกหลังตดิ ตงั้ อยใู่ นกลอ่ งรวมข้ัวสายไฟหรือกลอ่ งฟวิ ส์ ตวั ตดั วงจรประกอบดว้ ย แผ่นไบเมทลั ตอ่ เขา้ กับขว้ั โดยมีหน้า

56 รหัสวชิ า 2101-2005 ช่อื วชิ า งานไฟฟ้ารถยนต์ ใบเนอ้ื หา I.S. 2-11 ช่อื หนว่ ย พนื้ ฐานทางไฟฟ้ารถยนต์ สอนครัง้ ท่ี 2 จานวน 2 ช่ัวโมงคอนแทคต่ออยู่ที่ปลายท้งั สองดา้ น เมือ่ กระแสไฟฟา้ ไหลผ่านตวั ตัดวงจรเกินพิกัดแผ่นไบเมทัลจะบดิ งอทาให้หน้าคอนแทคเปิด เป็นการตดั วงจรไฟฟ้า สามารถคืนกลบั ไดเ้ องโดยอัตโนมัตเิ ม่อื อุณหภูมขิ องแผ่นไบเมทัลเยน็ ลง6. รีเลย์ (Relay) รีเลย์เปน็ อุปกรณ์ไฟฟา้ ทาหน้าที่ เปลยี่ นพลงั งานไฟฟา้ ให้เป็นพลังงานแมเ่ หลก็ เพ่อื ใชใ้ นการดูดหน้าสัมผสั ของคอนแทคใหเ้ ปลีย่ นสภาวะเนือ่ งจากอุปกรณบ์ างตัวในรถยนต์ เชน่ มอเตอร์สตารท์ มอเตอรป์ ดั นา้ฝน ไฟหนา้ ใชก้ ระแสในการขับเคลื่อนและการทางานค่อนขา้ งมาก หากใช้สวิตช์ควบคุมซงึ่ มขี นาดเล็กตัดต่อกระแสไฟฟ้าให้กบั อปุ กรณ์เหลา่ น้โี ดยตรง จะทาให้เกิดความร้อนหรอื เกดิ การอาร์คข้นึ ทใ่ี หห้ น้าสัมผัสของสวิตช์จนหลอมละลาย ชารุดเสียหาย จึงนิยมใชร้ เี ลยเ์ ป็นตัวตัดต่อกระแสไฟฟ้าทจี่ ่ายให้กบั อปุ กรณ์ในระบบไฟฟา้ รถยนต์ รปู ท่ี 2.15 แสดงรเี ลย์ทีใ่ ช้ในรถยนต์ ที่มา : บุญลอื ย่ิงคานึง, 2557 โครงสรา้ งของรเี ลยป์ ระกอบด้วยแกนเหล็กหรอื ขดลวด (Coil) และหน้าสัมผัส (Contact) สาหรับตดัต่อกระแสไฟฟา้ อย่างนอ้ ย 1 ชุด รีเลยโ์ ดยท่วั ไปมี 3 ชนิดคอื ชนดิ ปกติเปดิ ชนดิ ปกติปิด และชนิดสองทาง (ก) (ข) (ค)รูปท่ี 2.16 แสดงสัญลักษณ์ของรเี ลย์ (ก) ชนิดปกติเปดิ (ข) ชนดิ ปกติปดิ และ (ค) ชนิดสองทาง ทมี่ า : บญุ ลือ ย่ิงคานึง, 2557

