ใบความรู้ที่ 6

หนว่ ยการเรยี นรู้ที่ 6 เครอ่ื งหมายและสญั ลกั ษณ์ความปลอดภยั

ใบความรู้ท่ี 6 เรอ่ื ง เครื่องหมายและสญั ลักษณ์ความปลอดภยั 1. ความหมายและความสาคัญของเครือ่ งหมายความปลอดภัย 1.1 เคร่ืองหมายความปลอดภัย หมายถึง ส่ิงที่นามาใช้ส่ือความหมาย เก่ียวกับความปลอดภัย ซ่ึงมีสี รูปแบบ สัญลักษณ์ภาพ หรือข้อความท่ีแสดง ความหมายเพ่ือความปลอดภัย เครื่องหมายความปลอดภัยสามารถแบ่งออกได้ 3 ประเภท ดงั นี้ 1. การใช้สัญลักษณ์อย่างเดียว เป็นเคร่ืองหมายความปลอดภัย ก็ ทาใหเ้ กิดความเข้าใจตรงกันอยา่ งสากล 2. การใช้ข้อความอย่างเดียว เป็นเคร่ืองหมายความปลอดภัยท่ีใช้ ข้อความเป็นคาศัพท์เฉพาะ เช่น ระวัง ห้าม อย่า เป็นต้น เพ่ือให้เกิดการ รบั รไู้ ดม้ าก 3. การใช้ทั้งข้อความและสัญลักษณ์ เป็นเครื่องหมายความ ปลอดภยั ทใ่ี ชท้ งั้ สองอย่างเข้าดว้ ยกนั 1.2 ความสาคัญของเครอื่ งหมายความปลอดภยั เครื่องหมายความปลอดภัยมีความสาคัญสาหรับสถานประกอบการและ ผู้ปฏิบัติงานเพราะเคร่ืองหมายความปลอดภัยช่วยลดอุบัติเหตุท่ีจะเกิดข้ึนใน ระหว่างการปฏิบัติงาน เป็นการเตือนให้ระวัง ไม่ประมาท และควรทาตามป้าย เตือนและสัญลักษณ์ท่ตี ิดไว้ เพอ่ื ช่วยให้ผปู้ ฏิบัติงานมีความปลอดภัย ทางานได้มี ประสทิ ธิภาพ เพ่มิ ผลผลติ ลดการสญู เสยี ตา่ งๆ 2. อทิ ธพิ ลของสีต่อจติ ใจมนษุ ย์ สแี ดง ให้ความรู้สึก ตน่ื เต้น ท้าทาย มคี วามกระตอื รือรน้ สีส้ม ใหค้ วามร้สู ึก การมอี สิ ระ การสรา้ งสรรค์ ความอบอ่นุ ความสดใส สนี า้ เงนิ ใหค้ วามรูส้ ึก ความสงบ สุขุมเยอื กเยน็ หนกั แนน่ สีเหลือง ใหค้ วามรูส้ ึก ความแจม่ ใส รนื่ เริง

สีชมพู ใหค้ วามรู้สึก การมีนา้ ใจ ความรกั การปกปอ้ ง สีเขยี ว ใหค้ วามร้สู ึก ความผ่อนคลาย ชมุ่ ชนื่ สมี ว่ ง ใหค้ วามรสู้ กึ ความลึกลับ ความสงบ สีขาว ให้ความรู้สกึ ความบริสทุ ธ์ิ ความสบาย สดี า ให้ความรู้สกึ ความหดหู่ ความน่ากลัว 3. หลักทั่วไปในการใช้สีเพ่ือความปลอดภัยในงานอุตสาหกรรม 1. สีแดง หมายถงึ หยุด อันตราย ใช้สาหรับ 1.1 อปุ กรณ์เคร่อื งปอ้ งกันไฟ 1.2 บริเวณที่ติดตง้ั เครือ่ งดับเพลงิ 1.3 ปุ่มเคร่อื งจกั รที่ใช้หยดุ ฉุกเฉนิ 1.4 ภาชนะที่บรรจขุ องเหลวไวไฟ 2. สีน้าเงิน หมายถึง การเตือนให้ระวังเป็นพิเศษสาหรับการปฏิบัติงาน ใช้สาหรับกรณีการนาเอาอุปกรณ์หรือชิ้นส่วนของเครื่องจักรไปซ่อม ทาให้ เคร่ืองจักรน้ันไม่สามารถใช้ปฏิบัติงานได้อาจมีเคร่ืองก้ัน ราว หรือธง บ่งบอกว่า ไม่ใหใ้ ชอ้ ปุ กรณ์นี้