57รหสั วิชา 2101-2005 ชือ่ วิชา งานไฟฟ้ารถยนต์ ใบเนื้อหา I.S. 2-12ชือ่ หนว่ ย พนื้ ฐานทางไฟฟ้ารถยนต์ สอนครง้ั ท่ี 2 จานวน 2 ชัว่ โมง7. สัญลกั ษณ์ (Symbols) สญั ลกั ษณ์ต่อไปนี้ใชแ้ ทนอุปกรณ์ไฟฟ้า ซงึ่ ใช้ในวงจรไฟฟา้ รถยนต์สญั ลักษณ์ ช่ืออปุ กรณ/์ หนา้ ที่ แบตเตอรี่ จ่ายไฟฟ้ากระแสตรง ทาหนา้ ทเี่ กบ็ สะสมพลงั งานเคมแี ละเปลีย่ นกลับไปเปน็ พลงั งานไฟฟา้ (DC) แก่วงจรไฟฟา้ ตา่ งๆในรถยนต์ ตัวเกบ็ ประจุ เป็นหนว่ ยเก็บกระแสไฟฟ้าชัว่ คราวขนาดเลก็ ตัวเกบ็ ประจุจะมีข้ัวต่อลงดินเรยี กวา่ คอนเดนเซอร์ เบรกเกอร์ ทาหน้าทีต่ ดั วงจรเมือ่ เกดิ ความรอ้ น สามารถนากลับมาใชไ้ ดอ้ กี บางแบบจะตอ่ วงจรได้เองโดย อตั โนมตั ิ เมือ่ เยน็ ลง แต่บางตัวตอ้ งใช้มือปรบั ต้งั ใหม่ ไดโอด เปน็ สารก่งึ ตัวนาซงึ่ ยอมใหก้ ระแสไหลผา่ นได้เพยี งทศิ ทางเดยี ว ซเี นอร์ไดโอด เป็นไดโอดชนิดหนงึ่ ซง่ึ ยอมใหก้ ระแสไหลผา่ นได้ในทิศทางหน่ึงแต่จะก้นั กระแสย้อนกลบั ได้ในค่า จากัดแรงดันท่ีกาหนด ถา้ มคี วามต่างศกั ย์สงู กวา่ มันจะยอมใหแ้ รงดนั ส่วนเกนิ ไหลผ่าน โฟโตไดโอด เปน็ ไดโอดทยี่ อมใหก้ ระแสไหลผา่ นเมื่อมีแสงตกกระทบท่ีตวั มัน เปรยี บเสมอื นสวิตช์แสง ฟวิ ส์ ฟวิ ส์ทาจากโลหะเส้นบางยาว ซง่ึ จะขาดออกจากกนั เมือ่ มกี ระแสไหลผ่านมากเกนิ ไป เพอื่ หยุด การไหลของกระแสและปอ้ งกนั ความเสยี หายแกว่ งจร ฟวิ สแ์ บบหลอดแก้วหรอื ฟิวส์แบบเสียบ ใช้ในวงจรทมี่ กี ระแสไหลตา่ จนถึงปานกลาง เช่น วงจรไฟเล้ยี ว วงจรไฟหนา้ ฟิวส์แบบทนกระแสได้ปานกลาง (M-Fuse) ใชใ้ นวงจรที่มกี ระแสไหลปานกลาง เช่น ไฟก่อนเขา้ สวติ ช์กญุ แจ ฟิวส์แบบทนกระแสได้สงู / ฟวิ สแ์ บบสาย (H-Fuse) ใช้ในวงจรทีม่ ีกระแสไหลสูงๆ เช่น วงจรประจไุ ฟ

รหัสวิชา 2101-2005 ชอื่ วิชา งานไฟฟา้ รถยนต์ 58ช่อื หนว่ ย พ้นื ฐานทางไฟฟ้ารถยนต์ ใบเน้ือหา I.S. 2-13 สอนคร้งั ท่ี 2 จานวน 2 ช่ัวโมงสญั ลกั ษณ์ ช่ืออปุ กรณ์/ หนา้ ที่ ทจ่ี ดุ บหุ ร่ี เป็นอปุ กรณต์ ้านทานทางไฟฟ้าซง่ึ ทาให้เกดิ ความรอ้ น จดุ ตอ่ ลงดิน เป็นจุดที่สายไฟตอ่ ลงกบั ตวั ถงั หรอื โครงของรถยนต์ หลอดไฟใหญ่ การไหลของกระแสผ่านไส้หลอดไฟใหญ่ ทาใหเ้ กดิ ความรอ้ นและเปลง่ แสงสว่างออกมา 1 หลอดไฟใหญแ่ บบไสเ้ ด่ยี ว จะมหี ลอดไฟตา่ และหลอดไฟสงู อยา่ งละ 1 หลอด 2 หลอดไฟใหญ่แบบไส้คู่ จะมไี สไ้ ฟต่าและไสไ้ ฟสูงอยูใ่ นหลอดเดยี วกนั แตร เปน็ อุปกรณไ์ ฟฟา้ ทีส่ ง่ สญั ญาณเสยี งออกมา ใช้เป็นสญั ญาณเตอื นขณะขับขีร่ ถยนต์ คอยล์จดุ ระเบดิ ทาหนา้ ท่เี ปล่ยี นไฟฟา้ กระแสตรงแรงเคลื่อนตา่ ให้เปน็ ไฟแรงดนั สงู เพอ่ื จุดประกายไฟทเี่ ขย้ี วหัว เทยี น จานจ่ายแบบหนว่ ยรวมวงจร เป็นอปุ กรณท์ ร่ี วมคอยลแ์ ละจานจา่ ยในชดุ เดยี วกนั ทาหน้าท่จี า่ ยกระแสแรงดันสูงจากคอยลจ์ ุด ระเบดิ ไปยังหัวเทยี น หัวเทียน เป็นอปุ กรณ์ทสี่ รา้ งประกายไฟจุดระเบดิ ในเครื่องยนต์แกส๊ โซลนี หลอดไฟแสงสว่าง การไหลของกระแสผ่านไสห้ ลอด ทาให้เกดิ ความร้อนและเปลง่ แสงสวา่ งออกมา ไดโอดเปล่งแสง (LED) เปน็ ไดโอดชนดิ หนึง่ เมอ่ื มีกระแสไหลผ่านจะเปลง่ แสงออกมาปราศจากการแผร่ ังสคี วามร้อน มาตรวัดแบบเข็ม (Analog) การไหลของกระแสจะไปกระตุ้นจดลวดสนามแมเ่ หล็ก ทาใหเ้ ข็มของมาตรวดั เคล่ือนท่ีเพอื่ แสดง ขนาดและจานวนทีท่ าการวัด

รหสั วิชา 2101-2005 ชอ่ื วชิ า งานไฟฟ้ารถยนต์ 59ช่ือหนว่ ย พื้นฐานทางไฟฟ้ารถยนต์ ใบเน้ือหา I.S. 2-14 สอนครง้ั ท่ี 2 จานวน 2 ชั่วโมงสญั ลกั ษณ์ ชอ่ื อปุ กรณ/์ หนา้ ที่ มาตรวดั แบบตวั เลข (Digital) การไหลของกระแสจะไปกระตุ้นใหไ้ ดโอดเปล่งแสง หรอื หลอดเรอื งแสงแสดงผลออกมาเป็นตวั เลข มอเตอร์ เป็นอปุ กรณซ์ ่ึงเปล่ยี นพลังงานไฟฟ้าเปน็ พลังงานกล มีการเคล่อื นที่แบบหมุน รเี ลย์ ทาหนา้ ทเ่ี ป็นสวติ ช์ทางไฟฟ้า เพอื่ ลดแรงดนั ไฟตกในวงจรทาใหก้ ระแสไหลเขา้ อุปกรณไ์ ดเ้ ต็ม ที่เป็นการยดื อายุการใช้งานของสวติ ช์ รีเลยม์ อี ยู่ 2 แบบ คอื แบบปกตปิ ดิ (1) และแบบปกตเิ ปิด (2) รีเลยส์ องทาง ทาหนา้ ทต่ี อ่ ใหก้ ระแสไหลผา่ นหนา้ สมั ผสั ชุดใดชุดหนึง่ ตัวตา้ นทานแบบค่าคงท่ี