3. สเี หลือง หมายถึง การเตอื นภัยที่อาจเกิดกบั ผ้ปู ฏบิ ัตงิ าน ใช้สาหรับ 3.1 บริเวณท่ีอาจเกิดอันตรายจากการล่ืนหกล้ม เดินชน สะดุดราว บนั ได 3.2 ราวจับสาหรับป้องกันภัย ท่อ ป้ันจ่ัน บันไดช้ันบนสุด บันไดช้ัน ล่างสุด 3.3 อปุ กรณท์ ีเ่ คล่อื นท่ไี ด้ เชน่ อุปกรณก์ ารขนย้าย เปน็ ตน้ 4. สีส้ม หมายถึง ส่วนหรือช้ินส่วนเครื่องจักร เครื่องไฟฟ้าท่ีเป็นอันตราย ใชส้ าหรับ 4.1 เครื่องจักรหรืออุปกรณ์ที่กาลังปฏิบัติงาน หากไม่ระวังอาจบด ตัด ฉีก ชอร์ต หรือเกดิ อันตรายกบั รา่ งกายได้ 4.2 ส่วนของเครื่องจักรที่จะทาอันตรายถ้าถูกเปิดออก หรือลอก อุปกรณ์ท่ปี อ้ งกันอนั ตรายออกมา 4.3 ปุ่มสาหรับการเดินเคร่ืองป้องกันความปลอดภัยและเครื่อง ปอ้ งกนั ทีเ่ คลอ่ื นที่ได้ 5. สีเขียว หมายถงึ ความปลอดภัย หรือสภาวะความปลอดภัย และท่ีเก็บ เคร่อื งใชส้ าหรับการปฐมพยาบาลเบ้ืองต้น ใชส้ าหรับ 5.1 อุปกรณ์ความปลอดภัยและของใช้สาหรับการปฐมพยาบาล เบอ้ื งตน้ 5.2 ท่ีเก็บหน้ากากกันสารเคมี เปลหาม ป้ายปิดประกาศท่ีเก่ียวกับ ความปลอดภยั หรอื บรเิ วณที่ปลอดภยั 6. สีขาวหรือสีดา หมายถึง ใช้ร่วมกันเป็นริ้วสลับกัน เคร่ืองหมายจราจร และการทาความสะอาดเพ่ือความเป็นระเบียบเรียบรอ้ ย 7. สีม่วง หมายถึง อันตรายจากกัมมันตภาพรังสี ใชส้ าหรับ 7.1 บนภาชนะที่บรรจุสารเคมหี รอื กัมมนั ตภาพรงั สี 7.2 ห้องหรืออุปกรณ์ หรือภาชนะสาหรับท้ิง ท่ีอาจจะผ่านหรือ สัมผสั กับกมั มนั ตภาพรงั สี 7.3 สัญญาณเตอื นว่ากาลงั ใช้เคร่อื งกัมมันตภาพรงั สปี ฏิบัติงานอยู่