เป็นอปุ กรณ์ทางไฟฟา้ ใชต้ อ่ ในวงจรเพือ่ ลดแรงดันไฟฟ้าให้อยู่ในคา่ ท่ีกาหนด ตวั ตา้ นทานแบบแบ่งคา่ ได้ เป็นอปุ กรณท์ างไฟฟา้ ใช้ตอ่ ในวงจรเพื่อลดแรงดันไฟฟา้ ใหอ้ ย่ใู นคา่ ทีก่ าหนดโดยสามารถเลือก ค่าใดค่าหน่ึง แต่ไมส่ ามารถปรับคา่ ได้ ตวั ตา้ นทานแบบปรับค่าได้ เปน็ อุปกรณ์ทางไฟฟา้ ใช้ต่อในวงจรเพ่ือลดแรงดันไฟฟา้ โดยสามารถปรบั คา่ ได้ เซนเซอร์ /เทอรม์ ิสเตอร์ เปน็ อปุ กรณ์ทางไฟฟ้าซึง่ ผนั แปรคา่ ความต้านทานไดต้ ามอณุ หภมู ิ เช่น ใชท้ าหนา้ ทต่ี รวจจบั สญั ญาณของอณุ หภูมิ ตวั ตรวจจบั สัญญาณแบบอนาลอ็ ก เป็นอุปกรณ์ทใี่ ชแ้ มเ่ หล็กเป็นตัวกระตุ้นใหส้ วิตช์ เปดิ หรอื ปดิ หรอื สรา้ งสญั ญาณไปกระตุ้น อปุ กรณต์ วั อืน่ สวติ ช์หยุดใบปดั นา้ ฝน ทาหนา้ ท่ใี ห้ใบปัดนา้ ฝนกลบั ไปอยใู่ นตาแหนง่ หยุดโดยอัตโนมตั ิ เมอื่ ปดิ สวติ ช์ปดั นา้ ฝน

60 รหัสวชิ า 2101-2005 ชื่อวิชา งานไฟฟ้ารถยนต์ ใบเน้อื หา I.S. 2-15 ชอ่ื หนว่ ย พ้นื ฐานทางไฟฟ้ารถยนต์ สอนคร้ังที่ 2 จานวน 2 ชวั่ โมงสัญลกั ษณ์ ช่ืออุปกรณ/์ หน้าท่ี สวติ ช์ ทาหนา้ ทีเ่ ปิดและปดิ วงจรเพอ่ื ระงบั หรอื ยอมใหก้ ระแสไหลมอี ยู่ 2 แบบ คอื สวติ ช์แบบปกติเปดิ (1) และสวติ ช์แบบปกติปดิ (2)1 สวิตช์สองทาง 2 เปน็ สวิตช์ซึ่งยอมใหก้ ระแสไหลผ่านหน้าสัมผัสชดุ ใดชดุ หน่งึ ตลอดเวลา สวิตช์จุดระเบิด เป็นสวิตช์ทใ่ี ชก้ ญุ แจตดั ต่อหนา้ สมั ผัสในการทางาน มีอยหู่ ลายตาแหน่งซึง่ ยอมใหก้ ระแสไหลผา่ น เช่น ตาแหน่งอานวยความสะดวก (ใชอ้ ุปกรณ์ไฟฟา้ ) ตาแหนง่ จุดระเบดิ ตาแหน่งสตารท์ ข้วั ตอ่ สายไฟ ใช้ในการต่อกับกล่องขว้ั สายไฟ โซลินอยด์ เปน็ ขดลวดแม่เหล็กไฟฟา้ เพ่ือสร้างสนามแมเ่ หล็กขณะกระแสไหลผา่ นทาให้พลันเยอรเ์ คล่ือนท่ี ลาโพง เป็นอุปกรณแ์ มเ่ หลก็ ไฟฟ้าซง่ึ ทาให้เกดิ คล่ืนเสยี งจากการไหลของกระแส ทรานซิสเตอร์ เป็นอปุ กรณ์ในรูปแบบโซลดิ สเตท ใชเ้ ป็นรเี ลย์อิเลก็ ทรอนกิ สเ์ พือ่ สกัดหรือยอมให้กระแสไหล ผา่ นตามแรงดันท่จี า่ ยให้แกเ่ บส มี 2 ชนิด คอื ชนิด NPN (1) และชนิด PNP (2) หน้าทองขาว เป็นอุปกรณ์ทีท่ าหน้าทป่ี ดิ -เปิด เพอื่ ตอ่ วงจรไฟฟา้ แสดงทิศทางการไหลเข้าของกระแส แสดงทศิ ทางการไหลออกของกระแส สายไฟ การเขียนสายไฟในผงั วงจรไฟฟา้ จะเขียนเปน็ เส้นตรง สายไฟท่พี าดผา่ นกนั โดยไมม่ จี ดุ ดาอยู่ใน ตาแหนง่ ท่เี สน้ ครอ่ มกนั แสดงวา่ สายเสน้ นน้ั ไมเ่ ชื่อมต่อกัน (1) ส่วนสายไฟที่พาดผา่ นกันและมีจดุ ดาท่ตี าแหนง่ เสน้ คร่อมกัน แสดงวา่ สายค่นู ้ันเช่อื มต่อกัน (2)

61รหสั วชิ า 2101-2005 ชอ่ื วชิ า งานไฟฟ้ารถยนต์ ใบเนือ้ หา I.S. 2-16ชอื่ หน่วย พ้ืนฐานทางไฟฟ้ารถยนต์ สอนคร้งั ที่ 2 จานวน 2 ชัว่ โมงสรปุ อุปกรณ์ไฟฟ้าในรถยนต์แบ่งเป็น ระบบไฟฟ้าเครื่องยนต์และระบบไฟฟา้ ตัวถังและแซสซีส์ สายไฟฟา้ ในรถยนต์แบ่งตามการใชง้ านมี 4 ชนิดคือ สายไฟแรงต่า สายไฟแรงสูง สายแบตเตอรี่ และสายชีลด์ ระบบวิธีการวดั ขนาดสายไฟท่ีใชอ้ ยปู่ จั จบุ นั คือ ระบบอมรกิ า และระบบเมตริก เตา้ เสียบสายไฟประกอบด้วยเตา้ เสียบตวั ผแู้ ละตวั เมยี ทาด้วยพลาสตกิ PVC เตา้ เสยี บสายไฟทั้งสองจะยึดแน่นตดิ กันดว้ ยเดือยล็อก ข้ัวต่อสายไฟใชส้ าหรับต่อเข้ากับสายไฟหรือต่อกบั อปุ กรณ์ไฟฟ้า ภายในเตา้ เสยี บสายไฟมีขั้วต่อสายไฟเสยี บอยู่ ข้ัวต่อสายไฟทาด้วย ทองเหลือง ทองแดง อลมู ิเนียม อุปกรณ์ป้องกนั วงจรไฟฟ้ารถยนต์เป็นชนิ้ สว่ นป้องกนั วงจร โดยตอ่ ไวร้ ะหว่างแหลง่ จ่ายพลงั งานกบัอุปกรณ์ไฟฟ้าเพ่ือป้องกันกระแสไฟฟ้าไหลเกิน หรอื ลัดวงจร อุปกรณ์ป้องกันวงจรไฟฟา้ ในรถยนตจ์ ะใช้ฟวิ ส์หลัก ฟิวส์ย่อย ตวั ตดั วงจร รีเลย์เป็นอปุ กรณ์ไฟฟา้ ทาหน้าท่ี ตัดต่อกระแสไฟฟา้ และจ่ายกระแสไฟฟ้าให้อุปกรณต์ ่างๆ ในรถยนต์โดยลดจานวนกระแสท่ีไหลผา่ นสวิตช์ สัญลกั ษณข์ องอปุ กรณไ์ ฟฟา้ รถยนต์ใชแ้ ทนอปุ กรณ์ไฟฟ้าในวงจรต่างๆ