4. รูปแบบของเคร่อื งหมายเพื่อความปลอดภัย เครอ่ื งหมายเพื่อความปลอดภัย (Safety Signs) มสี ่วนชว่ ยลดการเกดิ อบุ ตั ิเหตใุ นการปฏิบัตงิ าน โดยทสี่ ถานประกอบการตดิ ป้ายขอ้ ความ หรือเครอ่ื ง หมายความปลอดภยั ไว้รอบๆ สถานท่ีปฏิบัตงิ าน เพ่ือเป็นการเตอื นให้ทกุ คน ระมัดระวังในการทางาน เป็นการลดอุบัตเิ หตลุ ดความสญู เสียตา่ งๆ โดยป้าย เตือนควรเปน็ มาตรฐานท่ีใช้กนั ท่วั ไป ขนาดประมาณ 37.5 x 45 เซนติเมตร เครอ่ื งหมายความปลอดภัยสามารถแบ่งตามลกั ษณะการใชง้ าน ดังนี้ 1. เครือ่ งหมายห้าม (Prohibition Signs) คอื เคร่อื งหมายความปลอดภยั ทแ่ี สดงถึงคาส่ังห้ามเพื่อป้องกันอบุ ัติภัย และจูงใจใหท้ ุกคนรว่ มมอื เป็นแบบ ข้อความหรอื แบบสัญลกั ษณ์ก็ไดโ้ ดยลักษณะเปน็ วงกลมสแี ดง พน้ื ขาว คาดเสน้ ผา่ นศูนย์กลางสีแดง 2. เครือ่ งหมายบังคับ คือ เครื่องหมายความปลอดภยั ที่แสดงถึงขอ้ บังคับ เพือ่ การกระทาท่อี าจเกดิ อนั ตราย โดยเปน็ การเตอื นสติไมใ่ ห้กระทาหรือ ระมดั ระวังเกยี่ วกับความปลอดภัย มพี ืน้ วงกลมสีน้าเงิน รปู ภาพบังคบั สีขาว 3. เคร่อื งหมายเตือน คอื เครื่องหมายความปลอดภัยท่ีเตือนใหร้ ะวงั อบุ ัติภัยตา่ งๆ ที่อยูใ่ นบริเวณดงั กลา่ ว ซง่ึ เป็นสญั ลักษณ์หรอื ข้อความ หรือทัง้ สอง

อยา่ งกไ็ ด้ มีลกั ษณะเปน็ กรอบสามเหลีย่ มสีดา ภายในเป็นพนื้ สเี หลือง มีรูปภาพ เตือนภยั สดี า 4. เคร่อื งหมายสารนเิ ทศหรอื เคร่ืองหมายสภาวะปลอดภัย คอื เครอื่ ง หมายความปลอดภยั ซ่ึงบ่งช้ถี งึ ตาแหน่ง เช่น ทางออกฉกุ เฉิน บนั ไดหนีไฟ โทรศพั ท์ฉกุ เฉนิ ปมุ่ หยุดฉกุ เฉนิ เปน็ ต้น มลี ักษณะเปน็ สี่เหลี่ยมจัตุรัส หรือ สี่เหล่ยี มผืนผา้ มีรูปสญั ลกั ษณอ์ ยตู่ รงกลาง พื้นสเี ขียว 5. เครื่องหมายการป้องกนั อัคคีภัย คือ เครอ่ื งหมายความปลอดภัยท่บี ง่ ชี้ ถงึ ตาแหนง่ ของสัญญาณแจง้ เหตุเพลิงไหม้ อุปกรณ์ป้องกนั และระงับอคั คภี ยั รวมทัง้ ขอ้ แนะนาในการใช้อุปกรณด์ ังกล่าว มรี ปู สญั ลกั ษณส์ ขี าวอยู่ตรงกลาง สี่เหลย่ี มจตั ุรัส หรอื สเี่ หลีย่ มผนื ผ้าสีพนื้ สีแดง 6. เครอ่ื งหมายเสริม เปน็ เคร่อื งหมายเพื่อความปลอดภัยตามทีก่ ล่าว มาแล้ว หากตอ้ งการใหช้ ัดเจนหรือเขา้ ใจยง่ิ ข้นึ อาจใช้เครอื่ งหมายเสริมทมี่ ีสี รปู แบบ หรอื ขอ้ ความร่วมกับเครื่องหมายเพือ่ ความปลอดภัยในกรณที ่จี าเป็น โดยรปู แบบของเครื่องหมายเสรมิ เป็นสเี่ หล่ียมผนื ผ้าหรอื จัตุรสั สีพ้ืนใหใ้ ชส้ ี เดยี วกับสเี พ่อื ความปลอดภยั หรือสขี าว และสีข้อความใหใ้ ชส้ ตี ดั หรือสีดา ตวั อยา่ ง เครื่องหมายห้าม

ตวั อย่าง เคร่ืองหมายบังคบั ตวั อยา่ ง เครื่องหมายเตอื น

ตวั อย่าง เครื่องหมายสารนเิ ทศหรือเครื่องหมายสภาวะปลอดภยั ป้ายสัญลักษณค์ วามปลอดภัยโดยท่ัวไป